Efnahagslægð verulegur þáttur i lækkun olíuverðs

Olíuverð lækkaði mikið og snögglega á síðari hluta ársins 2014.

Margir hafa lagst í að greina ástæður og orsakir þessarar verðlækkunar. Þá er m.a. reynt að leggja mat á það hversu mikinn hluta verðlækkunarinnar sé að rekja til deyfðar í efnahagslífi heimsins og hversu mikið af verðlækkuninni hefur komið til vegna mikillar og nokkuð óvæntrar aukningar í olíuframleiðslu (einkum í Bandaríkjunum).

Það hvor ástæðan var veigameiri getur skipt verulegu máli. Ef framboðsþátturinn var ráðandi (jákvæður framboðsskellur eða positive supply shock) má gera ráð fyrir því að olíuverðlækkunin gefi gott tækifæri til aukins hagvaxtar víða um heim. Ef aftur á móti útbreidd deyfð og vandræði í efnahagslífi heimsins áttu stóran þátt í lækkuninni (neikvæður eftirspurnarskellur eða negative demand shock) er hætt við að hagvöxtur láti á sér standa.

Þegar lagt er mat á ástæður olíuverðlækkunarinnar er m.a. litið til þróunar olíuframboðs annars vegar og olíueftirspurnar hins vegar. Danske bank birti nýverið sína sýn á þetta álitamál. Þar kemur fram að báðir þættirnir hafi haft mikil áhrif til lækkunar olíuverðs (sbr. gröfin hér til hliðar).

Sama er uppi á teningnum í nýrri skýrslu þeirra Christiane Baumeister hjá Kanadabanka og Lutz Kilian hjá Michiganháskóla, en skýrslan sú hefur að geyma eina ítarlegustu greininguna fram til þessa um olíuverðlækkunina 2014. Þau Kilian og Baumeister álíta að rekja megi um 49% verðlækkunarinnar til eftirspurnaráhrifanna (samdráttur í efnahagslífinu) og um 51% áhrifanna sé vegna aukins olíuframboðs. 

Samkvæmt ofangreindu eru því bæði eftirspurnarþættir og framboðsþættir mjög fyrirferðarmiklir orsakaþættir olíuverðlækkunarinnar nú. Þetta kemur ekki á óvart. Snaraukið framboð vegna aukinnar olíuvinnslu í Bandaríkjunum er vel þekkt staðreynd. Og eftirspurnarþátturinn hefur líka verið að leika stórt hlutverk - en þar var um neikvæða þróun að ræða bæði á fyrsta og öðrum ársfjórðungi liðins árs. Sbr. grafið hér að neðan (sem er byggt á nýlegum upplýsingum frá Alþjóða orkustofnuninni; IEA).

Það eru sem sagt sterkar vísbendingar um að bæði aukning á olíuframboði og stöðnun eða jafnvel samdráttur í eftirspurn hafi verið mikilvægir og jafnvel ámóta stórir áhrifavaldar verðlækkunar á olíu á síðari hluta ársins 2014. Það er líka athyglisvert að IEA álítur að fyrstu tveir ársfjórðungar 2015 muni líklega einkennast af samdrætti í olíueftirspurn - og það þrátt fyrir hina gríðarlegu verðlækkun sem orðið hefur á olíu síðustu misserin. Þetta ber vott um að IEA telji veruleg vandræði uppi í efnahagslífi heimsins.

Í þessu ljósi kemur á óvart hversu Landsbankinn var viss í sinni sök þegar hann kynnti það nýverið að olíuverðlækkunin sé fyrst og fremst til komin vegna aukins olíuframboðs (þ.e. að um hreinan jákvæðan framboðsskell hafi verið að ræða). Það virðist þvert á móti vera staðreynd að neikvæður eftirspurnarskellur lék stórt hlutverk á fyrri hluta ársins 2014. Þess vegna sætir umrædd ályktun Landsbankans nokkurri furðu.

Vissulega hefði dýfan í olíuverði ekki orðið svona snörp og djúp eins og raunin varð ef ekki hefði líka verið mikil aukning í olíuframleiðslu í Bandaríkjunum. En það mikla framboð vestra er sem sagt alls ekki eina ástæða verðlækkunarinnar - og jafnvel ekkert meiri ástæða en eftirspurnarþátturinn. Þessi forvitnilegu álitamál verða ekki frekar útlistuð hér, en þau eru útskýrð nánar í þessari grein á viðskiptavef Morgunblaðsins.

Athugasemdir

[Steinar Ríkharðsson (IP-tala skráð) 24.3.2015 kl. 11:42]

Það má í það minnsta segja að sé nokkuð ljóst að framleiðsluaukningin í USA geri þessa verðlækkun mögulega.  Eitt samband sem bent hefur verið á er að verðlækkunin hófst á svipuðum tíma og seðlabanki USA hætti QE.  Það hlýtur að vera umhugsunarefni hver staðan væri ef ekki hefði komið til 1000 borar til viðbótar í USA til að skrapa upp tight oil og aðrar innansleikjur þar í landi sem hafa skilað þessari aukningu þar upp á c.a. 4 milljón tunnur á dag.  Ef mönnum þykir efnahagslífið dapurt núna þá væri það væntanlega í algjörri steik ef olíuframboðið væri 3-4 milljónum tunnum minna.

En þetta er dýrt spaug og eðli tight oil vinnslu er þannig að þessi aukning er fljót að fara aftur ef það er ekki stanslaust borað meira og meira en það er fjarri því að bera sig við núverandi verð.  Enda hrynur fjöldi bora að störfum í USA um þessar mundir, er til dæmis búinn að helmingast frá því sem mest var í Bakken.  Þannig að greiningaraðilar sem telja framleiðsluaukninguna í USA aðaldrifkraft verðlækkunarinnar frekar en vesöld í efnahagslífinu með dræmri eftirspurn ættu þá líka að draga þá augljósu ályktun líka að verðið muni hækka hratt og örugglega aftur.  Veit ekki hvort það fylgi almennt sögunni hjá þeim. 

Til aðeins lengri tíma litið er vafasamt að treysta á USA sem bjarvætt sem þau hafa eiginlega verið síðustu 2-3 ár.  Því þótt þar hafi náðst þessi mikla aukning á skömmum tíma sem hefur náð að hreyfa verulega við olíumörkuðunum þá er það aðallega að þakka gríðarlegum slagkrafti olíuiðnaðarins þar.  Auðlindinar sem um ræðir eru vissulega umtalsverðar en eru ekki svo miklar í stærra samhengi.  Tvö helstu svæðin, Bakken og Eagle Ford, gætu skilað þegar upp er staðið c.a. 15 milljörðum tunna (jafngildi rúm. 2 ára olíunotkun í USA) og til að vinna það allt mun útheimta 50-100 þús holur á upp undir 10 milljón $ stykkið sem tekur sinn tíma.  Eitthvað kropp er að hafa í öðrum svæðum.  Tight oil ævintýrið og (reyndar líka shale gas) verða  þess vegna skammvinnt samanber ítarlega greiningu David Hughes í nýlegri skýrslu "Drilling deeper".

http://www.postcarbon.org/publications/drillingdeeper/

Það þarf þess vegna fyrr en síðar að finna nýtt kraftaverk en hætt við að það verði vandfundið.  En þá er maður kominn út fyrir framtíðarhugsun bankamanna, sem telst væntanlega í mánuðum frekar en árum.