Er olķuhįsléttunni endanlega nįš?

Ķ žessari sķšustu grein Orkubloggsins į įrinu 2014 veršur athyglinni beint aš žeim athyglisverša atburši sem įtti sér staš fyrir um įratug sķšan. Sérstakt tilefni er til aš vekja athygli į žessum višburši nśna žegar verš į olķu hefur skyndilega falliš hratt vegna offrambošs. Veršfalliš og offrambošiš nśna gęti nefnilega veriš vķsbending um aš heimurinn žoli ekki svo hįtt olķuverš sem almennt hefur veriš sķšustu įrin og aš kostnašur ķ olķuvinnslu muni senn fara aš žrengja alvarlega aš hagvexti.

Žaš sem geršist žarna fyrir um įratug sķšan var aš hefšbundin hrįolķuframleišsla ķ heiminum nįši hįmarki. Og hefur sķšan žį haldist nęr óbreytt - ķ heilan įratug - žrįtt fyrir sķfellt meiri olķunotkun. Til skemmri tķma litiš verša įhrifin af žessu sennilega óveruleg, nema hvaš sveiflur ķ olķuverši verša meiri og żktari en viš höfum įtt aš venjast. Til lengri tķma litiš er sennilegt aš įhrifin verši žau aš žaš dragi śr hagvexti ķ heiminum. Nema nżr, ódżr og praktķskur orkugjafi komi til skjalanna.

Hįmarkinu nįš 2005 

Žetta hįmark hefšbundinnar hrįolķuframleišslu sést vel nśna žegar litiš er ķ baksżnisspegilinn. Žaš hvernig hefšbundin hrįolķuframleišsla er skilgreind er reyndar alls ekki hįrnįkvęmt (į ensku er ķ žessu sambandi oftast talaš um conventional oil). Žaš er engin föst eša óumdeild višmišun til um žaš hvaša olķuvinnslu eigi aš telja hefšbundna eša óhefšbundna. Olķuvinnsla į heimskautasvęšum og į mjög miklu hafdżpi er t.d. bęši mjög dżr og um margt ólķk venjubundinni vinnslu į landi og grunnsęvi. Žess vegna vilja sumir kalla žį framleišslu óhefšbundna.

Canada-Oil-Sands-desert

Hér er aftur į móti ekki gengiš svo langt, heldur er meš óhefšbundinni olķuframleišslu hér einungis įtt viš allra nżjustu (og oft dżrustu) olķuframleišsluna. Sem er annars vegar olķuvinnsla śr olķusandi (oil sand) og hins vegar olķuvinnsla śr žunnum olķulögum (tight oil, sem stundum er lķka nefnd shale oil). Žetta er hvort tveggja olķuvinnsla sem sker sig mjög mikiš frį hefšbundnu framleišslunni. Bęši vegna vinnsluašferšanna, vegna žess hversu mikil orka er notuš viš vinnsluna og vegna žess hversu kostnašarsamar žessar nżju vinnsluašferšir almennt eru. 

Žaš var į įrabilinu 2004-2006 aš vinnsla į hinum venjubundnu eša hefšbundnu olķulindum nįši nżju hįmarki. Žaš var svo sem ekkert nżtt aš žarna vęri nżtt met slegiš - žaš var jś bara venjan og ķ takt viš aukinn hagvöxt ķ heiminum. En žaš sem var nżtt var aš einhvern tķmann į žessu tķmabili stašnaši žessi olķuvinnsla aš magni til.

Vegna mismunandi tölfręšiupplżsinga er ekki unnt aš fullyrša nįkvęmlega hvenęr umręddu hįmarki var fyrst nįš. Fyrir liggur aš magniš var um 73 milljónir tunna af olķu į dag. Flest bendir til žess aš žetta hafi gerst į įrinu 2005 (žarna viršist vera u.ž.b. eins įrs óvissa til eša frį). 

Oil-World-Production_1994-2014

Žó svo dagleg olķunotkun ķ heiminum sé nś nokkrum milljónum tunna meiri en var įriš 2005 hefur engin męlanleg aukning oršiš ķ hefšbundinni hrįolķuvinnslu. Slķk vinnsla hefur bara rétt nįš aš halda ķ horfinu. Tekiš skal fram aš grafiš hér til hlišar, svo og grafiš hér nęst fyrir nešan, eru ęttuš frį jaršfręšingi sem heitir Euan Mearns, en hann skrifar mikiš um olķu- og orkumįl. Efni žessarar greinar byggir žó meira į upplżsingum og tölfręši frį Steven Kopits, sem er framkvęmdastjóri Princeton Energy Advisors og viršist afar glöggur greinandi. Hér mętti lķka vķsa til athyglisveršrar įrsgamallar ritgeršar eftir   Kopits er žó alveg sérstaklega skżr og įhugaverš.

Fram til įrsins 2005 eša žar um bil hafši hefšbundin olķuvinnsla aukist jafnt og žétt. Į krepputķmum dró aš vķsu śr henni tķmabundiš. Og žegar mikill efnahagsvöxtur varš ķ heiminum var ķ auknum męli sótt olķa į heimskautasvęšin og djśpt undir hafsbotninn. Sem hvort tveggja er flóknara og dżrara en almennt gerist ķ olķuišnašinum. Žessi olķuvinnsla hefur fariš vaxandi, en samt ekki nóg til aš bęta upp hnignandi olķuvinnslu annars stašar. Tķmamótin 2005 felast ķ žvķ aš eftir žann tķma hefur nęr öll aukning ķ olķuvinnslu komiš frį algerlega nżrri tegund af vinnslu.

Oil-Global-Liquids-Production-Excluding-Conventionals_1994-2014Žar er, eins og įšur sagši, annars vegar um aš ręša vinnslu į olķu śr olķusandi (ķ Alberta ķ Kanada) og hins vegar olķuvinnslu śr žunnum lögum af olķu (einkum ķ N-Dakóta og Texas). Auk žessarar olķu er žaš einungis lķfefnaeldsneyti (biofuels) og kolvetnisframleišsla ķ formi fljótandi gass (natural gas liqids; NGL) sem hefur aukist umtalsvert. Hefšbundna olķuframleišslan hefur aftur į móti stašnaš ef svo mį segja, ž.e. sķšustu tķu įrin hefur hśn einungis rétt svo nįš aš halda ķ viš hnignandi framleišslu frį annarri hefšbundinni hrįolķuvinnslu.

Athyglisvert er aš žetta hefur gerst žrįtt fyrir aš olķuverš eftir 2005 hafi oftast veriš mjög hįtt ķ sögulegu samhengi. Ž.e.a.s. vel yfir 40 USD/tunnu og stundum miklu hęrra. En įratugina 1985-2005 hafši veršiš vel aš merkja lengst af veriš žar undir og stundum langt žar undir (sbr. grafiš hér aš nešan). Hękkandi olķuverš eftir 2005 hefur vafalķtiš veriš hvati til aš auka hefšbundna olķuframleišslu enn meira. En žaš hefur bara ekki tekist.

Olķuframleišslan stašnaši žrįtt fyrir hękkandi verš

Žaš er sem sagt svo aš allt fram til įranna 2004-2006 jókst hefšbundin hrįolķuvinnsla statt og stöšugt um veröld vķša og komst žį ķ um 73 milljónir tunna įrlega. Til samanburšar er gott aš hafa ķ huga aš tuttugu įrum įšur, ž.e. įriš 1985, var hefšbundin hrįolķuframleišsla ķ heiminum um 54 milljónir tunna į dag. Hefšbundin dagleg hrįolķuvinnsla jókst žvķ um sem nemur 19 milljónum tunna į dag frį 1985 og fram til 2005. Į žessum sama tķma fór öll olķuframleišsla samtals ķ heiminum śr um 60 milljónum tunna į dag įriš 1985 og ķ rśmlega 84 milljónir tunna į dag įriš 2005; aukningin var um 24 milljónir tunna (munurinn į hrįolķuvinnslu annars vegar og allri olķuvinnslu hins vegar felst einkum ķ žvķ aš öll olķuvinnsla nęr lķka til NGL og lķfręnnar olķu og žį oft talaš um total liquids ķ staš total crude).

Oil-Price-History_1946-2015

Žessi aukning ķ olķuframleišslu 1985-2005 kom aušvitaš til samhliša žvķ aš eftirspurn eftir olķu jókst, ž.e.a.s. olķunotkun ķ heiminum jókst. En žrįtt fyrir žessa miklu aukningu ķ eftirspurn hękkaši veršiš į olķunni lķtt žessa tvo įratugi. Allt žetta tuttugu įra tķmabil (1985-2005) var olķuverš undir 40 USD/tunnan. Į žessu tķmabili var mešalveršiš nįlęgt 32-33 USD/tunnan, en sveiflašist talsvert (allar fjįrhęšir hér eru leišréttar mišaš viš veršbólgu). Eftir 2005 eša žar um bil varš gjörbreyting į žróun olķuveršs. Og nś vitum viš aš žaš var einmitt į žeim tķmapunkti sem ekki reyndist lengur unnt - tęknilega og/eša fjįrhagslega - aš auka vinnslu į hefšbundinni hrįolķu. 

Hįtt olķuverš en samt ekki aukning ķ hefšbundinni olķuvinnslu

Žaš er sem sagt svo aš įrin 1985-2005 var olķa ķ 40 dollurum į tunnu alger undantekning og tįkn um mjög hįtt verš. En žarna varš grundvallarbreyting įriš 2005. Žvķ žį tók olķuverš aš hękka mikiš. Žaš lękkaši aš vķsu skarpt ķ kjölfar fjįrmįlakreppunnar 2008, en einungis ķ stuttan tķma. Almennt hefur olķuverš veriš hįtt allar götur sķšan 2005 eša žar um bil. Mešaltališ sķšan 2005 hefur reynst eftirfarandi (bandarķskt mešalverš nįmundaš viš nęsta heila dollar):

2004   47 USD/tunnan
2005   60 USD/tunnan
2006   68 USD/tunnan
2007   73 USD/tunnan
2008  100 USD/tunnan
2009   59 USD/tunnan
2010   77 USD/tunnan
2011   91 USD/tunnan
2012   89 USD/tunnan
2013   92 USD/tunnan
2014   89 USD/tunnan (mešalverš fram ķ nóv)
Mešalverš įratugarins 2005-2014: 80 USD/tunnan
Mešalverš įratuganna 1985-2005:  33 USD/tunnan

Oil-Production-and-Price_2004-2014

Žaš vekur eftirtekt aš žrįtt fyrir geysilegt veršfall į olķu sķšustu mįnušina nśna 2014, er mešalveršiš įrsins 2014 samt nokkuš hįtt. En žaš merkilegasta er aš žrįtt fyrir hįtt olķuverš allt frį įrinu 2005 og žrįtt fyrir aš heimurinn noti nś rśmlega 8% meira af olķu en var fyrir įratug - žį hefur hefšbundin olķuframleišsla haldist svo til óbreytt žennan tķma (2005-2015).

Żmsar mismunandi skżringar eru til um žaš af hverju olķuverš var lįgt mestallt tķmabiliš 1985-2005 - og af hverju olķuverš fór žį aš hękka hratt eftir žaš. En žaš sem er óumdeilt er aš um eša upp śr aldamótunum 2000 fór kostnašur ķ olķuvinnslu aš aukast mjög hratt, m.a. vegna hękkandi stįlveršs og žó ašallega vegna žess aš sķfellt flóknara varš aš nįlgast nżjar olķulindir.

Ešlilegast skżringin į hękkandi olķuverši eftir 2005 er sem sagt einfaldlega sś aš žį var oršiš svo dżrt aš sękja meiri olķu. Og hreinlega śtilokaš aš nį aš auka meira viš framleišslu į hefšbundinni hrįolķu. Žess ķ staš gafst nś tękifęri til aš rįšast ķ annars konar olķuvinnslu. Sem žó var aš vķsu talsvert mikiš dżrari. En engu aš sķšur góšur bissness žvķ eftirspurnin var mikil (einkum frį Kķna).

Frį 2005 til 2015 hefur heildarnotkun į olķu aukist śr um 84 milljónum tunna į dag og ķ um 91 milljón tunnur į dag (af umręddum 84 milljónum tunna įriš 2005 var hefšbundin olķa um 73 milljónir tunna, en afgangurinn var ašallega NGL og lķfręn olķa, ž.e. biofuels). Fyrirfram hefši mįtt bśast aš hefšbundin hrįolķuframleišsla į žessu tķu įra tķmabili hefši lķka aukist, t.d. ķ réttu hlutfalli viš aukna olķuframleišslu eša žar um bil. Žį hefši aukningin veriš um 0.8% į įri og hefšbundin olķuframleišsla įriš 2014 veriš nįlęgt 79 milljónum tunna į dag. 

En žaš geršist bara alls ekki. Žess ķ staš varš reyndin sś aš svo til öll aukning ķ olķuframleišslu sķšustu tķu įrin hefur komiš frį kanadķskum olķusandi og bandarķskri tight oil (auk aukningar ķ framleišslu į lķfręnni olķu og NGL). M.ö.o. žį stóš hefšbundna olķuframleišslan ķ staš ķ um 73 milljónum tunna į dag. 

Olķuhįsléttan viršist vera stašreynd

Ķ žessu sambandi er oft sagt aš framleišsla į hefšbundinni hrįolķu sé stödd į žvķ sem kallaš er hįslétta (plateau). Žar meš er ekki sagt aš žetta sé hin eina sanna endanlega olķuhįslétta. En flestar spįr um olķuframleišslu framtķšarinnar gera nś engu aš sķšur rįš fyrir žvķ aš héšan ķ frį žurfi svo til öll aukning į olķuframleišslu aš verša meš hinum nżju og dżru ašferšum.

IEA-Oil-Peak-Plateau-2005Eins og įšur sagši viršist umrędd olķuhįslétta vera nįlęgt 73 milljónum tunna į dag (grafiš hér til hlišar er frį Alžjóša orkustofnuninni; IEA). Öll notkun heimsins umfram žaš žarf aš koma meš nżjum og dżrum vinnsluašferšum. Og ķ dag er olķunotkunin oršin yfir 90 milljónir tunna dag og horfur į aš hśn muni enn eiga eftir aš aukast į komandi įrum og įratugum. Nżju vinnsluašferširnar žurfa aš skila žessari aukningu. Og kannski gott betur - žvķ viš vitum jś ekki hversu lengi hįsléttan helst. Žaš sem sumir óttast er aš brįtt verši ekki unnt aš višhalda hefšbundnu framleišslunni, ž.e. aš finna sķfellt nógu margar olķulindir til aš hįsléttan nįi aš haldast žrįtt fyrir stanslausa olķunotkun heimsins. Ef svo fer aš hefšbundna olķuframleišslan fari beinlķnis aš minnka, ž.e.a.s. aš hįsléttan breytist ķ aflķšandi brekku nišur į viš, žarf ennžį meira hlutfall aš olķunni aš koma meš nżju og dżru vinnsluašferšunum. 

Oil-ExxonMobil-Forecast-Sources-2014

Meira aš segja ofurbjartsżnir olķuframleišendur eins og ExxonMobil hafa nś višurkennt tilvist olķuhįsléttunnar. Ķ nżjustu spį ExxonMobil, sem birt var 9. desember s.l. (2014) kemur žetta skżrt fram, sbr. grafiš hér til hlišar. Sama er uppi į teningnum hjį Alžjóša orkumįlastofnuninni (IEA), sbr. nęsta graf hér fyrir ofan. 

Stóra spurningin nśna viršist žvķ annars vegar vera sś hvort nżja og dżra olķuvinnslan nįi aš standa undir - eša stušla aš - aukinni eftirspurn eftir olķu? Og hins vegar er spurningin sś hversu lengi hįsléttan getur varaš? Ef hįsléttan getur einungis haldist ķ fįein įr mun olķuverš óhjįkvęmilega hękka mikiš innan tķšar. Ef hįsléttan aftur į móti helst lengi óbreytt getur olķuverš įfram oršiš tiltölulega hógvęrt ķ nokkur įr. Athuga ber aš hér er įtt viš veršžróun til lengri tķma litiš; til skemmri tķma litiš geta alltaf įtt sér staš allskonar og stundum mjög żktar sveiflur ķ olķuverši

Hver veršur žróun olķuveršs?

Žaš viršist sem sagt svo aš ekki sé lengur unnt aš auka olķuframleišslu nema meš mjög dżrum vinnsluašferšum. Og aš žarna hafi oršiš įkvešin vatnaskil um 2005. Žaš kann aš viršast ešlilegt aš af žessu megi įlykta sem svo aš olķuverš hljóti žess vegna almennt aš haldast nįlęgt žvķ sem kostar aš framleiša olķu śr olķusandi og tight oil. Žaš myndi žżša aš olķuverš hljóti aš verša a.m.k. 90-100 USD/tunnan (skv. sumum skżrslum er break-even ķ umręddri vinnslu sagt vera talsvert hęrra eša a.m.k. 130 USD/tunnu ķ olķusandi).

Oil-Break-even-2020-Prices_Rystad-Energy-2014-1Mįliš er žó aušvitaš margfalt flóknara en svo aš hér sé unnt aš miša viš umręddan kostnaš upp į 90-100 USD/tunnu. Ennžį er einungis mjög lķtill hluti olķuvinnslu heimsins svo dżr aš žurfa meira en u.ž.b. 60-70 USD/tunnu til aš vera break-even. Žess vegna geta litlar sveiflur ķ framboši og eftirspurn valdiš miklum veršsveiflum į olķu. Viš žetta bętist svo aš OPEC-rķkin reyna aš stżra olķuverši meš samrįši sķnu.

Hvernig olķuverš mun žróast veit nįkvęmlega enginn. Og algerlega śtilokaš aš spį af einhverri nįkvęmni fyrir um žróun žess nęstu įrin. En žaš viršist samt lķklegt aš olķuverš muni į nęstu įrum sveiflast mun meira en įšur. M.a. vegna žess hversu žaš kostar oršiš geysilega mikiš aš bęta viš nżrri tunnu ķ framleišsluna (um eša yfir 90 USD/tunnu) og vegna žess hversu aukin samkeppni viršist hafa myndast milli helstu olķuframleišslurķkjanna (OPEC, Bandarķkjanna og Rśsslands). Fyrrnefnda atrišiš ętti aš hķfa olķuverš upp, en sķšar nefnda atrišiš gęti togaš olķuverš nišur. Žess vegna er skynsamlegast aš hafa óvissumörkin nįnast óendanlega mikil žegar spįš er fyrir um žróun olķuveršs.

Olķverš veršur 60-200 USD/tunnan... eša kannski eitthvaš allt annaš

EIA-Oil-Price-Forecast-2014ķ sķšustu spį bandarķska orkumįlarįšuneytisins (EIA) eru óvissumörkin einmitt höfš afar frjįlsleg. EIA er sennilega bśiš aš lęra af reynslunni; til aš foršast aš spįrnar viršist kjįnalegar eftir fįein įr  er öruggast aš spį olķuverši allt į milli žess aš verša ķ lęgstu lęgšum og ķ hęstu hęšum. Og žaš er sérstaklega rķkt tilefni til žessa nśna - žegar olķuhįsléttan viršist oršin stašreynd og miklu dżrari olķuframleišsla er oršin naušsynleg til aš knżja įframhaldandi hagvöxt vķša um heim. Žaš er reyndar įhugaverš spurning hvort olķuframleišsla sé oršin svo kostnašarsöm aš žaš muni beinlķnis takmarka olķuframboš og halda aftur af hagvexti? Nįnar veršur fjallaš um žaš įlitamįl sķšar, enda žarf aš fęra afar góš rök fyrir slķkum möguleika nś žegar olķumarkašir einkennast af offramboši!

Žaš sem EIA gerir nś rįš fyrir, er aš į nęstu įrum og įratugum verši olķuverš aš sveiflast žetta į milli ca. 60-200 USD/tunnan. En verši žó sennilegast nįlęgt 90-100 USD/tunnan nęstu įrin. Og muni svo hękka jafnt og žétt upp ķ um 140 USD/tunnan įriš 2040 (aš nśvirši). Žaš veršur įhugavert aš sjį hvort žessi spį EIA gengur eftir. En hversu margir vilja vešja į aš olķuverš įriš 2040 verši ķ nįmunda viš lįggildi EIA; aš olķuveršiš 2040 verši nįlęgt žvķ žaš sama og er ķ dag eša nįlęgt 60 USD/tunnu?


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Žórhallur Birgir Jósepsson

Įgęt samantekt. Takk fyrir hana.

Eitt getum viš veriš svona nokkurn veginn viss um: Eftir žvķ sem spįrnar verša nįkvęmari, žeim mun lķklegra er aš žęr rętist ekki.

Ég hnaut um eitt atriši ķ pistlinum, sem ég er ekki viss um aš geta tekiš undir: "Ešlilegast skżringin į hękkandi olķuverši eftir 2005 er sem sagt einfaldlega sś aš žį var oršiš svo dżrt aš sękja meiri olķu."

Ég man ekki betur en aš Shell hafi bešiš meš aš hefja framleišsluna į olķusandsvęšunum ķ Alberta žangaš til veršiš var oršiš nógu hįtt til aš žaš gęti borgaš sig. Sem sagt: Hin dżra framleišsla var afleišing veršhękkunarinnar, ekki orsök. Enda rķmar žaš betur viš hina almennu žróun žar sem stöšugt vaxandi eftirspurn olli hękkun veršsins, enda engin aukning ķ hinni hefšbundnu framleišslu.

Meira um spįrnar. Mešan ég vann hjį Shell (til 1988) las ég eitt sinn ręšu ašalforstjóra Shell International į įrsfundi (lķklega įrsins 1986) žar sem hann velti fyrir sér framtķšinni ķ olķubransanum. Hann rifjaši upp aš žau rśmu hundrš įr sem olķuvinnsla hafši veriš stundiš aš marki ķ heiminum, hefšu menn reynt aš įtta sig į hve lengi mundi verša hęgt aš halda vinnslunni įfram, semsagt hve lengi olķubirgšir jaršarinnar entust. Og hann upplżsti aš žegar skošašar vęru allar marktękar spįr žetta tķmabil vęri mešaltališ aš spįš hefši veriš aš olķubirgšir jaršarinnar gętu enst ķ 32 įr - žrjįtķu og tvö įr! Og - žetta mešaltal var ekki ašeins yfir rśmlega aldar tķmabil, heldur fyrir nįnast hvert og eitt įr žessa tķmabils.

Svo mį ekki gleyma aš dollarinn, "The Allmighty Dollar," rżrnar stöšugt aš veršmęti. Žótt ekkert annaš kęmi til er žaš nokku örugg vķsbending um aš olķuverš, męlt ķ dollurum į fat, mun jafnt pg žétt hękka og žį er eftir aš gęta aš öllum veršsveiflunum sem stundum verša bara raktar til taugaveiklunar į braskmarkaši. En, viš vitum fleira fyrir vķst en aš dollarinn veikist smįtt og smįtt: Eftirspurnin eftir olķu heldur įfram a aukast, žvķ starfsemi heimsbyggšarinnar er knśin įfram af orku, sem enn ķ dag kemur aš lang mestu leyti frį olķu.

Žórhallur Birgir Jósepsson, 29.12.2014 kl. 21:55

2 identicon

ketill dont break your brain!!oil price is historicly low today  in order to suppress isis opecs main threat but 2 million dollars a day is still verry powerfull!!

Deane Jślķan Scime (IP-tala skrįš) 30.12.2014 kl. 12:11

3 identicon

Žaš aš hefbundin olķa hafi veriš į žessari hįsléttu nśna ķ nęstum įratug žrįtt fyrir stórfellda aukningu ķ fjįrfestingum bendir fastlega til žess aš stefnan liggi nišur į viš įšur en langt um lķšur.  Žegar litiš er yfir svišiš er hefbundin olķuvinnslu į nišurleiš eša fyrirsjįanlega į nišurleiš ķ nįinni framtķš vķšast hvar en möguleikar į aukningu afar fįtęklegir.  Spįr IEA og EIA um aš hefbundin olķa geti haldiš ķ horfinu nęsta aldarfjóršunginn eru ansi langsóttar ķ besta falli.  Reynsla sķšustu 15 įra hefur lķka sżnt aš trśveršugleiki žessara stofnana žegar kemur aš spįm um olķuvinnslu er afskaplega lķtill.   Hvort įstęšan sé pólitķskur žrżstingur eša hrein og klįr vanhęfni er erfitt aš segja um en World energy outlook 1998 frį IEA og sagan ķ kringum žaš er įhugverš ķ žessu samhengi. Žś hlżtur aš žekkja hana Ketill.

Ef mašur horfir yfir svišiš žį er olķuvinnsla į nišurleiš m.a. ķ Argentķnu, Įstralķu, Alsķr, Azerbajan, Danmörku, Egyptalandi, Indlandi, Indonesiu, Malasķu, Mexico, Noregi, Sżrlandi (fyrir borgarastrķš), Bretlandi, Vietnam, Venezuela (XH ekki meštališ), Yemen og einhverjum fleiri.  Ķ flestum žessum landa veršur olķuvinnslan sennilega oršin innan viš helmingur af žvķ sem hśn er nśna eftir aldarfjóršung.  

Columbia og Oman eru į seinni toppi eftir fjįrfestingarinnspżtingu undanfarin įr en eru greinilega aš fara aš stefna nišur į viš aftur.  

Vinnsla ķ Rśsslandi og Kķna er bśin aš vera nokkurn vegin flöt sķšustu įr en bęši löndin eru oršin mjög "žroskuš" olķuvinnslurķki og nį varla aš halda nśverandi framleišslu mikiš lengur og fara aš stefna nišur į viš.   

Nigeria og Angola eru frekar į nišurleiš, kannski nį žau aš halda ķ horfinu eitthvaš lengur en mjög langsótt aš žau bęti einhverju viš sig.  

Mišaš viš žróunina sķšasta įratug er ekkert sem bendir til aš Saudi Arabķa, Kuvait og UAE geti eša vilji auka framleišslu frį žvķ sem nś er.  

Vaxtarmöguleikarnir eru ekki margir.  Ķran getur bętt viš sig einhverju ef višskiptažvingunum veršur aflétt, en landiš er samt oršiš vel žroskaš og vinnslan var byrjuš aš stefna nišur į viš įšur en višskiptažvinganirnar voru settar į.  Kazakstan getur bętt viš sig kannski milljón tunnum į dag ef žaš tekst einhvern tķma aš yfirvinna tęknileg vandamįl ķ Kashagan hörmunginni.  Ķrak getur haldiš įfram aš bęta viš sig en aušvitaš stór spurningamerki žar.  Svo er žaš subsalt ķ Brasilķu žar sem er veruleg óvissa um hvernig muni ganga.    

Heilt į litiš er ekkert annaš ķ spilunum en aš hefšbundin olķuvinnsla fari aš stefna nišur į viš innan fįrra įra en aušvitaš skrykkjótt ķ takt viš olķuverš og efnahagslegar og pólitķskar sveiflur.  Į sama tķma kemur olķuvinnsla ķ USA lķka til meš aš stefna nišur į viš, bara spurning hversu hratt.   Tar sands vinnsla ķ Kanada heldur örugglega įfram aš aukast en žaš gerist ekki hratt og hefur ekkert rosalega mikiš aš segja ķ stóra samhenginu.  Til aš setja žaš ķ samhengi žį hefur olķuvinnsla ķ Kanada aukist frį aldamótum (meš grķšarlegum tilkostnaši) um c.a. 1.5 milljón tunnur į dag sem er įlķka og vinnslan hefur falliš bara ķ Noregi į sama tķmabili.   

Įstęšan fyrir žvķ aš viš erum komin į žennan staš, en Ketill tiplar hįlfpartinn framhjį, er aš hefšbundin olķa er endanleg aušlind, eitthvaš sem flestir eiga aš vita en viršist samt glettilega erfitt aš meštaka.  Hefšbundin olķa er aušlind sem er samžjöppuš og afmörkuš frį nįttśrunnar hendi, į vissan hįtt sambęrilegt viš vatnsafl, žar sem dreifšur orkugjafi ķ formi regns sem fellur til jaršar safnast saman ķ fallvötunum sem hagkvęmt er aš nżta.  Svona "resource pyramid" lögmįl eiga ekki viš um aušlindir af žessu tagi, mįliš er ekki svo einfalt aš žaš žurfi bara aš henda meiri peningum inn ķ dęmiš og žį geti mašur alltaf fengiš meira śt.    

En svona til skamms tķma litiš er žessi veršlękkun į olķu "recipe for disaster" ef hśn dregst į langinn.  Mašur į frekar bįgt meš aš skilja žetta žvķ žaš ętti aš vera öllum ljóst aš žetta verš getur ekki stašist til lengdar.  Žaš er aušvitaš mikil tregša ķ žessum og ef žetta heldur svona įfram endar žaš ķ undirskoti ķ olķuframboši meš snarpri veršhękkun og efnahagskreppu ķ kjölfariš.  Dżr olķuvinnsla eins og t.d. ķ Brasilķu gęti žess vegna įtt erfitt meš aš komast į flug ķ svona óstöšugleika.  

Steinar Rķkharšsson (IP-tala skrįš) 30.12.2014 kl. 19:02

4 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Takk fyrir athugasemdirnar.

Žórhallur Birgir segir m.a.: „Hin dżra framleišsla var afleišing veršhękkunarinnar, ekki orsök. Enda rķmar žaš betur viš hina almennu žróun žar sem stöšugt vaxandi eftirspurn olli hękkun veršsins, enda engin aukning ķ hinni hefšbundnu framleišslu.“

Žetta kann aš vera rétt. Og vissulega kynna stóru olķufélögin framtķšarhorfur sķnar alltaf śt frį žvķ aš hagvöxtur sé aš aukast og žaš skapi meiri eftirspurn eftir olķu og hękki olķuverš. Ég ašhyllist žó fremur žį kenningu aš žaš skiptir olķuvinnslufyrirtękin į hlutabréfamarkaši svo miklu mįli aš višhalda bęši framleišslumagni sķnu og magni sannreyndra birgša ķ jöršu (proved reserves) aš žau ęša įfram ķ nż verkefni um leiš og unnt er aš fjįrmagna žau.

Žaš er sem sagt bętt olķu į markašinn ķ trausti žess aš įvallt sé nęg eftirspurn. Fremur en aš veriš sé aš uppfylla eftirspurn sem žegar er fyrir hendi eša lķkleg er til aš vera fyrir hendi. Fyrir vikiš er žaš olķuframbošiš sem stżrir veršinu fremur en eftirspurnin (žó svo veršmyndunin sé aš sjįlfsögšu alltaf samspil žessara žįtta og mikil eftirspurn frį Kķna hafi leitt til żktra veršhękkana į olķu nokkru eftir aldamótin). 

Žarna ašhyllist ég sem sagt žau višmiš sem Steven Kopits hefur sett fram. Žannig bętist sķfellt meiri olķa į markašinn, sem fram til žessa hefur veriš nęgilega ódżr (a.m.k. į višrįšanlegu verši) til aš knżja hagvöxtinn ķ heiminum. En nś er vinnslan, ž.e.a.s. vinnsla į žeirri olķu sem sķfellt žarf aš bęta viš til aš knżja įframhaldandi hagvöxt vķša um heim, mögulega aš verša svo dżr aš žaš fari aš hęgja umtalsvert į hagvexti. 

Ein afleišing žessa yrši sś aš žaš muni draga śr nżjum olķuverkefnum. Sem er mikiš įhyggjuefni, žvķ žaš er uppskrift aš mjög óstöšugu verši og ž.į m. miklum og żktum veršhękkunum, sem geta valdiš efnahagskreppum - eins og Steinar nefnir. 

Steinar nefnir lķka WEO frį IEA 1998, sem er fręgt skjal aš endemum. Žar var olķuverši spįš afar hóflegu nįnast um alla framtķš. Og IEA og EIA voru, aš ég hygg, meira eša minna viš sama heygaršshorniš allt fram undir 2008. En žį fór a.m.k. IEA aš vara viš žvķ aš olķuveröldin vęri ekki alveg sś sem žau höfšu įšur bošaš. Og hętt vęri viš aš hefšbundin olķuframleišsla hefši nįš toppi og aš miklu dżrari vinnsla yrši stašreynd og žar meš hękkandi olķuverš.

Nśna er, aš mķnu mati, offramboš af olķu. En sennilega er žetta offramboš ekki mjög mikiš - og mašur skyldi ętla aš lįgt olķuverš nś ętti aš skapa tękifęri til aukins hagvaxtar. Žeir eru reyndar til sem segja aš viš séum aš sigla inn ķ nokkurra įra tķmabil mjög lįgs olķuveršs. En sama hversu stutt eša langt er ķ aš olķuverš hękki į nż (ķ ca. 90-100 USD/tunnan), žį finnst mér afar sannfęrandi žau rök aš olķuframleišsla (ž.e. kostnašur viš aš bęta viš nżrri tunnu; marginal cost) sé oršinn svo mikill aš žaš muni virka hamlandi į hagvöxt. Žaš vęri alveg nż staša (žetta kann aš vķsu aš hafa veriš ein af samverkandi įstęšum fjįrmįlakreppunnar 2008, en ekki meginįstęšan).

Stóra spurningin er hvort unnt sé aš višhalda góšum hagvexti įn žess aš hann sé fyrst og fremst knśinn af olķu og öšrum ódżrum orkugjöfum - eins og veriš hefur ķ heiminum fram til žessa. Žar hljóta žau rķki aš vera ķ bestri stöšu sem bśa aš bestri menntun og žekkingu og tęknižróun. 

Ketill Sigurjónsson, 1.1.2015 kl. 09:06

5 identicon

Žaš sem var markvert viš world energy outlook 1998 var nś ekki beinlķnis spįin um verš heldur aš žar settu höfundarnir fram spį sem sżndi aš hefbundin olķuvinnsla myndi nį hįmarki upp śr 2010 og stefna eftir žaš nišur į viš.Žaš var mišaš viš URR af hefbundinni olķu upp į 2,3 trilljón tunnur og hįmarkiš af hefbundinni olķu yrši ķ kringum 79 milljón tunnur į dag.  Mišaš viš žetta var ljóst aš vinnsla į hefbundinni olķu og žekktri óhefbundinni olķu (tar sanda, extra heavy o.s.frv.) myndi ekki duga til aš anna eftirspurn og žvķ var bętt viš hinum kostulega "balancing item - unidentified unconventional oil" upp į heilar 19 milljón tunnur į dag įriš 2020.  Žaš žżddi ķ reynd aš framboš myndi ekki anna eftirspurn ķ tiltölulega nįinni framtķš og eitthvaš žyrfti undan aš lįta eins og varš svo aušvitaš raunin.   Žessi nišurstaša féll ekki ķ kramiš, sérstaklega ekki hjį yfirvöldum ķ Bandarķkjunum, og žaš var hreinsaš śt śr IEA.  

Eins og Ketill nefnir komu ķ nęstu śtgįfum af WEO algjörlega galnar spįr sem sögšu aš allt vęri ķ himna lagi og geršu ekkert til aš vara viš alvarlegu supply crunch sem var handan viš horniš 2005-2008.  EIA ķ Bandarķkjunum er ennžį verra.  

Žessi spį frį 1998 er ķ reynd sś besta sem hefur komiš frį IEA en var samt of bjartsżn ef eitthvaš er, hefbundin olķuvinnsla nįši hįmarki fyrr en ętlaš var og ekki nema upp ķ 73 milljón tunnur į dag.

Ungur rannsóknarblašamašur skrifaš góša grein um žetta um įriš:

http://www.countercurrents.org/badal250510.htm

IEA hefur žurft aš draga ķ land jafn óšum og veruleikin hefur komiš og bitiš žį ķ rassinn, og Fatih Birol kemur meš alls konar lošin varnašarorš.   En spįrnar žeirra sżna alltaf flata vinnslu į hefbundinni olķu śt spįtķmann sem stenst ekki skošun samkvęmt greiningu Kjell Aleklett og fleiri į WEO 2008.  

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421509008519

Stofnunum eins og IEA og EIA sem lśta pólitķsku valdi žegar upp er stašiš er vęntanlega uppįlagt aš rugga bįtnum eins lķtiš og hęgt er og mega sennilega ekki koma meš spįr sem bjóša ekki upp į įsęttanlega hagvöxt į spįtķmanum.  Spįr frį OPEC eša olķufélögum hafa ešli mįlsins samkvęmt lķtinn sem engan trśveršugleika, til žess hafa žau of mikilla hagsmuna aš gęta.  

Kopits gerir vel ķ žvķ aš benda į aš spįr sem byggja nęr eingöngu į vęntri eftirspurn standast ekki skošun en žaš ętti nś svo sem hvert barn aš skilja aš žaš er ekki mikil glóra ķ žvķ aš módellera notkun į endanlegum hlut bara frį eftirspurnarhlišinni.  En žaš hefur samt mikiš til veriš raunin ķ flestum "mainstream" spįm žar sem hagfręšingar eru dominerandi og žvķ mišur lifa žeir žvķ mišur flestir ķ hįlfgeršum fantasķuheimi sem samręmist ekki fżsiskum veruleika. 

Steinar Rķkharšsson (IP-tala skrįš) 2.1.2015 kl. 18:47

6 Smįmynd: Gunnar Th. Gunnarsson

Ķ upphafi pistilsins segir žś:

" Sérstakt tilefni er til aš vekja athygli į žessum višburši nśna žegar verš į olķu hefur skyndilega falliš hratt vegna offrambošs."

Svo segir žś örskömmu sķšar:

"Žaš sem geršist žarna fyrir um įratug sķšan var aš hefšbundin hrįolķuframleišsla ķ heiminum nįši hįmarki. Og hefur sķšan žį haldist nęr óbreytt - ķ heilan įratug - žrįtt fyrir sķfellt meiri olķunotkun."

Ertu žį aš meina aš olķuframleišsla hafi aukist svona grķšarlega į allra sķšustu mįnušum? Hvašan kemur sś aukning. (Fyrirgefšu, ég las ekki allann pistilinn, e.t.v. hefur žś komiš inn į žetta)

Gunnar Th. Gunnarsson, 3.1.2015 kl. 00:59

7 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Gunnar; žś spyrš hvort olķuframleišsla hafi aukist grķšarlega į allra sķšustu mįnušum. Svariš er aš olķuframleišsla hefur aukist. Og žaš sem er sérstaklega athyglisvert er aš framleišslan hefur nś aukist samfellt, umfram olķunotkun, sķšasta hįlfa annaš įriš eša žar um bil. Sķšasti mįnušurinn sem skilaši minni framleišslu heldur en notkun, var senniega mars 2013 (gęti hafa veriš febrśar eša aprķl). Aukningin ķ olķuframleišslu į žessum tķma er nęr öll ķ löndum utan OPEC. Og nįnast öll ķ Bandarķkjunum (tight oil) og Kanada (oil sands eša tar sands).

Ketill Sigurjónsson, 3.1.2015 kl. 11:41

8 Smįmynd: Gunnar Th. Gunnarsson

Takk fyrir svariš. Athyglisveršir tķmar framundan. 

Lękkandi olķuverš hlżtur aš vera įvķsun į lękkandi orkuverš almennt. Į sama tķma eru bošašar hękkanir į heimsmarkašsverši į įli og įlveršiš er tengt raforkuverši til įlveranna, aš hluta til. Reyndar hefur sś tenging veriš minnkuš hlutfallslega, aš sögn til aš dreifa įhęttu. Menn virtust fį hland fyrir brjóstiš žegar įlverš lękkaši verulega strax ķ kjölfar fjįrmįlakreppunnar haustiš 2008.

Nś gęti sś hręšsla veriš aš bķta okkur ķ rassgatiš. Allir langtķmaspįr um įlverš geršu rįš fyrir stöšugri hękkun ķ tiltölulegan langan tķma. En įlmarkašurinn hefur alltaf veriš sveiflukenndur og miklar dżfur sjį į langtķma lķnuritum. En trendiš er upp į viš.

Er Landsvirkjun aš gera mistök meš žvķ aš aftengja įlverš viš orkuverš?

Gunnar Th. Gunnarsson, 3.1.2015 kl. 21:33

9 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Žaš er ómögulegt aš segja hverng įlverš mun žróast į nęstu įrum. Eftirspurn eftir įli viršist nokkuš góš žessi misserin. Veršiš gęti samt lękkaš vegna aukinnar framleišslu sem senn kemst ķ gang ķ Persaflóarķkjunum. Einnig gęti įlśtflutningur frį Kķna aukist og žį myndi įlverš eflaust lękka. En svo gęt įlverš lķka hękkaš - ef efnahagslķfiš nęr sér į strik. Žarna er sem sagt veruleg óvissa. 

Mķn skošun er sś aš žaš sé skynsamlegt aš leitast viš aš draga śr verštengingu raforkuveršs viš įlverš. Žannig minnkar įhętta orkufyrirtękjanna. Žaš er annarra aš taka žįtt ķ vešmįlum um žróun įlveršs. 

Ketill Sigurjónsson, 4.1.2015 kl. 02:04

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband