Tífalt hærra verð?

Hátæknifyrirtækið ABB segir að tæknilega sé unnt að leggja rafstreng milli Íslands og Evrópu. Bresk stjórnvöld greiða nýjum vindorkuverum utan við bresku ströndina um og yfir 180 USD/MWst. Í því skyni að fá aðgang að meiri raforku og um leið til að auka hlutfall grænnar raforku. Gallinn er bara sá að vindurinn blæs ekki alltaf við eða á Bretlandi. Sem dæmi má nefna, þá var nýting breskra vindorkuvera að morgni 4. október s.l. nánast engin eða vel innan við 1%.

Þennan morgun framleiddu bresk vindorkuver, með samtals afl upp á rúmlega 9.000 MW, raforku sem samsvarar einungis um 66 MW aflstöð. Það var sem sagt dauðalogn um svo til allt Bretland og meira að segja utan við ströndina (viðmiðunin 9.000 MW er uppfærð tala miðuð við skilgreiningar Clive Best, en í reynd er afl breskra vindrafstöðva ennþá meira eða rúmlega 13.000 MW) .

Risavaxin fjárfesting í breskri vindorku er því að skila afar óáreiðanlegri orkuframleiðslu. Þess vegna yrði það kærkomið fyrir Breta að eiga aðgang að sæstreng - sem gæti skilað þeim þó ekki væri nema nokkur hundruð MW.

Íslensk raforka er sem sagt miklu betri kostur en bresk vindorka - bæði ódýrari og áreiðanlegri kostur. Þess vegna er líklegt að bresk stjórnvöld kunni að vera tilbúin að kosta miklu til fyrir sæstreng og kaup á íslenskri raforku.

Slík viðskipti gætu skapað okkur Íslendingum einstakt tækifæri til stóraukinnar arðsemi af raforkuframleiðslunni hér. Vegna þess að sterk rök eru fyrir því að íslenska raforkan yrði verðlögð á bilinu 80-120 USD/MWst. Tregða íslenskra stjórnvalda til að ræða þessi mál við bresk stjórnvöld er afar sérkennileg. En kannski gefst tækifæri til að taka skref í átt að slíkum viðræðum, þegar forsætisráðherra Bretlands kemur til Íslands nú í vikunni? Það hlýtur a.m.k. að vera áhugavert fyrir íslensk stjórnvöld að kanna nánar áhuga Breta á því að kaupa héðan raforku - á verði sem gæti verið u.þ.b. tíu sinnum hærra en t.d. Century Aluminum (Norðurál) og Alcoa (Fjarðaál) eru að greiða.

Vill Ísland fá 80-140 USD/MWst frá Bretum?

Orkubloggið hefur áður bent á að raforka framleidd á Íslandi og flutt um sæstreng til Bretlands gæti verið seld á um 120-180 USD/MWst. Þá er flutningskostnaður með talinn. Þetta myndi þýða að íslensku orkufyrirtækin myndu fá um 80-140 USD/MWst fyrir raforkuna.

Þessi málflutningur Orkubloggsins hefur nú fengið ennþá traustari grunn. Því fyrir fáeinum dögum var tekið enn eitt skrefið í átt að því að nýtt kjarnorkuver verði reist í Bretlandi. Þar sem orkufyrirtækinu er tryggt lágmarksverð fyrir raforkuna sem nemur rúmlega 140 USD/MWst til 35 ára (92,50 GBP/MWst eða um 142 USD/MWst).

Hér til hliðar er birt graf af vef BBC, þar sem sýnt er orkuverðið sem bresk stjórnvöld hafa verið skuldbinda sig til að greiða raforkuframleiðendum fyrir raforku. Allt í því skyni að auka aðgang Bretlands að raforku, auka fjölbreytni í raforkuframleiðslu og stuðla að auknu hlutfalli raforku sem framleidd er með nýtingu orkuauðlinda sem valda lítilli losun koltvísýrings og annarra gróðurhúsalofttegunda. Inn á grafið er svo bætt inn líklegu raforkuverði vegna raforku frá Íslandi.

Niðurstaðan er sú að það er yrði augljóslega mikið hagsmunamál fyrir Bretland að geta keypt raforku frá Íslandi á verði sem næmi 80 USD/MWst án flutningskostnaðar (og 120 USD/MWst með flutningi). Og jafnvel allt að 140 USD/MWst gæti verið áhugavert fyrir Breta (þ.e. 180 USD/MWst með flutningi). Líklegt má telja að samningsverðið gæti verið þarna á milli.

Ef orkuverðið til Bretlands yrði á þessu bili væri verðið til Bretlands með flutningi sem sagt á bilinu 120-180 USD/MWst. Sem samsvarar 78-117 breskum pundum pr. MWst (GBP/MWst). Verðið fyrir græna raforku frá Íslandi gæti því verið nálægt því hið sama eins og bresk stjórnvöld vilja borga fyrir raforku framleidda í kjarnorkuveri - sem til stendur að verði í eigu franskra og kínverskra fyrirtækja og að stærstum hluta fjármagnað af Kínverjum. Eins og áður sagði er verðið þar 92,50 GBP/MWst, sem jafngildir um 142 USD/MWst.

Með hliðsjón af þessu hljóta Íslendingar að spyrja sig þeirrar spurningar hvort við höfum áhuga á að framleiða og selja raforku til Bretlands sem eftirsótta hágæðavöru. Sem yrði seld á 80-140 USD/MWst án flutnings (um 120-180 USD/MWst með flutningi)? Þegar þessari spurningu er svarað er m.a. eðlilegt að muna, að hér er mestöll raforkan seld til þriggja álvera á meðalverði sem er núna vel undir 20 USD/MWst. Til samanburðar er líka ágætt að hafa í huga að nú er álver Century Aluminum á Grundartanga (Norðurál) að greiða raforkuverð sem rétt slefar yfir 10 USD/MWst (án flutnings; með flutningi er verðið nálægt 16-17 USD).

Þetta er áhugaverður samanburður. Nú þegar Ísland stendur mögulega frammi fyrir því tækifæri að selja raforku til Bretlands á verði sem gæti skilað raforkufyrirtækjunum hér 80-140 USD/MWst. Stóra spurningin er sú hvort við viljum að orkuauðlindirnar skili okkur arði - eða að arðurinn af þeim skuli áfram fyrst og fremst nýtast erlendri stóriðju. 

Sæstrengir lykilatriði fyrir Breta

Í sumar sem leið (2015) var varað við mögulegum raforkuskorti á Bretlandi á komandi vetri. Þann 15. október s.l. kom svo út ný skýrsla hjá breska landsnetinu sem staðfestir þessa áhættu.

Þar segir að nú sé staðan þarna verri en verið hefur í áratug. Þ.e. að lítið sem ekkert megi út af bera til að raforkuskortur kunni að koma upp innan Bretlands á komandi vetri.

Þetta merkir ekki að ljósin á Bretlandi muni slokkna. National Grid (NG) telur sig hafa fulla stjórn á ástandinu. Það sem myndi gerast er að NG myndi grípa inn í og beinlínis greiða stórum orkunotendum fyrir að minnka raforkunotkun sína - ef orkuskortur kemur upp. Ástandið þarna raskar sem sagt starfsöryggi fyrirtækja og það er ástand sem bresk stjórnvöld álíta óviðunandi. Þess vegna er nú lögð afar rík áhersla á að efla uppbyggingu nýrra raforkuvera. Og þó einkum og sér í lagi að ráðist verði í lagningu nýrra sæstrengja, sem veiti aðgang að orku erlendis frá.

Þarna er sem sagt lögð hvað mest áhersla á auknar millilandatengingar. Þess vegna hafa bresk stjórnvöld t.a.m. samið við Norðmenn um rafmagnskapal milli landanna. Og þess vegna eru bresk stjórnvöld áhugasöm um kapal milli Bretlands og Íslands. Fyrir Noreg og Ísland eru slíkir kaplar ekki áhætta heldur tækifæri. Tækifæri til að nýta verðmun og umframorku til að auka arðsemi af raforkuvinnslu viðkomandi landa. Þetta er ekkert flókið.

Bresk vindorka dýrari en raforka um sæstreng

Bloomberg New Energy Finance (BNEF) var að gefa út nýtt mat á kostnaði við raforkuframleiðslu. Þar kemur fram mat BNEF á því hvað kostar að framleiða nýja megavattstund af raforku.

Niðurstöðurnar eru þær að kostnaður í bæði vind- og sólarorku hefur verið að lækka. En kostnaður við raforkuframleiðslu með kolvetnisbruna hefur hækkað. Sú hækkun stafar m.a. af því að eftir því sem vindorka verður ódýrari og nýting hennar algengari, minnkar hagkvæmni gas- og kolaorkuvera. Því tíminn lengist sem slík orkuver eru ekki á fullum afköstum. Þetta má orða þannig, að lækkandi kostnaður vindorku (og sólarorku) veldur því að nýting kola- og gasorkuvera minnkar og þar með verður slík hefðbundin raforkuframleiðsla óarðbærari en ella.

Fyrir Ísland er kannski áhugaverðast það mat BNEF að raforka framleidd með vindrafstöðvum í sjó, þ.e. utan við ströndina, er álitin kosta að meðaltali um 174 USD/MWst. Þetta er ámóta orkuverð eins og bresk stjórnvöld sömdu nýverið um vegna byggingar nýrra vindorkuvera þar.

Til samanburðar má hafa í huga að raforka framleidd á Íslandi og flutt um sæstreng til Bretlands gæti verið seld á um 120-180 USD/MWst (þegar flutningskostnaður er með talinn, sbr. skýrsla McKinsey). Og að raforkuverðið sem íslensku raforkusalinn fengi gæti þá verið á bilinu 80-140 USD/MWst. Þessar verðhugmyndir rúmast bersýnilega innan þess svigrúms sem umræddur vindorkukostnaður í Bretlandi veitir. Þess vegna virðist óneitanlega sem sæstrengur geti boðið upp á mjög arðsöm raforkuviðskipti fyrir Ísland.

Myley Cyrus og olíuverð í 30 USD

Nú eru nokkrir tölfræðingar búnir að komast að þeirri niðurstöðu að eðlilegt sé að olíuverð fari brátt niður í 30 USD/tunnu. Vegna þess að sögulega séð hafi verðbólga í Bandaríkjunum (þ.e. neysluvísitalan þar) og olíuverð almennt haldist í hendur.

Þetta er skýrt í þessari grein á vef Financial Times. Svo geta menn velt fyrir sér hvort það sé líklegra að olían lækki eða verðbólgan hækki. Eða hvort þessi fylgni sé hrein tilviljun. Eða hvort hækkandi vinnslukostnaður vegna nýrra olíulinda komi til með að brengla umrædda fylgni. Eða að menn setji fram einhverja allt aðra áhugaverða samanburðartölur.

Í því sambandi er kannski vert að minna á eina ljúfa kenningu. Sem sett var fram þegar olíuframleiðsla í Bandaríkjunum fór minnkandi. Nefnilega þá að ástæða minnkandi olíuframleiðslu þar vestra væri einfaldlega sú að gott rokk væri orðið sjaldgæfara en áður var.

Þar var sýnt fram á með óyggjandi hætti (!) að augljós fylgni er milli góðra rokklaga og olíuframleiðslu. Og þess vegna hlýtur aukin olíuframleiðsla í Bandaríkjunum síðustu árin að vera til marks um stórbætt rokk þar í landi. Þó svo Orkubloggarinn eigi bágt með að skilja það - eða er Miley Cyrus kannski góður rokkari?

Til hamingju með afmælið John Lennon. Og góða helgi!

Álverið á Reyðarfirði eitt síðasta nýja álverið?

Mikil og vaxandi álframleiðsla í Kína hefur umturnað álveröldinni. Ein afleiðing þess er sú að síðustu ár hefur sáralítill vöxtur verið í álframleiðslu utan Kína. Og ef uppbygging nýrra álvera í Persaflóaríkjunum er undanskilin, sést að það er að verða svo til óþekkt að nýtt álver rísi í heiminum (þ.e. utan Kína og Persaflóans). Þess vegna er mjög lítil aukning í álframleiðslu utan Kína og ennþá síður utan Kína og Persaflóaríkjanna.

Þetta sést nokkuð glögglega á grafinu hér til hliðar. Þar er greint á milli álframleiðslu í Kína annars vegar og utan Kína hins vegar. Ef álframleiðsla í Persaflóaríkjunum væri einnig tilgreind sérstaklega á grafinu, sæist ennþá skýrar hversu álframleiðsla í heiminum er stöðnuð (þ.e. framleiðslan utan Kína og Persaflóaríkjanna). Það stafar ekki af stöðnun á eftirspurn eftir áli í heiminum; eftirspurnin eftir áli í heiminum hefur nefnilega farið sífellt vaxandi. Og mun vafalítið gera það áfram. En það er lítill hvati fyrir álfyrirtæki á Vesturlöndum að auka framleiðsluna. Ástæðan er offramleiðsla af áli í heiminum (einkum í Kína). Og að ný álver utan Kína geta ekki keppt við nýju hagkvæmu risaálverin við Persaflóann.

Þess vegna er í reynd líklegast að álfyrirtæki á Vesturlöndum muni á næstu árum leitast við að draga úr álframleiðslu fremur en að auka hana. Það kann jafnvel að verða svo að álver Alcoa á Reyðarfirði, sem hóf starfsemi 2007, verði um langt skeið eitt síðasta nýja álverið í heiminum utan Kína og Persaflóans.

Verst mun þó offramboð af áli og lágt álverð koma niður á raforkufyrirtækjum sem selja orku til álvera á verði sem er tengt við álverð. Lágt álverð kemur t.a.m. illa niður á Landsvirkjun, sem er með samninga af þessu tagi við bæði Norðurál (samningurinn við Century frá 1999) og Fjarðaál (samningurinn við Alcoa frá 2003). Þar skiptir samningurinn við Alcoa sérstaklega miklu máli vegna þess hversu orkumagnið þar er mikið.

Haldist álverð lengi lágt mun þetta álver Alcoa leiða til þess að arðsemi af risavirkjuninni við Kárahnjúka (Fljótsdalsstöð) verði afar slök. Þess vegna er mjög mikilvægt fyrir Landsvirkjun að álverð hækki. Til allrar hamingju var álverðstenging tekin út í nýjum samningi Landsvirkjunar við álver Rio Tinto Alcan í Straumsvík (samningurinn var gerður 2010). Það var afar jákvætt skref því þar með var dregið úr áhættu Landsvirkjunar.

Það skal að lokum tekið fram að þegar upp verður staðið kann orkusamningurinn vegna Fjarðaáls (Alcoa) engu að síður að reynast Landsvirkjun farsæll. En það mun sem sagt ráðast af framtíðarþróun álverðs á næstu áratugum (samningurinn gildir til 2048).

Hver sú þróun verður veit enginn. Og áfram mun verðáhættan hvíla á Landsvirkjun - og tryggja Fjarðaáli áhættulítinn rekstur. Sú ójafna áhætta hlýtur að vekja efasemdir um það að raforkusamningurinn 2003 hafi verið skynsamlegur fyrir Landsvirkjun. En við skulum vona að álverð haldist a.m.k. þokkalega hátt næstu áratugina, þ.a. Kárahnjúkavirkjun reynist prýðilega arðbær. En sú óvissa og áhættan sem samningurinn skapar Landsvirkjun er a.m.k. ekki til þess fallin að auðvelda fyrirtækinu aðgang að hagkvæmu lánsfé til framtíðarverkefna á næstu árum.