Olķusandur

"Bjargvęttur Bandarķkjanna" vęri e.t.v. betri titill į žessar fęrslu. Eša kannski "Hryllingurinn ķ Kanada". Olķusandurinn ķ óbyggšum Kanada er nefnilega allt ķ senn; bjargvęttur olķužyrstra Bandarķkjamanna og um leiš orsök hrošalegra umhverfisspjalla ķ hinum ósnortnu kanadķsku vķšernum.

TarSands-600

Žaš hefur stundum veriš minnst į kanadķska olķusandinn hér į Orkublogginu - en einungis ķ framhjįhlaupi. Žaš er oršiš löngu tķmabęrt aš gera žessum óvenju subbulega en athyglisverša išnaši gleggri skil.

Tilefni žessarar fęrslu? Aušvitaš žaš aš ķ gęr var tilkynnt um aš Suncor Energy, sem er eitt stęrsta olķufélagiš ķ Kanada, er aš kaupa Petro Canada. Ž.į m. eru hinar geggjušu olķusandsaušlindir žeirra Petrómanna.

Žetta eru nokkuš mikil tķšindi. Fyrir vikiš mun Suncor-samsteypan lķklega stękka um 50%. Kaupveršiš er sagt nema sem samsvarar um 15 milljöršum bandarķkjadala. Kaupin eru sem sagt enn aš gerast į eyrinni - žrįtt fyrir lįnsfjįrkreppu og annaš leišindavesen. A.m.k. er fjöriš ekki alveg bśiš vestur ķ Kanada. Jį - Kanada er mįliš eins og Orkubloggarinn hefur įšur hamraš į.

Įšur en lengra er haldiš er rétt aš nefna eina skemmtilega žverstęšu: Ekki er ólķklegt aš eftir fįein įr muni Bandarķkjamenn standa allra žjóša fremst ķ framleišslu į rafmagni frį endurnżjanlegum orkugjöfum. Žar mun hlutfall gręnu orkunnar m.ö.o. aukast hvaš hrašast. En į sama tķma munu Bandarķkin lķka stušla aš einhverjum mestu umhverfisspjöllum og umhverfismengun nśtķmans. Meš žvķ aš verša helsti kaupandinn aš olķu, sem unnin veršur śr olķusandinum ķ Kanada og Venesśela.

Canada_oil_leaf

Žörf Bandarķkjamanna į innfluttri olķu eykst nokkuš hratt, vegna minnkandi framleišslu žeirra sjįlfra. Žeir žurfa sķfellt meira af innfluttri olķu. Ekki sķst frį hinum góša nįgranna; Kanadamönnum.

Ę stęrri hluta af žeirri olķužörf veršur mętt meš vinnslu śr olķusandi. Žaš er olķuvinnslu žar sem skógi vöxnum óbyggšum er umbreytt ķ olķulešjugraut af verstu gerš. Žetta mun einfaldlega gerast. Hvaš sem lķšur öllum góšum vilja pólitķkusa og almennings um umhverfisvernd. Og žrįtt fyrir hįleit markmiš um aš draga śr losun gróšurhśsalofttegunda.

Olķan frį kanadķska olķusandinum er bęši fjįrhagslega hagkvęm og dregur śr žörf Bandarķkjanna į enn meiri innflutningi į olķu frį Miš-Austurlöndum. Ekkert mun geta stöšvaš žessa "framžróun efnahagslķfsins". Olķan śr kanadķska olķusandinum borgar sig nefnilega. Um leiš og olķuveršiš skrķšur į nż yfir 50 dollara eša svo, er olķuvinnsla śr olķusandi aš skila prżšilegum hagnaši til olķufélaganna.

Oil_tar-sands-before-after

Žess vegna er olķusandurinn stórmįl. Samt munum viš sennilega ekki verša mjög svo vör viš žennan sóšaskap. Žvķ glanstķmaritin og sjónvarpsstöšvarnar munu almennt ekki veita žessum afskekkta išnaši mikla athygli. Žess ķ staš verša fjölmišlarnir uppfullir af frįsögnum um "stórkostlegar framfarir ķ endurnżjanlegri orku".

Stóru olķufélögin munu birta heillandi heilsķšuauglżsingar ķ blöšum og tķmaritum og smart sjónvarpsauglżsingar meš fallegum, hvķtgljįandi vindtśrbķnum og glampandi sólarsellum. Sem verša tįknmynd fyrir hvort sem er Chevron, BP eša Shell. En į sama tķma munu bęši hin afskekktu barrskógasvęši Kanada og heimaslóšir jagśarsins į Orinoco-vatnasvęšinu ķ Venesśela, smįm saman breytast ķ mengaša forarpytti. Fyrir tilverknaš olķueftirspurnarinnar frį Vesturlöndum.

Oil_Sand_Mine

En hvaš er olķusandur? Sennilega er best aš žś, lesandi góšur, ķmyndir žér baškar fullt af samanklķstrašri sanddrullu sem olķu hefur veriš hellt yfir. Žetta er reyndar alls ekki nįkvęm samlķking. En gefur smį hugmynd.

Olķusandurinn ķ Kanada varš til fyrir milljónum įra žegar hreyfingar landmassans ollu žvķ aš grķšarmikil lķfręn setlög blöndušust saman viš sendinn jaršveginn. Sumstašar liggur žessi olķusandur ķ yfirboršsjaršvegi og er einfaldlega mokaš upp meš stórvirkum vinnutękjum. En vķšast hvar er hann į nokkru dżpi undir yfirboršinu. Žį er olķan sótt meš žvķ aš skafa fyrst hressilega ofan af yfirboršinu, bora svo nišur og dęla žangaš brennheitri vatnsgufu sem losar olķuna frį sandinum - svo unnt sé aš dęla henni upp į yfirboršiš.

Oil_tar_sands_truck_4

Žaš er ekki mjög flókiš aš vinna olķuna śr olķusandinum. Lykilatrišiš er hiti. Mikill hiti. Einungis žarf aš nį drullunni upp og hita hana hressilega til aš nį olķunni; ašskilja hana frį sandinum.

Til aš geta höndlaš olķusandinn er óhemju miklu af vatni dęlt nišur ķ sandinn og žvķ blandaš saman viš hann. Aš žvķ bśnu er žessu svo dęlt upp į yfirboršiš. Žegar sandolķugumsiš er komiš upp žarf aš beita žaš enn meiri hita og miklum žrżstingi til aš "kreista" olķuna śr drullunni. Hitinn sem til žess žarf er um 900 grįšur į celsius. 

En žó aš žetta sé fremur einfaldur prósess, er žetta rįndżrt. Žvķ til aš ašskilja olķuna frį sandinum žarf grķšarlegan hita - mikla orku.

Til aš nįlgast olķusandinn er beitt tröllauknum skuršgröfum, sem eru meš skóflu į viš 4ra-5 hęša blokk. Fyrst žarf žó aušvitaš aš fella barrskóginn į svęšinu. "Naturen - det billige skidt - skal udryddes", eins og arkitektinn ljśfi sagši ķ einni Įstrķkisbókinni sem ég las sem stubbur ķ Köben hér ķ Den.

Oil_tar_sands_truck_7

Menn hafa lengi vitaš af olķusandinum ķ Kanada. En hann varš ekki spennandi til vinnslu fyrr en ljóst var aš olķuverš undir 30 dollurum var aš verša sagnfręši. Žess vegna eru ašeins um 10 įr sķšan žaš varš efnahagslega hagkvęmt aš fara ķ žessa tegund af olķuvinnslu. Fram aš žvķ hafši olķusandurinn aš mestu legiš óįreittur.

Reyndar notušu indķįnar olķusand til aš žétta kanóana sķna į tķmum sķšasta Móhķkanans. En mest alla 20. öldina žótti žetta heldur gagnlaus aušlind - meira upp śr žvķ aš hafa aš žręša kyrrlįta skógana og reyna aš veiša bjóra ķ gildrur.

En nś er öldin skyndilega önnur. Žó svo žessi olķuvinnsla sé mjög dżr, er hśn allt ķ einu oršin aršsöm. Žegar olķuveršiš fór aš skrķša yfir 30 dollara tunnan, fóru olķufélögin skyndilega aš finna peningalykt frį vķšįttumiklum barrskógasvęšunum ķ Albertafylki ķ Kanada. Sķšustu 10 įrin hefur žessi vinnsla aukist hratt. Olķusandurinn er nśtķmagullęši ķ Kanada. Og trśiš mér - žaš ęši er bara rétt aš byrja.

Oil_tar_sands_truck_5

Til aš gefa hugmynd um hversu dżr vinnslan er, er įgętt aš hafa ķ huga hversu orkufrekur žessi išnašur er ķ samanburši viš hefšbundna olķuframleišslu. Ķ hefšbundinni olķuvinnslu er hlutfall orkunnar sem olķan skilar į móti orkunni sem fer ķ aš sękja hana, oft u.ž.b. 1:10. Žegar um olķusand er aš ręša er žetta hlutfall allt annaš og helmingi óhagkvęmara eša nįlęgt 2:10. Til einföldunar mį lżsa žessu sem svo aš ķ hefšbundinni olķuvinnslu žarf oft einungis 1 lķtra af olķu til aš sękja 10 lķtra śr jöršu. En žaš žarf helmingi meiri orku eša um 2 lķtra af olķu til aš vinna 10 lķtra af olķu śr olķusandi. Og žį er bara veriš aš tala um orkuna sem fer ķ vinnsluna, en ekki annan kostnaš.

Orkan sem žarf til aš nį olķunni śr olķusandinum, er fengin frį gasi. Žess vegna mį segja aš ķ žessari olķuvinnslu séu menn aš nota hreinasta jaršefnaeldsneytiš (gas) ķ žaš aš vinna einhverja sóšalegustu og mest mengandi olķu heimsins. En allt skilar žetta peningalegum hagnaši į endanum, skapar mikiš af nżjum störfum og žess vegna brosa flestir Kanadamenn breitt yfir žessari hagkvęmu aušlind.

Žetta er sem sagt góšur bissness. Aš vķsu er svolķtiš sśrt, aš til aš nį olķunni śr sandinum žarf ekki bara aš eyša mikilli orku - heldur lķka skafa upp a.m.k. tveimur tonnum af sandi til aš geta unniš eina skitna tunnu af olķu.

oilsands_3

Enn verra er aš frį vinnslunni rennur mikiš vatn mengaš af ammonķaki og brennisteinssżru, auk annarra mengandi efnasambanda. Til aš koma ķ veg fyrir aš mengunin dreifist śt um flatlendiš, eru śtbśnar sérstakar tjarnir eša vötn til aš geyma mengaša vatniš. Eina veseniš er aš fuglar į svęšinu eru eitthvaš slappir ķ lestri og įtta sig ekki į višvörunarskiltunum. Og svķfa žvķ žreyttir og sęlir nišur aš tjörnunum - sem er um leiš daušadómur žeirra.

Sjįlf olķan fer aftur į móti beint ķ olķuleišslur sem liggja sušur į bóginn og yfir landamęrin til Bandarķkjanna. Og allt er žetta žżšingarmikill hluti af ępandi efnahagsuppganginum ķ Alberta-fylki ķ Kanada. Žessi išnašur hefur lķka reynst mikill happdręttisvinningur fyrir atvinnulausa Kanadamenn frį austurhérušunum. Žessi tvķręša dįsemd, sem olķusandurinn er, hefur sem sagt stušlaš aš žvķ sem kallaš hefur veriš hagvöxtur.

Og žó svo olķuframleišsla af žessu tagi sé enn einungis örlķtiš brot af allri žeirri olķu sem unnin er, žį er allt STÓRT sem tengist olķusandi. Trukkarnir og skuršgröfurnar sem notašar eru viš žessa vinnslu eru risastór tęki, enda žarf aš moka upp og velta óhemju magni af jaršvegi fyrir hverja fįeina olķudropa.

OilTarSands

Žaš almagnašasta viš olķusandinn er ekki endilega subbuleg vinnsluašferšin. Heldur magniš! Žegar menn skoša ca. 5 įra gamlar tölur yfir olķubirgšir heimsins er Kanada svo sem ekkert sérstaklega, rosalega įberandi į žeim listum. En ķ kringum 2003 tóku menn aš įętla hversu mikil olķa er ķ olķusandinum og telja hana meš "proven reserves". Og bara olķusandurinn ķ Albertafylki varš til žess aš skyndilega skaust Kanada upp ķ 2. sętiš yfir žau lönd sem bśa yfir mestu olķubirgšum ķ heiminum. Einungis Sįdarnir eru taldir eiga meiri olķubirgšir en kanadķsku ljśflingarnir.

Ķ dag hljóša tölurnar žannig aš Saudi Arabķa hefur nś aš geyma um 270 milljarša tunna og Ķran er ķ žrišja sęti meš um 140 milljarša tunna. Ķ öšru sętinu er Kanada meš um 180 milljarša tunna. Og af žessum 180 milljöršum tunna af olķu lśra um 95% ķ olķusandinum ķ Albertafylki!

Oil_tar_sands_truck

Jį - žetta netta svęši ķ Kanada į svo sannarlega eftir aš blómstra efnahagslega - ef olķan fer brįtt aš hękka ķ verši į nż. En minnumst žess lķka aš žaš tók Alberta įratug aš jafna sig eftir įfalliš mikla, žegar olķuverš hrundi upp śr 1980 og fór undir 20 dollara į sķšari hluta 9. įratugarins. Framtķšin er alltaf óviss!


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 identicon

Mjög góš grein hjį žér. Žessi skammsżni og geta ekki hugsaš śt fyrir kassann er žvķ mišur allt of oft žaš sem einblķnt į.

Snorri (IP-tala skrįš) 23.3.2009 kl. 23:46

2 identicon

takk fyrir góša grein

žetta er ekkert smį svęši sem fer undir žetta 

sjį ::

http://www.forestry.ubc.ca/Portals/44/images/Oil%20Sands/Athabasca_Oil_Sands_map.png

Mr;Magoo (IP-tala skrįš) 24.3.2009 kl. 11:35

3 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Jį  - žetta er stórt. Reyndar er ekki vinnsla į öllum litušu svęšunum... ennžį. Og menn hafa bent į, aš žetta sé einungis fremur lķtill hluti af hinum gķgantķsku barrskógasvęšum Kanada. En aušvitaš er žetta ekkert annaš en hreinn višbjóšur og ömurleg tįknmynd fyrir žaš hvernig olķužorstinn į enn eftir aš stśta miklum landflęmum. Sorglegt.

Ketill Sigurjónsson, 24.3.2009 kl. 12:16

4 Smįmynd: Ęvar Rafn Kjartansson

Óhugnarleg lesning. Takk fyrir kortiš mr.magoo.

Ęvar Rafn Kjartansson, 25.3.2009 kl. 10:34

5 Smįmynd: Kristinn Sigurjónsson

Heimurinn mun alltaf hungra ķ orku, žaš mun aldrei breytast, žvķ meš orku er hęgt aš gera ALLT.  bęši vinna, flytja, hugsa (tölvur), hita og jafnvel vinna hvaša efni sem er.   Žvķ er žetta miklu frekar spurning um žaš hvernig viš umgöngum nįttśruna og aušlindirnar, frekar en aš formęla vinnslunni.

Greinin er annars mjög góš og žaš mętti vera meira af svona faglegum og uppbyggilegum greinum.

Kristinn Sigurjónsson, 27.3.2009 kl. 11:30

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband