Mikilvęgi réttra og hlutlausra upplżsinga

Hlutlausir og įreišanlegir fagašilar eru įkaflega mikilvęgir. Eins og t.a.m. hįskólarnir. Žess vegna var óheppilegt hversu villandi mynd skżrslan Įhrif stórišjuframkvęmda į ķslenskt efnahagslķf gaf af raforkuverši til įlvera į Ķslandi. Eins og lżst var ķ grein hér į Orkublogginu ķ gęr. Ekki sķšur slęmt er žegar fjölmišlar og hagsmunaašilar grķpa slķkar villandi upplżsingar og birta žęr eins og um stašreyndir sé aš ręša. 

Veršiš til įlvera į Ķslandi oftast töluvert langt undir heimsmešaltalinu

Til upprifjunar skal minnt į aš ķ umręddri skżrslu (sbr. pdf-skjal hér) sagši aš raforkuverš til įlveranna į Ķslandi viršist „vera į sama bili og annars stašar aš jafnaši“. Žetta var ekki rétt. Hiš rétta hefši veriš aš segja aš flest bendi til žess aš raforkuverš hér til įlvera sé aš jafnaši um 25-30% lęgra en annars stašar aš jafnaši. Eins og śtskżrt var ķ sķšustu grein; Alltaf undir mešalverši.

Raforkuverd-alver-LV-heimur_2002-2010Žess mį geta aš sķšan umrędd skżrsla kom śt įriš 2009, hefur žessi veršmunur lķtt breyst. Og stundum oršiš meiri - ķslensku orkufyrirtękjunum ķ óhag. Ķ slķkum samanburši hefur žaš žó hękkaš ķslenska mešalveršiš aš raforkuverš til eins įlveranna hér hękkaši verulega meš nżjum orkusamningi įriš 2010. Sį samningur var milli Landsvirkjunar og eiganda įlversins ķ Straumsvķk.

Sķšan 2009 hefur hękkandi raforkuverš til įlvera erlendis almennt veriš meš žeim hętti aš aš munurinn į ķslenska og alžjóšlega mešalveršinu hefur oftast veriš svipašur eša meiri en var žarna į fyrsta įratug aldarinnar. Veršmunurinn er žó aš sjįlfsögšu sķbreytilegur frį įri til įrs. En almennt er umrętt mešalverš į Ķslandi töluvert langt undir heimsmešaltalinu.

Einhverjir kunna aš halda žvķ fram aš grafiš hér aš ofan innihaldi ekki sambęrilegar upplżsingar. Žarna er nefnilega ekki gefiš upp mešalverš Landsvirkjunar (LV) til įlvera, heldur til stórišjunnar allrar. Sem merkir aš žarna er raforkuveršiš til jįrnblendiverksmišju Elkem į Grundartanga lķka inni ķ mešaltalinu.

Aluminum-electricity-tariffs-to-smelters_world-and-iceland-landsvirkjun-2014En žaš skiptir litlu mįli. Af eldri įrsskżrslum jįrnblendiverksmišjunnar mį sjį aš žó svo raforkuveršiš til hennar sé lįgt, er žaš ekki svo lįgt aš žaš dragi mešalverš Landsvirkjunar til stórišju mikiš nišur (og žaš žó svo mešalveršiš til įlveranna sś nś oršiš nokkru hęrra en til jįrnblendisins). Hér skiptir og mįli aš hlutfall jįrnblendiverksmišjunnar ķ raforkuvišskiptum Landsvirkjunar er ekki nęgjanlega mikiš til aš umtalsveršur munur verši į mešalverši LV til stórišju og mešalverši LV til įlvera. Nś um stundir er stašan t.a.m. sś, aš mešalverš LV til stórišju er einungis um hįlfum dollar lęgra pr. MWst en mešalverš LV til įlvera.

Įhrif raforkusamnings LV viš Elkem hefur žvķ óveruleg įhrif į mešalveršiš. Žetta į alveg sérstaklega viš eftir 2006, ž.e. eftir aš Fjaršaįl var tekiš til starfa. Um mešalveršiš til įlveranna į Ķslandi mį svo lķka vķsa į žetta graf.

Loks mį geta žess aš mešalverš ON/OR og HS Orku til įlvera er örugglega nokkuš lęgra en mešalverš LV til įlvera (žvķ raforkusamningur LV vegna Straumsvķkur frį 2010 dregur mešalverš LV upp, en mešalverš ON/OR og HS Orku til Noršurįls er mjög lįgt). Žess vegna mį fullyrša aš mešalveršiš į raforku til įlvera į Ķslandi er eilķtiš lęgra en kemur fram į gröfunum hér aš ofan.

Įlfyrirtękin fögnušu nišurstöšunni

Įšurnefnd skżrsla frį 2009 hafši žann stóra galla aš meš röngum eša villandi upplżsingum ķ svona skżrslu var höggviš aš žeim sem gagnrżnt höfšu lįgt raforkuverš til įlvera og stórišju į Ķslandi. Żmsir hagsmunaašilar gripu skżrsluna į lofti og hömpušu henni og sögšu hana sżna aš raforkuverš hér til įlvera vęri alls ekki lįgt. Žannig nżtti ĶSAL ķ Straumsvķk (Rio Tinto Alcan) sér skżrsluna til aš segja eftirfarandi (leturbreyting er Orkubloggsins):

Straumsvik-Olafur-Teitur-GudnasonFullyršingar um „gjafverš“ til įlvera į Ķslandi standast ekki meš hlišsjón af žeirri nišurstöšu Hagfręšistofnunar Hįskóla Ķslands aš žau greiši nįlęgt mešalverši įlvera ķ heiminum.

Žess mį geta aš į žessum tķma, ž.e. 2009, var įlveriš ķ Straumsvķk aš greiša miklu lęgra raforkuverš en žaš gerir ķ dag. Og greiddi žį reyndar lęgsta veršiš af öllum įlverunum hér. Eins og sjį mį į žessu grafi.

Aušvitaš tóku fleiri žįtt ķ aš breiša śt glešibošaskap skżrslunnar um bęrilegt raforkuverš til įlvera į Ķslandi. Žannig segir eftirfarandi ķ umsögn Samtaka įlframleišenda um skżrsluna (en Samįl var vel aš merkja stofnaš um įri eftir śtkomu skżrslunnar - sennilega til höfušs hugmyndarinnar um sęstreng milli Ķslands og Evrópu og gegn įformum LV um aš auka aršsemi af orkusölu fyrirtękisins):

Skżrsla žessi er unnin af Hagfręšistofnun fyrir Išnašarrįšuneytiš. Hśn hefur aš geyma fjölmargar gagnlegar upplżsingar um žjóšhagsleg įhrif stórišju hér į landi. Žar kemur mešal annars fram aš flest bendi til žess aš žjóšhagslega hagkvęmt sé aš rįšast ķ framkvęmdir viš stórišju į nęstu įrum.

Samorka kinkaši kolli

Meira aš segja Samorka (Samtök orku- og veitufyrirtękja į Ķslandi) kinkaši kolli yfir nišurstöšu skżrsluhöfunda um samhengi raforkuveršs til įlvera į Ķslandi og ķ heiminum. Žvķ į vef Samorku birtist eftirfarandi frétt:

Samorka hefur engar frekari upplżsingar um raforkuverš til stórišju og getur žvķ ekki stašfest žessa įlyktun Hagfręšistofnunar. Hins vegar er įstęša til aš vekja athygli į žessari nišurstöšu stofnunarinnar žar sem žvķ er išulega haldiš fram aš orkuverš til stórišju sé meš lęgsta móti hérlendis.

Samorka-logoŚr žvķ Samorka tók žaš sérstaklega fram aš samtökin gętu ekki stašfest (ranga) nišurstöšu Hagfręšistofnunar, mį spyrja sig af hverju Samorku žótti tilefni til „aš vekja athygli į žessari nišurstöšu stofnunarinnar žar sem žvķ er išulega haldiš fram aš orkuverš til stórišju sé meš lęgsta móti hérlendis“. Meš žessu var Samorka nefnilega augljóslega aš gefa žaš ķ skyn, aš meš nišurstöšu Hagfręšistofnunar vęri bśiš aš hrekja mįlflutning žeirra sem segšu aš raforkuveršiš hér til stórišju vęri lįgt.

Žarna hefši Samorka betur sleppt sķšustu setningunni ķ tilvitnuninni hér aš ofan. Samorka hefši lķka įtt aš hugleiša hvort nišurstaša Hagfręšistofnunar kynni aš vera röng. Hryggjarstykkiš ķ Samorku eru jś orkufyrirtękin. Ž.į m. eru žrjś žau stóru sem selja raforku til įlvera. Žau hljóta aš hafa bśiš yfir einhverri žekkingu į žvķ hvar žau stęšu ķ slķkri raforkusölu ķ alžjóšlegum samanburši. Žau hljóta žvķ aš hafa vitaš aš umrędd nišurstaša skżrslunnar um raforkuveršiš var villandi.

OR-husŽótti kannski žessum orkufyrirtękjum (sem öll voru innan Samorku) heppilegt aš fį žann dóm frį Hagfręšistofnun og išnašarrįšuneytinu aš žau vęru aš fį hiš bęrilegasta verš frį įlverunum? Jafnvel žó svo sannleikurinn vęri sį aš orkuveršiš sem žau voru aš fį var ķ reynd hlutfallslega miklu lęgra en skżrslan gaf til kynna. Vildu viškomandi orkufyrirtęki į žessum tķma kannski ekki aš žaš kęmist upp um hversu raforkuveršiš til įlveranna hér vęri hlutfallslega lįgt?

Tekiš skal fram aš žaš er mat Orkubloggarans aš starfsemi og įlitsgjöf Samorku hafi fariš batnandi į sķšustu įrum. En ég held žó aš ennžį birtist Samorka mörgu fólki sem afar gamaldags virkjunarsamtök. Žess mį geta aš um 80 milljónum króna er į įri hverju variš ķ rekstur Samorku.

Kęruleysi ķ heimildaöflun olli rangri nišurstöšu um raforkuveršiš 2009

Sś įlyktun ķ umręddri skżrslu įriš 2009 aš raforkuverš hér til įlvera hafi žį veriš į sama bili og annars stašar ķ heiminum var röng eša a.m.k. ansiš villandi. Skżringin į žessari einkennilegu nišurstöšu viršist einkum hafa veriš sś, aš žarna var einungis stušst viš eina heimild um raforkuverš til įlvera ķ heiminum. Aš auki viršist sem žarna hafi höfundar skżrslunnar ruglaš saman įrunum 2006 og 2007 (žaš var nefnilega įriš 2006 sem mešalveršiš ķ heiminum var um 27 USD/MWst; ekki įriš 2007 eins og skżrsluhöfundar héldu). 

Ešlilegast hefši veriš aš nišurstaša skżrsluhöfunda hefši veriš sś, aš sterkar vķsbendingar vęru um aš raforkuverš LV til įlveranna vęri almennt töluvert lęgra en heimsmešaltališ. Og aš munurinn žarna vęri sennilega oft į bilinu 20-30%. Undantekning hafi veriš įriš 2006, žegar mjög hįtt įlverš varš til žess aš įlveršstengdir raforkusamningar skilušu LV óvenju hagstęšu mešalverši. En žaš var sem sagt undantekning. Strax įriš 2007 var aftur fariš aš bera į verulegum veršmun.

Fjölmišlar kynna bošskapinn lķkt og sannleika

Żmsir fjölmišar tóku sig aš sjįlfsögšu til og birtu fréttir af skżrslunni. Og endurtóku gagnrżnilaust hina einkennilegu įlyktun žar um raforkuveršiš. Žannig mį sjį eftirfarandi į vefnum visir.is:

Aš mati Hagfręšistofnunar Hįskóla Ķslands er orkuverš til stórišju ķ mešallagi hįtt hérlendis. [...] Ķslenskir orkusalar hafa ašspuršir sagt orkuverš til stórišju hérlendis vera nįlęgt mešallagi žess veršs sem slķk fyrirtęki greiša į heimsvķsu. 

Ķ Morgunblašinu birtist lķka frétt um žessa skżrslu Hagfręšistofnunar. Žar sagši m.a. eftirfarandi (Morgunblašiš minnti žó vel aš merkja lesendur sķna į aš annaš sjónarmiš mętti sjį ķ annarri skżrslu):

Hagfręšistofnun Hįskóla Ķslands hefur skilaš išnašarrįšuneytinu umbešinni skżrslu um hagręnt mat į įhrifum stórišjuframkvęmda į ķslenskt efnahagslķf. Ķ skżrslunni kemur m.a. fram aš raforkuverš til įlvera, samkvęmt įrsreikningum Landsvirkjunar, sé į sama bili og annars stašar. Žaš er annaš en fram hefur komiš frį höfundum skżrslu Sjónarrandar ehf. fyrir fjįrmįlarįšuneytiš, aš orkuverš til įlvera hér į landi sé lįgt og lķtil žjóšhagsleg aršsemi sé af stórišjuframkvęmdum.

Išnašarrįšherra tók undir įlyktun skżrslunnar

Einkennilegast var kannski žaš aš žįverandi išnašarrįšherra, Katrķn Jślķusdóttir, var mešal žeirra sem gleypti gagnrżnislaust viš žvķ sem žarna birtist um raforkuveršiš. Eins og kom fram ķ frétt RŚV um mįliš (feitletrun er Orkubloggsins):

Katrin-Juliusdottir-RUV-2009Katrķn Jślķusdóttir išnašarrįšherra segir athugun išnašarrįšuneytis og Hagfręšistofnunar Hįskólans, benda til aš įlfyrirtękin greiši mešalverš fyrir orkuna en ekki fjóršungi minna eins og kemur fram ķ nżlegri trśnašarskżrslu fyrir Noršurįl. Rįšuneytiš hafi fylgst meš žvķ sem vitaš er um įlverš į Ķslandi. Nišurstaša rįšuneytisins sé sś aš mešalverš fįist fyrir orkuna.

Nišurstaša rįšuneytisins? Žaš var og. Af žessu tilefni er vert aš ķtreka aš nįnast allt umrętt tķmabil, 2002-2010, var mešalverš į raforku Landsvirkjunar til stórišju og til įlvera nokkru lęgra en mešalverš į raforku til įlvera ķ heiminum. Til hlišsjónar hér mį einnig vķsa ķ žaš sem sagši ķ skżrslu Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) įriš 2011 (leturbreyting hér - til aš leggja įherslu į hversu fjarri žetta įlit er žeirri įlyktun sem birtist ķ skżrslu Hagfręšistofnunar 2009):

During 2009 Landsvirkjun commissioned the British consultancy company CRU to review and assess the existing preliminary agreement with Alcan. According to the information provided, CRU established that out of 184 aluminium smelters worldwide, Iceland provided the 14th lowest price and 3rd lowest out of 32 smelters in Europe.

Mikilvęgi vandašra og hlutlausra upplżsinga

Hiš rétta ķ mįlinu er aš flest bendir til žess aš mešalverš į raforku til įlvera hér er og hefur um langt skeiš almennt veriš töluvert undir heimsmešaltali. Og žaš var rangt eša a.m.k. mjög villandi hjį Hagfręšistofnun aš segja aš orkuveršiš hér „viršist žvķ vera į sama bili og annars stašar aš jafnaši“. Žetta var aušvitaš mišur, žvķ réttar og hlutlausar upplżsingar eru įkaflega mikilvęgar. Viš getum svo spurt okkur af hverju žaš var svo lengi almennur skilningur į Ķslandi, aš mešalverš į raforkunni hér til įlvera vęri alls ekki lįgt?


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband