Paradķsarheimt?

Canada_Fur_Traders

Orkubloggiš hefur nś ķ all mörgum fęrslum haldiš sig į sviši endurnżjanlegrar orku. Nś er oršiš tķmabęrt aš klķpa sig ķ handlegginn og snśa ašeins tilbaka aš raunveruleikanum. Og hvaš er žį betra en aš halda į slóšir skinnaveišimanna ķ noršanveršu Kanada?

Ekki er langt sķšan Fort McMurray var einn af hinum hnignandi śtnįrum Kanada. Įriš 1996 var žessi bęr, noršarlega į eyšilegum sléttum Albertafylkis, meš um 60 žśsund ķbśa. Į žessum tķma benti flest til žess aš ķbśunum myndi halda įfram aš fękka jafnt og žétt og aš ekkert fengi snśiš žeirri žróun.

athabascariver

En viti menn; žį geršist žaš aš olķa tók aš hękka ķ verši. Kanadķski olķusandurinn viš Athabasca-įna, sem fram til žessa hafši nįnast eingöngu veriš til tómra leišinda, varš nś til žess aš skyndilega tóku milljaršar dollara af fjįrfestingafé stóru olķufélaganna aš streyma inn į svęšiš viš Fort McMurrray.

Į ašeins einum įratug óx bęrinn um 50% - ķ 80 žśsund ķbśa. Nś er slegist žar um hverja einustu ķbśšarholu og jafnvel skśra į baklóšum. Sagt er aš krakkarnir žar geti varla bešiš eftir aš klįra skyldunįmiš; žašan fari žau beint ķ olķuišnašinn og žéni žar meira en 100 žśsund dollara yfir įriš. Sannkallaš "sķldaręvintżri", enda er bęrinn ķ dag gjarnan nefndur Fort McMoney.

Sumir halda aš orkuframtķš heimsins sé gręn. Og jafnvel aš olķan sé į sķšustu dropunum. Sannleikurinn er hins vegar allt annar. Žó svo endurnżjanlegi orkugeirinn eigi örugglega eftir aš vaxa grķšarlega ķ framtķšinni, žį er framtķšin nęstu įratugina ekki gręn heldur fyrst og fremst svört. Kolsvört - eins og olķa og kol.

Canada-Arctic_satellite

Eftir žvķ sem hinar góšu gömlu hefšbundnu olķulindir eiga erfišara meš aš anna eftirspurninni, fara menn einfaldlega aš sękja olķu į nżjar slóšir. Nęstu įratugi veršur svarta gullęšiš lķklega ķ hįmarki į svęšum olķusandsins ķ Kanada og kannski einnig ķ Venesśela. Jafnskjótt og žaš svarta klķstur fer aš minnka, munu menn fara ķ heimskautaolķuna. Og kannski lķka ķ bandarķska olķugrżtiš (oil-shale), sem liggur į vķš og dreif um t.d. Kólóradó og Mormónafylkiš Utah.

Jį - enn er af miklu aš taka ķ olķubransanum og langt ķ žaš aš heimurinn hverfi frį olķu sem ašalorkugjafa samgöngugeirans. Ķ dag er žaš kanadķski olķusandurinn ķ Alberta-fylki sem er mest spennandi, enda į tiltölulega ašgengilegu svęši sem žar aš auki heyrir undir stjórnvöld sem hvorki eru grunuš um aš grķpa skyndilega til vopna né eignarnįms.

Athabasca_Oil_Sands_Map

Vissulega veršur žessi óhefšbundna olķuvinnsla talsvert dżrari en sulliš sem kemur nįnast eins og sjįlfkrafa gosbrunnur upp śr hinum gullslegna arabķska sandi. En žetta er žó ekki dżrari vinnsla en svo, aš hśn borgar sig įgętlega viš 50 dollara markiš og į sumum svęšum žolir žessi nżja olķuvinnsla lķklega verš allt nišur ķ 40-45 dollara tunnan.

Orkubloggiš sagši nżveriš stuttlega frį kanadķska olķusandinum. Og eins og lesendur kannski muna, žį er einfaldlega  allt STÓRT ķ sambandi viš olķusandinn; miklar birgšir, stórir trukkar og hį laun. Ķ dag ętlar bloggiš aš staldra aftur viš žennan ęvintżralega hroša og beina sjónum sķnum sérstaklega aš svęšunum viš Athabasca-įna.

Žar į slóšum žvottabjarnaveišimanna og skinnakaupmanna hefur veröldin snarsnśist į örfįum įrum. Athabasca er ekki lengur tįkn um lķtt snortnar veišilendur ķ anda sléttuindķįnanna ķ Frumbyggjabókunum skemmtilegu. Žarna hafa dżragildrurnar vikiš fyrir einhverjum tröllslegustu skuršgröfum heimsins, sem brjóta nišur gisinn barrskóginn eins og eldspżtur og skófla upp svarta sandklķstrinu ķ magni sem jafnvel stórhuga ķslenskir Kįrahnjśkahnakkar eiga erfitt meš aš ķmynda sér.

Syncrude-Athabasca Oilsands-Fort McMurray

Ķ baksżn mį svo sjį rauša logana frį gasorkuverunum, sem framleiša raforkuna sem notuš er til aš kreista olķudropana śr drullunni Frį žessu öllu streymir brennisteinsmengaš kęlivatniš sem tekiš er tęrt og fagurt śr Athabasca-įnni, en skilaš śtķ sérstakar tjarnir sem ętlaš er aš geyma mengunina frį žessari subbulegu vinnslu ķ nokkra įratugi. Svo er bara aš vona aš banvęn brennisteinsdrullan leki ekki aftur śtķ drottninguna Athabasca į leiš hennar įfram yfir sléttur Kanada og śtķ sjįlft Athabasca vatniš.

Kannski rétt aš rifja ašeins upp hversu stórt mįl olķusandurinn er. Žegar menn reyna aš meta hversu mikla olķu mį vinna śr olķusandinum, ręšur olķuveršiš mestu um nišurstöšuna. M.ö.o. miša menn einfaldlega viš žaš hvaš vinnslan mį kosta - aušlindin er žarna til stašar en hvort hśn veršur sótt ręšst af olķuveršinu hverju sinni.

OilPrice94_08

Žaš voru talsverš tķmamót žegar olķuveršiš rauk yfir 60 dollara tunnan įrin 2005 og '06. Žetta varš til žess aš stjórnvöld ķ Alberta endurmįtu vinnanlegar birgšir af olķusandi ķ fylkinu. Nišurstašan var birt 2007; litlar 170-180 milljaršar olķutunna eru nś sagšar vinnanlegar ķ Alberta m.v. olķuverš upp į 60 dollara. Fyrir vikiš bżr fylkiš - og žar meš Kanada - nś yfir nęst mestu olķubirgšum heims į eftir sjįlfri Saudi Arabķu!

Bęši Orkubloggarinn og ašrir guttar ķ bransanum lyftu augabrśnum ķ undrun og jafnvel yggldu brśnirnar fullir tortryggni, žegar žessar tölur voru fyrst settar fram af sjįlfsöruggum Albertum. En olķuveršhękkanirnar 2007 og allt fram į mitt įr 2008 fengu išnašinn fljótt til aš višurkenna réttmęti žessara talna. Kanada var einfaldlega eins og hendi vęri veifaš oršin önnur stęrsta olķuvon heimsins, į eftir sandböršum Sįdunum. Munurinn er sį aš Sįdarnir viršast eiga ķ smį veseni meš aš višhalda framleišslunni sinni, mešan Kanadamenn stefna ķ stóraukna framleišslu.

Athabasca_Oil_Sands_Above

Nišursveiflan ķ efnahagslķfinu nśna hefur ekki breytt neinu um vęntingar Kanadamanna. Kreppan mun ķ mesta lagi tefja žaš lķtillega aš byggja upp stórfellda vinnslu śr kanadķska olķusandinum. Spurningin nśna er i raun ašeins sś, hvort vinnslan śr olķusandinum įriš 2015 verši 3 milljónir eša 4 milljónir tunna į dag.

Žaš er oršiš nokkuš óumdeilt aš eftir örfį įr mun olķusandurinn viš Athabasca einn skila jafnmikilli olķu eins og öll vinnsla Noregs gerir ķ dag. Og žaš er bara byrjunin į žvķ aš Kanada komist ķ hóp allra stęrstu olķuframleišenda ķ heimi (ķ dag er Kanada ķ 7. sęti meš vel yfir 3 milljón tunnur og žar af kemur nś nęstum helmingurinn eša um 1,3 milljón tunna frį olķusandinum). Sumir tala jafnvel um aš Kanada verši fyrr en varir oršiš žrišja eša jafnvel annaš mesta olķuframleišslurķki heims!

Nefna mį til gaman aš samtals er įętlaš aš žarna ķ Alberta sé aš finna um 1.700 milljarša tunna af olķu! Til samanburšar gera hógvęrar (svartsżnar) spįr um olķuvinnslu rįš fyrir žvķ aš ķ mesta lagi eigi nśna eftir aš nįst upp u.ž.b. 1.200 milljaršar olķutunna ķ heiminum öllum. Kannski hafa peak-oil-bölmóšarnir gleymt aš taka olķusandinn meš ķ reikninginn?!

Athabasca_oil-sands-illustration

Mįliš er aš lķklega verša 90% žessa geggjaša magns af olķusandi aldrei sótt śr jöršu vegna of mikils kostnašar. Žess vegna hljóšar vinnsluspįin "ašeins" upp į u.ž.b. 170 milljarša tunna af vinnanlegri olķu (10% af heildarmagninu). En žaš eitt er samt nóg til aš gera Kanada aš nęststęrsta olķurķki veraldar.

Olķusandinn ķ Alberta er aš finna vķša um fylkiš. En svęšiš viš Athabasca-įna žykir mest spennandi - einfaldlega vegna žess aš žar er unnt aš vinna subbiš meš opnum nįmum. Žaš žarf bara aš skafa um 75 metra jaršvegslag ofan af yfirboršinu til aš komast aš stöffinu - sem er oft i kringum 50 m žykkt lag af sandolķuklķstri. Žessi vinnsla er ķ sjįlfu sér ekki mjög frįbrugšin žvķ žegar Orkubloggarinn stóš sem stubbur, bullsveittur śti ķ móanum austur į Klaustri meš Tonka-gröfu og stunguskóflu og mokaši djśpar holur sér til gamans. Skóflurnar viš Athabasca eru bara ašeins stęrri. Óneitanlega var vikurblönduš skaftfellsk moldin žrifalegri en olķuklķstriš - en moksturinn žarna vestra er örugglega nęstum žvķ jafn skemmtilegur.

Oil_Sands_bitumen-extraction-in_situ

Vķša er žó olķusandurinn ekki alveg svona ašgengilegur. Utan Athabasca-svęšisins er hann į mun meira dżpi og vinnslan žvķ bęši flóknari og dżrari. Menn hafa skošaš żmsar leišir til aš nį drullunni žar upp, t.d. meš žvķ einfaldlega aš bora nišur og koma žangaš brennheitri gufu frį gasorkuveri eša jafnvel kjarnorkuveri, sem "bręšir" olķuna śr sandinum - svo hęgt sé aš dęla henni upp į yfirboršiš.

Įšur fyrr léku menn sér jafnvel aš žeirri hugmynd aš sprengja kjarnorkusprengjur nešanjaršar, sem myndu virka eins og fyrsta flokks sandbręšslukerfi og skilja eftir sig kolsvartar og žykkar olķulindir. Ķ dag žykja slķkar hugmyndir ekki alveg raunhęfar... nema kannski ķ huga Dr. Strangelove eša Mr. Burns.

Nśna eru a.m.k. žrjįr grķšarstórar olķusandnįmur starfręktar į Athabasca-svęšinu. Sś stęrsta er örugglega nįman žeirra ljśflinganna hjį Syncrude; rétt tęplega 200 ferkm drullupyttur og ķ reynd einhver alstęrsta nįma ķ heimi. Til aš vinna eina tunnu af olķu žarf Syncrude aš skófla upp 2 tonnum af olķusandi og spreša allt aš 35 rśmmetrum af gasi til aš nį olķunni śr sandklķstrinu. Žetta er m.ö.o einhver orkufrekasta olķuvinnsla sem žekkist - en borgar sig samt prżšilega.

Athabasca_sulphur_ponds

Žar aš auki žarf vinnslan žśsundir sekśndulķtra af vatni - śr Athabasca-įnni aušvitaš. Bęši sem kęlivatn og til aš aušvelda dęlingu į stöffinu. Sagt er aš žegar įin er ķ lįgmarki, sé allt aš 15% af vatnsrennslinu tekiš śr įnni. Vatniš sem veršur eftir žegar bśiš er aš nota žaš er gegnsósa af brennisteini og żmsum öšrum skķt. Žaš rennur śtķ sérstakar tjarnir - sem margar hverjar liggja alveg viš hlišina į Athabasca-įnni. Vegna hverrar tunnu af olķu sem unnin er śr sandinum fara hundruš rśmmetra af brennisteinsmengušu vatni ķ tjarnirnar. Žar er olķufélögunum ętlaš aš geyma mengaš vatniš ķ nokkra įratugi, uns óhętt veršur aš sleppa žvķ aftur śt ķ vistkerfiš.

Jį - subbiš tengt vinnslunni śr olķusandi er nįnast yfirgengilegt. Og žį eru gróšurhśsaįhrifin enn ótalin. Raforkan frį gasorkuverunum (gasbruninn) sem fer ķ aš hita olķusandinn og losa olķuna frį honum, hefur oršiš til žess aš kolefnislosun Kanada hefur aukist um 25% frį įrinu 1990 (til samanburšar mun losun Bandarķkjanna "ašeins" hafa aukist um ca. 17% į žessu sama tķmabili). Žessi losunaraukning Kanadamanna er ekki alveg ķ anda Kyotosamningsins. Skv. honum įtti Kanada aš minnka losun sķna um 6% į tķmabilinu 1990-2012. Žaš er reyndar ekki bara olķusandurinn sem į "heišurinn" af žessum arfaslaka įrangri Kanadamanna ķ aš draga śr kolefnislosun; hérna spilar żmis annar išnašur stóra rullu.

Oil_tar_sands_truck_3

Ķ olķuišnašinum hlęja menn almennt ennžį aš žessu Kyoto-rugli. En eru reyndar samt aš byrja aš verša smį įhyggjufullir yfir žvķ aš fį kannski brįšum į sig einhvern leišinda losunarskatt. Eins gott aš Obama hafi góša lķfverši - aš öšrum kosti er hętt viš aš viš eigum eftir aš upplifa heldur óskemmtilegt olķutilręši viš kappann. En reyndar leikur Obama tveimur skjöldum. Į sama tķma og hann talar fyrir auknu hlutfalli endurnżjanlegrar orku er hann ķ óšaönn aš treysta vinįttuböndin viš Kanadamenn - til aš tryggja aš svarta sulliš frį olķusandinum renni beinustu leiš sušur yfir landmęrin til sķžyrstra Bandarķkjamanna.

Žarna eru miklir hagsmunir ķ hśfi. Žegar sķšast fréttist voru Kķnverjar nefnilega komnir į lyktina af olķusandinum. Heyrst hefur aš kķnversk fyrirtęki séu į fullu aš kaupa upp hlutabréf ķ helstu olķuvinnslufyrirtękjunum į Athabasca-svęšinu. Og žetta er ekki lengur bara kjaftasaga; PetroChina er hreinlega byrjaš aš byggja olķuleišslu frį Athabasca, sem ętlaš er aš beina olķustreyminu vestur til Kyrrahafsstrandarinnar, ķ staš žess aš hśn fljóti öll sušur į bóginn til Bandarķkjanna. Žašan į svo aš sigla meš svarta gulliš yfir Kyrrahafiš, til Kķna.

Obama_in_Canada

Žaš var engin tilviljun aš Kanada var fyrsta rķkiš sem Obama sótt heim eftir aš hann varš forseti. Obama og félögum er mikiš ķ mun aš minnka žörfina į arabķskri olķu og eru žvķ ķ höršu en hljóšlegu orkustrķši viš Kķnverja um kanadķsku olķuna. Til aš skilja hagsmunina mį nefna aš kanadķski olķusandurinn gęti skilaš mörgum milljónum tunna į dag - ekki bara ķ įratugi heldur ķ nęstum tvęr aldir. Nįnast ekkert ķ heiminum jafnast į viš žetta magn og žaš er žvķ til mikils aš vinna aš tryggja sér ašgang aš žessum risalindum.

Til gamans mį nefna aš norsku skotthśfurnar i StatoilHydro eru lķka męttar į svęšiš, undir merkjum dótturfyrirtękisins North American Oil Sands Corporation(NAOSC). Allir sem vettlingi geta valdiš ętla aš nį ķ sinn skerf af olķusandinum, sama hver umhverfisįhrifin verša. Meira aš segja ķslenskt fjįrmagn er žarna į ferli. Ķ gegnum fyrirtęki sitt, Lindir Resources, er Jón ķ Byko hluthafi ķ Athabasca Oil Sands Corp(AOSC). Um verkefni AOSC mį t.d. lesa ķ žessari glęnżju kynningu fyrirtękisins, sem einnig mį nįlgast į vefnum žeirra (kynningin er dagsett 4. maķ 2009).

Wind_Canada_eole_logo

Kanadķsku ljśflingarnir brosa aušvitaš aš öllu tilstandinu ķ kringum olķusandinn. Skreppa svo heim af skrifstofunni, losa af sér bindiš, fara ķ flauelsjakkann og męta į rįšstefnu um endurnżjanlegar framtķšarlausnir ķ orkumįlum heimsins. Sitja žar įbśšamiklir į svip og kynna nż og glęsileg kanadķsk vindorkuver. Lygna svo aftur augunum og og hugsa til dollaranna sem streyma ķ strķšum straumi frį olķusandinum. Žaš svarta ęvintżri er bara rétt aš byrja og er lķklegt til aš gera Kanada aš Saudi Arabķu framtķšarinnar.

canada_flag_sunset

Į mešan eltast ķslenskir stjórnmįlamenn viš ellimótt og orkuhnignandi Evrópusamband. Vęri kannski nęrtękara aš horfa vestur um haf, til landsins sem bżr yfir einhverjum mestu orkulindum ķ heimi og er ennžį meš grķšarleg ónżtt tękifęri t.d. ķ byggingu jaršvarmavirkjana? Horfa til framtķšar! Er Kanada etv. draumalandiš til aš tengjast nįnum efnahagslegum böndum?

Óneitanlega er Orkubloggiš skotiš bęši ķ hlynlaufinu og öllum kanadķsku snillingunum - hvort sem žeir teljast gręnir eša svartir. Žar aš auki er glęsilegasti fugl Ķslands, himbriminn, amerķskur og enn ein sönnun žess aš feguršin ein rķkir fyrir vestan okkur en ekki austan. Kannski er Ķsland kreppunnar bara óskilgetin Öskubuska, sem gęti fundiš paradķs hjį kanadķska prinsinum sķnum.


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Ķvar Pįlsson

Takk fyrir enn eina snilldarfęrsluna, Ketill.

Žegar kemur aš orkuöryggi žjóša, žį fjśka hugsjónir fljótt.  Enda er sjįlfsagt aš hver žjóš nżti žį orkugjafa sem best sem eru į stašnum, ss. kolanįmur ķ Kķna, jökulįr į Ķslandi eša sólskin ķ Kalifornķu.

En eitt atriši varšandi olķusandana kemur ķ huga mér: Ef óvinarķki kveikir ķ žeim eins og Ķrak gerši viš olķuborholurnar ķ Kśvęt, yrši žaš ekki eins og žegar kviknaši ķ dekkjahrśgunni ķ USA (og raunar ķ Sundahöfn), nęr óslökkvanlegt? Kannski grafa žeir alltaf yfir žaš sem opnaš er, nema rétt į stašnum.

Ķvar Pįlsson, 7.5.2009 kl. 11:08

2 Smįmynd: Haraldur Rafn Ingvason

Stórfróšleg samantekt og nišurlagiš er snilld

Olķan er greinilega ekki į žrotum eins og svo oft er haldiš fram.

Haraldur Rafn Ingvason, 8.5.2009 kl. 00:27

3 identicon

Žś segir nokkuš...

Ég held aš mér hugnist žetta plan meš tenginguna viš Kanada-enda alveg sammįla žessu meš Himbrimann;-)

Skemmtileg og fróšleg lesning!

Birna Margrét Jślķusdóttir (IP-tala skrįš) 9.5.2009 kl. 21:05

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband