Billjón tonn hjį Billiton?

Nś stefnir ķ aš įlveriš ķ Straumsvķk skipti enn einu sinni um eiganda. Ž.e. aš ofurfyrirtękiš BHP Billiton eignist Rio Tinto - og žar meš Straumsvķkurveriš. Įsamt dįlitlu fleiru, sem er ķ hinu geggjaša eignasafni Raušįrmanna.

straumsvik_2

Ķ žį góšu gömlu daga var eitt įlver į Ķslandi. Įlveriš! Sem byrjaš var aš reisa draumaįriš 1966 - fęšingarįr žess sem hér pįrar. Ekki skrķtiš žó ég sé alltaf soldiš skotinn ķ įli. Veriš var stašsett ķ Straumsvķk og ķ eigu svissneska fyrirtękisins og "aušhringsins" Alusuisse. Um leiš ręttust loks gamlir orkudraumar Einars Benediktssonar, meš stofnun Landsvirkjunar og virkjun Žjórsįr (Bśrfellsvirkjun).

Hér heima var įlveriš rekiš undir fyrirtękjanafninu Ķslenska įlfélagiš.  Upphaflega įlveriš ķ Straumsvķk žętti ekki merkilegt ķ dag. Fyrsti įfanginn mun hafa veriš skitin 30 žśsund tonn eša svo. Og framleišslugetan rśmlega helmingi meiri eftir annan įfanga. Į įrunum 1980-1997 var framleišslugetan um 100 žśsund tonn. Sem kunnugt er getur įlveriš nś framleitt um 185 žśsund tonn įrlega.

Eftir nokkrar breytingar į eignarhaldi komst Alusuisse ķ eigu kanadķska įlfyrirtękisins Alcan įriš 2000. Saga Alcan er löng og merkileg. Auk žess aš reka įlver stundar Alcan bįxķtvinnslu vķša um heim.

Rio_Tinto_Alcan

Seint į sķšasta įri (2007) var Alcan keypt af risafyrirtękinu Rio Tinto Group. Fyir litla 38 milljarša USD, sem mörgum žótti all hressilegt. Alcoa vildi reyndar lķka eignast Alcan, en bauš "einungis" 28 milljarša dollara. Žvķ fór svo aš til varš Rio Tinto Alcan, sem er įlarmur žessa nįmu- og išnašarrisa. Annars hefši kannski oršiš til Alcoalcan.

Spurning hvort Rio Tinto hafi hugsanlega greitt full mikiš fyrir bitann? Svona ķ upphafi nišursveiflu, sem gęti dregiš śr eftirspurn eftir mįlmum. Og sé hugsanlega aš lenda ķ fjįrhagskröggum vegna kaupanna?

Rio Tinto Alcan er meš ašalstöšvar sķnar ķ Montreal ķ Kanada og er eitt af žremur stęrstu įlfyrirtękjum ķ heimi. Hin tvö eru aušvitaš annars vegar Ķslandsvinirnir ķ Alcoa og hins vegar ljśflingarnir hjį rśssneska kvikyndinu Rusal. Rusal er rśssneski risinn, sem hann Chelsea-Abramovich įtti m.a. žįtt ķ aš stofna. Ķ rśssnesku einkavinavęšingunni į sķšasta įratug lišinnar aldar. Fjįrans klśšur aš ķslenska rķkiš skyldi hvorki eiga Straumsvķkurveriš né Noršurįl ķ Hvalfirši. Hefši geta oršiš skemmtileg einkavęšing! Ekki annaš hęgt en aš sleika śt um viš tilhugsunina.

alcoa_logo

Jį - Rio Tinto og Alcoa kepptust um Alcan. Og Alcoa tapaši žeim bardaga. En žaš skemmtilegasta er aušvitaš žaš aš eitt sinn ķ įrdaga voru Alcan og Alcoa eitt og sama fyrirtękiš. Žannig aš Straumsvķk og Reyšarįl eru ķ reynd fjarskyldir ęttingjar. Žó svo žau séu vęntanlega svarnir óvinir ķ dag.

Žessi tvö af žremur stęrstu įlfyrirtękjum heimsins eru sem sagt bęši afsprengi sama snillingsins. Sį er bandarķski uppfinningamašurinn og frumkvöšullinn Charles Martin Hall. Hall (1863-1914) var einn af tveimur mönnum, sem į nįnast sama tķma fundu upp samskonar ašferš til aš vinna įl śr mįlmblöndu (sśrįli) meš hjįlp rafmagns. Hinn var Frakkinn Paul Héroult (1863-1914).

Charles Martin Hall

Žessir tveir snillingar fęddust sama įr - og létust lķka sama įr. Svolitiš dularfullt og kannski hugmynd aš Arnaldur Indrišason noti žaš ķ nęsta žrillerinn sinn. Įlvinnsluašferšin er kennd viš žį bįša; Hall-Héroult ašferšin. Uppfinning žeirra er enn sį grunnur sem notašur er viš įlframleišslu ķ dag. Myndin hér til hlišar er af Hall, sem er sagšur hafa veriš kominn į kaf ķ efnafręšitilraunir strax į barnsaldri.

Hall stofnaši Pittsburgh Reduction Company og hóf fyrirtękiš įlframleišslu įriš 1888. Višskiptafélagi Hall var framsżnn, bandarķskur bissnessmašur. Sį hét Alfred Hunt (1855-1899) og hefši lķklega oršiš einn aš helstu išnjöfrum heimsins ef hann hefši ekki lįtist langt um aldur fram.

Fyrirtęki žeirra félaganna byggši nokkrar įlverksmišjur ķ Pennsylvanķu og vķšar. Og skömmu eftir aldamótin var nafninu breytt ķ Aluminum Corporation of America - og sķšar stytt sem Alcoa.

Alcan_Alcoa

Eitt af dótturfyrirtękjum Alcoa nefndist Alcan. Žaš mį rekja til žess aš Alcoa stofnaši Aluminum Company of Canada. Sbr. hlutabréfiš hér til hlišar. Alcan var sem sagt Kanada-armur Alcoa.

Allan fyrri hluta 20. aldar hafši Alcoa 100% markašshlutdeild į bandarķska įlmarkašnum. Sem leiddi til einhvers fręgasta samkeppnismįls žar ķ landi. Įlmarkašurinn óx hratt og aš žvķ kom aš bandarķskum stjórnvöldum ofbauš einokunarstaša Alcoa. Skömmu fyrir upphaf heimsstyrjaldarinnar sķšari var fyrirtękiš kęrt fyrir ólögmęta einokun. Dómsmįliš tók mörg įr og var afar umdeilt. Margir töldu Alcoa fórnarlamb eigin velgengni - fyrirtękiš gęti ekki aš žvķ gert aš ekkert annaš įlfyrirtęki gęti keppt viš žį tęknilega séš. Žetta minnir kannski svolķtiš į stöšu Microsoft ķ dag.

Réttarhöldin uršu bęši löng og ströng. Stóšu yfir ķ meira en hįlfan įratug og lengi vel leit śt fyrir sigur Alcoa. En lokaoršiš hafši dómari aš nafni Learned Hand (mętti etv. śtleggjast sem Lęrša Hönd!). Žetta er einhver žekktasti og jafnframt umdeildasti dómurinn ķ bandarķsku samkeppnismįli.

learned_hand

Mįliš kom til kasta Learned Hand eftir aš flestir dómarar ķ Hęstarétti Bandarķkjanna höfšu lżst sig vanhęfa. Hand byggši nišurstöšu sķna į žvķ aš hann taldi Alcoa hafa beitt sér ķ žvķ skyni aš koma ķ veg fyrir mögulega framtķšarsamkeppni. Margir hafa gagnrżnt nišurstöšuna. Žaš er stašreynd aš nż įlfyrirtęki voru aš koma fram į sjónarsvišiš og ekki varš séš aš Alcoa hefši ašhafst neitt gegn žeim. Nżju įlverin voru reyndar einkavędd įlver, sem stjórnvöld höfšu byggt ķ strķšinu, og Alcoa fékk ekki aš kaupa žrįtt fyrir aš tęknin kęmi frį žeim.

Kannski stóš mat Hand's į veikum grunni. Orkubloggiš ętlar ekki aš kveša upp śr meš žaš. En hann Learned Hand žykir engu aš sķšur einn merkasti dómari sem Bandarķkin hafa įtt. Žó svo aldrei yrši hann hęstaréttardómari. Ķ kjölfar dómsins varš Alcan sjįlfstętt fyrirtęki įriš 1950 og ekki lengur ķ eigu Alcoa. Tękniframfarir į 6. įratugnum uršu svo til žess aš nż įlfyrirtęki nįšu aš vaxa og skapa nżja samkeppni i įlišnašinum.

Enn sem fyrr eru Alcoa og Alcan mešal stęrstu įlrisanna. Reyndar mįtti litlu muna, aš įriš 2007 vęri saga Alcoa og Alcan komin ķ hring. Žį gerši Alcoa tilraun til aš eignast Alcan į nż og ętlaši sér žannig aš koma į fót stęrsta įlfyrirtęki ķ heimi.  En Rio Tinto hafši betur, eins og lżst var hér aš ofan. Og eignašist Alcan - og įlveriš ķ Straumsvķk. Skemmtilegt.

Marius_Kloppers

Og žį er komiš aš ofurrisanum; BHP Billiton. Nś vill BHP Billiton eignast Rio Tinto. Meš hśš og hįri. Og žar meš Alcan. Og Straumsvķk. Žetta yrši reyndar gert meš hlutabréfaskiptum.

BHP Billiton er einfaldlega eitthvert stęrsta nįmafyrirtęki ķ heimi. Žar ręšur rķkjum ljśflingurinn Marius Kloppers, sem var skipašur forstjóri fyrirtękisins į sķšasta įri, ašeins 44 įra. Gaman aš segja frį žvķ aš įšur var Kloppers ķ vinnu hjį Sušur-Afrķska fyrirtękinu Sasol. Sem Orkubloggiš hefur įšur sagt frį og er eitt af žeim fyrirtękjum, sem eru aš skoša nżja möguleika ķ eldsneytisframleišslu.

Enn er ekki śtséš um žaš hvort BHP Billiton eignist Rio Tinto Group. Stjórn Rio Tinto hefur stašiš gegn sameiningunni, en engu aš sķšur hafa samkeppnisyfirvöld ķ Įstralķu og Evrópusambandinu skošaš mįliš. Menn hafa ekki sķst įhyggjur af žvķ aš sameining žessara tveggja nįmurisa gefi žeim samkeppnishamlandi ašstöšu ķ jįrngrżtisišnašinum.

BHP Billiton logo

Ķ dag eru žrjś fyrirtęki lang stęrst ķ žeim bransa. Og eru samtals meš um 70-75% markašshlutdeild. Žetta eru BHP Billiton meš 15%, Rio Tinto meš 25% og brasilķska nįmatrölliš Vale do Rio Doce meš 30-35% (glöggir lesendur Orkubloggsins kannast viš žetta brasilķska kompanķ, frį eldri fęrslu).

Horngrżtis jįrngrżtiš. Vandamįl samkeppnisyfirvalda er aš įkveša hvort žaš sé betra eša verra fyrir samkeppnina aš einn eša tveir jįrnrisar berjist viš snaróša Brasilķumennina. Sem sagt; tveir stórir eša žrķr stórir - hvort er betra?

Reyndar er veriš aš hvķsla aš manni nśna, aš į morgun verši bara tveir bankar į Ķslandi. Skyldi Samkeppnisstofnun vera meš į nęturfundum ķ Rįšherrabśstašnum? Į mešan viš bķšum eftir fréttum žašan, bķša stįlframleišendur um allan heim skjįlfandi į beinunum eftir žvķ hvort samkeppni jįrnframleišenda eigi enn eftir aš minnka. Žaš er svo sannarlega vandlifaš vķšar en į Klakanum góša nś um stundir. 


mbl.is Heimila samruna BHP Billitons og Rio Tinto
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Gušbjörn Gušbjörnsson

Sęll Ketill

Mikiš er gaman aš sjį žig aftur į blogginu.

Smį glešifrétt ķ mišri kreppunni!

Kvešja,

Gušbjörn Gušbjörnsson, 6.10.2008 kl. 00:32

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband