Gullregn

Blessuð rigningin. Henni er misskipt. Í sumar gerðist það, að þurrkar og kjarreldar hrjáðu Texasbúa óvenju mikið og lengi. Á sama tíma rigndi oft svakalega í Noregi.

Úrkoma og þurrkar hafa mikil áhrif á raforkubúskapinn í báðum þessum tveimur fjarlægu löndum; Noregi og Bandaríkjunum. Og það jafnvel þó svo einungis annað landið (Noregur) byggi nær alfarið á vatnsafli, en hitt (Bandaríkin) byggi raforkuframleiðslu sína að mestu á kola- og gasbruna.

Svo til 100% af raforkuframleiðslunni í Noregi kemur frá vatnsaflsvirkjunum. Þegar mikið rignir á hálendi Noregs segja fjölmiðlar þar í landi ekki endilega frá því hversu mikil úrkoman var í millimetrum. Heldur er þess í stað stundum notuð mælieiningin gígawattstundir - eða jafnvel terawattstundir!

Rigningin er þá sem sagt mæld sem tilvonandi raforkuframleiðsla og framtíðarverðmæti. Enda er rigningin gulls ígíldi - sannkallað gullregn.

Fyrir viðskiptavini raforkufyrirtækjanna felst ábatinn í því að mikil úrkoma veldur yfirleitt einhverri skammtímalækkun á raforkuverði á norræna raforkumarkaðnum Nordpool Spot. Fyrir norsku raforkufyrirtækin er rigningin góð viðbót í miðlunarlónin á hálendi Noregs. Þýðir að þar verður af meiru að taka þegar mikil eftirspurn er eftir raforku og verðið hátt. Sökum þess að norska raforkukerfið er tengt nágrannalöndunum merkir rigning í Noregi oft meiri útflutning á raforku - inn á markað þar sem raforkuverð er gjarnan mjög hátt. 

Rétt eins og í Noregi, þykir það fréttnæmt hér á Íslandi ef mikil úrkoma eða jökulbráðnum vegna hlýinda fyllir miðlunarlón óvenju hratt. Hér á landi getur þetta líka gerst vegna aukinnar jarðhitavirkni. Snemma í sumar sem leið, varð einmitt sá atburður að óvænt jökulhlaup kom úr vestanverðum Vatnajökli og niður ána Sveðju og þaðan í Hágöngulón. Þar með mun lónið nánast hafa fyllst á svipstundu, en Hágöngulón er efsta lónið í miðlunar- og veitukerfi virkjana Landsvirkjunar í Þjórsá og Tungnaá.

Það er líklega vissara að muna eftir því að kíkja upp eftir Sveðju áður en haldið er útí ána (á myndinni hér til hliðar er Orkubloggarinn einmitt við stýrið útí Sveðju - reyndar ekki nú í sumar heldur í nóvemberkrapa og skammdegi). Vert er einnig að muna að ef Ísland væri tengt Evrópu með rafkapli gæti svona flóð mögulega þýtt óvæntan og myndarlegan glaðning fyrir Landsvirkjun - og þar með fyrir ríkissjóð og þjóðina alla. Einfaldlega vegna þess að á meginlandinu er raforkuverðið margfalt hærra en hér á landi og unnt yrði að selja alla umframframleiðslu á háu verði inn á evrópska spot-markaðinn. Þess í stað takmarkast gleðin af svona óvæntu rennsli í Hágöngulón, við meiri líkur á góðri stöðu miðlunarlóna á Þjórsársvæðinu fyrir veturinn.

Hér í upphafi færslunnar var minnst á Bandaríkin. Og Texas -þar sem hvert hitametið á fætur öðru var slegið nú í sumar. Hitinn og þurrkurinn var sérstaklega mikill í ágúst. Texasbúar voru hreinlega að bráðna í kæfandi hitanum.

Þetta veðurfar varð til þess að geggjað rafmagnsverð skall á neytendum bæði í Texas og fleiri fykjum Bandaríkjanna. Kannski þykir Íslendingum skrítið að sumarhitar valdi hækkunum á raforkuverði. Enda erum við vanari því að nota lítið rafmagn á sumrin en þurfa mikið rafmagn þegar vetrarstormar geysa og skammdegismyrkrið hellist yfir. En þarna vestra eru hitabylgjur og miklir þurrkar uppskrift að miklu álagi á raforkukerfið - bæði vegna mikillar notkunar á loftkælingu og vegna þess að langvarandi þurrkar valda því að ryk sest á raflínur. Og það var einmitt raunin í sumar - bæði í Texas og víðar um landið.  

Hitabylgjan var afar þaulsetin og leiddi til þess að sumstaðar var hitastigið þarna westra um eða yfir 40 gráður á celsius í margar vikur samfleytt. Og ekki kom deigur dropi úr lofti svo mánuðum skipti.

Þetta óvenju heita og þurra veður olli því að mikið ryk og sandur settist á raflínur, með þeim afleiðingum að rafmagnið sló víða út. Við þessu var lítið hægt að gera, en menn leituðu auðvitað úrræða. Reyndu jafnvel að nota þyrlur til að þrífa háspennulínurnar, en með litlum árangri (myndin hér að ofan sýnir einmitt þyrlu við þetta verk í Texas nú í ágúst sem leið).

Þetta ástand leiddi til víðtækra bilana og truflana í raforkukerfinu. Og þá rauk verðið upp. Það voru sérstaklega raforkunotendur í risafylkinu Texas sem fengu að kenna á þessu ástandi, sem ítrekað kom upp þar og víðar í Bandaríkjunum í sumar.

Á þessum slóðum er algengt heildsöluverð á rafmagni í kringum 40 USD pr. MWst (til samanburðar má nefna að hér á Íslandi er mestur hluti raforkunnar líklega seldur á u.þ.b. 25 USD pr. MWst nú um stundir, þ.e. til stóriðjunnar). Við sérstakar aðstæður getur raforkuverðið í Texas hækkað verulega og þá jafnvel farið í 80-90 USD eða jafnvel eitthvað hærra tímabundið. En snemma ágúst fór raforkuverðið i Texas út yfir allan þjófabálk. Meðalverðið fór yfir 2.500 USD pr. MWst og náði meira að segja að skríða yfir 3.000 USD - og var þá orðið meira en sextíu sinnum hærra en venjulegt er!

Raforkuverðið hélst hátt í margar vikur, en reyndar ekki svona brjálæðislega hátt nema í fáeina stundarfjórðunga. En þetta ætti að minna okkur á hvílík ofsaleg verðmæti felast í orkulindum Íslands. Ekki síst ef unnt verður að tengjast orkumarkaði þar sem raforkuverðið er oft margfalt á við það sem gerist hér á landi. Þá gæti íslenska úrkoman loks orðið sannkallað gullregn.