Botnverð Norðuráls

Nú styttist í að raforkusamningur Landsvirkjunar og Norðuráls frá 1999 renni út. Til að raforkuviðskipti milli fyrirtækjanna haldi áfram, eftir að samningurinn rennur út 2019, þarf að semja um það. Samkvæmt ummælum forstjóra móðurfélags Norðuráls, Michael Bless hjá Century Aluminum, eru viðræður um áframhaldandi raforkuviðskipti byrjaðar milli Century og Landsvirkjunar. Hver niðurstaðan þar verður á eftir að koma í ljós.

Í nýlegri grein hélt framkvæmdastjóri hjá Norðuráli, Ágúst Hafberg, því að vísu fram að það sé misskilningur að sú raforka sem álverið fær frá Landsvirkjun sé senn að losna. Þar skrifaði Ágúst að raforkusamningurinn sé áfram í gildi vegna framlengingarákvæðis og að Norðurál sé „að nota þessa orku í dag“ og ætli sér að nota hana áfram „um fyrirsjáanlega framtíð“. Í ljósi staðreynda málsins er þetta afar furðulegur málflutningur og nánast ósvífinn. Nema þá að Landsvirkjun og Norðurál séu búin að semja upp á nýtt. En ef svo væri, væri líka augljóslega búið að tilkynna um slíkan samning. Það hefur hvorugt fyrirtækið gert.

Raforkusamningur Norðuráls við Landsvirkjun nær til 2019

Það er fullkomlega eðlilegt að Norðurál hyggist nota (vilji nota) orkuna þarna áfram. Til að svo verði þarf þó álfyrirtækið að semja um kaup á þeirri orku. Það má vera að framkvæmdastjórn Norðuráls líti svo á að þeir eigi þessa orku um ókomna eða fyrirsjáanlega framtíð. En svo er ekki. Orkan sem þarna er um að ræða, er í eigu íslenska ríkisins og orkufyrirtæki þjóðarinnar, Landsvirkjun, er þarna einungis samningsbundið Norðuráli / Century til 2019.

Vegna ofangreinds málflutnings Ágústs skal áréttað að skv. fyrirliggjandi opinberum upplýsingum er samningur Norðuráls/ Century Aluminum við Landsvirkjun að renna út 2019. Fullyrðing framkvæmdastjóra Norðuráls um að þetta sé misskilningur stenst sem sagt ekki fyrirliggjandi gögn.  Fullyrðingar Ágústs virðast settar fram til að slá ryki í augu fólks. Það er nefnilega bersýnilegt að samningur sem nemur u.þ.b. þriðjungi af raforkuþörf Norðuráls er senn að renna út. Og Norðurál og Century leita nú logandi ljósi að leiðum til að tryggja sér áframhaldandi raforku - á áframhaldandi botnverði!

Botnverðið á Grundartanga

Century Aluminum er vel að merkja að greiða lægsta raforkuverðið af öllum álverunum hér. Og sannarlega orðið tímabært að verðið þarna hækki. Það vill reyndar svo til að þegar litið er til raforkusölu Landsvirkjunar til stóriðju, mætti halda að Grundartangi sé útnári Íslands. Sem þarfnist alveg sérstaklega mikils fjárhagsstuðnings af hálfu íslenska ríkisins (í formi lágs raforkuverðs). Það er nefnilega svo að raforkuverðið til járnblendiverksmiðju Elkem er einnig botnverð. Þetta sést af ársreikningum járnblendisins (Elkem er í eigu kínverska China National Bluestar Group).

Þetta lága raforkuverð til Grundartanga á sér auðvitað sögulegar skýringar. Þarna er einfaldlega um að ræða elstu gildandi stóriðjusamninga Landsvirkjunar í dag. Þeir eru báðir að renna út árið 2019. Stutt er síðan hinn risastóri raforkusamningur Landsvirkjunar við Alcan, vegna álversins í Straumsvík, var endurnýjaður. Í þeim nýja samningi hækkaði raforkuverðið eðlilega mjög mikið. Það var í takt við það sem gerist og gengur í raforkusölu til álvera í öðrum löndum. Og í fullu samræmi við það, að þarna var fyrst og fremst um að ræða endurnýjuð raforkukaup en ekki nýframkvæmd.

Og nú er komið að Norðuráli (og Elkem). Árið 2019 markar því mikilvæg tímamótum í raforkuviðskiptum hér á landi. Og gefur okkur tækifæri til að bæta arðsemi Landsvirkjunar verulega; eiganda fyrirtækisins og þar með almenningi til hagsbóta. 

Norðurál hefur lengi notið afar ódýrrar raforku

Samningurinn milli Norðuráls og Landsvirkjunar er upphaflega frá 1997, vegna 60 þúsund tonna álvers. Árið 1999 var gerð breyting - amendment - á þeim samningi, vegna stækkunar álversins í 90 þúsund tonn. Þar með var samningurinn frá 1997 líka framlengdur og gildir til októberloka 2019 (í stað 2018 áður). Þessu öllu er lýst í skýrslu Hatch frá árinu 2003 (sbr. myndin og grafið hér að ofan og grafið hér fyrir neðan, sem eru úr umræddri skýrslu Hatch).

Þegar skýrsla Hatch var unnin (2003) var Norðurál að greiða Landsvirkjun langt undir meðalverði raforku til álvera í heiminum. Verðið til Norðuráls var þá einungis um 73-74% af meðalverðinu. Mikilvægt er að hafa í huga að þarna er miðað við meðalverðið; áliðnaðar víða um heim var svo að greiða raforkuverð yfir meðalverðinu og stundum langt yfir meðalverðinu. En Norðurál var talsvert langt undir meðalverðinu (sbr. grafið hér til hliðar).

Þetta lága verð var algert grundvallaratriði í þeirri niðurstöðu Hatch, að rekstrarumhverfi álvers Century á Grundartanga væri með því besta í heiminum. Að mati Hatch bjó a.m.k. 75% áliðnaðar í heiminum við mun lakara rekstrarumhverfi en álver Norðuráls. Síðan þá hefur þessi samanburður þróast með þeim hætti, að núna er ennþá hærra hlutfall áliðnaðar í heiminum að greiða hærra raforkuverð en Norðurál. Hlutfallslega er því orkusamningur Norðuráls/Century við Landsvirkjun ennþá hagstæðari en hann var þegar skýrsla Hatch var unnin 2003.

Augljós afleiðing þessa lága raforkuverðs er að álverið á Grundartanga hefur skilað eiganda sínum, hluthöfum Century Aluminum, rekstrarhagnaði og arðsemi sem er langt umfram það sem gerist og gengur í áliðnaðinum. M.ö.o. þá hefur umræddur raforkusamningur verið Norðuráli og Century geysilega hagstæður og er í dag einn af ódýrustu gildandi orkusölusamningum til álvera í heiminum.

Mikil verðhækkun er augljós, eðlileg og sanngjörn

Það er því augljóst að raforkuverðið í nýjum samningi Norðuráls og Landsvirkjunar mun verða hærra en í upphaflega samningnum. Og það er líka augljóst að hlutfallslega verður hækkunin á raforkuverðinu mjög mikil m.v. gamla samninginn.

Þar með mun raforkuverð til Norðuráls þó vart verða neitt sérstaklega hátt í alþjóðlegu samhengi. Sennilega rétt um meðalverð raforku til stóriðju í svipuðum samningum á sambærilegum svæðum. Það ætti því að verða fremur einfalt og fljótlegt að ná þarna samningum. Nema ef forstjóri Norðuráls og stjórnendur og stjórn Century ætli að fara út í þann háskalega leik að reyna að þvinga fram óeðlilega lágt raforkuverð - og láta þar með græðgi sína stjórna ferðinni en ekki skynsemina.

Ef það gerist gætu samningaviðræðurnar dregist á langinn. Og þá myndi Landsvirkjun hreinlega verða að horfa til annarra mögulegra kaupenda að raforkunni. Komi til þess verður það engum að kenna nema Century sjálfu - því ég tel einsýnt að í samningaviðræðum fyrirtækjanna sé Landsvirkjun einungis að fara fram á verð sem er bæði eðlilegt og sanngjarnt.

Ég mun svo brátt fjalla sérstaklega um það hvaða verð væri eðlilegt og sanngjarnt raforkuverð í nýjum samningi milli Norðuráls og Landsvirkjunar.