Vínarvals hjá OPEC

Olíuverð hefur lækkað mikið á síðustu mánuðum. Á minna en hálfu ári nemur lækkunin um fjórðungi eða þar um bil. Verðið á olíutunnu er nú almennt um 75-80 USD/tunnu eftir því á hvaða markað er litið (verðið í Bandaríkjunum er aðeins lægra en á Norðursjávarolíunni). Til samanburðar má hafa í huga að á árunum 2011-2013 var meðalverðið á WTI og Brent nálægt 95 USD/tunnan og 110 USD/tunnan. Verðlækkunin núna er því umtalsverð.

Á morgun hittast olíumálaráðherrar OPEC-ríkjanna í reglubundnum fundi Vín í Austurríki og taka ákvarðanir um olíuframleiðslu sína næstu mánuðina. Samkvæmt fréttum úr fjármálaheiminum virðast flestir veðja á að þar muni nást samkomulag um að draga eitthvað úr framboði og þannig hyggist OPEC ná olíuverði upp á við. En þeir eru líka til sem álíta að Sádarnir séu með allt aðra strategíu og ætli sér að halda olíuverði niðri. Það gæti því stefnt í átakafund hjá Ali al-Naimi og félögum. 

Veðmálin í fullum gangi - ertu long eða short?

Á olíu- og fjármálamörkuðum veðja menn nú stíft á ákvörðun OPEC og líklegt framhald. Sumir álíta verðlækkunina fyrst og fremst skýrast af veiku efnahagslífi heimsins. Og álíta litla von um að olíuverð hækki í bráð. Og að verðið eigi jafnvel eftir að lækka ennþá meira - nema hið ólíklega gerist að mjög mikið dragi úr framboði. Þeir hinir sömu þyrpast í að skortselja hlutabréf í olíufélögum - og þá sérstaklega í smærri félögum sem eru mikið skuldsett og þola illa mikla verðlækkun á olíu.

Dæmi um slík félög er einkum að finna í vinnslu á tight oil vestur í Texas og N-Dakóta í Bandaríkjunum. Að vísu er vinnslan á kanadíska olíusandinum ennþá dýrari. En þar er um að ræða stærri og öflugri félög sem eiga vafalítið auðveldara með að þola niðursveifluna.

Aðrir álíta að verðlækkunin á olíu núna skýrist fyrst og fremst af offramboði af olíu. Og þá séu góðar líkur á því að framleiðslan muni fljótt aðlagast eftirspurninni. Og þá muni verðið brátt hækka á ný og ná því lágmarki sem helstu ríki OPEC þurfa til að halda ríkissjóði sínum hallalausum. Í því sambandi er gjarnan miðað við u.þ.b. 100 USD/tunnu, sem er nálægt umræddu viðmiði þegar litið er til Saudi Arabiu og er langmikilvægasta og valdamesta ríkið i OPEC.

Þeir sem aðhyllast þessa síðast nefndu skoðun um nett offramboð eru fullvissir um að Sádarnir stilli markaðinn af, ef svo má segja. Og þá felst veðmálið í að hika ekki við að skuldbinda sig til að kaupa olíu á t.d. 90 USD/tunnu eftir nokkra mánuði - eða jafnvel leigja sér risaolíuskip og fylla það af olíu á því „gjafverði“ sem nú býðst. Þeir sem skella sér í þannig díla treysta því að Sádarnir muni kippa svona eins og tveimur milljónum tunna af dagsframleiðslu af markaðnum og þá muni verðið hratt nálgast 100 dollarana á ný.

Ekki trúa samsærisdellunni

Þau sem fylgjast með þróun olíuverðs hafa vart sloppið við að lesa flóð kenninga um ástæður þess af hverju olíuverð hefur lækkað svo mikið og svo snöggt. Ein afar vinsæl kenning virðist vera sú að þetta sé til komið vegna samantekinna ráða Bandaríkjastjórnar og Sádanna - um að kýla olíuverð niður með offramboði á olíu.

Skilyrði til slíks samráðs kunna vissulega að vera fyrir hendi. Þeir sem aðhyllast kenninguna um samráð Sádanna og Bandaríkjamanna segja tilganginn að höggva bæði að hagsmunum Rússa (enda Pútín lítt vinsæll vestra þessa dagana) og að hagsmunum Írana (sem eru höfuðandstæðingur Wahabíanna sem öllu ráða í Saudi Arabíu). Að mati Orkubloggarans er þó umrædd samsæriskenning einfaldlega brosleg. Það er þó engu að síður rétt að lágt olíuverð kemur sér afar illa fyrir bæði Rússa og írani.

Gott fyrir efnahagslíf heimsins - slæmt fyrir Rússa og Íran

Lækkun á olíuverði er almennt góð fyrir efnahagslíf ríkja. Að vísu hefur lækkunin undanfarið hálft ár af einhverjum ástæðum skilað sér fádæma illa í bensíndælurnar á íslenskum bensínstöðvum. En víðast hvar um heiminn er lækkun á eldsneytisverði farin að hafa dágóð áhrif á kaupmátt almennings. T.d. í Bandaríkjunum, þar sem verð á bensíni hefur lækkað mikið og gallonið komið niður í 3 dollara.

En það eru að sjálfsögðu ekki öll ríki sem fagna lækkun olíuverðs. Helstu olíuútflutningsríkin eru að verða af geysilegum tekjum. Það má lýsa þessu þannig að hundruð milljarða dollara streymi nú í vasa venjulegs fólks víða um heim úr vösum helstu olíuútflutningsríkjanna. Tapið er bersýnilega mest hjá Rússum og Sádum. Miðað við fólksfjölda er tapið þó mest hjá Katar, Kuwait og Noregi. Enda vantar ekki dramatískar fyrirsagnirnar hjá norsku pressunni þessa dagana.

En málið er ekki alveg svona einfalt. Olíuútflutningsríkin eru afar misvel stödd að takast á við minni olíutekjur. Mörg olíulöndin eiga geysilega sjóði og auðvelt með að standa af sér jafnvel langa niðursveiflu í olíuverði. Löndin sem eru hvað viðkvæmust eru sennilega Venesúela og Nígería. Einnig er afar slæmt fyrir Íran að missa af olíutekjum, því landið á þröngan aðgang að erlendu lánsfé og því geysilega háð olíutekjunum.

Saudi Arabía er það ríki heimsins sem hefur besta möguleika til að hafa áhrif á olíuverð með því að minnka eða auka framleiðslu. Síðustu ár og áratugi hefur Saudi Arabía verið eina land heimsins sem ekki hefur fullnýtt framleiðslugetu sína á olíu - og þess vegna átt auðvelt með að skrúfa frá krananum ef þeim hefur þótt skynsamlegt að bæta olíu á markaðinn. Þá er framleiðslukostnaðurinn hjá Sádunum miklu lægri en t.d. í Rússlandi og því hafa Sádarnir miklu meira svigrúm til að selja olíu á lágu verði. Það hvort olíuverð muni nú lækka, standa í stað eða hækka er því mjög undir Sádunum komið. Málið er bara að þeir Ali al-Naimi og félagar virðast álíta ástandið núna í efnahagslífi heimsins vera með þeim hætti að óskynsamlegt sé fyrir þá að reyna að hækka olíuverð - a.m.k. í bili. Þar að auki gráta Sádarnir það alls ekki að Íran blæði vegna lágs olíuverðs. Og það hentar þeim prýðilega að aðeins þrengi að dýrri olíuframleiðslu, t.d. í N-Dakóta og Texas og á olíusandsvæðunum í Kanada.

Þrýst verður á Sádana í Vín að draga úr framleiðslu

Mörg OPEC-ríkjanna eru orðin nokkuð áhyggjufull yfir verðlækkuninni og vilja ná verðinu upp. Og það er ekki nóg með að þrýst verði á Sádana að draga úr framleiðslu. Orkumálaráðherra Rússa, hinn „glaðlegi“ Igor Sechin, er líka mættur til Vínar. Og augljóst að hann ætlar að reyna að sannfæra Sádana um að draga úr framleiðslunni.

Þó svo Sádarnir þurfi nú nálægt 100 USD/tunnu til að reka ríkissjóð sinn án halla, er ekkert stórmál fyrir þá þó svo olíuverð verði lægra um skeið. Meiru kann að skipta fyrr þá að reyna að tryggja markaðsstöðu sína. Ef þeir draga úr framboði er áhættan sú að jafnskjótt verði annar framleiðandi búinn að fylla í það skarð. Og Sádarnir missi markaðshlutdeild. Og að efnahagslíf heimsins sé svo veikt að eftirspurnin taki ekki við sér nema olíuverð haldist lágt enn um sinn.

Mögulegt er að Sádarnir álíti heppilegt að koma jákvæðri hreyfingu á efnahagslífið um veröld víða - með lægra olíuverði. Og um leið þrengja að keppinautum sínum. Þ.e. að ná olíuverði nógu langt niður til að koma af stað gjaldþrotahrinu í olíuframleiðslu annars staðar. Í þessu sambandi velta menn mjög fyrir sér hvað gerist ef olíuverð fari niður í 60-70 USD/tunnan. Þ.e. hvort það myndi valda svo miklu tjóni t.d. í olíuiðnaðinum í N-Dakóta og Texas að olíuframleiðsla þar myndi dragast saman og olíuinnflutningsþörf Bandaríkjanna aukast og olíuverð taka vel við sér. Þetta gæti gerst en stóra spurningin er hversu langt niður olíuverð þyrfti að fara – og hversu lengi – til að hafa þannig veruleg áhrif á framleiðsluna á tight oil.

Ef Sádarnir samþykkja ekki framleiðslusamdrátt núna er það vissulega nokkuð ólíkt hegðun þeirra undanfarin ár. Þeir hafa miklu fremur lagt mikið kapp á að þeir og önnur ríki innan OPEC héldu olíuverði yfir því verði sem nægði ríkissjóði til að geta dælt peningum í allskonar gæluverkefni innanlands (tilgangurinn var vafalítið sá að halda ungu kynslóðinni þokkalega ánægðri meðan arabíska vorið geisaði í nágrannalöndunum). Þess vegna er ekki skrítið að flestir veðji á að Sádarnir muni samþykkja að draga úr olíuframleiðslu til að ná olíuverðinu upp. Og reyna þannig að koma þannig í veg fyrir langvarandi tekjutap sitt og OPEC.

Málið er bara að ástandið núna á olíumörkuðum er ansið sérkennilegt og óvenjulegt. Það er ekki oft að saman fari - eins og núna - lækkandi olíuverð þrátt fyrir óeirðir og jafnvel stríðsátök í mikilvægum olíuútflutningsríkjum (sbr. innanlandsátök í Írak og skærur í Nígeríu, auk þess sem ástandið í Sýrlandi skapar ólgu í Mið-Austurlöndum). Kannski álíta Sádarnir að efnahagur heimsins sé svo erfiður og viðkvæmur þessa dagana og þeir þurfi að gæta sín á að valda ekki hækkunum á olíuverði núna. Því það gæti aukið ennþá meira á erfiðleika í efnahagslífinu og dregið ennþá meira úr eftirspurn eftir olíu! Þá gæti olíuverðið hrapað stjórnlaust. Síst af öllu vilja Sádarnir missa tök á markaðnum. Í þeirra huga kann að skipta mestu núna að reyna að tryggja að þeir haldi markaðshlutdeild sinni - fremur en að gera kannski misheppnaða tilraun til að ná olíuverði upp. Þeir vita jú að að því kemur að olíueftirspurn muni aukast á ný þegar efnahagslífið tekur betur við sér og þá verður ljúft að búa yfir ónotaðri framleiðslugetu. 

Það verður fróðlegt að sjá hvort valdabarátta innanlands muni hafa áhrif á ákvarðanatöku Sádanna. Það vakti athygli þegar Sádaprinsinn og auðkýfingurinn sérkennilegi, Alwaleed bin Talal al-Saud, birti nýverið bréf á vefsíðu sinni - þar sem hann lýsti furðu sinni á nýlegum yfirlýsingum olíumálaráðherra Sádanna um að Sádar væru sáttir við olíuverðið þrátt fyrir lækkun. Það virðist því sem það kunni að vera verulegur ágreiningur um stefnuna meðal helstu ráðamanna Sádanna. Kannski getur Ali al-Naimi ekki annað en fallist á einhvern samdrátt í olíuframleiðslu Saudi Aramco?

Nýjustu tíðindin eru reyndar þau að Rússar hafi nú uppi hótanir í Vín um hrikalegt verðstríð á olíumörkuðum og ætli sér alls ekki að draga úr framleiðslu. Þetta er sjálfsagt blöff - en gert í þeim tilgangi að þrýsta á OPEC og Sádana að samþykkja umtalsverðan framleiðslusamdrátt. Það er sem sagt farið að hitna verulega undir kolunum. En ef ég þekki ljúflinginn Ali al-Naimi rétt, þá lætur hann engan - nákvæmlega engan - segja sér fyrir verkum. Og álít ólíklegt að Sádarnir samþykki einhvern umtalsverðan samdrátt núna. Við sjáum hvað setur - kannski komast menn að einhverri málamiðlun. Verst að vera ekki með í Vínarvalsinum.

 

Athugasemdir

[Ketill Sigurjónsson, 27.11.2014 kl. 16:09]

"Saudis win case for no OPEC output cut".

Ansið afgerandi hjá al-Naimi. Ég hefði ekki orðið hissa á 500 þúsund tunna aukningu... til að friða þá verst settu. En Sádarnir eru grjótharðir. 

http://www.reuters.com/article/2014/11/27/us-opec-meeting-idUSKCN0JA0O320141127