Gjörbreytt álveröld

Áliðnaður í Kína hefur byggst upp geysilega hratt og hraðar en kínversk eftirspurn eftir áli. Þetta hefur skapað offramboð af áli innan Kína, álverð þar er lágt og taprekstur mjög útbreiddur í kínverska áliðnaðinum. Nýlega hafa kínversk stjórnvöld ákveðið að lækka raforkuverð til nokkurra iðngreina og þær lækkanir munu koma kínverska áliðnaðinum til góða. Við þetta bætist að kínversk stjórnvöld ætla nú að fella niður útflutningstolla á tilteknar afurðir kínverskra álvera og liðka þannig fyrir útflutningi á áli.

Það var nú á sumardaginn fyrsta í vikunni sem leið að kínverska fjármálaráðneytið birti fréttatilkynningu þess efnis að frá og með 1. maí n.k. (2015) munu kínversk stjórnvöld hætta að leggja útflutningstolla (eða skatt) á tiltekna framleiðslu kínverska áliðnaðarins. Þessi tíðindi, ásamt fréttum af lækkuðu orkuverði til álvera, eru til marks um hvernig sífellt verður líklegra að útflutningur á kínversku áli muni fara vaxandi. Þar með kann álverð utan Kína að lækka og álverð innan Kína að hækka. Mjög fróðlegt verður að fylgjast með þessari þróun. 

Umræddar ákvarðanir kínverskra stjórnvalda eru gerðar í þeim tilgangi að bæta rekstrarstöðu kínverska áliðnaðarins og hjálpa kínverskum álfyrirtækjum að vinna á miklum álbirgðum innanlands. Það er sem sagt bæði verið að lækka kostnað og auka tekjur kínversku álfyrirtækjanna. Hvort þessar aðgerðir boða sumarkomu í þeim mikla taprekstri sem einkennt hefur kínverska áliðnaðinn undanfarið á eftir að koma í ljós. Í því sambandi má nefna að kínverska Chalco skilaði mettapi á liðnu ári. Ennþá áhugaverðara fyrir okkur Íslendinga er hvaða áhrif þessar ákvarðanir munu hafa á álmarkaði utan Kína.

Ein afleiðing aðgerða kínverskra stjórnvalda núna er að í reynd er verið að viðhalda offramleiðslunni í Kína. Þar að auki er verið að stuðla að meiri útflutningi á áli og þar með vaxandi samkeppni á vestrænum álmörkuðum. Fyrir vikið verður líklegra að offramboð af áli utan Kína aukist á ný. Þetta mun bitna á álframleiðendum utan Kína, eins og strax er farið að verða vart. Og sennilega mun þessi þróun flýta ennþá meira fyrir breytingum í álbransanum. Vestræn álfyrirtæki munu verða áhugaminni um álframleiðslu og leggja meiri áherslu á úrvinnslu hátækniafurða úr áli. Sú þróun er nú þegar byrjuð og mun vafalítið halda áfram.

Umrædd aukin samkeppni Kína við vestræna álframleiðendur hefur legið í loftinu um nokkurt skeið. Uppbygging áliðnaðar í Kína hefur reyndar verið ennþá hraðari en nokkur átti von á. Þess vagna lýsa sumir stöðunni sem ógnvekjandi. Eftirfarandi eru nokkur meginatriði sem snúa að þróun álframleiðslu í Kína og  hvernig þar hefur nú byggst upp nánast stjórnlaus offramleiðsla. Sem óhjákvæmilega virðist ætla að leiða til meiri útflutnings á áli frá Kína.

• Á um 20 árum hefur hlutfall Kína í álframleiðslu heimsins vaxið úr 5% i rúmlega 50%.
• Þetta hlutfall mun sennilega halda áfram að hækka á næstu árum.
• Álframleiðsla í Kína er nú að vaxa hraðar en áleftirspurnin í landinu.
• Lengst af hefur svo til enginn álútflutningur verið frá Kína.
• Ein ástæða þess er sú að 15% tollur hefur verið lagður á útflutt ál.
• Utan Kína er álnotkun og álframleiðsla nálægt jafnvægi.
• Álbirgðir eru þó ennþá sögulega miklar, sem heldur aftur af verðhækkunum.
• Í dag einkennist kínverski áliðnaðurinn af offramleiðslu og offjárfestingu.
• Lítil sem engin viðleitni er í Kína til að draga úr álframleiðslu.
• Verð á áli í Kína er því lágt og álfyrirtækin þar sækjast nú í að flytja út ál.
• Kínversk stjórnvöld eru byrjuð að fella niður tollmúra á útflutt ál.
• Þetta er í samræmi við ýmsar aðrar opinberar aðgerðir Kína til að viðhalda hagvexti.
• Kínverskir álframleiðendur hafa líka leitað leiða framhjá tollmúrum.
• Frekara afnám kínversku útflutningstollanna er mögulegt og jafnvel líklegt.
• Afleiðingin yrði ennþá meiri útflutningur á kínversku áli.
• Álnotkun utan Kína eykst orðið mjög hægt (um eða innan við 1% á ári).
• Vestræni áliðnaðurinn er byrjaður að þróa rekstur sinn frá álframleiðslu.

Af þessu má draga ýmsar ályktanir, sem m.a. eru eftirfarandi:

• Vestrænum áliðnaði stendur raunveruleg ógn af álflóði frá Kína.
• Ólíklegt er að arðsemi í raforkusölu til áliðnaðar utan Kína fari vaxandi.
• Til að draga úr áhættu er æskilegt að minnka hlutfall raforkusölu til álvera hér á Íslandi.

Álheimurinn hefur sem sagt umturnast á undraskömmum tíma. Fyrir Ísland er líklegt að aukinn álútflutningur frá Kína muni fremur hafa neikvæð áhrif en jákvæð. Vegna þess að hér felst svo til allur áliðnaðurinn í frumframleiðslu á áli (primary alumnum) og stærstur hluti raforkusölunnar hér er tengdur álverði. Ekki verður séð að hátæknivinnsla úr áli muni að ráði byggjast upp hér á landi; a.m.k. ekki í hlutfalli við þá gríðarlegu álframleiðslu sem hér er stunduð (þar að auki myndi raforkuverðið til álveranna hér ekkert hækka þó svo þau þróuðu framleiðslu sína yfir í verðmætari afurðir). Þess vegna skiptir orðið afar miklu að auka fjölbreytnina í viðskiptavinahópi raforkufyrirtækjanna hér og draga hlutfallslega úr raforkusölu til álvera. Og draga þannig úr áhættu í íslenska raforkugeiranum.

Hér á Orkublogginu munu á næstunni birtast nokkrar greinar þar sem fjallað verður ítarlegar um hina breyttu álveröld og þá sérstaklega þau atriði sem nefnd eru hér að ofan. Athyglinni verður einkum beint að þróun álframleiðslunnar í Kína og útskýrt hvernig þar hefur nú byggst upp offramleiðsla sem þrýstir á stóraukinn álútflutning frá Kína. Sökum þess að svo til engin aukning er í eftirspurn eftir áli utan Kína, er slík aukning í útflutningi á kínversku áli líkleg til að hafa töluverðar og jafnvel afdrifaríkar afleiðingar.

Þeir lesendur sem vilja lesa framhaldið strax geta séð ítarlegri umfjöllun hér á viðskiptavef mbl.is.