Auðlindir stóriðjunnar?

Álítur stóriðjan á Íslandi sig eiga orkuauðlindir landsins? 

Svo mætti halda. Nýverið lýsti Ágúst Hafberg hjá Norðuráli því yfir að það sé misskilningur að raforka sem Norðurál kaupir af Landsvirkjun, skv. samningi sem rennur út 2019, sé að losna. Því Norðurál hyggist nota þessa orku „áfram um fyrirsjáanlega framtíð“. Þetta er afar furðulegur málflutningur hjá Ágústi. Því þarna er engu líkara en að viðkomandi framkvæmdastjóri Norðuráls telji fyrirtækið svo gott sem eiga orkuna. Og að engu skipti að samningurinn um kaup Norðuráls á orkunni renni út árið 2019 - og að ennþá hefur ekki verið samið um áframhaldandi viðskipti. 

Ágúst Hafberg hefur líka haldið því fram að álverin hér á Íslandi séu að meðaltali að greiða um 30 USD/MWst fyrir raforkuna. Sem er tóm vitleysa. Töluna studdi Ágúst við trúnaðarskýrslu(r) ráðgjafafyrirtækisins CRU Group, sem hann reyndar mátti ekki birta slíkar upplýsingar úr. Og braut þar með trúnað Norðuráls gagnvart CRU. Auk þess sem CRU hafði bersýnlega ofmetið meðalverðið hér all hressilega (eins og lesa má um hér).

Nýverið bættist framkvæmdastjóri Samáls, sá ágæti maður Pétur Blöndal, í þennan ruglmálflutning. Og vitnaði líka til trúnaðarupplýsinga frá CRU og sagði meðalverðið til álvera hér vera um 29 USD/MWst. Þetta var afar miður að sjá, því Pétur er vafalítið vandaðri en svo að vilja taka þátt í að útbreiða þvælu.

Og þarna hefur mátt sjá fleiri athyglisverð útspil, þar sem dellumálflutningur framkvæmdastjórnar Norðuráls hefur fengið töluverðan byr undir vængi. Þar hefur farið framarlega í flokki Runólfur Ágústsson, núverandi verkefnastjóri hjá fyrirtækinu Ráðgjöf og verkefnastjórnun. Þeir Ágúst og Runólfur virðast eiga það sammerkt að hafa nákvæmlega engan skilning á því að útilokað er meðalverð á raforku til áliðnaðarins hér á landi sé nálægt 30 USD/MWst. Runólfur hefur verið afar duglegur að breiða út sjónarmið þeirra Ágústs og Péturs. Og hann hefur gætt þess vandlega að leiðrétta ekki sínar röngu ályktanir, þrátt fyrir að hafa verið bent á skýrar röksemdir um að málflutningur Ágústs og Péturs um orkuverðið til álvera hér standist ekki.

Það er líka athyglisvert að á Fésbók hafa upp á síðkastið sprottið upp síður, eins og „Auðlindir okkar“ og „Atvinna og iðnaður“. Sem eru látnar líta út sem skynsamleg umfjöllun um þessi málefni. En leggja mesta áherslu á einhliða (og illa rökstuddan) áróður. Sem fyrst og fremst virðist hafa þann tilgang að þjóna stóriðjunni (og kvótaeigendum þegar um sjávarútvegsumfjöllun er að æða).

Það er dæmigert fyrir þessar áróðurssíður hvernig nú síðast var þar fagnað áformum um álver á Norðurlandi vestra. Fyrsti áfangi alversins myndi kalla á rúmlega 200 MW virkjanir. Og skv. fréttum er gert ráð fyrir stækkun álversins sem þá samtals myndi kalla á rúmlega 400 MW virkjanir fyrir álverið. Sem sagt tveir risastórir langtímasamningar í viðbót um íslenska endurnýjanlega raforku á mjög lágu verði. Til orkufreks iðnaðar sem skilar afar lítilli vermætasköpun. Eða eins og ráðgjafa- og greiningafyrirtækið Platts orðar það; Aluminum smelting is power intensive and adds little value.

Þarna á umræddum síðum á Facebook hefur mátt sjá hampað ýmsum fádæma lélegum skrifum sem undanfarið hafa birst, þar sem reynt er að láta líta svo út að fráleitt sé að álverin hér séu að greiða lágt raforkuverð. Og að fráleitt sé að huga að sæstreng milli Íslands og Bretlands.

Við Íslendingar erum samkvæmt þessum skrifum svo heppnir að vera með óhemju mikið magn af strandaðri orku, sem við eigum fyrst og fremst að selja til stóriðju - því þannig fáist svo góð nýting í virkjununum. Og að við eigum alls ekki reyna að koma raforkunni í gott verð með orkuútflutningi. 

Umræddur málflutningur er svo mikil þvæla að þetta er í reynd bráðskemmtileg lesning. Nú síðast var þarna á „Auðlindum okkar“ reynt að rökstyðja það, að það sé tóm vitleysa að skynsamlegt geti verið að líta til Noregs sem áhugaverðs fordæmis í raforkumálum. Af því umframorka í Noregi sé miklu meiri en á Íslandi og löndin eða raforkukerfin séu því alveg ósambærileg. Þessum málflutningi virðist sérstaklega beint að grein sem Óli Grétar Blöndal Sveinsson, framkvæmdastjóri þróunarsviðs Landsvirkjunar, skrifaði nýverið.

Í grein Óla Grétars kom m.a. fram að með bættri nýtingu orkukerfisins hér, án nýrra virkjana, væri hægt að fá um 2 TWst af raforku árlega, eða um 40% af orkuþörf sæstrengs. Og að nærtækt sé að líta til reynslu Norðmanna, sem nýlega hafi lagt sæstrengi til Hollands og Danmerkur og gert það án þess að leggja í nýjar stórfelldar virkjanaframkvæmdir.

Þessar ábendingar Óla Grétars var reynt að gera tortryggilegar á síðunni „Auðlindir okkar“. Og látið líta svo út að samanburður við Noreg sé bara vitleysa - af því hér fer svo mikið af raforkunni til stóriðju og þess vegna nýtist virkjanirnar svo óskaplega vel hér og miklu betur en í Noregi. Útflutningur á raforku sem framleidd er í Noregi kemur sem sagt bara til af illu heilli - af því stóran hluta dagsins er ekki þörf fyrir orkuna í Noregi. Sæstrengirnir og aðrir rafstrengir milli Noregs og nágrannalanda eru sem sagt nánast ill nauðsyn fyrir Norðmenn. Af því þeir hafa ekki næga stóriðju til að geta keypt ca. 80% raforkunnar allan sólarhringinn alla daga ársins. 

Þarna á „Auðlindum okkar“ er engu líkara en markmiðið sé að snúa öllu a hvolf. Enda hentar slíkt vel málflutningi stóriðjunnar og þá ekki síst dellunni í framkvæmdastjóra Norðuráls. Samskonar þvæla hefur sést á öðrum vettvangi, þar sem maður að nafni Þorsteinn Þorsteinsson, rekstrarhagfræðingur, er á samskonar nótum eins og sjá má á „Auðlindum okkar“. Og heldur fram staðlausum stöfum um að sæstrengur milli Íslands og Bretlands yrði „í eigu erlendra vogunarsjóða“ og að orkan frá Íslandi „yrði aldrei samkeppnishæf vegna mikils flutningskostnaðar og lækkandi orkuverðs á evrópska markaðnum“.

Þorsteinn er kominn langt fram úr öllum að ákveða hver myndi eiga sæstrenginn og líka búinn að sjá fyrir hvernig orkuverðið í Evrópu mun þróast næstu áratugina. Þessi framsýni Þorsteins hjálpar honum því miður ekki að skilja íslenska raforkukerfið. Þar eru í dag vissir meintir flöskuhálsar í flutningskerfi Landsnets. Og það er sannarlega ekki mikið af lausri orku til sölu. En sú staða merkir bara aldeilis ekki að tilefni sé til að slá sæstrengshugmyndir út af borðinu. Sú flutningsleið fyrir raforku, þegar horft er nokkur ár fram í tímann, er alveg jafn áhugaverð þó svo akkúrat núna sé ekki allt flæðandi hér í lausri orku og þó svo styrkja þurfa flutningskerfið hér innanlands.

Enda er það jú svo að Icelandair leggur ekki niður millilandaflug þó svo einhver flugvöllur hér eigi erfitt með að anna innanlandsflugi. Og Vegagerðin hættir ekki að skoða mögulegar nýjar stofnbrautir eða þjóðvegi um landið þó svo umferðahnútar myndist í miðbænum vegna mikillar rútuumferðar í 101 Reykjavík. Staðreyndin er auðvitað sú að það er fullkomlega eðlilegt að huga að mögulegum útflutningi á raforku, sem er verkefni sem þarfnast mikils undirbúnings, samhliða því að flutningskerfi raforku á Íslandi kann að verða styrkt.

Það var ansið kostulegt hvernig hinir nafnlausu aðstandendur áróðurssíðunnar „Auðlindir okkar“ - sem með réttu ætti kannski fremur að kallast „Auðlindir okkar stóriðjunnar og útgerðarinnar“ - lentu í smá flækju vegna nýrra frétta um rafgeymana sem Elon Musk og Tesla eru að hrinda úr vör. Á síðunni „Auðlindir okkar“ er rafgeymunum hampað sem frábærri leið til að fullnýta íslenska orku. Og um leið nefnd dellutala um kostnað vegna sæstrengs. Það vill bara svo til að við Íslendingar þurfum enga rándýra Tesla-rafgeyma til að bæta orkunýtingu eða nýtingu virkjana. Vegna þess að við eigum ígildi stærsta Tesla-rafgeymis í heimi! Sem eru miðlunarlónin. Og engin þjóð í heiminum á hlutfallslega eins mikla orku í miðlunarlónum eins og Íslendingar.

Hugmynd Tesla gengur einmitt út á það að safna saman ódýrri orku í rafgeymi (sem er í reynd samskonar eins og  að safna vatni í miðlunarlón). Og svo nota eða selja orkuna þegar verðið er hæst yfir daginn. Nákvæmlega sama felst í þeirri hugmynd að nýta hina miklu stýranlegu og grænu vatnsaflsorku Íslands til að selja hana á sem hæstu verði um sæstreng - þegar eftirspurnin er mest handan strengsins (í Bretlandi). Miðlunarlónin eru sem sagt eins og náttúrulegur risavaxinn Tesla-rafgeymir. Nema hvað Tesla-rafgeymarnir eru margfalt dýrari aðferð til að geyma orku. 

Þetta virðast aðstandendur „Auðlinda okkar“ ekki hafa skilið. En það er kannski ekkert skrýtið, því þeir viðast bera ákaflega lítið skynbragð á það hvernig skynsamlegast er að huga að bættri nýtingu og arðsemi íslensku orkuauðlindanna. Sem eru vel að merkja orkuauðlindir Íslendinga - en ekki orkuauðlindir stóriðjunnar!

Að sjálfsögðu er öllum heimilt að hafa sínar skoðanir um álver og/eða sæstrengi. En það er engu að síður visst áhyggjuefni hversu umfangsmikill og einbeittur áróður hefur allt í einu sprottið þarna upp; áróður sem fyrst og fremst þjónar þröngum hagsmunum erlendrar stóriðju. Þar sem farið er rangt með ýmsar mikilvægar staðreyndir og bersýnilega allt gert í þeim tilgangi að afvegaleiða umræðuna og reyna að slá ryki í augu almennings.