Furðumálflutningur stjórnendaþjálfara um raforkuverð

Á vef mbl.is birti Viðar Garðarsson, markaðsráðgjafi og stjórnendaþjálfari, nýverið samanburð á raforkuverði sem Landsvirkjun (LV) auglýsir og raforkuverði á norræna raforkumarkaðnum; Nord Pool Spot (NPS). Þarna var um mjög einkennilegan samanburð að ræða, því hann endurspeglaði alls ekki raunveruleikann.

Eins og Viðar setti upplýsingarnar fram (sbr. grafið hér til hliðar sem er úr grein hans), er látið líta svo út sem umrætt verð LV hafi mestallt tímabilið síðan í mars 2011 verið hærra en staðgreiðsluverð raforku á NPS. Þetta er einfaldlega rangt.

Það er bagalegt fyrir umræðu um raforkumál þegar svona röng eða villandi framsetning er borin á borð. Við vitum ekki hvort þessi framsetning Viðars hafi beinlínis verið gerð í þeim tilgangi að villa um fyrir lesendum. Eða hvort Viðar kann ekki að setja fram skýrar tölulegar upplýsingar. Hver svo sem ástæðan þarna að baki er, er eðlilegt að benda lesendum á hvað er hið rétta í málinu.

Ef Viðar hefði viljað gæta að því að setja viðkomandi upplýsingar fram með eðlilegum hætti, hefði hann í fyrsta lagi átt að miða við meðalverð á NPS yfir hvert ár fyrir sig (eða miða við meðalverð yfir hvern mánuð ársins eða hverja viku eða hvern dag yfir allt tímabilið). En ekki taka einn einstakan mánuð (marsmánuð) sem viðmiðun, eins og hann gerði (sbr. það sem segir á grafinu hans hér að ofan). Í öðru lagi hefði Viðar átt að gæta þess að reikna verðið á NPS yfir í bandaríkjadali með réttum hætti og það vegna alls tímabilsins, eins og áður sagði. Að öðrum kosti verður samanburðurinn bjagaður (eða villandi eða rangur) eins og varð í tilviki Viðars.

Þegar meðalverð á NPS yfir hvert ár er skoðað og það verð reiknað yfir í USD miðað við meðalgengi viðkomandi árs, fæst réttur og eðlilegur samanburður. Slíkt felur í sér tölfræðilega rétta aðferðarfræði. Og hún skilar allt öðrum niðurstöðum en hið villandi graf Viðars.

Staðreyndin er sú að nær allt viðmiðunartímabilið 2011-2014 var auglýst verð LV lægra en staðgreiðsluverðið á NPS. Sbr. grafið hér til hliðar (þar er miðað við meðalverð raforku á NPS hvert ár fyrir sig á tímabilinu 2011-2014; meðalverðið 2015 kemur svo í ljós í árslok). Hin raunverulega niðurstaða er sem sagt alls ekki sú sem Viðar kynnti, heldur nánast þveröfug. Niðurstaðan er að raforkuverð það sem Landsvirkjun auglýsir er hlutfallslega almennt lægra og miklu samkeppnishæfara en framsetning Viðars gaf til kynna.

Þar að auki verður hér að minna á, að það að bera saman staðgreiðsluverð raforku (spot-verð) annars vegar og langtímaverð í allt að 12 ára sérsamningum hins vegar, eins og Viðar ákvað að gera, hefur afar litla þýðingu. Þarna er í reynd um að ræða tvær ólíkar vörur og öllum slíkum samanburði verður fólk að taka með miklum fyrirvara.

Stórnotendur hafa eðlilega oft lítinn áhuga á því að kaupa raforku á staðgreiðslumarkaði þar sem verðið er afar sveiflukennt og ófyrirsjáanlegt. Eins og er á Nord Pool Spot. Hver og einn kaupandi ræður því auðvitað hvorri vörunni hann sækist eftir (þ.e. raforku á staðgreiðsluverði eða raforku á föstu verði skv. langtímasamningi). En Viðar hefur ekki sýnt fram á að unnt sé að fá eins langa raforkusamninga á NPS-svæðinu á jafn hagstæðu verði eins og Landsvirkjun býður.

Í ljósi umræddrar greinar Viðars og annarra skrifa hans, virðist sem hann telji LV vera að verðleggja raforkuna of hátt. Það ætla ég ekki að dæma um - en ef svo er þá ætti það að geta gefið öðrum raforkufyrirtækjum hér á Íslandi gott tækifæri til að auka markaðshlutdeild sína. En það er reyndar líka rangt sem segir hjá Viðari að umrætt verð LV sé „hagstæðasta verð Landsvirkjunar“. Umrætt verð, 43 USD/MWst, er verð sem LV auglýsir að fyrirtækið bjóði í langtímasamningum. Hvaða verð nákvæmlega er svo samið um við stórkaupanda kann að vera annað verð - og er mögulega oft töluvert lægra (t.d. þegar um er að ræða nýjan stóran viðskiptavin). Um þetta hef ég auðvitað ekki upplýsingar því LV hefur t.a.m. ekki gefið upp verðið í nýlegum samningum. En raforkuverð í nýjum samningum LV er mögulega og jafnvel sennilega nokkuð lægra en umræddir 43 USD/MWst (a.m.k. á fyrstu árum samningstíma). Og þar með ennþá samkeppnishæfara en almennt gildir um verðið á NPS. Hvert hagstæðasta verð sem LV býður er vitum við hreinlega ekki.

Í mínum huga er reyndar fremur súrt að LV sé að bjóða raforku á svo hógværu eða lágu verði sem raunin er (43 USD/MWst í samningum til allt að 12 ára). En það stafar auðvitað helst af því að hér er erfitt að koma raforku í gott verð - vegna einangrunar landsins frá stórum raforkumörkuðum. Þar er eftirspurnin meiri og raforkuverðið því hærra. Vonandi kemur að því að Ísland fái slíkan aðgang að áhugaverðum raforkumörkuðum, enda er Ísland stærsti raforkuframleiðandi heims (per capita). Og þess vegna afar áríðandi fyrir íslensku þjóðina að mögulegt verði að fá aðgang að áhugaverðum raforkumörkuðum. Því þá gæti arðsemi Landsvirkjunar aukist verulega - öllum landsmönnum til hagsbóta.

Aðalatriði þessarar greinar er þó það að Viðar Garðarsson birti graf með samanburði sem afbakar raunveruleikann. Lesendur ættu að spyrja sig hver sé tilgangurinn með slíkri birtingu. Að blekkja lesendur með villandi upplýsingum? Eða var þetta kannski bara klaufaskapur hjá Viðari? Eða er hann að fá lélegar leiðbeiningar frá vinum sínum í framkvæmdastjórn Norðuráls?

Athugasemdir

[Eyjólfur Jónsson, 16.7.2015 kl. 16:54]

Fólk er farið að kunna á þessi línurit virkjunarsinna.

[Helgi (IP-tala skráð) 16.7.2015 kl. 18:39]

Áhugavert graf hjá honum. Maður sér greinileg tengsl kola ,gas og sólarorku í Þýskalandi á verðmyndun á Norðurlöndum.

   Menn einblína mikið á verð. Yfirleitt áhugaverðara að skoða flöktið (Volatility) , þegar maður ætlar að kynna sér áhættu í rafmagnsmörkuðunum. Það eru margir undirliggjandi þættir,veðurfarslegir (hiti,sól,regn og vindur) , heimsmarkaðsverð á olíu,kolum , gasi og að lokum gríðaleg pólitisk ahætta.

    Yfirleitt kaupa fyrirtæki Futures, sem varnir. Þessar varnir eru staðlaðar , endurseljanlegar og oftast létt að koma sér úr stöðunum (dýpt í mörkuðunum).

Afturámóti eru samningar Landsvirkjunar yfirleitt tvíhliðarsamningar, það er að segja ekki endurseljanlegir, stærri (kredit) áhætta osv.