Ný olíuvinnsla kallar á hærra olíuverð

Það sem af er árinu (2015) hefur olíuverð verið lágt. Spár um verðþróunina næstu misserin og árin eru afar mismunandi. Sumir spá langvarandi lágu verði. Aðrir álíta að stutt sé í að verðið taki að hækka og muni hækka jafnt og þétt.

Meðal þeirra sem spá lágu olíuverði næstu misserin eru Citigroup og Goldman Sachs. Og segja að verðið muni líklega haldast nálægt 40-45 USD/tunnu í dágóðan tíma. Og kunni jafnvel að lækka ennþá meira en orðið er og fara niður í 20 USD!

Aðrir spá því að verðið fari senn að skríða upp á við og það nokkuð rösklega. Í þessum spáhópi er m.a. vogunarsjóðurinn RR Advisors. Sem álítur að botninum sé eða verði náð mjög fljótlega. Og brátt muni verðið fara hækkandi og verði senn um 65-75 USD/tunnu. Hjá Morgan Stanley virðast menn á svipuðum nótum og segja botninn innan seilingar. Og spá olíuverði í um 85 USD árið 2018 (sbr. grafið hér fyrir neðan).

Þarna eru sem sagt uppi afar mismunandi skoðanir. Sem gera ráð fyrir að olíuverð muni á næstu misserum sennilegast verða á bilinu 40-75 USD/tunnu. Þetta er ansið mikill munur; rúmlega 80%. Og í reynd er óvissan ennþá meiri. Því örlitlar sveiflur í framboði geta fljótt haft þau áhrif að verðsveiflur verði ennþá meiri og ýktari. Það er einmitt þess vegna sem Goldman Sachs leyfir sér að segja að verðið geti mögulega farið niður í 20 USD.

Hver þróunin verður til skemmri tíma litið er algerlega ómögulegt að fullyrða. En til lengri tíma litið er vandséð að unnt verði að sækja þá olíu sem nauðsynlegt er fyrir heiminn, nema olíuverð hækki mikið frá því sem verið hefur upp á síðkastið. Þess vegna virðist óneitanlega sem spáin um að olíuverð stefni innan nokkurra ára í 100 USD/tunnan, sé skynsamleg spá.

Grafið hér til hliðar sýnir að mest öll sú olía sem ennþá er í jörðu verður ekki sótt ef olíuverð helst undir 40 USD/tunnu. Svo lágt verð myndi m.ö.o. halda mjög aftur af nýrri olíuvinnslu.

Grafið er unnið út frá gögnum frá Rystad Energy. Samkvæmt þeim gögnum myndi svo lágt olíuverð (undir 40 USD/tunnan) einungis réttlæta að lítill hluti af olíu í jörðu verði sóttur. Og þá yrði svo gott sem hægt að slá olíuvinnslu af í nokkrum mikilvægustu olíulöndunum. Eins og Bandaríkjunum, Kanada og Rússlandi. En slík þróun er útilokuð (miðað við núverandi tækniþekkingu). Þess vegna er óhjákvæmilegt að olía hækki í verði. Og það talsvert mikið. Til lengri tíma litið. Meðan við höfum ekki fundið heppilegri og ódýrari orku til að knýja bílaflota, skipaflota og flugflota heimsins.

Stóra spurningin er hversu hátt olíuverð þarf að vera til að olía geti áfram verið drifkraftur efnahagslífs. Samkvæmt tölum Rystad verður langvarandi hagkvæm olíuvinnsla ekki veruleiki til framtíðar, nema olíuverð verði a.m.k. 80 dollarar og helst vel yfir 100 USD á tunnu. Sbr. grafið hér til hliðar. Í þessu ljósi hlýtur að mega telja líklegt að olíuverð stefni í þessar upphæðir. Og það jafnvel fljótlega.

Fyrst þurfa þó að skapast þær aðstæður efnahagslega, að fólk og fyrirtæki sjái tækifæri i því að auka notkun sína á olíuafurðum frá því sem nú er. Þetta tengist einmitt helstu óvissunni; nefnilega þeirri hvort olíuverð á bilinu 80-100 USD/tunnu sé einfaldlega orðið of hátt til að viðhalda hagvexti. Þ.e. að kostnaður við nýja olíuvinnslu sé orðinn svo mikill, að olíuvinnsla bíti sífellt í skottið á hagvaxtarþróun heimsins. Og haldi þannig aftur af hagvexti.

Það er einmitt þróun af þessu tagi sem menn eins og Jeremy Grantham hafa verið að vara við. Og segja að þetta eigi ekki aðeins við um olíuvinnslu, heldur margar aðrar hrávörur sem séu orðnar mjög dýrar í vinnslu (framleiðslu). Afleiðingin verði óhjákvæmilega sú að erfitt og jafnvel ómögulegt verði að viðhalda jákvæðum hagvexti í heiminum.

Í þessu sambandi er athyglisvert hvernig er að hægja á hagvexti í Kína - þó svo stjórnvöld þar reyni að ljúga til um staðreyndir og fullyrði að allt sé í lukkunnar velstandi.

Miðað við efnahagsstöðuna í Evrópu og þróunina núna í Kína er freistandi að velta vandlega fyrir sér eftirfarandi spurningu: Er kannski stutt þangað til 3-4% hagvöxtur í Kína og 0-1% á Vesturlöndum þyki mjög viðunandi? Svo veikur vöxtur myndi væntanlega gjörbreyta heimsmyndinni. Eða er kannski að renna upp sá tímapunktur að það sé ekki síaukin orkunotkun sem drífur hagvöxt heimsins áfram - eins og verið hefur síðustu aldirnar - heldur hugvit sem jafnvel dregur úr þörfinni á olíunotkun? Þetta eru stórar spurningar sem einungis tíminn getur svarað.