Ofurdollan komin á sinn stað

Eins og tekið var fram í síðasta pistli mínum á vef mbl.is er ég kominn í hlé frá skrifum þar og um íslensk orkumál. Ég mun aftur á móti áfram fjalla um hin ýmsu orkumál í alþjóðasamhengi og birta þau skrif áfram hér á Orkublogginu. Og í dag skal fjallað um sjálfan risann Golíat. Sem nú er búið að tjóðra fastan.

Loksins - næstum tveimur áratugum eftir að ítalska Eni ákvað að ráðast í olíuleit norðar á jarðarkringlunni en flestir höfðu áður reynt - er fljótandi olíuvinnslustöðin komin á staðinn. Norska olíuvinnsluleyfið nr. PL229/229B er sem sagt loksins orðið að raunverulegri olíuvinnslu. Eða a.m.k. stutt í það; sennilega tefst að vinnslan hefjist þar til á næsta ári (2016). Sem er næstum fjórum árum á eftir áætlun.

Olíuævintýri ítalska Eni í Barentshafi fór geysilega vel af stað. Leyfi 229 var gefið út 1997 og einungis þremur árum síðar hafði leyfishafinn hitt í mark. Síðan þá hefur verið unnið hörðum höndum að því að undirbúa að koma vinnslunni í gang. Það hefur gengið nokkuð brösuglega og ýmsar tafir orðið á verkefninu, svo og hefur það farið milljarða dollara fram úr kostnaðaráætlun.

Olíulindin þarna er nefnd Golíat og hátæknileg vinnslustöðin kallast því eðlilega Golíatpallurinn. Pallurinn sá eða vinnslustöðin minnir reyndar meira á risavaxna bjórdollu. Hann var tilbúinn snemma á þessu ári (2015) í skipasmíðastöðvum Hyunday austur i Suður-Kóreu.

Þetta er mikið tækniundur, sem var sérhannað til að þola válynd veður og ís þarna lengst í norðri. Pallurinn getur sjálfur geymt um milljón tunnur af olíu hverju sinni, sem jafngildir um tíu daga vinnslu. Þarna þarf því að vera nokkuð ör umferð olíuskipa að sækja herlegheitin í viku hverri. Þeir flutningar verða í höndum þriggja olíuskipa, sem voru sérsmíðuð vegna þessa magnaða verkefnis í norðri. Starfsmannafjöldinn á pallinum hverju sinni verður um fjörutíu manns.

Það tók um tvo mánuði að sigla með ferlíkíð í kringum hálfan hnöttinn, allt suður fyrir Góðrarvonarhöfða og svo alla leið norður til Hammerfest. Til fararinnar þurfti sérstakt ofurskip, sem ksllast Dockwise Vanguard og getur flutt böggla sem eru allt að 117 þúsund tonn! 

Þegar komið var til N-Noregs nú í vor lá kvikyndið Golíat utan við bæinn - uns sumarið var nýtt til að koma honum á sjálfan áfangastaðinn - yfir olíulindinni um 80 km utan við ströndina.

Þar skoppar þessi 64 þúsund tonna ofurpallur nú í öldunum og verður tengdur rúmlega tuttugu brunnum, sem tilbúnir eru á hafsbotninum. Ferlíkið er rúmlega 100 m í þvermál og hæðin er 170 m. Frá sjávarmáli eru um 75 m upp á þyrlupallinn, þ.a. þetta er ekki starfstöð fyrir lofthrædda.

Fjórtán risavaxnar tölvustýrðar akkeriskeðjur eiga að halda dollunni á sínum stað - sama hvað líður ofsa heimsskautastormanna. Til stóð að vinnslan kæmist í gang nú í haust, en vegna tafa verður það líklega ekki fyrr en á vormánuðum 2016.

Eins og áður sagði, þá liggur umrædd olíu- og gaslind undir botni Barentshafsins, um 80 km utan við Hammerfest. Sem sagt talsvert miklu nær landi en leitarsvæðin á Drekasvæðinu. Og dýpið þarna í Barentshafi er nokkuð hóflegt; um eða innan við 400 m. Sem sagt miklu minna en á Drekasvæðinu.

Þetta þykir engu að síður eitthvert metnaðarfyllsta verkefnið í olíuiðnaðinum þessa dagana - og þá einkum og sér í lagi vegna þess að ekkert olíuvinnslusvæði í dag liggur eins norðarlega og Golíat. Olíu- og gasvinnsla í Barentshafi er sem sagt nýtt skref í kolvetnisvinnslu inni á heimsskautasvæðunum.

Olíulindin þarna liggur á bilinu 1-2 km undir hafsbotninum. Þetta telst svo sem engin risalind - en nokkuð myndarleg engu að síður. Þarna er talið að dæla megi upp um 175 milljónum tunna af olíu, auk jarðgass sem jafngildir um 50 milljónum tunna af olíu.

Samtals er því von um að ná þarna upp úr djúpi heimskautahafsins sem samsvarar um 225 milljónum tunna af olíu. Og búist er við að það taki á bilinu 10-15 ár að tæma lindina. En það verður ekki aldeilis ókeypis orka. Byggingin á Golíat fór hressilega fram úr kostnaðaráætlun og þó svo tölur um kostnaðinn séu nokkuð á reiki virðist lokatalan liggja nálægt 7,5 milljörðum USD.

Áhættan af þessu geysilega metnaðarfulla verkefni hvílir að mestu á ENI, sem er með 65% í vinnsluleyfinu, en Statoil er þarna með 35% hlut og því líka stór fjárfestir í Golíat. En vegna mjög lágs olíuverðs nú um stundir ríkir hóflegur fögnuður í herbúðum fyrirtækjanna, jafnvel þó svo það séu merk tímamót að Golíat sé kominn á áfangastað.

Líkur hafa verið leiddar að því að til að verkefnið borgi sig þurfi meðalverð á hráolíu á vinnslutímanum að vera mjög hátt; jafnvel nálægt eða yfir 90-100 USD/tunnu. Það er um helmingi hærra olíuverð en er í dag. Þ.a. það er eins gott fyrir Eni og Statoil að olíuverð (og gasverð) fari senn hækkandi!