Sæstrengir auka lítt flutningskostnað til neytenda

„Framsögumenn voru nokkuð sammála um að samsetning raforkuverðs til framtíðar yrði þannig að 20% verðsins ættu upptök sín í auðlindinni eða framleiðslunni á raforkunni og 80% verðsins mundi tilheyra flutningi og dreifingu. Þessi framsetning og hugsun vakti áhuga undirritaðs [Viðars Garðarssonar]. Með henni er verið að undirbyggja að verð til neytenda muni stórhækka á næstunni til þess að greiða fyrir aukin kostnað við dreifingu eða sæstrengsvæðingu Evrópu. Þetta er grundvallar tilfærsla verðmæta.“

Þannig skrifar maður að nafni Viðar Garðarsson. Í enn einni dellugrein sinni á vef mbl.is. Leturbreyting er Orkubloggsins, gerð í því skyni að leggja áherslu á rangar upplýsingar Viðars þessa. Þvi það sem hann segir þarna um hlutfallskiptingu raforkuverðs til framtíðar stenst ekki og ber vott um dæmalaust skilningsleysi Viðars á raforkuviðskiptum.

Um kostnaðarhlutfall flutnings vísar Viðar Garðarsson í grein sinni til ummæla ræðumanna á fundi eða ráðstefnu sem Samtök atvinnulífsins (SA) héldu um sæstreng milli Íslands og Evrópu. En eitthvað misskildi hann bersýnilega ummæli fundarmanna. Því það er alls ekki svo að það stefni í að kostnaður vegna flutnings og dreifingar stefni í að verða 80% af rafmagnsreikningnum.

Staðreyndin er sú að hlutfall flutningskostnaðar í Noregi er svipað og oft nokkru lægra en á Íslandi. Eða undir 50% af raforkuverðinu til neytenda. Þetta er einfalt að sjá með því að kynna sér upplýsingar á vef norsku orkustofnunarinnar og bera þær saman við samsetningu raforkuverðs til neytenda á Íslandi, t.d. hjá ON.

Allir sem eitthvað þekkja til raforkumarkaða vita að þegar talað er um svo hátt hlutfall raforkureiknings eru menn að taka tillit til allra skatta og allra umhverfisgjalda, sem fara sífellt vaxandi á mörgum evrópskum raforkumörkuðum. Vegna mögulegrar hækkunar slíkra gjalda er ekki útilokað að í sumum löndum muni hlutfall sjálfs raforkuverðsins í einstaka tilvikum verða lægra en nú er. Fræðilega má jafnvel hugsa sér að þetta hlutfall fari niður í 20% af rafmagnsreikningnum, líkt og Viðar nefnir. En það hefur ekkert með kostnað vegna sæstrengja að gera. Og þetta merkir heldur ekki að kostnaður vegna flutnings og dreifingar verði 80% rafmagnsreikningsins. Ástæða þess að hlutfall sjálfrar raforkunnar í reikningnum verði lægra en nú er, er þvert á móti fyrst og fremst sú að umhverfisskattar eða -gjöld á raforku fari hækkandi.

Viðari til varnar skal tekið fram að ekki er loku fyrir það skotið að þarna hafi ræðumenn á fundinum verið ónákvæmir í orðavali. Og Viðar því misskilið málið. Það má reyndar segja að SA hafi verið svolítið seinheppið vegna þessa fundar. Þannig fylgdi fundarboðinu mynd af þriggja fasa riðstraumskapli stingast upp úr sjó, en slíkur strengur yrði aldrei lagður milli Íslands og Evrópu. Heldur yrði það að sjálfsögðu jafnstraumskapall (HVDC). Þá virtust erlendu frummælendurnir svo yfir sig spenntir yfir því að hafa verið boðið til Íslands að þeir voru a.m.k. sumir eitthvað utan við sig.

Þannig virtist t.a.m. Tor Eigil Hodne, framkvæmdastjóri Evrópumála hjá Statnett, ekki skilja spurningu Gunnars Tryggvasonar, verkfræðings hjá KPMG, um kostnað pr. flutta MWst um norsku sæstrengina. Og reyndar alls ekki víst að Tor Eigil viti kostnaðinn - því í tilviki Noregs dreifist þessi kostnaður einfaldlega á allan flutningskostnað Statnett. Það er vel að merkja viðskiptamódel sem allsendis óvíst er að yrði notað vegna sæstrengs milli Íslands og Bretlands. Hvaða viðskiptamódel verður notað þar er einfaldlega ennþá óvíst. Þess vegna er einmitt mikilvægt að fara í viðræður við bresk stjórnvöld - til að fá m.a. á hreint hvaða viðskiptamódel þarna yrði samstaða um.

Það var reyndar athyglisvert að það kom nokkuð skýrt fram í máli fundarmanna að hagstæðasta viðskiptamódel Íslands vegna sæstrengs gæti orðið að selja raforkuna skv. samningum sem nefnast Contract for Difference (CfD). Sem tryggir raforkusalanum mjög hátt lágmarksverð og takmarkar því áhættu af raforkusölunni. Norsku sæstrengirnir eru aftur á móti ekki í því kerfi. Heldur er þar fyrst og fremst horft til verðmunar hverju sinni á norræna raforkumarkaðnum annars vegar og öðrum evrópskum raforkumarkaði hins vegar. Þar er sem sagt verið að spila inn á verðmismuninn á s.k. spot-mörkuðum.

Þetta eiga Íslendingar kannski svolítið erfitt með að skilja, því hér á landi er ekki til svona kvikur raforkumarkaður með síbreytilegum verðum. Landsnet ætlaði að vísu að reyna að koma á slíkum markaði hér árið 2008, en sú tilraun fyrirtækisins rann hljóðlega út í sandinn. Aðalatriðið er þó að sæstrengur þarf alls ekki að hækka flutningskostnað og ennþá síður dreifikostnað raforku á Íslandi svo neinu nemi. En hvernig verður farið með flutningskostnaðinn vegna sæstrengs milli Íslands og Bretlands á sem sagt eftir að koma í ljós - og mun ekki koma í ljós nema með beinum viðræðum við Breta.