Stormur í vatnsglasi

Á morgun mun Ástralinn geðþekki, Sam Walsh, forstjóri Rio Tinto Alcan, tilkynna um lokun álversins í Straumsvík. Réttara sagt; hann mun ekki gera það. Heldur mun Walsh lýsa hvernig RTA hefur náð góðum árangri í að skera niður kostnað og að fyrirtækið sé að standa sig betur í álframleiðslu en keppinautarnir.

Það hefur verið einkennilegt að fylgjast með umræðunni vegna kjaradeilunnar í Straumsvík. Og meintan möguleika á lokun álversins. Þarna hafa verið hafðar uppi ansið dramatískar yfirlýsingar og jafnvel gefið í skyn að einn stærsti raforkuviðskiptavinur Íslands hyggist hverfa frá þeim viðskiptum sínum. Þarna væri nær að fólk andaði rólega og að samningsaðilar í kjaradeilunni í Straumsvík einbeiti sér að því að finna viðunandi lausn á ágreiningi sínum - og það án upphlaupa.

Forstjóri álversins, Rannveig Rist hefur haldið því fram að ef til verkfalls komi nú í Straumsvík sé mögulegt að álverið loki. Vegna þess að álverið sé rekið með verulegu tapi og á síðustu fjórum árum hafi einungis eitt ár „verið yfir núllið“.

Í máli Rannveigar í viðtali í Kastljósi í vikunni sem leið, kom fram að nú séu erfiðar aðstæður á álmörkuðum (lágt álverð) og að rekstur álversins sé erfiður. Og að móðurfélagið  Rio Tinto Alcan leggi áherslu á að álverið leitist við að ná fram hagræðingu. Aðspurð í viðtalinu gerði hún fremur lítið úr því að umrætt tap undanfarin ár skýrist af öðrum þáttum en rekstrinum. Og sagði að það sé álframleiðslan sem sé „því miður“ rekin með tapi.

Þarna hefði verið áhugavert ef þáttastjórnandinn, Helgi Seljan, hefði spurt forstjórann nánar út í þetta atriði. Hversu lengi hefur slíkt tap verið á álframleiðslunni? Hversu oft hefur slíkt tap verið fyrir hendi? Hversu mikinn hagnað telur álverið að lágmarki ásættanlegan? Hvernig sér RTA horfurnar framundan?

Það er nefnilega svo að slaka afkomu í Straumsvík undanfarin ár má mjög rekja til misheppnaðra fjárfestinga, sem stjórnendur og eigandi álversins ákváðu að ráðast í. Ef þar hefði ekki verið staðið svo ill að málum hefði hagræðingarkrafa RTA gagnvart Straumsvík núna sennilega eða a.m.k. mögulega verið mun hógværari.

Staðreyndin er sú að allan síðasta áratug hefur aldrei verið tap á sjálfri álframleiðslunni í Straumsvík (sbr. taflan hér til hliðar). Mögulega er þó tap á framleiðslunni þarna í dag. Því álverð núna er alveg óvenju lágt og töluvert mikið lægra en það var árin á undan. En verð á áli þarf ekki að hækka mikið til að öruggt sé að álverið í Straumsvík skili hagnaði af framleiðslu og sölu á áli. Þess vegna er ólíklegt að eigandi álversins hafi í hyggju að loka álverinu. Og það jafnvel þó svo það mundi kosta nokkrar milljónir USD að koma því aftur i gang eftir verkfall. Það er a.m.k. útilokað að rekstur álversins standi og falli út af þeim kostnaði.

Ef RTA telur ólíklegt að álverið í Straumsvík geti skilað umtalsverðum hagnaði til framtíðar er vissulega eðlilegt að fyrirtækið íhugi mögulega lokun. En í ljósi afkomunnar fram til þessa og framtíðarsýn RTA á álmarkaðinn væri sérkennilegt ef fyrirtækið hefur misst áhuga á rekstri Straumsvíkurversins.

Á töflunni hér að ofan má sjá hvernig gengið hefur í Straumsvík síðustu árin. Þar stendur framleiðsluhagnaður fyrir það sem á ensku er oft táknað með skammstöfuninni EBITDA. Sú tala sýnir hvort sjálf álframleiðslan og salan á því er að skila hagnaði eða tapi (græna talan í töflunni). Og eins og sjá má hefur alltaf verið hagnaður á þessari framleiðslu og sölu á áli í Straumsvík öll árin 2006-2014. Og á þessu tímabili hefur umrædd framleiðsla skilað samtals um 535 milljónum USD í plús. Og samtals hefur hreinn hagnaður álversins á umræddu tímabili (eftir alla frádráttarliði) verið yfir 300 milljónir USD.

Lækkandi álverð undanfarið hefur að sjálfsögðu bitnað á hagnaði álversins Í Straumsvík. En jafnvel árið 2014 skilaði sjálf álframleiðslan hagnaði. Það er auðvitað súrt fyrir ÍSAL ef tap verður á framleiðslunni í ár (2015). En minnumst þess að álverið er með sáralitlar skuldir. Og að verð á áli þarf ekki að hækka mikið til að tryggja að hagnaður verði af Straumsvíkurverinu. Og það er vel að merkja svo að skv. síðustu ársskýrslu er móðurfélag álversins bjartsýnt um sívaxandi eftirspurn eftir áli (sbr. grafið hér til hliðar). Þess vegna virðist líklegt að RTA geri ráð fyrir því að álverð muni senn fara hækkandi og Straumsvíkurverið muni áfram geta skilað fyrirtækinu hagnaði.

Það er líka athyglisvert að skoða upplýsingar RTA um það hversu samkeppnishæft fyrirtækið er í samanburði við önnur álframleiðslufyrirtæki. Í kynningu RTA vegna afkomunnar á fyrsta ársfjórðungi í ár kom fram að framleiðslukostnaður á um 80% af álframleiðslu RTA er undir 2.000 USD/tonn. Þegar ársreikningar ÍSAL eru skoðaðir er augljóst að álverið í Straumsvík er meðal þessara 80 prósenta og að kostnaður pr. framleitt tonn (cash cost) er þar langt undir umræddri tölu. Þetta merkir m.a. að áður en RTA færi að íhuga lokun álversins í Straumsvík er a.m.k. 20% af álframleiðslu fyrirtækisins, sem er utan Straumsvíkur, sem er mun áhugaverðara að horfa til ef draga á úr álframleiðslu fyrirtækisins. 

Hvaða álver eru þarna óhagkvæmust í eignasafni RTA er ekki unnt að fullyrða. Sennilega er eitthvert af álverum fyrirtækisins í Ástralíu og á Nýja-Sjálandi líklegast til að verða lokað fyrst - ef fyrirtækið mun loka álveri á næstu árum. Í þeim tilvikum er einmitt einungis skammtíma kaupskylda fyrir hendi á raforkunni - meðan hér er samningsbundin kaupskylda til ársins 2036. Og það var athyglisvert að í nýlegu viðtali við Rannveigu Rist fór hún undan í hálfgerðum flæmingi þegar hún var minnt á kaupskyldu álversins á raforku. Því þeirri ábendingu svaraði hún engu, en spurði þess í stað á móti hvort tapið kunni að vera svo mikið að „...það borgi sig að borga bara rafmagnið? Og vera ekki í neinum öðrum rekstri? Það er auðvitað spurning sem kemur upp. Það eru margar hliðar á þessu máli en ég get ekki rætt raforkusamninginn".

Þetta er nokkuð einkennilegur málflutningur. Kaupskylda álversins í Straumsvík á raforku frá Landsvirkjun nemur nálægt 100 milljónum USD á ári. Það er algerlega útilokað að það gæti borgað sig fyrir álverið að greiða þann kostnað án þess að framleiða og selja ál. Niðurstaðan er sú að ummæli forstjórans um einhliða lokun álversins í Straumsvík eru afar ótrúverðug. Og sennilega gerð til þess eins að hrella starfsfólkið - til að ná fram betri niðurstöðu í kjarasamningum svo takmarka megi mögulegt tap álversins á yfirstandandi ári. Enda er það jú hlutverk forstjóra ÍSAL að reyna sitt ítrasta til að framfylgja sparnaðarkröfum móðurfélagsins.

Vegna Straumsvíkurversins er líka mikilvægt að hafa í huga að RTA virðist bjartsýnt um að senn muni draga úr offramleiðslu á áli - nú þegar verið er að minnka framleiðslu í mörgum óhagkvæmari álverum heimsins. Og að eftir 2016 muni eftirspurn eftir áli verða meiri en framleiðslan og það ástand muni haldast næstu árin.

Þar með megi vænta hækkana á álverði - og þá getur Straumsvíkurverið haldið áfram að blómstra og skila eiganda sínum góðum hagnaði. Það eru vissulega liðnir nokkrir mánuðir síðan RTA birti þetta viðhorf sitt. En ef RTA hyggur á samdrátt í álframleiðslu sinni, hljóta önnur óhagkvæmari álver fyrirtækisins að vera ofar á forgangslistanum. Og af þeirri ástæðu einni er ennþá alls ekki komið að því að RTA sé í raun að íhuga lokun í Straumsvík. Yfirlýsingar ÍSAL um mögulega lokun ef til verkfalls kæmi virðast því sannarlega vera stormur í vatnsglasi.

Athugasemdir

[Ketill Sigurjónsson, 8.12.2015 kl. 17:21]

Þannig hljóðaði boðskapurinn frá Rio Tinto í dag, þriðjudag 8. des:

"The aluminium unit will save around $300m this year and a further $300m next year. Operating cost savings should also boost aluminium production by 10pc to 3.6 million tonnes a year."

Forstjóranum í Straumsvík, Rannveigu Rist, er að sjálfsöðu gert að taka þátt í þessu verkefni. Eins og henni er mögulegt. Þar er sparnaður í starfsmannaútgjöldum raunhæfastur, en þungt að ná honum fram. Og takið eftir því að skv. fréttinni segist RTA ætla að bæta í álframleiðsluna, en ekki minnka hana!

http://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/epic/rio/12039053/Rio-Tinto-takes-the-axe-to-spending-as-iron-ore-hits-new-lows.html

------------

Og yfirmaður álframleiðslu RTA, Alf Barros orðaði þetta þannig:

“There are short-term challenges, but aluminium is a metal in increasing demand, which will bring the market into balance. Our value-added, low-carbon aluminium has a strong market position, enabling us to capture additional margin and premium throughout the cycle,” Barrios said

Þarna er augljóslega m.a. vísað til álvera fyrirtækisins í Kanada og á Íslandi (sem eru knúin grænni orku) en síður til kolaorkuknúinna álvera fyrirtækisins í Ástralíu.

http://www.miningweekly.com/article/rios-reshaped-aluminium-business-to-deliver-more-savings-in-2016-2015-12-08