Risasamningur Kínverja og Rússa

Í vikunni sem leið undirrituðu rússneska Gazprom og kínverska CNPC samning um sölu á rússnesku gasi til Kína. Þetta var tvímælalaust stærsta orkufrétt vikunnar. Gasið á að koma frá stórum gaslindum í austanverðri Síberíu og verða flutt um gasleiðslu sem leggja á um fjögur þúsund km leið yfir fjöll og firnindi til Kína. Hér er fjallað um aðdraganda og innihald þessa risasamnings og hvort hann muni hafa áhrif á gasmarkaði heimsins.

Langur aðdragandi

Aðdragandi þessa samnings hefur verið afar langur. Því viðræður Rússlands og Kína um gasviðskipti hafa  staðið yfir í heilan áratug. Á þessum tíma hefur þörf ríkjanna fyrir viðskipti af þessu tagi vaxið mjög og kannski var það helsti drifkraftur þess að nú náðu ríkin loks saman.

Frá því viðræðurnar byrjuðu hefur Kína þurft að flytja inn sífellt meiri orkugjafa. Um leið hefur Rússland leitað leiða til að auka tekjur sínar af orkusölu og fá aðgang að nýjum mörkuðum fyrir rússneska gasið. Bæði Kína og Rússland hafa því verulega efnahagslega hagsmuni af því að rússneskt gas berist til Kína.

Þar að auki er um pólitíska hagsmuni að ræða. Bæði löndin vilja sýna Bandaríkjunum og Evrópu að þau geti átt mikilvæg viðskipti án aðkomu Vesturlanda. Fram til þessa hefur Evrópa verið langmikilvægasti viðskiptavinur Gazprom. Síðasta ár (2013) námu tekjur Gazprom vegna sölu á gasi til Evrópulanda meira en helmingi allra tekna Gazprom. Og það þó svo Evrópa kaupi einungis um þriðjunginn af framleiðslu Gazprom. Þó svo heimamarkaðurinn í Rússlandi sé stærsti markaður Gazprom (og Úkraína þriðji stærsti viðskiptavinurinn) er salan til Evrópusambandsins mikilvægust því þar fær Gazprom hæsta verðið

Kjánalegt fjölmiðlakapphlaup

Undirritun samningsins milli Gazprom og kínverska CNPC fór fram í tengslum við opinbera heimsókn Pútíns til Kína, sem hófst á þriðjudaginn fyrir viku. Fréttir af samningnum urðu reyndar svolítið dramatískar.

Það lá fyrir að í Kínaheimsókn sinni myndi Pútín undirrita fjölmarga viðskiptasamninga. M.a. um þróun nýrrar risaþotu sem á að keppa við Airbus og Boeing. Einnig var vitað að þeir Pútin og Xi Jinping, forseti Kína, myndu hleypa af stokkunum sameiginlegum heræfingum ríkjanna á A-Kínahafi. Það sem fjölmiðlar voru þó spenntastir fyrir var hvort það væri örugglega rétt, eins og rússnesk stjórnvöld höfðu sterklega gefið í skyn, að þarna yrði einnig loksins samið um umfangsmikil kaup Kína á rússnesku gasi frá Gazprom. Eða voru Kínverjarnir kannski ennþá að þrefa um verðið og samningur enn ekki í augsýn?

Nú urðu sumir full bráðir á sér að verða fyrstir með fréttina. Að morgni miðvikudagsins birtu nokkrir fremstu fjölmiðlar heimsins (t.a.m. bæði og Financial Times og NYT) fréttir af því að ekkert hefði orðið af undirritun samningsins. Og að það væri mikið áfall fyrir Pútín. En þegar leið á daginn birtu aðrir fjölmiðlar fyrstu fréttir þess efnis að samningurinn væri frágenginn! Þar mun rússneski fjölmiðillinn RT hafa orðið fyrstur. Og reyndist hafa rétt fyrir sér.

400 milljarða dollara samningur til 30 ára

Samkvæmt opinberum upplýsingum eru staðreyndir málsins reyndar ekkert alltof skýrar. Vissulega var samningur um gassölu undirritaður þarna í Shanghai með pompi og prakt af þeim Alexey Miller, forstjóra rússneska Gazprom, og Zhou Jiping, stjórnarformanni kínverska orkurisans CNPC (China National Petroleum Corporation). Og það undir árvökulum augum forseta Rússlands og Kína; þeirra Vladimir Pútín og Xi Jinping. En skilmálar gassölunnar eru þoku huldar; ekki var gefið upp hvernig gasið verður verðlagt og einnig er ýmislegt óljóst um fjármögnun þessa risaverkefnis. Sérfróðir í bransanum hafa jafnvel haft á orði að ýmislegt bendi til þess að einungis sé búið að móta ramma samningsins.

En hvað sem slíkum vangaveltum líður, þá er samningurinn sagður kveða á um langtímakaup CNPC á gasi frá Gazprom. Samningstímabilið er sagt vera 30 ár og að gas muni byrja að streyma eftir nýrri gasleiðslu árið 2018 eða þar um bil. Magnið er sagt verða 38 milljarða rúmmetra af gasi á ári. Og verðmæti samningsins er sagt vera nálægt 400 milljörðum USD. Þetta er því langstærsti einstaki samningur sem Gazprom hefur nokkru sinni gert.

Af ofangreindum tölum hafa menn áætlað að verðið á gasinu sé nálægt 10 USD/Btu (sem er sú mælieining sem gasmarkaðir styðjast oftast við). En eins og áður sagði eru þó uppi getgátur um að enn sé ekki búið að fastsetja verðið.

Að auki ber að hafa í huga að komið hefur fram í ummælum rússneskra ráðamanna að gasverðið í samningnum sé tengt olíuverði, en það hefur ávallt verið eitt helsta samningsmarkmið Gazprom. Fyrir vikið er mögulegt að verðið fyrir gasið eigi eftir að hækka umtalsvert eða lækka - allt eftir því hvernig olíuverð þróast. Það mun sem sagt ráðast í framtíðinni hvert hið raunverulega verðmæti samningsins er.

Verðið virðist vera í lægri kantinum

Ef miðað er við að verðið á gasinu (miðað við núverandi markaðsaðstæður á olíumörkuðum) sé nálægt 10 USD/Btu, vekur athygli að það er á svipuðum nótum eins og verðið sem samið hefur verið um í nýlegum samningum Gazprom við evrópsk orkufyrirtæki. Það hlýtur að teljast fremur hagstætt verð fyrir kínverska kaupandann (CNPC).

Hafa ber í huga að rússneska gasið sem fer til Evrópu kemur frá gaslindum sem búið er að byggja upp og tengja við markaðinn. Aftur á móti á ennþá eftir að byggja upp bæði gasvinnsluna og gaslagnirnar vegna nýja samningsins við Kína. Kostnaður við uppbyggingu gasvinnslu og lagningu gasleiðslna hefur vaxið hratt á síðustu árum. Framkvæmdirnar verða því afar kostnaðarsamar og eru sagðar kalla á fjárfestingu upp á um 70 milljarða USD. Ýmsir velta því fyrir sér hvort Gazprom muni geta staðið við samning af þessu tagi.

Á móti kemur að samningurinn er sagður fela í sér stóra fyrirframgreiðslu CNPC vegna framkvæmdanna. Þetta er að vísu eitthvað óljóst. Því þó svo Pútín hafi sagt að CNPC muni leggja fram 20 milljarða USD fyrirfram til þessarar uppbyggingar, er haft eftir Miller, forstjóra Gazprom, að þessi mál séu enn til umræðu milli fyrirtækjanna og því væntanlega ófrágengin. Þetta er enn eitt atriðið sem dregur úr trúverðugleika samningsins.

Hæpið að samningurinn hafi umtalsverð áhrif á gasmarkaði

Rússneskir ráðamenn hafa hampað samningnum sem miklum tímamótasamningi. Þetta viðhorf er eðlilegt; þetta er stærsti einstaki orkusölusamningur sem rússneskt fyrirtæki hefur gert. Miklu skiptir fyrir bæði Rússland og Gazprom að reyna að styrkja samningsstöðu sína (ekki síst fyrir Gazprom gagnvart Evrópu). Þess vegna reyna Rússar að sjálfsögðu að gera sem mest ur þýðingu samningsins. Í reynd kemur samningurinn þó varla til með að hafa umtalsverð áhrif á gasviðskipti Rússlands við Evrópu.

Æðstu menn Gazprom hafa sagt að núna þegar nýr og stór kaupandi sé tilbúinn að greiða verð sem er sambærilegt evrópsku verði, megi Evrópa búast við hækkandi gasverði. Þetta er hæpið sjónarmið eða a.m.k. er ólíklegt að Gazprom geti þrýst gasverði upp í Evrópu á næstu árum.

Evrópa kaupir margfalt meira gas frá Rússlandi en það sem samningurinn við Kína hljóðar á um. Evrópsku orkufyrirtækin eru því ennþá langmikilvægustu viðskiptavinir Gazprom. Þá ber að hafa í huga að gasviðskipti Evrópu við Gazprom virðast fara minnkandi. Enda er Evrópa sá hluti heimsins þar sem orkunotkun eykst hvað minnst - og leggur mikla áherslu á aðgang að nýjum orkulindum og aukið hlutfall endurnýjanlegrar orku. Allt miðar þetta að því að draga úr þörf Evrópu fyrir rússneskt gas.

Að auki skiptir hér máli að evrópska gasið kemur frá gaslindum sem eru miklu vestar í Rússlandi en þær sem munu skaffa kínverska gasið. Gasið sem fara á til Kína mun sem sagt koma frá nýjum gaslindum austarlega í Síberíu og verður framleitt fyrir nýjan markað.

Samningurinn felur vissulega í sér tímamót fyrir Rússland - ef hann gengur eftir. En það er fremur ólíklegt að þessi viðskipti Gazprom og CNPC hafi umtalsverð áhrif á gasmarkaði heimsins, hvort sem er í Evrópu eða annar staðar í heiminum

Mögulegt er að samningurinn seinki einhverju/ einhverjum LNG-verkefnum (gasvinnsluverkefnum þar sem gasinu er umbreytt í fljótandi form og siglt með það langar leiðir til kaupenda). Svo er þó alls ekki víst; samningur Gazprom og CNPC breytir t.d. engu fyrir gaseftirspurn landa eins og Japan og Suður-Kóreu. Sem eru risastórir kaupendur að gasi og þurfa áfram að treysta á LNG.

Ógnvænleg eftirspurn eftir orku

Það er reyndar útlit fyrir að eftirspurn Kína (og fleiri landa í Asíu) eftir gasi og öðrum orkugjöfum vaxi svo hratt að þessi samningur við Rússa verði einungis dropi í hafið. Umræddur samningur er til áminningar um hvernig eftirspurnin eftir orku í heiminum er að aukast hratt og langt í að þar verði eitthvert lát á. Sú staðreynd er nánast ógnvænleg þegar haft er í huga að talsverðar líkur virðast á því að afleiðingarnar verði miklar loftslagsbreytingar, sem víðast hvar munu hafa neikvæð áhrif á lífríki.

Gas eða gasleysi?

Allt logar þessa stundina á kommentakerfi Financial Times. Í tengslum við frétt um risasamning Rússlands og Kína um gaskaup. 

Ástæðan er sú að í morgun birti FT (og fjölmargir aðrir þekktustu fjölmiðlar heimsins) frétt þess efnis að viðræður Pútíns við ráðamenn í Kína um sölu á gasi til Kína hefðu farið út um þúfur. Því ekki hefði náðst saman um skilmálana. Myndin hér til hliðar birtist með fréttinni og átti vafalítið að vera táknræn.

Fyrirsögn fréttarinnar var China to delay Russia gas deal in blow to Vladimir Putin. Fyrir heimsókn sína hafði Pútin gert ráð fyrir að undirrita risasamning um gassöluna, en viðræður milli ríkjanna þar um höfðu staðið yfir í fjöldamörg ár. Nú átti allt að vera til reiðu, en samkvæmt fréttinni höfðu Kínverjar á síðustu stundu hafnað samningnum.

En þegar leið á daginn fóru að berast fréttir á mörgum vefmiðlum veraldarinnar af því að búið væri að undirrita samningana! Svo virðist sem sú frétt hafi byggst á fréttatilkynningu frá kínverska ríkisolíufélaginu CNPC. Og Financial Times uppfærði sína frétt, eða öllu heldur gjörbreytti frétt sinni. Og nú er fyrirsögnin China and Russia sign gas deal.

Þetta er allt hið furðulegasta mál. Svona getur orkuveröldin verið undarleg - og laufléttur samningur upp á hundruð milljarða USD ýmist verið inni eða úti! En lesendur Orkubloggsins geta skemmt sér við að lesa hér báðar umræddar fréttir FT (eldri fréttin er horfin af vef FT og hlekkur á hana opnar nýju fréttina, en Orkubloggarinn var svo forsjáll að vista textann í morgun).

---------------------------------------------------

Financial Times - May 21, 2014 5:56 am
China to delay Russia gas deal in blow to Vladimir Putin
By Lucy Hornby and Jamil Anderlini in Beijing

China will not reach an agreement to import natural gas from Russia’s Gazprom during a state visit by President Vladimir Putin this week despite strenuous Russian efforts to secure what has been portrayed as a key test of closer Sino-Russian ties.

As Moscow’s relations with the West have deteriorated over the crisis in Ukraine, Mr Putin has sought to show the world and the Russian people that he has alternative friends to the east.

Russian media, officials and Mr Putin himself have repeatedly said the 30-year, $456bn deal would be signed during the president’s visit to Shanghai, which ends on Wednesday evening.

But PetroChina, the listed subsidiary of state-owned China National Petroleum Corp, China’s largest oil company, told the Financial Times on Wednesday that the deal would not be signed on this visit.

“We won’t be signing [on this visit],” said Mao Zefeng, spokesman for PetroChina. “At the moment the import price and the domestic price are inverted. We are already losing money on imported gas, and we can’t lose more.”

Earlier this week, Anatoly Yanovsky, Russia’s deputy energy minister, was quoted by Russian state-controlled media as saying the deal was “98 per cent ready”.

In the wake of Russia’s aggressive actions in Ukraine, European countries have been rethinking their dependence on Russian gas.

If the deal had gone ahead, it would have been a powerful sign of Russia’s ability to reduce its reliance on Europe, the largest importer of Russian energy.

Even without the deal, Mr Putin’s visit has been filled with symbolic appearances intended to show the growing strength of the relationship, which both sides have described as the best in their history.

Discussions over the gas deal have gone on for more than 10 years, with negotiations snagging over price, the pipeline route and Chinese stakes in Russian projects.

The Chinese side would have driven a harder bargain in light of Gazprom’s weaker position, industry sources in Beijing said.

China formally signed previously agreed LNG supply deals as well as a massive coal co-operation project, so the Russian leader will not leave empty-handed.

Since negotiations began with Gazprom a decade ago, China has diversified its sources for imported natural gas. It buys piped gas from Central Asia and is constructing a number of LNG terminals to import from projects around the world.

Mr Putin’s decision in 2013 to end Gazprom’s monopoly on gas exports has also benefited Chinese oil companies, which have signed deals to invest in and import gas from Novatek’s Yamal LNG project. That means Russia can still profit from gas sales to China, while removing some of the political drivers for Gazprom’s long-delayed deal with CNPC. 

---------------------------------------------------  

Financial Times - Last updated: May 21, 2014 11:37 am
China and Russia sign gas deal
By Lucy Hornby and Jamil Anderlini in Beijing

China and Russia signed an eleventh hour agreement to import natural gas from Russia's Gazprom during a state visit by President Vladimir Putin on Wednesday following strenuous Russian efforts to secure what has been portrayed as a key test of closer Sino-Russian ties.

As Moscow's relations with the west have deteriorated over the crisis in Ukraine, Mr Putin has sought to show the world and the Russian people that he has alternative friends to the east.

State-owned China National Petroleum Corp, China's largest oil company, said on Wednesday it had signed a 30-year deal to buy up to 38bn cubic metres of gas per year, beginning in 2018.

The company did not give details on the pricing of the gas, the sticking point in negotiations that have stretched over a decade. Russian media and officials had said the deal would be a highlight of Mr Putin's visit.

The breakthrough came just hours after PetroChina, the listed subsidiary of CNPC, told the Financial Times that the deal would not be completed during Mr Putin's visit because of the pricing dispute.

"At the moment the import price and the domestic price are inverted. We are already losing money on imported gas, and we can't lose more," said PetroChina spokesman Mao Zefeng earlier on Wednesday.

In the wake of Russia's aggressive actions in Ukraine, European countries have been rethinking their dependence on Russian gas.

The deal is a powerful sign of Russia's ability to reduce its reliance on Europe, the largest importer of Russian energy.

Mr Putin's visit has been filled with symbolic appearances intended to show the growing strength of the relationship, which both sides have described as the best in their history.

The long-running discussions over the gas deal have involved the price, pipeline route and Chinese stakes in Russian projects.

The Chinese side would have driven a harder bargain in light of Gazprom's weaker position, industry sources in Beijing said.

On Tuesday, China formally signed previously agreed LNG supply deals as well as a massive coal co-operation project.

For China, with a growing diversity of natural gas sources including from newly licensed Russian exporters, securing supply of piped gas from Gazprom no longer holds the importance it did when the two companies began negotiating a decade ago. 

Mikil óvissa um þróun olíuframleiðslu Bandaríkjanna

Olíuvinnsla í Bandaríkjunum hefur vaxið hratt undanfarin ár. Þetta er fyrst og fremst vegna hreint ævintýralegrar aukningar í vinnslu á s.k. tight oil. Fyrir vikið hefur mjög dregið úr innflutningsþörf Bandaríkjanna á olíu... a.m.k. í bili. Stóra spurningin er hvort þessi þróun haldi áfram? Eða hvort það fari jafnvel á hinn veginn og Bandaríkin verði á brátt a ný sífellt háðari innfluttri olíu.

Þarna virðist óvissan vera ansið mikil. Í nýjustu spá upplýsingaskrifstofu bandaríska orkumálaráðuneytisins (EIA) eru settar fram ákaflega ólíkar sviðsmyndir.

EIA segir að u.þ.b. árið 2035 kunni Bandaríkin að verða orðin algerlega sjálfbær um olíu! En EIA segir líka mögulegt að árið 2035 kunni innflutningsþörfin að verða talsvert mikil eða allt að 35-40% af olíuþörf Bandaríkjanna. Þarna er breitt bil. Raunveruleikinn mun fyrst og fremst ráðast af því hversu mikilli framleiðslu tight oil mun geta skilað næstu ár og áratugi.

Sviðsmyndin um mikla framleiðslu (sbr. græna línan á grafinu hér að ofan) gerir ráð fyrir því að þessi tegund olíuframleiðslu í Bandaríkjunum muni fara hæst í um 8,5 milljónir tunna á dag (og að það verði nálægt árinu 2035). Það muni leiða til þess að innflutningsþörf Bandaríkjanna á olíu verði engin; ekki muni þurfa að flytja inn einn einasta dropa af olíu. Þetta myndi vafalítið hafa geysilega þýðingu um allan heim, því Bandaríkin hafa löngum verið það land sem þurft hefur að flytja inn langmest af olíu (þessa dagana er innflutningsþörf Kina þó orðin á pari með Bandaríkjunum).

Sviðsmyndin um litla framleiðslu (sbr. rauða línan á grafinu hér að ofan) gerir aftur á móti ráð fyrir því að framleiðsla á tight oil muni ná hámarki strax árið 2016. Og framleiðslan á tight oil verði þá um 4,3 milljónir tunna á dag. Eftir það muni þessi tegund olíuframleiðslu innan Bandaríkjanna dala - og olíuinnflutningsþörf Bandaríkjanna taki að vaxa nokkuð bratt á ný.

Það er reyndar svo að EIA álítur líklegast að senn muni innflutningsþörfin ná lágmarki. Eftir það verði um skeið gott jafnvægi á innflutningsþörfinni (sem muni nema um 25% af olíunotkun Bandaríkjanna). U.þ.b. 2025 muni svo innflutningsþörfin fara að mjakast rólega upp á við og Bandaríkin þar með á ný þurfa að horfast í augu við óhagstæða þróun í olíubúskapnum. 

Það eru margir flóknir þættir sem munu hafa áhrif á það hversu mikil innflutningsþörf Bandaríkjanna á olíu verður á næstu árum og áratugum. Nefna má almenna þætti eins og þróun efnahagslífisins í heiminum og þróun olíuverðs. Ekki er síður óvissa um það hversu mikið af tight oil er í jörðu þarna vestra.

Það hversu hátt hlutfall Bandaríkin munu framleiða af olíuþörf sinni næstu árin og áratugina er sem sagt afar óvíst. Ef vel gengur álítur EIA að olíuframleiðsla í Bandaríkjunum muni aukast hratt á næstu árum og ná toppi árið 2036 og verða þá sem nemur 13,3 milljónum tunna á dag (til samanburðar má nefna að mestu olíuframleiðendur heimsins, Rússland og Saudi Arabía, framleiða um 10-12 milljónir tunna á dag hvor um sig). Ef aftur á móti illa gengur mun olíuframleiðsla í Bandaríkjunum ná toppi strax árið 2016 og þá verða um 9,2 milljónir tunna á dag. Líklegast þykir þó að toppnum verði náð árið 2019 og það í 9,6 milljónum tunna á dag.

Til samanburðar má nefna að nú er olíuframleiðslan í Bandaríkjunum um 7,5 milljónir tunna á dag (þ.e. meðaltalið árið 2013, en var um 8 milljónir tunna á dag í árslok 2013). Hæst náði framleiðslan þarna vestra árið 1970 þegar hún slefaði í 10 milljónir tunna. EIA álítur sem sagt líklegast að þrátt fyrir geysilega aukningu í framleiðslu á tight oil, muni olíuframleiðslan í Bandaríkjunum vart ná toppnum frá árinu 1970 (og ekki ná því sem gerist í Rússlandi og Saudi Arabíu). En að þó sé möguleiki á því að framleiðslan nái að aukast miklu meira og að Bandaríkin verði um skeið mesti olíuframleiðandi heims.

Hvað þarna verður veit nú enginn - og verður bara að koma í ljós. Þróunin mun vafalítið hafa mikil áhrif á heimsmálin og samskipti risaveldanna. Í bili geta Bandaríkjamenn glaðst yfir því að þegar litið er til sameiginlegrar olíu- og gasframleiðslu eru Bandaríkin nú fremst í flokki. En Pútín er varla sáttur við það.