Hvað gerir Orkustofnun?

Til að öðlast einkarétt til rannsókna og kolvetnisvinnslu á Drekasvæðinu þarf viðkomandi umsækjandi lögum samkvæmt að uppfylla bæði fagleg og fjárhagsleg skilyrði. Í dag verður haldið áfram umfjöllun um fjárhagslegu skilyrðin, þaðan sem frá var horfið í síðustu færslu Orkubloggsins.

Byrjað verður á að svara í stuttu máli þeim spurningum sem settar voru fram í lok þeirrar færslu. Að því búnu er svo fjallað nánar um það álitaefni hvaða skilyrði líklegt er að Orkustofnun setji gagnvart þeim sem sækjast eftir einkaleyfi til rannsókna og vinnslu - bæði með hliðsjón af þeim ákvæðum olíulaganna að einkaleyfishafar skuli hafa fjárhagslegt bolmagn til starfseminnar og með hliðsjón af því sem gengur og gerist í olíubransanum. Einnig verður skoðað sérstaklega hvort núverandi umsækjendur séu líklegir til að uppfylla þau fjárhagslegu skilyrði, sem búast má við að Orkustofnun miði við.

A)  Hvaða fjárhagslegu kröfur mun Orkustofnun gera til einkaleyfishafa á Drekasvæðinu?

Skilyrðin í olíulögunum eru ekki nákvæm og Orkustofnun hefur því verulegt svigrúm um það hvernig hún túlkar þau. En þegar litið er til ekki aðeins lagaskilyrðanna, heldur líka þess sem gerist í tengslum við útboð á sambærilegum kolvetnisleitarsvæðum erlendis, má leiða líkum að því hvaða kröfur Orkustofnun muni gera. Og hvaða fjárhagslega bolmagn umsækjandi þarf að hafa til að geta fengið einkaleyfi til  rannsókna og vinnslu á afmörkuðum reitum á Drekasvæðinu.

Nokkuð augljóst er að einkaleyfishafi þarf að geta látið framkvæma nokkuð þéttar hljóðendurvarpsmælingar og ýmsar aðrar almennar grunnsrannsóknir. Slíkar framkvæmdir geta kostað allt frá fáeinum milljónum USD og upp í nokkra tugi milljóna USD. Að auki má ætla að Orkustofnun muni setja það skilyrði að handhafi einkaleyfis geti fjármagnað borun á a.m.k. einum tilraunabrunni. Kostnaður vegna þessara framkvæmda allra myndi sennilega að lágmarki verða nálægt 200 milljónum USD. Sú upphæð er vissulega óviss; kostnaðurinn vegna framkvæmdanna gæti vel orðið ca. 50 milljónum USD meiri eða minni. En 200 milljónir USD eru engu að síður upphæð sem ætti að vera þokkaleg viðmiðun um það hvaða fjárhagslega bolmagn sé lágmark til að ráða við nokkuð vandaðar rannsóknir og kolvetnisleit á Drekasvæðinu.

B)  Eru umsækjendurnir þrír um einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu tilbúnir að mæta kröfum um rannsóknir og prufuboranir upp á nokkur hundruð milljónir USD?

Auðvitað geta einungis umsækjendurnir sjálfir svarað því hvað þeir eru tilbúnir að leggja mikla fjármuni í kolvetnisleit á Drekasvæðinu. En hér er miðað við það, að til að öðlast einkaleyfi eða sérleyfi á svæðinu þurfi einkaleyfishafi að geta fjármagnað rannsóknir og kolvetnisleit sem myndi a.m.k. kosta 200 milljónir USD. Einnig er hér miðað við að einkaleyfishafi þurfi að mestu leiti að fjármagna umræddar rannsóknir og framkvæmdir með eigin fé. Spurningin er: Ráða umsækjendurnir við slíka skuldbindingu?

Orkubloggaranum þykir ólíklegt að fjárframlag íslensku aðilanna sem koma að umsóknunum skipti þarna verulegu máli. Þeir munu varla leggja mikið fé til olíuleitarinnar, heldur einungis verða þar litlir hluthafar. Hér í færslunni verður sem sagt miðað við það að megnið af kostnaðinum við olíuleitina komi frá erlendu olíufélögunum, sem eru Faroe Petroleum og Valiant Petroleum.

Þegar litið til fjárhagsstöðu erlendu félaganna virðist mögulegt að þessi tvö félög myndu ráða við rannsóknir af umræddri stærðargráðu. Faroe Petroleum og Valiant Petroleum myndu sem sagt líklega ráða við það að fjármagna grunnrannsóknir og að láta bora hvorn sinn tilraunabrunninn. Til þess þyrftu þau að vísu að taka ansið mikla áhættu með mjög stóran hluta af öllu eigin fé félaganna. Þess vegna má kannski segja að bæði Faroe Petroleum og Valiant séu á mörkum þess að uppfylla skilyrði olíulaganna um fjárhagslegt bolmagn. Um þriðja umsækjandinn, þ.e. Eykon Energy, verður að segjast að fátt bendir til þess að það félag uppfylli skilyrði um að geta lagt svo mikla fjármuni til olíuleitar (auk þess sem Eykon virðist skorta sérfræðiþekkingu og reynslu af olíuleit).

C)  Er mögulegt að Orkustofnun veiti einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu án þess að gera kröfu um einn einasta tilraunabrunn?  

Einn tilraunabrunnur á Drekasvæðinu myndi sennilega kosta á bilinu 100-150 milljónir USD og það er afar stór hluti af þeim 200 milljónum USD sem Orkubloggarinn miðar við sem nauðsynlegt fjárhagslegt bolmagn skv. olíulögunum. Það myndi augljóslega breyta miklu ef Orkustofnun mun ekki gera neina kröfu um að einkaleyfishafi skuldbindi sig til að ráðast í tilraunaboranir. Skilyrði olíulaganna eru ekki nákvæm og því er ekki útilokað að Orkustofnun muni fara þessa leið. Þ.e. að afhenda einkaleyfi til rannsókna og vinnslu gegn fremur litlum skuldbindingum. Sem myndu þá t.d. takmarkast við einhverjar hljóðendurvarpsmælingar og sýnatöku, en ekki fela í sér neinar tilraunaboranir. 

Það að gera ekki skilyrði um neinar tilraunaboranir myndi opna miklu fleirum aðgang að svæðinu en ella. Það væri þó varla hyggiilegt af Orkustofnun að fara þessa leið. Því það er nánast útilokað að unnt verði að staðreyna hvort olía (og/eða gas) sé í vinnanlegu magni á Drekasvæðinu nema með einhverjum tilraunaborunum.

Skuldbindingar um rannsóknir sem einungis myndu kosta nokkrar milljónir USD eða jafnvel nokkra tugi milljóna USD eru sem sagt ólíklegar til að geta skilað árangursríkri kolvetnisleit. Faglega og lagalega séð hlýtur því Orkustofnun að geri meiri kröfur. Vilji einhver umsækjendahópur um einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu ekki skuldbinda sig til að taka meiri fjárhagslega áhættu ætti viðkomandi etv. fremur að sækja um almennt leyfi til olíuleitar fremur en einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á afmörkuðum reitum.

---------------------------------------------------------

Ofangreint er e.k. samantekt eða summary af því sem nánar er fjallað um hér að neðan. Samantektin nægir vonandi þeim sem ekki hafa áhuga eða tíma til að lesa alla langlokuna hér á eftir. Þar er skoðað betur hvaða kröfur megi ætla að Orkustofnun geri um fjárhagslegan styrk einkaleyfishafa og hvort umsækjendurnir þrír um einkaleyfi til rannsókna og vinnslu séu líklegir til að öðlast slíkt leyfi. Þetta er nokkuð löng umfjöllun, enda kannski fullt tilefni til að einhver gefi sér tíma til að staldra við þetta mikilvæga álitaefni (íslenskir fjölmiðlar virðast t.a.m. hafa lítinn áhuga á að skoða þetta). Byrjað er á að reyna að festa hendur á hinu loðna eða matskennda skilyrði um fjárhagslegt bolmagn, en að því búnu er fjárhagsstyrkur Faroe Petroleum og Valiant Petroleum skoðaður í samhengi við það skilyrði:

Fjárhagslega skilyrðið í olíulögunum er afar matskennt

Ákvæði olíulaganna (nr. 13/2001) og reglugerðarinnar sem þarna reynir á (nr. 884/2011) kveða á um að einkaleyfishafar þurfi að hafa fjárhagslegt bolmagn til þeirrar starfsemi sem felst í rannsóknum og vinnslu. Eða eins og segir orðrétt í 7. gr. laganna (leturbreyting er Orkubloggarans):

"Orkustofnun veitir leyfi til rannsókna og vinnslu kolvetnis á tilteknum svæðum. Slíkt leyfi felur í sér einkarétt leyfishafa til rannsókna og vinnslu. Einungis má veita slíkt leyfi aðilum sem að mati Orkustofnunar hafa nægilega sérþekkingu, reynslu og fjárhagslegt bolmagn til að annast þessa starfsemi og skulu sömu skilyrði eiga við um ákvörðun Orkustofnunar um rekstraraðila [...] Einungis má veita leyfi til rannsókna og vinnslu kolvetnis aðilum sem hafa nægilega sérþekkingu, reynslu og fjárhagslegt bolmagn til að annast þessa starfsemi."

Tvítekningin þarna í 7. greininni er svolítið sérkennileg. Látum það þó liggja á milli hluta. Samkvæmt orðanna hjóðan á umsækjandinn að hafa fjárhagslegt bolmagn til starfseminnar. Þar er vísað til bæði rannsókna og vinnslu. Olíulöggjöfin hefur aftur á móti ekki að geyma neina skilgreiningu um það hvað nákvæmlega er átt við með þessu skilyrði um fjárhagslegt bolmagn. Þess í stað er matið þar um einfaldlega lagt í hendur Orkustofnunar.

Ekki er unnt að fastsetja hvaða rannsóknir Orkustofnun mun gera kröfu um að einkaleyfishafar ráðist í. Þó er augljóst að þar verður um að ræða einhverjar hljóðendurvarpsmælingar, en þær eru af ýmsum toga og af mismiklum gæðum (2D og 3D). Einnig skiptir máli hversu þéttar þær mælingar eru. Miðað við önnur djúpsjávarsvæði má áætla að kostnaðurinn vegna slíkra mælinga yrði allt frá nokkrum milljónum USD og upp í nokkra tugi milljóna USD.

Gefi mælingarnar vísbendingu um að kolvetnislind kunni að vera á svæðinu er því miður nánast ómögulegt að sannreyna það nema með því að bora tilraunabrunn. Einn slíkur brunnur á svo djúpu svæði sem Drekasvæðið er, myndi að öllum líkindum kosta á bilinu 100-150 milljónir USD. Þess vegna má miða við það, að til að sá sem fær einkaleyfi til rannsókna (og vinnslu) á Drekasvæðinu geti ráðist í vandaðar rannsóknir og olíuleit, þurfi hann a.m.k. að geta kostað til þess nálægt 200 milljónum USD. Þá er vel að merkja einungis miðað við að einkaleyfishafinn ráðist í að bora einn tilraunabrunn. Hann hefur svo auðvitað tök á því, ef hann vill, að bora fleiri brunna (ekki er ólíklegt að a.m.k. þurfi að bora þrjá tilraunabrunna áður en kolvetnisleitin beri árangur). En grunnrannsóknir og einn tilraunabrunnur gæti verið það lágmarksskilyðið sem Orkustofnun setur. Og þá þarf sá sem sækist eftir einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu að hafa fjárhagslegt bolmagn til þess háttar rannsókna.

Samkvæmt olíulöggjöfinni þarf einkaleyfishafi reyndar ekki aðeins að hafa fjárhagslegt bolmagn til rannsókna heldur einnig til vinnslu. Sem fyrr segir yrði kostnaður vegna kolvetnisleitar á Drekasvæðinu varla mikið undir 200 milljónum USD og kannski miklu meiri. Kostnaðurinn við að byggja upp vinnslu yrði svo margfalt meiri. Sérfræðingar álíta að þar megi gera ráð fyrir fjárfestingu upp á 2-5 milljarða USD ef um olíuvinnslu yrði að ræða, en ennþá meira ef þetta yrði gasvinnsla.

Hér ber að hafa í huga að fjármögnun kolvetnisleitar annars vegar og kolvetnisvinnslu hins vegar er í eðli sínu afar misjöfn. Rannsóknir og kolvetnisleit á djúpu landgrunnssvæði er fjárhagslega mjög áhættusöm og almennt þurfa einkaleyfishafar að mestu eða jafnvel öllu leyti að fjármagna þetta með eigin fé. En þegar búið er að finna olíulind (eða gaslind) og staðreyna af þokkalegri nákvæmni hversu mkið vinnanlegt magn þar er á ferðinni, opnast ýmsir nýir fjármögnunarmöguleikar til að byggja upp sjálfa vinnsluna. Þess vegna gilda ólík sjónarmið um fjármögnun kolvetnisleitar annars vegar og kolvetnisvinnslu hins vegar (rétt eins og á t.d. við um fjármögnun jarðhitaleitar annars vegar og jarðhitavinnslu út jarðhitageymi sem búið er að staðreyna hins vegar).

Í íslensku olíulögunum er þetta tvennt aftur á móti spyrnt saman; lagaskilyrðið um fjárhagslegt bolmagn einkaleyfishafa til starfseminnar vísar bæði til rannsókna og vinnslu. Þetta virkar svolítið ólógískt, en er ekki einsdæmi (svipað orðalag má sjá í t.d. færeysku olíulöggjöfinni). Með hliðsjón af því sem algengt er í olíubransanum er eðlilegt að túlka þetta skilyrði þannig, að einkaleyfishafi þurfi að hafa nægjanlegt fjármagn til taks fyrir rannsóknirnar og leitina. En að með fjárhagslegu bolmagni einkaleyfishafa til vinnslu sé átt við að hann skuli vera með þá þekkingu og reynslu að hann sé líklegur til að geta fjármagnað vinnsluna þegar/ef til hennar kemur.

Þetta merkir að skilyrði olíulöggjafarinnar um fjárhagslegt bolmagn hlýtur að túlkast þannig að einkaleyfishafi þarf að vera nægjanlega fjársterkur til að ráða við rannsóknir og kolvetnisleit - og þá almennt að vera með svo mikið eigið fé að það nægi sem trygging fyrir fjármagni til rannsóknanna. En hann þarf ekki að hafa fjármagn til reiðu fyrir sjálfa vinnsluna. Það er síðara tíma mál. Einkaleyfið veitir séreyfishafanum að vísu forgangsrétt til vinnslu og því er eðlilegt að gera það að skilyrði að hann sé líklegur til að geta fjármagnað vinnsluna ef/þegar til hennar kemur. Það skilyrði er faglegt fremur en fjárhagslegt. Þessi skilningur Orkubloggarans er kannski ekki alveg í samræmi við orðalagið í olíulögunum, sem spyrðir saman fjárhagslegt bolmagn til rannsókna og fjáhagslegt bolmagn til vinnslu. En þegar litið er til þess hvernig olíubransinn virkar hlýtur Orkustofnun að túlka þetta fjárhagslega lagaskilyrði með svipuðum hætti eins og hér hefur verið lýst.

Við mat á umsóknum um einkaleyfi til rannsókna og vinnslu þarf Orkustofnun því varla að gera kröfu um að einkaleyfishafi þurfi að hafa marga milljarða USD tiltæka til olíu- eða gasvinnslu. Aftur á móti þarf Orkustofnun að gæta þess að sá sem fær einkaleyfi til rannsókna og vinnslu sé í ljósi reynslu sinnar og þekkingar líklegur til að geta fjármagnað kolvetnisvinnslu ef til hennar kemur. Og Orkustofnun þarf að gera ríka kröfu um að til að öðlast svona einkaleyfi verði einkaleyfishafinn að hafa nægt áhættufé til taks til rannsóknanna, þ.e. til kolvetnisleitarinnar.

Sem fyrr segir er það þó alveg í hendi stofnunarinnar að meta hvað sé nóg til að hún álíti að skilyrðið um fjárhagslegt bolmagn sé uppfyllt. Orkubloggarinn álítur að þarna væri eðlilegt að miða við að einkaleyfishafi ráði við rannsóknir sem feli í sér a.m.k. einn tilraunabrunn og því sé fjárhagslegt bolmagn sem nemur 200 milljónum USD lágmark. En orðalag olíulaganna er mjög matskennt og ekki gott að sjá fyrir hvernig Orkustofnun mun á endanum túlka umrætt skilyrði um fjárhagslegt bolmagn.

Eðlilegt kann að vera að gera kröfu um meira en einn tilraunabrunn

Orkubloggarinn álítur sem sagt að sá einn sem getur lagt a.m.k. 200 milljónir USD í rannsóknir og olíuleit á Drekasvæðinu (plús/mínus ca. 50 milljónir USD) geti talist uppfylla lagaskilyrðið um fjárhagslegt bolmagn. Þetta er a.m.k. sú upphæð sem einkaleyfishafi þarf að geta lagt í leitina eigi hann að ráða við hefðbundnar grunnrannsóknir og að bora þó ekki sé nema einn tilraunabrunn.

Og þetta fjármagn myndi að mestu eða jafnvel öllu leyti að þurfa að vera eigið fé einkaleyfishafans. Því enginn banki lánar í svona áhættusamar framkvæmdir nema gegn tryggum veðum (nema kannski ef föllnu íslensku bankarnir hefðu enn verið á fullu - sic). Ef svo rannsóknirnar leiða til þess að olía (og/eða gas) í vinnanlegu magni finnst, opnast ýmsir möguleikar til að fjármagna meiri rannsóknir og loks sjálfa kolvetnisvinnsluna.

Hugsanlega væri skynsamlegt af Orkustofnun að gera enn meiri kröfur en þær sem Orkubloggarinn nefnir sem eðlilegt lágmark. Það er ólíklegt að einn tilraunbrunnur skili árangri. Mun líklegra er að nokkrir þurrir brunnar verði boraðir á Dreksvæðinu áður en olíuleitin ber árangur. Rétt eins og t.d. hefur gerst í lögsögu Færeyja og í lögsögu Grænlands (þar hefur olíuleitin reyndar í hvorugu tilviki borið árangur þrátt fyrir að nokkrir tilraunabrunnar hafi verið boraðir).

Algengt er að sérleyfis- eða einkaleyfishafi þurfi að kosta a.m.k. nokkur hundruð milljónum USD í olíuleit á landgrunninu og oft nálægt hálfum milljarði USD. Í sumum tilvikum er ennþá meira lagt í olíuleitina, sem samt getur orðið árangurslaus. Orkubloggið hefur t.d. áður sagt frá árangurslausri olíuleit Cairn Energy við Grænland, sem nú hefur kostað nálægt 1,3 milljörðum USD! Annað dæmi er nýlegt einkaleyfi Shell utan við austurströnd Kanada, þar sem Shell skuldbatt sig til að verja nálægt milljarði USD í olíuleitina.

Ekki er auðvelt að sjá af hverju Orkustofnun ætti að gera minni fjárhagslegar kröfur en nú er gert þarna við austanvert Kanada. Það vill reyndar svo til að umrædd skuldbinding Shell nær yfir fjögur afmörkuð leitarsvæði (reiti). Þess vegna má kannski segja að tillaga Orkubloggarans um framkvæmdir sem feli í sér skuldbindingu upp á 200 milljónir USD vegna eins einkaleyfis sé ekki fjarri lagi - að því gefnu að einkaleyfið nái yfir einn reit.

Að vísu kann einhver að halda því fram að svæðið við austurströnd Kanada sé þekktara en Drekasvæðið og því sé áhætta Shell ekki mjög mikil. Og þess vegna sé fyrirtækið tilbúið  í svona mikla skuldbindingu. En staðreyndin er sú að ómögulegt er að segja hvort Shell finni þarna einhverja vinnanlega olíu. Það má alveg eins halda því fram að ávinningsvonin á Drekasvæðinu sé ekkert minni en þarna djúpt utan við Nova Scotia. Og að þess vegna sé engin ástæða til annars en að gera ámóta kröfur um fjárhagslega skuldbindingu á Drekasvæðinu eins og í umræddu leyfi Shell. Svo er reyndar athyglisvert að Kanadamennirnir leyfðu engum að bjóða í þetta svæði þarna utan við Nova Scotia nema þeim sem gátu sýnt fram á reynslu af olíuleit á hafsvæðum þar sem dýpið er meira en 800 m. Orkustofnun virðist ekki hafa gert slíkt skilyrði í útboðunum tveimur vegna Drekasvæðisins.

Það að Orkustofnun myndi setja skilyrði um einungis einn tilraunabrunn er sem sagt kannski of vægt skilyrði. Hætt er við að árangurinn af olíuleitinni verði afar lítill ef einungis á að miða við einn slíkan brunn. Þess vegna hefur Orkubloggarinn sett fram þá hugmynd að einkaleyfishafi ætti að skuldbinda sig til að bora allt að þrjá brunna. Og hefur þá miðað við að kostnaðurinn gæti orðið nálægt 450 milljónum USD (þetta er alls ekki nákvæm tala; þarna mætti alveg eins miða við fjárhæð sem væri t.d. 100 milljónum dollara meiri eða minni). Svo miklar rannsóknir einkaleyfishafa, þ.e. upp á nokkur hundruð milljónir dollara, eiga sér ekki bara fyrirmynd í rannsóknum og olíuleit við Grænland og Kanada. Heldur væri þetta t.d. líka í fullu samræmi við það sem hefur nýlega átt sér stað djúpum svæðum við Ghana, Falklandseyjar og víðar í olíubransanum á hafsbotninum.

Samkvæmt þessu væri kannski eðlilegt ef Orkustofnun myndi gera kröfu um að til að öðlast sérleyfi eða einkaleyfi á Drekasvæðinu þurfi einkaleyfishafinn að hafa fjárhagslegt bolmagn til að láta framkvæma rannsóknir sem kosti á bilinu 200-450 milljónir USD. Þetta skilyrði merkir ekki endilega að einkaleyfihafinn verði að bora tilraunabrunn eða -brunna, né að hann verði að eyða allri viðmiðunarupphæðinni í olíuleitina. Ef grunnrannsóknirnar sýna að það sé afar ólíklegt að eitthvað sé að finna á svæðinu, má hugsa sér að einkaleyfishafinn gæti skilað leyfinu án frekari rannsókna. Aftur á móti væri, sem fyrr segir, eðlilegt að Orkustofnun veitti ekki einkaleyfi nema viðkomandi umsækjandi um leyfið hafi fjárhagslegt bolmagn til að ráðast í að láta bora a.m.k. einn tilraunabrunn og jafnvel þrjá brunna.

Að mati Orkubloggarans er þó varasamt að setja alltof ströng fjárhagsleg skilyrði á Drekasvæðinu. Því þá mun hugsanlega vera afar langt í að alvöru olíuleit fari þar af stað. Drekinn er í mikilli samkeppni við fjölda annarra landgrunnssvæða. Ef við viljum ekki geyma svæðið lengur og koma olíuleitinni í gang sem fyrst, er sennilega óráðlegt að setja mjög ströng skilyrði.

Á móti kemur að við viljum væntanlega reyna að tryggja að olíuleitin skili einhverjum lágmarksárangri. Þetta á ekki að verða eitthvert pjakk eða spákaupmennska, heldur alvöru olíuleit. Þess vegna mega skilyrðin ekki vera of væg. Munum líka að með sérleyfi eða einkaleyfi er verið að veita einkarétt til olíuleitar á afmörkuðu svæði á íslenska landgrunninu og forgangsrétt til vinnslu á því svæði. Slík réttindi kunna að reynast ákaflega verðmæt. Þess vegna er fullkomlega eðlilegt að einkaleyfishafi taki á sig verulega fjárhagslega áhættu gegn því að fá einkaleyfið. Það væri því sérkennilegt ef Orkustofnun myndi veita einkaleyfi til rannsókna og vinnslu án nokkurra skuldbindinga um tilraunaboranir.

Hér hefur ítrekað komið fram sú skoðun að kostnaðurinn af vandaðri olíuleit á einkaleyfissvæði innan Drekans verði a.m.k. nálægt 200 milljónum USD. Og að líklega yrði kostnaðurinn talsvert meiri. Í reynd er þetta þó nokkuð flóknara. Því væntanlega myndi svona einkaleyfi eða sérleyfi á Drekasvæðinu felast í framkvæmdaáætlun þar sem einstökum verkþáttum er nánar lýst og því hvaða skuldbinding fylgir hverjum verkþætti.

Þetta eru m.ö.o. nokuð flóknir samningar, en ekki bara einhver einhver ein blaðsíða með laufléttri tölu. En það er sem sagt, að mati Orkubloggarans, líklegt að Orkustofnun miði við að heildarskuldbindingin skv. einkaleyfinu og silyrðum þess muni hljóða upp á framkvæmdir sem kosti nálægt 200 milljónum USD. Annað væri a.m.k. varla trúverðugt og varla í samræmi við ákvæði olíulaganna um fjárhagslegt bolmagn til rannsókna og vinnslu. Kannski mun Orkustofnun gera mun meiri kröfur. En varla mikið minni. Að auki þarf einkaleyfishafinn svo auðvitað líka að uppfylla skilyrði um þekkingu og reynslu af olíuleit á svona svæðum. Og hafa nægilega öflugan rekstraraðila til taks gagnvart bæði rannsóknum og vinnslu. Og að geta sýnt fram á reynslu og þekkingu á því að fjármagna vinnslu ef til hennar kemur.

Umsækjendurinir virðast á mörkum þess að uppfylla fjárhagslega skilyrðið

Þá erum við loks komin að því að fjalla um spurninguna hversu fjársterkir umsækjendurnir á Drekasvæðinu eru! Eru þeir líklegir til að geta ráðist í rannsóknir sem myndu kosta allt að 200 milljónir USD?

Um íslensku fyrirtækin meðal umsækjendanna verður ekki fjölyrt hér - því þau eru einfaldlega svo lítil. Þess í stað verður látið nægja að beina athyglinni að erlendu olíufélögunum tveimur sem eru meðal þeirra sem sækja um einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu nú í öðru útboði Orkustofnunar.

Eins og greint hefur verið frá í fyrri færslu Orkubloggsins um Drekasvæðið, þá voru erlendu umsækjendurnir tvö fremur lítil bresk olíufélög; annars vegar Faroe Petroleum og hins vegar Valiant Petroleum. Bæði félögin hafa verulega reynslu af þátttöku í olíuleit í Norðursjó og svæðum þar í kring og dæmi eru um einkaleyfissvæði þar sem viðkomandi félög eru í hlutverki rekstraraðila. Þetta má því vel kalla alvöru olíufélög. Engu að síður virðist sem bæði félögin séu að fara inn á nýjar brautir með því að ætla að ráðast í verkefni á svo lítt þekktu svæði og svo miklu dýpi sem er á Drekasvæðinu. Í dag erum við þó fyrst og fremst að skoða fjárhagslegu getuna, en ekki faglegu getuna.

Ársreikningar félaganna sýna okkur að Valiant Petroleum er með innan við 390 milljónir USD í eigið fé, þ.e. í árslok 2011. Og handbært fé félagsins var þá einungis um 18 milljónir USD. Samsvarandi tölur fyrir Faroe Petroleum voru um 360 milljónir USD í eigið fé og um 175 milljónir USD í handbæru fé.

Þessi fyrirtæki myndu því engan veginn ráða við að fjármagna rannsóknir af því tagi sem t.d. Cairn Energy hefur ráðist í í olíuleit sinni við Grænland (á tveimur sumrum eyddi Cairn vel yfir milljarð USD í árangurslausa olíuleit á Baffinsflóa). Aftur á móti myndu líklega bæði Faroe Petroleum og Valiant hvort um sig ráða við skuldbindingar um framkvæmdir sem myndu kosta nálægt 200 milljónum USD. Þá væru félögin að vísu að leggja meira en helming alls eigin fjár undir í einungis eitt verkefni og því að taka geysimikla áhættu. En fræðilega séð hafa þau sem sagt fjárhagslegt bolmagn til að ráðast í rannsóknir og olíuleit á Drekasvæðinu og er þá miðað við það sem Orkubloggarinn álítur vera lágmarksskuldbindingu um framkvæmdir.

Hér er líka vert að nefna að erlendir sérfræðingar hafa sagt Orkubloggaranum að ef Faroe Petroleum og/eða Valiant hafa í alvöru áhuga á Drekasvæðinu, sé líklegt að þá muni koma til hlutafjáraukningar. Bæði þessi félög séu með fjársterka hluthafa að baki sér, sem kunni að láta félögin fá meira úr vösum sínum. Þ.e.a.s. ef þeir álíti að ávinningsvonin á Drekasvæðinu sé svo mikil að það sé áhættunnar virði að ráðast til atlögu við Drekann. Og þá er kannski vert að minnast þess að Terje Hagevang, yfirmaður Noregsskrifstofu Valiant, hefur sagt að íslenski hluti Drekasvæðisins hafi líklega (eða a.m.k. mögulega) að geyma tíu milljarða tunna af vinnanlegri olíu. Sem er ekkert smáræði.

Það virðist sem sagt vera svo að bæði Faroe Petroleum og Valiant Petroleum kunna að ráða við það fjárhagslega skilyrði sem líta má á sem lágmark til að öðlast einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu. En ef Orkustofnun myndi gera kröfu um tvo tilraunabrunna eða jafnvel fleiri eru þessi félög væntanlega út úr myndinni - að óbreyttu.

Þar með er alls ekki verið að gera lítið úr þessum félögum. Bæði Faroe Petroleum og Valiant hafa góðu fagfólki á að skipa og þetta eru tvímælalaust alvöru félög í olíubransanum. Veikleiki þeirra er bara sá að fjárhagslegt bolmagn þeirra virðist á mörkum þess að geta tekist á við svo lítt þekkt og djúpt svæði sem Drekasvæðið er. Og hvorugt félagið virðist hafa umtalsverða reynslu af slíkum svæðum. Umsækjendurnir núna um einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu geta því varla talist mjög sterkir - þegar horft er til sérstöðu Drekans. En kannski samt nógu sterkir?

Hvað gerir Orkustofnun?

Orkustofnun stendur væntanlega frammi fyrir þremur valkostum (hér er eingöngu horft til fjárhaglegu hliðar málsins): 

1. Í fyrsta lagi að stofnunin hafni öllum umsóknunum á þeim grundvelli að þær uppfylli ekki skilyrði um fjárhagslegt bolmagn (og/eða faglega getu).
2. Í öðru lagi er mögulegt að meira hlutafé og/eða fjársterkari félag/félög bætist í hóp umsækjendanna nú í útboðsferlinu (hvort svo sem það væri t.d. Statoil eða eitthvert annað félag). Og að Orkustofnun veiti þá a.m.k. eitt einkaleyfi (þetta gæti auðvitað einnig gert þriðju umsóknina - frá Eykon Energy - raunhæfa). 
3. Og í þriðja lagi að Orkustofnun álíti að einhver umsókn eða umsóknir uppfylli nú þegar öll skilyrðin, þ.e. skilyrði um þekkingu, reynslu og fjárhagslegt bolmagn. Og veiti a.m.k. eitt eða jafnvel fleiri einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á afmörkuðum reitum innan Drekasvæðisins.

Miklu skiptir að þeir sem fá einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu séu líklegir til að geta staðreynt hvort á viðkomandi einkaleyfissvæðum sé finna olíu eða gas í vinnanlegu magni. Það verður afar athyglisvert að sjá hvort Orkustofnun telji núverandi umsækjendur líklega til að ráða við slíkt verkefni.

Ef vel tekst til á Drekasvæðinu gætum við átt eftir að sjá hreint ótrúleg verðmæti koma þar upp úr djúpinu. Þau verðmæti gætu gert Íslendinga að hvorki meira né minna en langríkustu þjóð veraldarinnar (per capita) og um leið skapað einkaleyfishöfunum ævintýralegan arð.

En það eru mörgi ef'in þarna. Fyrirfram má líta á Drekasvæðið sem áhættusamt og erfitt svæði til olíuleitar, sem krefjist bæði mikillar þolinmæði og mikils fjármagns. Þess vegna varð Orkubloggarinn fyrir miklum vonbrigðum þegar í ljós kom að Orkustofnun hafði enn ekki náð að draga svo mikið sem eitt einasta af stóru félögunum að borðinu. Á meðan þaulreynd og stór olíufélög eins og Chevron, ConocoPhillips, ExxonMobil, Eni, GDF Suez, Shell, Statoil og Total hafa öll sóst eftir einkaleyfum á nýlegum olíuleitarsvæðum í nágrenni Íslands, var ekkert þeirra þátttakandi í þeim umsóknum sem nú bárust um Drekasvæðið. Og er þó útboðið núna búið að eiga sér langan aðdraganda og hefur væntanlega verið kynnt afar vel bæði í Aberdeen, Houston, London, Moskvu, Stavanger og fleiri mikilvægum olíumiðstöðvum heimsins.

Forstjóri Orkustofnunar hefur sagt opinberlega að umsóknirnar núna um einkaleyfi á Drekasvæðinu séu framar björtustu vonum. Af þeirri ástæðu einni virðist ólíklegt að stofnunin hafni öllum umsóknunum. Líklegra virðist að a.m.k. eitt einkaleyfi til rannsókna og vinnslu verði veitt og jafnvel fleiri. Að vísu virðist sem umsækjendurnir séu á mörkum þess að uppfylla lagalegu skilyrðin til að öðlast einkaleyfi. En mögulega mun Orkustofnun stilla kröfum sínum í hóf þegar hún metur hversu mikið fjárhaglegt bolmagn og hversu mikla reynslu einkaleyfishafi þarf að hafa til að hann geti ráðist í starfsemi á svæðinu. Og einhver umsækjandi eða umsækjendur fái þarna einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á afmörkuðum reitum.

Erfitt er að fullyrða hvort umsókn Faroe Petroleum eða Valiant sé álitlegri. Að vísu virðist Valiant hafa sáralítið handbært fé til taks og að því leyti vera veikari kandíat en FP. Á móti kemur að meðal hluthafa Valiant eru sterkir fjárfestar, sem gætu sennilega lagt félaginu til umtalsvert meira hlutafé. Kannski fá báðar þessar umsóknir brautargengi hjá Orkustofnun? Umsóknin frá Eykon Energy virðist aftur á móti vera út úr myndinni; það hafa a.m.k. enn engar fréttir borist af alvöru olíufélagi sem eigi aðild að þeirri umsókn. Það kann auðvitað að breytast og varla ástæða fyrir aðstandendur Eykons að pirrast yfir því að Orkubloggarinn skuli ekki enn taka umsókn þeirra alvarlega.

Svo er bara að vona að menn verði heppnir og að alvöru tilvonandi Fáfnisbani reynist vera meðal þeirra sem nú sækja um einkaleyfi á Drekanum. Það er samt hálfpartinn eitthvað bogið við það ef Statoil ætlar ekki að vera meðal frumkvöðlanna á Drekasvæðinu. Þetta er nú einu sinni hluti af hafsvæðinu milli Íslands og Jan Mayen, þar sem Íslendingar og Norðmenn eiga gagnkvæm réttindi skv. sérstökum þjóðréttarsamningi ríkjanna. Og sjálfir hafa Norðmenn að undanförnu verið að horfa til þess að byrja að leita að olíu og gasi í lögsögu sinni suður af Jan Mayen.

Þess vegna er líka svolítið erfitt að skilja af hverju íslensk stjórnvöld hafa ekki leitað eftir meira samstarfi við Norðmenn um útboðið. Með hina geysimiklu reynslu Norðmanna í huga, hefði hugsanlega verið mun farsælla að hafa þarna nánara samstarf eða jafnvel sameiginlegt útboð á svæðinu. Þó ekki væri nema sökum þess að þá hefði kynning á svæðinu sennilega orðið miklu meiri heldur en unnt var með þeim takmarkaða mannafla og því litla fé sem Orkustofnun hefur til svona verkefna.

Þarf Drekinn billion dollars?

Þrjár umsóknir um leyfi til einkaréttar á rannsóknum og vinnslu á Drekasvæðinu (hér eftir nefnd einkaleyfi til rannsókna og vinnslu eða sérleyfi) bárust nú í öðru útboði Orkustofnunar. Í síðustu færslu var niðurstaða Orkubloggarans sú að mögulega muni Orkustofnun álíta að tvær umsóknanna uppfylli lagakröfur um faglega getu umsækjenda til að öðlast slíkt sérleyfi. En að þriðja umsóknin sé væntanlega úti, því þar skorti að öllum líkindum að lagaskilyrði um sérþekkingu og reynslu séu uppfyllt.

Auk faglegrar getu þurfa einkaleyfis eða sérleyfishafarnir einnig að hafa fjárhagslegt bolmagn til að takast á við verkefnið. Í dag beinir Orkubloggið athyglinni að þessari fjárhagslegu hlið málsins.

Hversu mikil þarf fjárhagsleg geta sérleyfishafa að vera? 

Erfitt að sjá fyrir hvaða skilyrði Orkustofnun mun nákvæmlega setja um fjárhagslegan styrk sérleyfishafa á Drekasvæðinu. Lögin kveða á um að einungis megi veita leyfi til rannsókna og vinnslu kolvetnis til aðila "sem að mati Orkustofnunar hafa nægilega sérþekkingu, reynslu og fjárhagslegt bolmagn til að annast þessa starfsemi" (sjá. 7. gr. olíulaganna nr. 13/2001; leturbreyting er Orkubloggarans). Með starfsemi virðist þarna vísað til  þess að geta framkvæmt eða látið framkvæma viðeigandi rannsóknir og leit OG ráðist í vinnslu ef til hennar kæmi.

Í lögunum segir einnig að við ákvörðun um veitingu rannsókna- og vinnsluleyfis skuli "einkum taka mið af fjárhagslegri [...] getu umsækjenda" (sbr. 8. gr.). Olíulögin gera það sem sagt ítrekað að skilyrði einkaleyfis að einkaleyfishafar hafi einhvern lágmarks fjárhagslegan styrk. Þetta skilyrði er þó ekki afmarkað með skýrum hætti og ekki er að finna nánari skýringar eða skýrar fjárhagslegar viðmiðanir í öðrum lögum né heldur í s.k. lögskýringargögnum. Þarna hefði löggjafinn óneitanlega mátt vera aðeins nákvæmari, því það að fá einkarétt til rannsókna og vinnslu á afmörkuðu svæði er mikill ábyrgaðarhluti og slíkt sérleyfi getur líka reynst geysilega verðmætt.

Matið um það hvenær þetta nokkuð svo óljósa skilyrði um fjárhagslegt bolmagn til starfseminnar telst vera uppfyllt, er lagt í hendur Orkustofnunar. Samkvæmt orðum laganna virðist sem sérleyfishafinn eigi bæði að hafa fjárhagslegt bolmagn til að ráðast í olíuleit og í sjálfa olíuvinnsluna (eða eftir atvikum gasvinnsluna). Slíkt myndi sennilega aldrei kosta undir nokkrum milljörðum USD og þar með væru lögin að útiloka alla frá svæðinu nema hreint gríðarlega öflug olíufélög.

Hugsanlegt er að Orkustofnun túlki fjárhagslega skilyrðið aðeins vægar. Svo sem að viðkomandi umsækjandi skuli hafa nægan fjárhagslegan styrk til að fjármagna þær rannsóknir sem þarf til að geta staðreynt hvort vinnanlega olíu eða gas sé að finna á viðkomandi sérleyfissvæði. Og að sérleyfishafinn skuli að auki geta sýnt fram á reynslu af því að fjármagna olíuvinnslu (og/eða gasvinnslu) ef sérleyfissvæðið reynist hafa að geyma olíu (og/eða gas) í vinnanlegu magni.

En hversu fjársterkur þarf sérleyfishafi að vera til að uppfylla slík skilyrði? Hversu fjársterkur þarf sá að vera sem ætlar að rannsakað vandlega tiltekin afmörkuð svæði á Drekanum og ráðast þar í þær framkvæmdir sem þarf til að staðreyna hvort á svæðinu sé að finna kolvetni í vinnanlegu magn? Reynum að svara þessu með því að leyta til fordæma:

Hversu miklum útgjöldum þurfa sérleyfishafarnir að vera viðbúnir?

Ekkert eitt rétt svar er til við umræddri spurningu. Kostnaður við olíuleit undir hafsbotni og undirbúning olíuvinnslu er afskaplega misjafn. En til samanburðar er áhugavert að líta til nýlegra skuldbindinga sérleyfishafa á öðrum nýjum og áhættusömum olíuleitarsvæðum á hafsbotni í nágrenni Íslands.

Í því sambandi má t.d. horfa til sérleyfa við Grænland og við austurströnd Kanada. Norðursjór og Noregshaf eru aftur á móti varla eins góð viðmiðun. Þau svæði eru miklu betur þekkt en Drekasvæðið og hafdýpið almennt miklu minna. Þau eru því tæplega eins áhættusöm eins og Drekinn.

Meira að segja nýju olíuleitarsvæðin í Barentshafinu eru tæplega jafn áhættusöm og erfið eins og Drekasvæðið. Dýpið í Barentshafinu er mjög hóflegt og þar mun ekki vera neitt basalt að flækjast fyrir þeim sem rannsaka svæði til vinnslu á olíu og/eða gasi.

Til að finna hafsbotnssvæði í nágrenni við Ísland sem eru jafn djúp eins og Drekinn og ennþá fremur lítt þekkt, þurfum við að fara alla leið að landgrunnsbrúninni við austurströnd Kanada. Og við Grænland eru athyglisverð dæmi um lítt þekkt landgrunnssvæði þar sem menn eru að stíga sín fyrstu skref í olíuleit. Þess vegna er freistandi að líta til þess hvaða fjárhagslegu útgjöld eða skuldbindingar þekkjast í tengslum við sérleyfin á bæði kanadíska og grænlenska landgrunninu.

Byrjum á Grænlandi. Þar hefur verið úthlutað nokkrum sérleyfum. Athyglisvert er að margir sérleyfishafarnir á grænlenska landgrunninu eru meðal stærstu og þekktustu olíufyrirtækja heimsins. Þar má t.d. nefna Shell og Statoil og bandarísku risana Chevron, ConocoPhillips og ExxonMobil  (því miður sótti enginn þessara risa um sérleyfi á Drekanum). Það er þó miklu minna þekkt félag sem hefur farið hraðast í olíuleitinni við Grænland. Þar er um að ræða skoska Cairn Energy.

Cairn Energy græddi hreint ógrynni fjár þegar félagið fann risaolíulind á Indlandi árið 2004. Eftir það makalausa indverska olíuævintýri er Cairn gríðarlega fjársterkt félag og tilbúið í ný og áhættusöm verkefni. Og skemmst er frá því að segja að á einu sumri (2011) eyddi Cairn um 900 milljónum USD í rannsóknir og leit við Grænland. Og á tveimur sumrum eyddi félagið samtals um 1,2 milljörðum USD í leitina við Grænland.

Sú olíuleit var engu að síður algerlega árangurslaus. Cairn Energy fann engin merki um olíu í vinnanlegu magni þarna í Baffinsflóanum. Og sturtaði þar með niður fjárhæð sem jafngildir um 150 milljörðum ISK. En olíuleitin við Grænland er bara rétt að byrja. Það að hafa spreðað þarna rúmum milljarði dollara í árangurslausa olíuleit á 2ja ára tímabili þykir vissulega ansið fúlt - en er samt ekkert ægilegt tiltökumál í olíubransanum. Og hér er vel að merkja einungis verið að tala um olíueitina (exploration). Ef Cairn hefði fundið olíu í vinnanlegu magni þarna á Baffinsflóa hefði næsta skref verið olíuvinnsla (operation). Sem er ennþá kostnaðarsamara verkefni!

Snúum okkur þá að öðrum góðum granna í vestri, þar sem nýtt og djúpt svæði var nýlega boðið út. Sem er landgrunnssvæði út af austurströnd Nova Scotia í Kanada. Eftir útboð á svæðinu leist Kanadamönnunum best á umsóknina frá Shell. Þar litu kanadísku ljúflingarnir ekki bara til geysilegrar reynslu Shell, heldur skipti ekki minna máli að Shell skuldbatt sig til að verja samtals 970 milljónum USD í leitina næstu sex árin. Já - aftur erum við að tala um stærðargráðuna billion dollars.

Það er líka athyglisvert að í sérleyfisútboðinu þarna djúpt austur af Nova Scotia leyfðu Kanadamennirnir einungis fyrirtækjum með mikla reynslu af borunum tilraunabrunna á meira en 800 m dýpi að setja fram boð (Orkustofnun virðist ekki hafa íhugað að setja slík skilyrði í Drekaútboðinu). Þetta umrædda kanadíska svæði er um 150 sjómílur utan við ströndina og hafdýpið þar er einmitt álíka mikið eins og á Drekasvæðinu. Shell veit sem er að ómögulegt er að fullyrða nokkuð um það hvort nákvæmlega þarna finnist olía eða gas í vinnanlegu magni. En þau hjá Shell vita líka að í hinum harða heimi olíubransans á djúpinu mikla er að hrökkva eða stökkva - jafnvel þó það kosti milljarð dollara. Þetta er bransinn sem Eykon, Jón í Byko, Olís og hin fyrirtækin eru að sækjast eftir að komast í.

Eru 200 milljónir USD algert lágmark? 

Afar ólíklegt og jafnvel ómögulegt er að unnt verði að fastsetja hvort einhverja vinnanlega olíu (eða gas) sé að finna á Drekanum nema með því að framkvæma a.m.k. einhverjar boranir á alla veganna einum sérleyfisreit. Slíkt myndi sennilega kosta a.m.k. á bilinu ca. 200-450 milljónir USD, en gæti þó jafnvel kostað mun meira.

Þessi fjárhæð er miðuð við það að boraðir séu tveir til þrír tilraunabrunnar eða -holur. Hver slíkur brunnur kostar ekki undir 100 milljónum USD og stundum nær 150 milljónum USD. Þá er vel að merkja einungis átt við exploration cost en ekki development cost. Þetta eru glænýjar kostnaðartölur, sem Orkubloggarinn fékk hjá framkvæmdastjóra olíu- og auðlindadeildar eins stærsta banka í heiminum.

Hafa ber í huga að það væri sannkölluð hundaheppni ef svo fáir brunnar myndu duga til að finna vinnanlega olíu eða gas. Hin raunsanna mynd er miklu fremur að ekkert finnist fyrr en í fyrsta lagi eftir a.m.k. nokkrar boranir á nokkrum reitum. Og þá er kostnaðurinn auðvitað orðinn ennþá meiri.

Það er sem sagt mögulegt að staðreyna olíu og/eða gas á Drekasvæðinu fyrir upphæð sem er talsvert langt undir milljarði dollara. Með heppni gætu ca. 200 milljónir USD jafnvel dugað til að hitta í mark. Mun líklegra er þó að kostnaðurinn yrði a.m.k. 450 milljónir USD. Og það bara vegna leitarinnar. Þá er eftir að byggja upp sjálfa vinnsluna, en til þess myndi sennilega þurfa a.m.k. 2 milljarða USD í viðbót.

Nefna má að til að fá sérleyfið umrædda á landgrunninu utan við Nova Scotia, þurfti Shell þegar í stað að greiða rúmlega fjórðung upphæðarinnar inn á bankareikning. Shell reiddi sem sagt fram u.þ.b. 250 milljónir USD sem staðfestingargjald fyrir það eitt að fá einkaleyfi til rannsókna og mögulegrar vinnslu á tilteknum reitum á svæðinu. 

Rétt er er að minna á hver er ástæða þess að olíufyrirtæki eru tilbúin að verja svo miklum fjármunum í óvissa olíuleit á nýjum svæðum á landgrunninu. Ástæðan er einföld: Ef stór olíulind finnst, sem myndi skila sérleyfishafanum þó ekki væri nema 20-30 USD í hagnaði á hverja tunnu, gæti sú eina olíulind gefið af sér nokkra milljarða USD í hagnað. 

Sá hagnaður er mögulegur ef vel tekst til á Drekasvæðinu að því gefnu að verð fyrir olíutunnu haldist a.m.k. á bilinu 90-100 USD. Fyrir slíka ávinningsmöguleika eru sumir tilbúnir að hætta miklu fé. Og hækki olíuverð meira yrði hagnaðurinn meiri og jafnvel miklu meiri.

Í þessu sambandi má minna á að Norðmaðurinn Terje Hagevang, sem kemur að tveimur umsóknanna um Drekasvæðið, hefur sjálfur ítrekað lýst því yfir að svæðið kunni að hafa að geyma hvorki meira né minna en 20 milljarða tunna af vinnanlegri olíu. Og þar af séu 10 milljarðar tunna Íslandsmegin. Reynist þessi æpandi bjartsýnisspá Hagevang eiga við rök að styðjast er eiginlega með ólíkindum hvað umsóknirnar um Drekasvæðið voru fáar. Ef spá Terje gengur eftir gæti Drekasvæðið á endanum skilað a.m.k. 200-300 milljörðum USD í hagnað til sérleyfishafanna (fyrir skatta) og mögulega miklu meira. Það súra er bara að til að svo verði, þarf allt að ganga upp. Enn sem komið er veit enginn hvort einhver vinnanleg olía (eða gas) sé á Drekasvæðinu og tölurnar sem Terje Hagevang hefur nefnt eru enn bara óskhyggja. Þó svo auðvitað sé ekki útilokað að spáin hans rætist - og vonandi gerist það!

Það er sem sagt mikil ávinningsvon á djúpinu mikla. En sá sem vill leggja á djúpið þarf jafnframt að taka mikla áhættu. Miðað við orðalagið í íslensku olíulögunum virðist sem Alþingi hafi viljað setja það sem skilyrði einkaleyfis til rannsókna og vinnslu að einkaleyfishafinn ráði við rannsónir og framkvæmdir upp á a.m.k. nokkur hundruð milljóna USD og jafnvel einnig að byggja upp vinnslu (lagabreyting væri æskileg til að skýra þetta betur). Á endanum er það þó Orkustofnun sem metur hæfi umsækjenda.

Niðurstaða 

Svarið við spurningunni í fyrirsögn þessarar færslu er já; til að staðreyna hvort vinnanleg olía sé á Drekasvæðinu þarf mögulega milljarð USD og jafnvel meira. Þá er bara átt við rannsóknirnar. Svo gæti þurft tvo milljarða USD í viðbót til sjálfrar olíuvinnslunnar eða jafnvel ennþá meira.

En það er líka mögulegt að unnt verði að finna olíu og/eða gas í vinnanlegu magni á Drekasvæðinu fyrir mun lægri fjárhæð. Menn gætu orðið heppnir og leitin á Drekasvæðinu gæti t.d. orðið bæði árangursríkari og ódýrari heldur en sú við Grænland. En það er óraunhæft að minna þurfi að kosta til alvöru olíuleitar á Drekasvæðinu en sem nemur 200-450 milljónum USD. Þess vegna virðist eðlilegast að Orkustofnun setji það skilyrði að einkaleyfishafi hafi fjárhagslegt bolmagn til að leggja a.m.k. 200 milljónir USD í rannsóknirnar.

Þó er mögulegt að Orkustofnun líti allt öðruvísi á málið. Þ.e. að stofnunin sé reiðubúin til að veita einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á afmörkuðum reitum á Drekasvæðinu gegn mjög takmörkuðum skuldbindingum.

Slíkar takmarkaðar skuldbindingar gætu t.d. verið um einhverjar ekkert mjög þéttar bergmálsmálingar og sýnatöku. Slíkt myndi kosta langt undir þeim fjárhæðum sem hér hafa verið nefndar. Það gæti þó verið erfitt fyrir Orkustofnun að rökstyðja slíka aðferðarfræði, því olíulögin virðast gera kröfu um mun meiri og strangari skilyrði.

Á hinn bóginn er líka mögulegt að Orkustofnun túlki olíulögin nær því sem orðanna hljóðan virðist vera. Þ.e. að sérleyfishafar þurfi ekki aðeins að ráða við mjög dýra olíuleit, heldur líka að hafa fjárhagslegt bolmagn til að byggja upp vinnslu á olíu og gasi. Orð forstjóra Orkustofnunar um að umsóknirnar hafi verið framar björtustu vonum benda þó ekki til þess að þetta verði niðurstaðan.

Orkubloggarinn álítur sem sagt að til að öðlast sérleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu þurfi umsækjendur að uppfylla það skilyrði að geta a.m.k. kostað til sem nemur 200 milljónum USD í rannsóknir á viðkomandi svæði. Og þar að auki geta sýnt fram á getu til að bæði fjármagna og vera rekstraraðili olíu- og/eða gasvinnslunnar ef viðkomandi svæði reynist geta borið slíka vinnslu. Það gæti þó jafnvel verið skynsamlegra að setja ennþá strangari skilyrði um fjárhagslega getu, einfaldlega til að auka líkur á árangri. 

Þá er bara stóra spurningin hvaða fjárhagslegu kröfur Orkustofnun muni gera? Og hvað Íslendingarnir og bresku Faroe Petroleum og Valiant Petrolum eru tilbúin að setja mikið fjármagn í gin Drekans? Eru þessir umsækjendur tilbúnir að mæta kröfum um rannsóknir og prufuboranir upp á milljarð USD eða a.m.k. nokkur hundruð milljónir USD? Myndu þeir ráða við slíkar skuldbindingar? Eða munu umsækjendurnir alls ekki þurfa að undirgangast slíkar skuldbindingar, því Orkustofnun hyggist gera allt aðrar og minni kröfur? Um þetta verður fjallað nánar í næstu færslu Orkubloggsins.

Hver ræður við Drekann?

Síðustu færslu Orkubloggsins lauk með þeim orðum að næst yrði spáð í það hvort umsækjendurnir um Drekasvæðið séu nógu tæknilega og fjárhagslega sterkir til að Orkustofnun veiti þeim sérleyfi til rannsókna og vinnslu.

Þessari umfjöllun Orkubloggsins um tæknilega og fjárhagslega getu þeirra sem sækast eftir sérleyfum á Drekanum, verður skipt í tvennt. Í dag verður athyglinni beint að tæknilegri/ faglegri getu. Þ.e. hvort umsækjendurnir þrír nú í öðru útboði vegna Drekasvæðisins séu líklegir til að geta tekist á við verkefnið m.t.t. reynslu sinnar og sérþekkingar. Um fjárhagslegan styrk umsækjendanna verður svo fjallað í næstu færslu.

Sérleyfi til rannsókna og vinnslu

Hér í upphafi er rétt að taka fram að hafdýpi á Drekasvæðinu er víðast hvar mjög mikið, þarna er nákvæmlega engin reynsla af olíuborunum og allir innviðir olíubransans eru víðsfjarri. Drekasvæðið er m.ö.o. bæði dýrt og áhættusamt olíuleitarsvæði. En gefur jafnframt von um mikinn ávinning ef vel tekst til. 

Það er líka vert að minna á það, að fyrirtækin sem sóttu um sérleyfi á Drekasvæðinu eru ekki að falast eftir einföldu leyfi til olíuleitar. Heldur er þarna um að ræða umsóknir um einkaréttarleyfi á rannsóknum og vinnslu á afmörkuðum reitum (hér eftir nefnt sérleyfi). Í slíku sérleyfi felst bæði einkaleyfi til rannsókna á viðkomandi svæðum og forgangsréttiur til vinnslu.

Um olíuleitina og sérleyfin segir í lögum um leit, rannsóknir og vinnslu kolvetnis; lög nr. 13/2001 sem hér eftir verða einfaldlega nefnd olíulögin. Sérleyfið gildir í ákveðinn tíma og ef til gas- og/eða olíuvinnslu kemur tekur við vinnslutímabil sem einnig gildir í tiltekinn tíma.

Samkvæmt lögunum getur svona einkaleyfi eða sérleyfi verið til allt að 12 ára, sem er þá rannsókna- og olíuleitartímabilið. Heimilt er að framlengja leyfið, þ.a. það gildi í allt að 16 ár. Á þessu tímabili fara fram margvíslegar og ítarlegar rannsóknir á viðkomandi svæði, þar sem leitað er vísbendinga um olíu og/ eða gas á svæðinu. Þessar rannsóknir geta t.d. falist í hljóðendurvarps- og fjölgeislamælingum, sýnatökum, borun grunnra rannsóknahola og djúpum tilraunaborunum.

E.h.t. á þessu rannsóknatímabili rennur upp sá tímapunktur sem menn í olíubransanum nefna "drill or drop". Finnist nokkuð skýr merki um olíu á sérleyfissvæðinu er eina leiðin til að staðreyna hvort hún sé í vinnanlegu magni oft sú að bora djúpt undir hafsbotninn (drill) og þá jafnvel nokkra brunna. Sýni rannsóknirnar aftur á móti ekki merki um vinnanlega olíu er alls ekki jafn freistandi að leggjast í miklar boranir. Sérleyfið kann þá að vera látið renna út eða vera skilað (drop). Eftir atvikum gæti sérleyfishafinn framselt sérleyfið til annarra sem vilja taka upp þráðinn, en það gerist þó einungis með samþykki Orkustofnunar.

Jákvæð útkoma úr rannsóknum á vegum sérleyfishafa á Drekasvæðinu myndi þýða að eftir allt að 16 ára rannsóknatímabil tæki við vinnslutímabil. Samkvæmt olíulögunum á viðkomandi sérleyfishafi forgangsrétt til vinnslu á svæðinu til allt að 30 ára.

Sérleyfi veitir sérleyfishafanum réttindi sem geta reynst ákaflega verðmæt. Um leið tekst sérleyfishafinn ýmsar skyldur á herðar, sem lúta að bæði rannsóknunum og vinnslunni ef til hennar kemur. Þar getur verið um að ræða framkvæmdir sem fela í sér geysilega miklar fjárhagslegar skuldbindingar.

Vert er að hafa í huga að olíuleit og -vinnsla á djúphafssvæðum er alveg sérstaklega dýr og áhættusöm. Enda fóru menn ekki að horfa til olíunnar á djúphafssvæðunum fyrr en fyrir fáeinum árum, þegar olíuverð tók að hækka hratt þ.a. slík vinnsla fór að borga sig. Í dag er lágmarksolíuverð sem réttlætt getur vinnslu á djúphafssvæðum oft sagt vera í kringum 70 USD. Djúphafssvæðin eru sem sagt almennt bæði tæknilega flóknari og fjárhagslega áhættusamari verkefni heldur en hefðbundin olíuvinnsla á landgrunninu. Þess vegna er langt í frá að hvaða olíufélag sem er geti farið með svona verkefni alla leið. Það skiptir því afar miklu hverjir sérleyfishafarnir á Drekasvæðinu koma til með að verða.

Hvaða skilyrði setur Orkustofnun? 

Drekasvæðið krefst mikillar tækniþekkingar, reynslu og áhættufjármagns. Því er ekki skrítið að í olíulögunum segir að Orkustofnun megi einungis veita sérleyfi til aðila sem að mati stofnunarinnar hafa nægilega sérþekkingu, reynslu og fjárhagslegt bolmagn til að annast umrædda starfsemi. Í lögunum segir einnig að við veitingu rannsókna- og vinnsluleyfis skuli einkum taka mið af fjárhagslegri og tæknilegri getu umsækjenda, að vinnsla auðlindar sé hagkvæm frá þjóðhagslegu sjónarmiði og á hvaða hátt framlögð  rannsóknaráætlun getur náð settu markmiði.

Þarna er Orkustofnun með sínu faglega mati falin gríðarleg ábyrgð. Af olíulögunum leiðir að við mat á sérleyfisumsóknum ber Orkustofnun að leggja ríka áherslu á bæði tæknilega og fjárhagslega getu umsækjendanna og horfa til þess hvaða reynslu þeir hafa. Skilyrðin sem Orkustofnun getur sett sérleyfishöfum eru engu að síður nokkuð sveigjanleg. Þess vegna er niðurstaðan um það hverjir fá sérleyfi á Drekasvæðinu í reynd mjög háð mati stofnunarinnar. 

Þarna vakna ýmsar spurningar. Mun Orkustofnun t.d. álíta að einungis eitt fremur lítið olíufélag ásamt fáeinum íslenskum fjárfestum/ fyrirtækjum sé fullnægjandi sterkur umsækjandi til að öðlast sérleyfi? Eða mun stofnunin gera kröfu um að til að öðlast sérleyfi þurfi sérleyfishópur að innihalda olíufélag með mikla reynslu af rannsóknum og borunum á djúphafssvæðum? 

Einnig má velta fyrir sér hvort sérleyfishöfunum verði gert skylt að bora t.d. þrjá eða fjóra brunna á hverjum úthlutuðum leitarreit? Slíkt er oft talið eðlilegt og nauðsynlegt til að ná árangri í olíuleit á á lítt þekktum landgrunnssvæðum. Eða verður bara sett skilyrði um nokkrar laufléttar bergmálsmælingar og svo sem eins og eina smávægilega tilraunaholu?

Stóra spurningin er sem sagt hversu ríkar kröfur Orkustofnun mun gera. Eðlilegast væri að stofnunin horfi þar til skilyrða sem tíðkast á svæðum sem eru í svipuðum erfiðleikaflokki eins og Drekasvæðið. Þetta myndi sennilega útiloka að notast við sambærileg skilyrði eins og sjá má í Norðursjó, hvort sem er í lögsögu Bretlands, Danmerkur eða Noregs. Í Norðursjónum er t.d. hafdýpið almennt miklu minna en á Drekasvæðinu og því kallar Norðursjórinn ekki á sömu þekkingu á djúptækninni. Með svipuðum rökum er einnig líklegt að skilyrði vegna Drekasvæðisins verði mun strangari en t.d. þau sem almennt má sjá í Noregshafi.

En hvaða svæði gætu verið besta fyrirmyndin fyrir Orkustofnun við ákvörðun á skilyrðum vegna sérleyfa? Hvaða svæði minna mest á Drekasvæðið? Við þeirri spurningu er ekkert eitt einfalt svar. En þarna gæti verið freistandi að nefna djúp svæði utan við austurströnd Kanada, þar sem ný sérleyfi eru einmitt að líta dagsins ljós. Svo mætti mögulega einnig horfa til þess sem hefur verið að gerast við Grænland. Þar hófst alvöru olíuleit fyrir fáeinum árum og þó svo hafdýpið þar sé ekki nærri eins mikið eins og finnst á Drekanum, þá eru þetta hvort tveggja lítt þekkt svæði og áhættan að ýmsu leyti sambærileg. Loks er freistandi að líta til annarra djúpra svæða þar sem komin er hvað mest reynsla á olíurannsóknir og uppbyggingu á olíuvinnslu. Þar er ytri hluti Mexíkóflóans nærtækur til viðmiðunar.

Þetta síðastnefnda leiðir hugann að slysinu sem varð á Mexíkóflóa í apríl 2002. Þegar olíuborpallurinn Deepwater Horizon nánast sprakk, þar sem hann var að bora tilraunaholu á um 1.500 m hafdýpi á reit 252 á s.k. Macondo-svæði. Fjöldi manna fórst og olíumengunin í flóanum varð svo mikil að þetta er talið eitt af allra mestu umhverfisslysum í sögu Bandaríkjanna.

Slysið hafði m.a. þær afleiðingar að víða eru nú gerðar mun ríkari kröfur um öryggi og mengunarvarnir í tengslum við svona landgrunnsboranir. Væntanlega mun Orkustofnun einmitt leggja mikla áherslu á að sérleyfishafar uppfylli bæði ströng skilyrði um öryggiskröfur og varnir gegn mengun. Það gæti orðið afar kostnaðarsamt fyrir sérleyfishafana.

Sá sem hefur með höndum rannsóknir og boranir á landgrunninu þarf sem sagt að uppfylla margvíslegar skuldbindingar og skilyrði. Hvaða skyldur Orkustofnun mun leggja á sérleyfishafana er ekki unnt að fullyrða um, enda fjalla olíulögin og reglugerð sem á þeim byggir einungis um þetta með mjög almennum hætti. En augljóslega skiptir alveg sérstaklega miklu máli hver það nákvæmlega verður sem mun sjá um reksturinn á svæðinu (í þessu sambandi er talað um rekstraraðila eða það sem nefnist operator á ensku). Þess vegna er rétt að skoða hverjir koma þar til greina, skv. þeim umsóknum sem nú liggja fyrir. Hver eða hverjir munu bera meginábyrgðina á rannsóknunum á Drekasvæðini og undirbúningi olíuvinnslu þar?

Hverjir verða operators á Drekasvæðinu? 

Skilyrðin sem Orkustofnun mun setja fyrir sérleyfum ná bæði til sérleyfishafans sjálfs og einnig til rekstraraðilans. Rekstraraðilinn er sá sem stjórnar starfseminni á svæðinu og hann gegnir því afar þýðingarmiklu hlutverki. Þó svo gerð sé krafa um að allir leyfishafarnir hafi sérþekkingu og reynslu af svona rannsóknum og vinnslu, má búast við að alveg sérstaklega ríkar kröfur verði gerðar til fyrirtækisins sem er operator.

Kannski er rétt að skýra þetta aðeins nánar, þ.e. af hverju sumir sérleyfishafanna koma ekkert að framkvæmdum eða rekstri olíusvæða. Í olíuvinnslu heimsins er mjög algengt það fyrirkomulag að nokkur félög standi saman að sérleyfis-umsóknum. En einungis eitt þeirra hafi umsjón með rannsóknunum og framkvæmdum á viðkomandi reit(um). Það félag er þá nefnt rekstraraðilinn (operator). Hin félögin sem eru leyfishafar eða hluthafar í viðkomandi sérleyfi eru aftur á móti nánast óvirkir fjárfestar í leyfinu (hafa þó stundum eitthvað meira hlutverk).

Ástæðan fyrir þessu fyrirkomulagi er m.a. sú að dreifa áhættunni. Olíufélög eiga t.d. gjarnan 10-40% hlut í fjölda sérleyfa. Þegar þannig er um hlutina búið minnka líkurnar á að það verði algert rothögg þó að sum og jafnvel mörg sérleyfi og dýrar rannsókir skili engum árangri eða mjög litlum. Nóg er að einungis fáein sérleyfanna skili mjög ábatasamri olíuvinnslu og tryggi þannig olíufélaginu bærilega arðsemi.

Oftast eru það stóru olíufélögin sem eru rekstraraðilinn á hafsbotnssvæðunum - og það er svo til algilt á djúphafssvæðunum. Þar má þó stundum sjá meðalstór og áhættusækin félög í hlutverki rekstraraðila og þá jafnvel sem stór hluthafi í sérleyfinu. Á djúphafssvæðunum eru lítil félög aftur á móti sjaldnast áberandi og sjást þá í mesta lagi sem litlir hluthafar í sérleyfum.

Á auðveldari og ódýrari svæðum kýla lítil félög aftur á móti gjarnan á það að eiga stóran hlut í fáeinum sérleyfum (jafnvel allt að 100% hlut) og eru þá stundum sjálf rekstraraðilinn. Eðli málsins samkvæmt er slíka strategíu lítilla félaga helst að finna á olíuvinnslusvæðum sem eru vel þekkt. Þ.e. á svæðum þar sem olíuvinnsla á sér langa sögu og mikil fyrirliggjandi þekking er á jarðfræði og jarðsögu svæðisins. Rannsóknir og vinnsla á nýjum reitum á slíkum svæðum er ekki eins hrikalega áhættusöm eins og t.d. á nýjum djúphafsvinnslusvæðum. Á þeim síðastnefndu eru stóru olíufélögun nær allsráðandi sem operators.

Það eru vel að merkja einungis örfá ár síðan olíubransinn fór út á djúpið mikla. En þegar olíuverð var orðið nægilega hátt jókst mjög að stóru og meðalstóru fyrirtækin færu í rannsóknir og olíuvinnslu á djúpum hafsvæðum. Eins og t.d. utarlega á Mexíkóflóa og út af ströndum Angóla.

Á slíkum svæðum er algengast að rekstraraðiliinn sé ávallt sjálfur beinn aðili að viðkomandi sérleyfisumsókn og oft er hann stærsti hluthafinn í sérleyfinu. Af íslensku olíulögunum virðist aftur á móti sem það sé ekki skilyrði að rekstraraðilinn sé beinn aðili að sérleyfinu. Þess í stað virðist nóg að sérleyfishafarnir hafi tryggt samning við rekstraraðila áður en sérleyfi er gefið út. En í reglugerð nr. 884/2011 um leit, rannsóknir og vinnslu kolvetnis er aftur á móti gert ráð fyrir að rekstraraðilinn komi beint að sérleyfinu. Þetta er svolítið óheppilegt misræmi. En Orkustofnun mun væntanlega gera þá kröfu að sérhver umsækjendahópur uppfylli það skilyrði að hafa innan sinna vébanda tilgreindan rekstraraðila, með nægjanlega þekkingu og reynslu til að ráðast í olírannsóknir og byggja upp og stunda olíuvinnslu. Þá er bara spurningin hverjir af umsækjendunum núna verða í hlutverki rekstraraðila?

Tækniþekkingin á olíurannsóknum og -vinnslu kemur utan frá 

Þrjár umsóknir bárust um einkarétt til rannsókna og vinnslu á tilteknum reitum nú í öðru útboðinu vegna Drekans. Þessar sérleyfisumsóknir voru í fyrsta lagi frá Eykon Energy, í öðru lagi frá Kolvetni ehf. og Valiant Petroleum og í þriðja lagi frá Íslensku kolvetni ehf. og Faroe Petroleum. Um það hvaða fyrirtæki þetta eru og hvaða íslensku hluthafar eru þar að baki vísast til síðustu færslu Orkubloggsins.

Þegar litið er til sérþekkingar og reynslu verður ekki séð að neinn af þeim sem standa að umsókn Eykon Energy uppfylli skilyrði um að geta verið rekstraraðili. Þar er einfaldlega ekki neinn aðili með nægilega sérþekkingu og reynslu af svona starfsemi. Það eitt og sér virðist nánast útiloka að þessi sérleyfisumsókn fái brautargengi hjá Orkustofnun. Í þessu sambandi má kannski nefna að óstofnað og reynslulaust raforkufyrirtæki hefði t.d. seint fengið úthlutað virkjunarleyfi við Kárahnjúka. Og er þó áhættan þar miklu minni en í olíubransanum.

Að vísu er möguleiki á að sterkur samstarfsaðili Eykons dúkki upp meðan á umsóknarferlinu stendur. Því Heiðar Már Guðjónsson hefur sagt í fjölmiðlum að Eykon Energy sé í samstarfi við þekkta alþjóðlega fjárfesta og alþjóðleg olíuleitarfyrirtæki sem hafi reynslu af svipuðum og jafnvel erfiðari slóðum heldur en Drekasvæðið er. En hverjir þetta eru hefur ekki komið fram opinberlega og varla ósanngjarnt að segja að það dragi úr trúverðugleika umsóknarinnar.

Það er ekki bara Eykon Energy sem skortir þekkingu og reynslu á olíurannsóknum og -vinnslu. Þetta gildir í reynd um alla íslensku umsækjendurna, sem koma að umsóknunum þremur. Einhver íslensku fyrirtækjanna kunna að vísu að geta lagt til ýmsa þekkingu sem myndi nýtast við framkvæmd verkefnanna. Sbr. einkum verkfæðifyrirtækið Mannvit og kannski líka Verkís, en þau eiga aðild að tveimur umsóknanna. Fyrst og fremst virðist þó sem þátttaka íslensku umsækjendanna sé einfaldlega hugsuð sem áhættufjárfesting og/ eða tækifæri til að selja þjónustu sína til viðkomandi verkefna.

Það er sem sagt nokkuð augljóst að mestöll faglega þekkingin, sem er eitt skilyrðanna fyrir veitingu sérleyfis, þarf að koma erlendis frá. Þ.e. frá erlendu olíufélögunum sem aðild eiga að sérleyfisumsóknunum. Þar er um að ræða bresku fyrirtækin Faroe Petroleum og Valiant Petroleum. Þau félög eru því væntanlega í hlutverki rekstraraðilans í þeim tveimur sérleyfisumsóknum sem félögin eiga aðild að.

Er fagleg þekking og reynsla Faroe Petroleum og/eða Valiant nægjanleg? 

Bæði Faroe Petroleum og Valiant búa yfir töluverðri reynslu og bæði eru þessi félög þátttakendur í fjölmörgum sérleyfum t.a.m. í Norðursjó. Í flestum tilvikum eru þau reyndar aðeins hluthafar í verkefnum og þá oft einungis með lítinn hlut. Þó eru dæmi um verkefni þar sem þau eru stórir hluthafar og operators. Við fyrstu sýn kunna þetta því að sýnast bærilega sterkir umsækjendur um sérleyfi til olíurannsókna og -vinnslu á Drekasvæðinu.

Það er samt ekki hægt að horfa framhjá því að þessi tvö félög virðast aldrei hafa verið operators á jafn lítt þekktu og djúpu hafsvæði sem Drekasvæðið er. Og tjakkborarnir sem Faroe Petroleum rekur í Norðursjónum eru ansið hreint óralangt frá vísindaskáldsögulegum fljótandi djúphafspöllunum eða rándýrum djúpsjávar-borskipunum sem þarf á Drekasvæðið.

Fyrirfram hefði Orkubloggarinn aldrei búist við því að Faroe Petroleum myndi sækja um sérleyfi á Drekasvæðinu nema í samstarfi við sterkara og reyndara félag eins og t.d. Statoil. Sama má mega segja um Valiant; einnig þar virðist vera fremur takmörkuð þekking á framkvæmdum á svona djúpum og lítt þekktum svæðum.

Á endanum veltur þetta þó alfarið á því hvaða skilyrði Orkustofnun setur. Ef stofnunin hyggst einungis gera kröfu um smáræðis bergmálsmælingar og enga tilraunabrunna, þá munu bæði Faroe Petroleum og Valiant væntanlega ráða prýðilega við að koma því í kring. Að því búnu myndu félögin svo túlka niðurstöður þeirra mælinga og út frá því taka ákvörðun um hvort viðkomandi svæði sé áhugavert til borana eða hvort frekari rannsóknir séu lítt spennandi.

Gallinn er bara sá að litlar rannsóknir og lítil skilyrði gagnvart sérleyfishöfum á Dreksvæðinu myndu takmarka möguleikann á árangri og því að fá skýra mynd af viðkomandi svæðum. Til að öðlast betri skilning af því hvað raunverulega er að finna á Drekasvæðinu, væri æskilegt að Orkustofnun bindi sérleyfin því skilyrði að nokkuð umfangsmiklar tilraunaboranir fari fram á hverjum reit. Þá yrði svæðið sennilega á mörkum þess að vera viðráðanlegt fyrir Faroe Petroleum og Valiant og boða þyrfti til nýs útboðs. Orkustofnun mun varla fara þá leiðina strax, heldur skoða framkvæmdasögu þessara tveggja fyrirtækja mjög nákvæmlega og út frá því meta hvort þau séu álitleg sem sérleyfishafi og jafnvel rekstraraðili á Drekanum.

Niðurstaða 

Að mati Orkubloggarans er alls ekki augljóst að nokkurt af þeim fyrirtækjum sem eiga aðild að umsóknunum þremur hafi nægilega sérþekkingu og reynslu til að annast þá starfsemi á Drekasvæðinu sem umsóknirnar lúta að. Það hvort sérleyfi verði veitt einhverju þeirra fer þó auðvitað eftir því hvernig Orkustofnun túlkar skilyrðin í olíulögunum.

Sérstaklega er vandséð að Eykon Energy uppfylli umrædd fagleg skilyrði. Nema ef nýr og mjög öflugur aðili komi að umsókninni núna í umsóknarferlinu eða að slíkur aðili leynist að baki fyrirtækinu Dreki Holding, sem mun vera einn hluthafanna í hinu óstofnaða fyrirtæki Eykon Energy. En eins og umsókn Eykons var kynnt í fjölmiðlum virkar hún hvorki sterk né trúverðug.

Mögulegt er að Kolvetni ehf. og Valiant Petroleum verði af Orkustofnun álitin uppfylla almennu faglegu skilyrðin. Einnig er mögulegt að Íslenskt kolvetni ehf. og Faroe Petroleum teljist af hálfu Orkustofnunar uppfylla umrædd skilyrði. Í báðum tilvikum hlýtur það þó að veikja umsóknir þessara fyrirtækja hversu litla reynslu þau hafa af hafsbotnssvæðum sem eru svo lítt þekkt og djúp.

En áður en Orkubloggarinn lætur sitt endanlega álit í ljós er auðvitað nauðsynlegt að skoða einnig fjárhagslegan styrk umsækjendanna. Auk faglegrar sérþekkingar og reynslu þurfa sérleyfishafarnir skv. olíulögunum jú einnig að hafa fjárhagslegt bolmagn til að takast á við verkefnið. Og þegar um er að ræða rannsóknir og olíuleit á djúphafssvæðum er ekki verið að tala um neinar smá upphæðir.

Hvaða fjárhagslegu skilyrði er eðlilegt að Orkustofnun setji sérleyfishöfunum? Þessi fjárhagslega hlið málsins verður skoðuð í næstu færslu Orkubloggsins.