Samspilið milli álverðs og raforkuverðs

Álver eru fyrst og fremst byggð þar sem lægsta raforkuverðið býðst. Þetta stafar af þeirri einföldu ástæðu að álvinnsla er geysilega orkufrek. Raforkukaupin nema oft um þriðjungi af framleiðslukostnaði álvera og stundum jafnvel meira.

Á grafinu hér til hliðar má sjá samspilið milli raforkuverðs og álverðs. Þarna er sýnt hvernig einstök álver geta skilað miklum hagnaði jafnvel þó svo raforkuverð sé mjög hátt, að því gefnu að álverð sé einnig hátt. Og að sama skapi hversu raforkuverðið hefur mikil áhrif á rekstrarhæfi álvera þegar álverð er lágt.

Þetta graf er frá bandaríska álfyrirtækinu Century Aluminum. En grafið er að finna í skýrslu sem fjallar um áliðnaðinn vestur í Kentucky í Bandaríkjunum og Orkubloggarinn hefur undir höndum. [ATH: Sú ábending barst frá Norðuráli að grafið sé ekki frá Century, eins og Orkubloggaranum hafði skilist af höfundum skýrslunnar.]

Í dag er álverð á London Metal Exchange (LME) um 1.800 USD/tonn. Það merkir að almennt eru öll álver sem fá raforkuna á um 30-35 USD/MWst rekin á sléttu (að sjálfsögðu er þetta þó mismunandi eftir fjármagnskostnaði einstakra álvera). Í þessu sambandi er vert að nefna að í nýlegum gögnum frá Century Aluminum kemur einmitt fram að álver fyrirtækisins í Bandaríkjunum þoli raforkuverð sem sé nálægt 34 USD/MWst.

Í þeim tilvikum þar sem álver fá raforkuna á lægra verði en 30-35 USD/MWst þurfa álverin sem sagt almennt séð alls ekki að vera í rekstrarvandræðum, jafnvel þó svo álverð sé einungis um 1.800 USD/tonn. Og sum álver fá raforkuna talsvert undir 30 USD/MWst og geta því verið að hagnast verulega nú um stundir - þrátt fyrir lágt álverð.

Hér á Íslandi eru álverin sennilega að fá raforkuna á u.þ.b. 25 USD/MWst að meðaltali um þessar mundir eða jafnvel eitthvað lægra. Þetta má ráða af síðasta ársreikningi Landsvirkjunar. Þar kom fram að á árinu 2012 var meðalverð á raforku sem seld var til iðnaðar um 26 USD/MWst. Raforkuverðið til álveranna hér er sennilega eitthvað lægra í dag (meðaltalið) en var árið 2012. Vegna þess að stór hluti raforkusölunnar er tengdur álverði - sem hefur verið að lækka.

Það hlýtur að vera áhugavert fyrir íslensku orkufyrirtækin og Íslendinga alla, að stærstur hluti áliðnaðarins hér myndi bersýnilega þola miklu hærra raforkuverð en hér er. Þar að auki hefur færst í vöxt að álverin selji afurðir sínar á verði sem er talsvert hærra en verðið á LME. Líklega er verulegur hluti álframleiðslunnar frá Íslandi seldur með slíku premium eða álagi. Þetta veldur því að einhver álfyrirtækin hér myndu nú um stundir þola ennþá hærra raforkuverð en umrædda 30-35 USD/MWst.

Í áðurnefndri skýrslu um áliðnaðinn í Kentucky kemur fram að hækkun álverðs um 250 USD/tonn geti réttlætt hækkun raforkuverðs til álvera sem nemur 10 USD/MWst. Undanfarin misseri hefur álagið eða aukaverðið sem mörg áfyrirtæki fá fyrir framleiðslu sína einmitt verið nálægt 250 USD/tonn. Það merkir að a.m.k. hluti áliðnaðarins hér á Íslandi myndi ekki aðeins þola raforkuverð á bilinu 30-35 USD/MWst. Heldur tíu dollurum meira eða á bilinu 40-45 USD/MWst!

Í staðinn eru álverin hér að greiða nálægt 25 USD/MWst. Það hlýtur að teljast heldur súrt fyrir íslensku orkufyrirtækin. Og þar með almenning allan, sem er jú í reynd eigandi og í skuldaábyrgð vegna mest allrar raforkuframleiðslu á Íslandi. Furðulegast er þó ef fólki þykir þetta bæði hagkvæm og eðlileg viðskipti fyrir þjóðina - og vilja jafnvel auka þau.

Athugasemdir

[Gunnar Th. Gunnarsson, 11.10.2013 kl. 00:38]

Það verður að hafa í huga að orkusamningar eru endurskoðaðir reglulega og samningur sem gerður var fyrir 10-20 árum ber auðvitað keim af aðstæðum sem voru þá í orkugeiranum.

En til að álfyrirtæki fjárfesti í nýjum verksmiðjum, þá þurfa mörg önnur ytri skilyrði en raforkuverð að vera fyrir hendi, t.d. pólitískur stöðugleiki og stöðugleiki á vinnumarkaði.

[Ívar Pálsson, 11.10.2013 kl. 08:14]

Takk fyrir þessa samantekt, Ketill. Ég tek þó undir með Gunnari að samningur í dag yrði eflaust hærri. En fleiri kostnaðarliðir leggjast á álframleiðsluna hér, ss. skattar eða önnur gjöld. Þegar allt er tekið til þá yrði eflaust Kentucky fyrir valinu hjá bandarísku fyrirtæki ef allir kostnaðarliðir aðrir eru jafnir. Flutningur, fjarlægðir og fjandsamlegt vinstra- umhverfi af og til eins og sl. 4 ár með hótunum Steingríms J. vega þar þungt. Pólitísk óvissa er versti fjandi fjárfestis. Gasið flæðir í USA og telst sæmilega umhverfisvænt.

Svo er ekki allt fengið með háu raforkuverði. Meira skiptir t.d. okkur neytendur að raforkuverð til heimila (sem er 4% af heildinni?) njóti góðs af auknum virkjunum og lækki við auknar virkjanir, eftir því sem hlutfallið lækkar af heildinni. Líka t.d. til lítilla fyrirtækja. Það eykur örugglega vinsældir virkjana.

[Þórir Kjartansson, 11.10.2013 kl. 08:43]

Íslendingar hafa enga stöðu nú til að semja um hærra orkuverð til álfyrirtækjanna. Nú þegar er búið að setja óþarflega mörg egg í sömu körfuna og það vita álrisarnir mæta vel.  Þessir menn eru bara í grjóthörðum bísness  og eru hreint  ekki í neinni góðgerðastarfsemi.  

[Ketill Sigurjónsson, 11.10.2013 kl. 08:56]

Takk fyrir athugasemdirnr.

Sammála því að samningar í dag myndu hljóða upp á hærra verð. Þó ekki væri nema af þeirri einföldu ástæðu að hér yrði varla unnt að fjármagna nýjar virkjanir nema að fá a.m.k. 30-35 USD/MWst (t.d. í tilviki neðri hluta Þjórsár, en jafnvel töluvert hærra verð í tilviki jarðvarma).

Skattkerfið og önnur gjöld eru áliðnaðinum hér alls ekki óhagstæð. Því lagaumhverfið hér er þannig upp byggt að álfyrirtækin virðast í reynd sjálfráða um að búa sér til kostnað (einkum í formi fjármagnskostnaðar vegna lána frá móðurfélagi). Þetta er reyndar stóralvarlegt mál.

Rökin um að það sé gott að raforkuverðið til stóriðjunnar sé lágt, því almenningur njóti þá líka lágs raforkuverðs, þykja mér ansið veik. Með sömu rökum ættu Norðmenn að nota olíuhagnaðinn til að niðurgreiða eldsneytiskostnað almennings og fyrirtækja í Noregi. Slíkt er reyndar gert í mörgum löndum... sem við flokkum oft sem þriðja heims ríki. Viljum við virkilega beita svipuðum aðferðum hér?

[Ívar Pálsson, 11.10.2013 kl. 10:15]

Ketill, ég átti nú ekki við einhvern sósíalisma ...„að raforkuverðið til stóriðjunnar sé lágt, því almenningur njóti þá líka lágs raforkuverðs“. Ég sagði að meira máli skipti fyrir okkur neytendur að verðið til okkar sé lægra. Landsvirkjun leitar eflaust réttilega eftir sem hæstu verði. Það sem ég legg bara áherslu á er að smásalan njóti góðs af auknu heildsölumagni.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 11.10.2013 kl. 11:44]

Samningsstaða álvera er ekkert betri þó þau sé mörg hér. Þetta eru dýrar fjárfestingar, talið í tugum miljarða króna, eins og hjá Alcoa fyrir austan. Ef álfyrirtækin eru með hótanir eða brjóta samninga, sem er afar ólíklegt og kostnaðarsamt fyrir þau, þá situr fjárfesting okkar í virkjunum eftir.

Þá yrði nú aldeilis glatt á hjalla hjá þeim sem segja að við eigum að selja orkuna miklu dýrar í ...  "eitthvað annað".

[Þórir Kjartansson, 11.10.2013 kl. 13:21]

Ég lenti fyrir nokkru á tali við bandarískan lögfræðing, sem hafði mikla reynslu í því að reka mál skjólstæðinga sinna gegn svona fyrirtækjum, þ.á.m. Alcoa. Inntakið í hans orðum var þetta:  Þið Íslendingar ættuð að varast að gera ykkur of háða þessum fyrirtækjum. Þeir þykjast allt vilja fyrir ykkur gera á meðan þeir eru að koma sér fyrir en þegar þeir eru orðnir svo stórir að íslenskt efnahagslíf þolir illa að missa svo umfangsmikinn rekstur, þá fara þeir að segja ykkur hvernig þið eigið að lifa.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 11.10.2013 kl. 14:04]

Þetta eru hreinar ýkjur í þessum lögfræðingi. Kannski gömul saga en ekki ný.

En auðvitað reyna þessir aðilar og ekki bara álfyrirtæki, eins mikið og þeir telja sig komast upp með. Það er bara eðli viðskipta.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 11.10.2013 kl. 14:08]

En það er samt alveg hægt að taka undir með það að aldrei er gott að vera háður einhverjum. En varðandi Alcoa á Íslandi, þá eru þeir háðir okkur eins og við þeim. En aðal atriðið er að samningar haldi en ekki hringlað með hlutina eins og síðasta ríkisstjórn gerði.

Þegar bankakreppan skall á okkur 2008, þá borgaði Alcoa skatta til íslenska ríkisins fyrirfram fyrir næstu 5 ár. Þeir þurftu ekki að gera það, en gerðu það samt.

Þeir vilja að sjálfsögðu hafa góð samskipti hér við Íslendinga.