Mikilvægt en þokukennt Parísarsamkomulag

Loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í París lauk nú um helgina. Með því að ráðstefnulöndin samþykktu nýtt þjóðréttarlegt samkomulag um aðgerðir til varnar neikvæðum loftslagsbreytingum. Samningstextann má sjá hér á vef Stofnunar SÞ um Loftslagssamninginn.

Það jákvæða eða árangursríka við þetta samkomulag er að þarna er kominn breiður og viðurkenndur grundvöllur að frekari aðgerðum í loftslagsmálum. Það neikvæða er að mjög óljóst eða óvíst er að markmiðum samkomulagsins verði náð. Og reyndar alls ekki víst hversu mörg ríki munu á endanum taka raunverulegan þátt í að reyna að ná markmiðunum (samkomulagið er vel að merkja ekki lagalega bindandi fyrir ríki fyrr en samkomulagið hefur verið staðfest með þar til bærum hætti í hverju ríki fyrir sig). Þess vegna má með sanni segja að afar óvíst er hvaða árangri eða aðgerðum Parísarsamkomulagið mun skila.

Í ljósi þeirrar miklu óvissu sem er um raunverulega framkvæmd og formlega þátttöku ríkja í samkomulaginu, er sem sagt kannski full snemmt að fagna jafn mikið eins og sjá mátti fólk gera í lok ráðstefnunnar. Það er þó vissulega fréttnæmt að ríki heims skuli hafa getað komist að sameiginlegum markiðum í þessum efnum. Því án slíks samkomulags væri ennþá meiri óvissa uppi um aðgerðir í loftslagsmálum. Í hnotskurn má segja að helstu atriði Parísarsamkomulagsins séu eftirfarandi (vísað er til ensku útgáfu samningsins):

1. Að halda hlýnun í skefjum: Sameiginleg skuldbinding samningsaðila um að halda hlýnun við yfirborð jarðar að jafnaði vel innan við 2 gráður á celsius miðað við iðnbyltingu (pre-industrial times average) og leitast við að takmarka hlýnunina ennþá meira þ.a. hún verði ekki meiri en 1,5 gráða. Sjá 2.gr. samningsins.
2. Að styrkur gróðurhúslofttegunda nái senn jafnvægi: Sameiginleg skuldbinding samningsaðila um að draga það sem minnst á langinn að hámarki á styrk gróðurhúsalofttegunda verði náð - og að jafnvægi verði náð í losun og bindingu gróðurhúsalofttegunda á síðari hluta aldarinnar. Sjá 4.gr. samningsins.
3. Að meta árangur Parísarsamkomulagsins reglulega: Skuldbinding samningsaðila um að meta árangurinn á fimm ára fresti. Sjá 14.gr. samningsins.
4. Að setja sér eigin metnaðarfull markmið og meta árangurinn reglulega: Skuldbinding samningsaðila um að samþykkja eigin markmið og aðgerðir til að sporna gegn loftslagsbreytingum og að þessi markmið og aðgerðir gangi lengra en núverandi stefna og endurspegli sem allra mestan metnað viðkomandi ríkja til að ná þarna árangri. Þessi markmið og aðgerðir skulu endurskoðaðar á fimm ára fresti; fyrst árið 2023. Sjá einkum 2. og 4.gr, sbr. einnig 13.tl. aðfararorða samningsins.
5. Að aðstoða þróunarríkin í að ná markmiðum sínum: Sameiginlegt en óútfært markmið samningsaðila um að fjármagna sem nemur 100 milljörðum USD árlega á afmörkuðu tímabili í aðgerðir til að aðstoða þróunarríki í að ná markmiðum í loftslagsmálum. Sjá 9.gr., sbr. 115.tl. aðfaraorða samningsins.

Miðað er við að skuldbindingar Parísarsamkomulagsins taki gildi 2020. Til að samkomulagið taki þjóðréttarlega gildi þurfa þó 55 samningsaðilar að hafa með stjórnskipulegum hætti samþykkt eða fullgilt samkomulagið og í þeim hópi þurfa að vera ríki sem samtals bera ábyrgð á a.m.k. 55% af heildarlosun gróðurhúsalofttegunda (sbr. 21. gr. samkomulagsins).

Það er jákvætt að ríki heims skulu hafa náð samstöðu í loftslagsmálum og um það hvernig eigi að bregðast við til að takmarka neikvæðar loftslagsbreytingar af manna völdum. En það er útilokað að sjá fyrir hvernig samningsríkjunum mun ganga að ná markmiðunum. Miðað við það að ennþá er enginn orkugjafi sjónmáli sem getur uppfyllt núverandi mikilvægi kolvetniseldsneytis fyrir heiminn, er óneitanlega hætt við því að raunverulegur árangur af umræddu Parísarsamkomulagi verði því miður ekki mjög mikill.

Athugasemdir

[Ívar Pálsson, 13.12.2015 kl. 10:07]

Takk fyrir yfirlitið, Ketill. En þegar kemur að peningunum (sem þetta gengur mikið til út á) er allt enn óljósara. Þú skrifaðir til að aðstoða þróunarríki í að ná markmiðum í loftslagsmálum en athugaðu að talað er um það OG aðlögun vegna afleiðinga fyrri gjörða manna. Langmesti textinn gekk einmitt út á þá aðlögun (adaptation), þegar ljóst var að mitigation- hlutinn skili sér ekki nema á áratugum og árhundruðum, ef kenningarnar virka. Því er þetta beiðni um tilfærslu fjár frá hinum ríkari til hinna fátækari, bara undir loftslags- hatti. 

[Jóhann Kristinsson, 13.12.2015 kl. 23:23]

Góð athugasemd hjá þér Ívar, senda peninga til ríkja sem að stjórnendur eru svo spiltir nú þegar og ekki koma miljarðarnir sem þeir fá til að minka spillinguna.

Ohver borgar svo BRÚSANN, hin almenni borgari í Eurabíu og Norður Ameríku.

Kveðja frá Las Vegas