Hrikalega lágt olíuverð

Olíuverð hefur undanfarið verið að þvælast á milli 35-40 USD/tunnu. Og fór meira að segja undir 35 dollarana í vikunni. Sem er með ólíkindum lágt verð og hið lægsta síðan 2004.

Fjárfesting í olíuleit og -vinnslu dregst saman

Hér verður ekki spáð um það hvernig olíuverð þróast á næstu misserum. Enda ómögulegt að segja. Til marks um það má nefna að í nýrri frétt Times spá tveir sérfræðingar hjá sama fjárfestingabankanum olíuverði annars vegar í 65 USD innan 12 mánaða og hins vegar að verðið muni vart fara yfir 35 USD það sem af er árinu. Munurinn þarna á þessum tveimur spádómum frá Panmure Gordon er „einungis“ rúmlega 85%!

Hér í þessari grein verður athyglinni beint að því hvað það kostar að vinna olíu. Þetta lága olíuverð núna (um 35 USD/tunnan) merkir nefnilega að almennt séð borgar sig nú nánast hvergi að ráðast í ný olíuvinnsluverkefni - nema við Persaflóann.

Þess vegna eru olíufélög um allan heim nú að fresta hverju verkefninu á fætur öðru, hægja á yfirstandandi verkefnum og fresta olíuleit. Dagskipunin er sparnaður og samdráttur í fjárfestingum - og verður það enn um sinn. Enda dróst fjárfesting í olíuleit og -vinnslu verulega saman á liðnu ári, sbr. grafið hér að ofan.

Til að skýra betur þetta undarlega ástand er hér líka birt graf (næsta graf hér fyrir neðan) sem ætti að veita lesendum athyglisverða sýn á þessa furðulegu stöðu. Það graf byggir á ýmsum heimildum, en sú helsta er tölfræði frá norska ráðgjafafyrirtækinu Rystad Energy. Sem er með gagnabanka um allar helstu olíulindir og olíuverkefni heimsins. Og birtir oft mjög fróðlegar upplýsingar um kostnað í olíuvinnslu og ýmislegt fleira tengt olíuiðnaðinum.

Meðalkostnaður núverandi olíuvinnslu er nálægt 30 USD/tunnu

Samkvæmt Rystad er meðalkostnaður við að sækja eina olíutunnu í núverandi vinnslu - í heiminum öllum - nú rétt undir 30 USD. Algengast er að þessi kostnaður sé á bilinu 10-45 USD. Yngstu verkefnin þurfa þó sum mun meira - og sumar lindir við Persaflóann skila olíu með minni tilkostnaði. En almennt má segja að flestar núverandi starfandi olíulindir séu á umræddu bili - og þoli því mjög lágt olíuverð.

Á grafinu hér til hliðar er sýnt á hvaða bili kostnaður við að sækja olíu í jörðu almennt er. Öll olíuvinnsla heimsins í dag er þarna sett í einn kassa (lengst til vinstri á grafinu). Olíuvinnsla sem til kemur á komandi árum og áratugum er greind eftir því af hvaða tagi hún er (kassarnir hægra megin á grafinu).

Hver kassi sýnir annars vegar magnið sem viðkomandi olíuvinnsla er áætluð að geta skilað (x-ásinn) og hins vegar hvað sú vinnsla almennt kostar (y-asinn). Hafa ber í huga að í einhverjum tilvikum verður kostnaðurinn ýmist minni eða meiri en neðri og efri mörk hvers kassa gefa til kynna. En skv. Rystad á um 60% vinnslunnar að rúmast innan vikmarkanna sem þarna eru sýnd. Til að einfalda málið er svo einnig sýndur áætlaður veginn meðalkostnaður hverrar vinnslutegundar (táknaður með hring í hverjum kassa fyrir sig). Fyrir lesendur er kannski einfaldast að taka mið af þeim meðalkostnaði.

Á grafinu, sem er birt hér að ofan, er auk tölfræði Rystad búið að bæta inn meira af upplýsingum. Sem gefur skýrari mynd af því hversu hátt olíuverð helstu olíuframleiðsluríkin þurfa (m.a. Rússland og Saudi Arabía) til að vinnslan skili þeim nægum tekjum til að reka ríkissjóð sinn hallalausan. Auk tölulegra upplýsinga um það hversu mikilli olíu ný vinnsla þarf að skila á næstu árum, til að viðhalda nauðsynlegu olíuframboði. Það er alveg sérstaklega áhugavert!

Nýjar olíulindir þurfa að skila mikilli olíu á komandi árum og þurfa hátt olíuverð

Eins og áður sagði, þá þola flestar núverandi starfandi olíulindir mjög lágt olíuverð. En hverri og einni starfandi olíulind hnignar jafnt og þétt (því starfandi vinnslusvæði eru einfaldlega líkt og verið sé að drekka úr tugþúsundum bolla sem hafa að geyma olíu). Það er reyndar umdeilt hver meðalhnignun starfandi olíulinda er. En gróflega má áætla að hún sé yfir heildina sem nemur um 2,5 - 3 milljónum tunna á dag (yfir árið). Að lágmarki.

Núverandi vinnslusvæðum, sem er stóri kassinn lengst til vinstri á grafinu hér fyrir ofan, skilar því sífellt minni framleiðslu. Og sá samdráttur er a.m.k. á bilinu 2,5 - 3 milljón tunnur pr. dag þegar horft er nokkur ár fram í tímann.

Myndin hér til hliðar er af einum tugþúsunda olíuvinnslusvæða af þessu tagi; Cook Inlet suður af meginlandsströnd Alaska skammt vestur af Anchorage. Svæði sem gaman er að heimsækja í tengslum við beint flug Icelandair til þessa stórkostlega hluta Bandaríkjanna.

Umrædd hnignun merkir að til að mæta henni er nauðsynlegt að sækja á næstu árum sem nemur um eða meira en 2,5-3 milljónir tunna af olíu á dag (að meðaltali) í nýjar olíulindir. Í nýja vinnslu. Bara til að viðhalda núverandi framleiðslumagni. Þar að auki fer olíuneysla heimsins sífellt vaxandi. Þess vegna þarf ný olíuvinnslan að skila ennþá meiri olíu en sem nemur þessari hnignun í núverandi vinnslu. Þ.e. svo olíuframboð verði viðunandi.

Enginn vill draga úr framleiðslu sinni

Svo til öll starfandi olíuverkefni heimsins eru keyrð á hámarksafköstum - því það borgar sig almennt að fá sem allra mestar tekjur af vinnslunni hverju sinni (nánast eingöngu í Saudi Arabíu er unnt að gefa í að einhverju marki; „skrúfa frá krananum“). Sá olíuframleiðandi er vandfundinn sem er áhugasamur um að draga úr framleiðslu sinni - þrátt fyrir mjög lágt olíuverð. Þess vegna getur dýfa í olíuverði - sem fer saman við mikinn slaka í efnahagsvexti - stundum teygst furðulega lengi á langinn.

Ein mikilvægasta ástæða dýfunar núna er vafalítið efnahagsslakinn í Kína (sem sumir óttast að sé viðvarandi vandamál). Auk mikillar aukningar á olíuframleiðslu vestur í Bandaríkjunum.

Gallinn er sá að núverandi lágt olíuverð stendur almennt ekki undir nýjum olíuverkefnum. Undantekningar þar á má finna á einstaka svæðum við Persaflóann. En almennt séð verður ekki ráðist í ný olíuverkefni meðan verðið er jafn lágt og er í dag. Eins og sjá má á grafinu hér að ofan þarf olíuverð að fara í um 60-80 USD/tunnu til að slík verkefni borgi sig.

Vegna eðlilegrar hnignunar núverandi olíulinda verður nauðsynleg að sækja mjög verulegt magn af olíu í nýjar olíulindir. Hvort sem það er í Noregshafi, Barentshafi, við Atlantshafsströnd Kanada, í Kaspíahafi, í Karahafi norður af Rússlandi, í Bandaríkjunum (tight oil eða shale oil), í kanadíska tjörusandinum (oil sands), djúpt undir landgrunni Brasilíu, í Írak, í Íran eða annars staðar í heimi hér. Þetta merkir að núverandi olíuverð - sem um skeið hefur verið um og undir 40 USD/tunnan - stenst ekki til lengdar. Því svo lágt verð mun valda því að olía framtíðarinnar verður ekki sótt. En það sem enginn veit, er hversu lengi verðið getur haldist svona lágt. Eða hvenær það mun fara hækkandi.

Einhæf tekjulind olíuframleiðsluríkja skapar vanda

Til að flækja málið ennþá meira, skiptir hér líka máli að mörg olíuríki þurfa helst miklu hærra olíuverð en sem nemur framleiðslukostnaði. Því þau reka stóran hluta ríkisútgjalda á olíuhagnaðinum. Sbr. grafið hér til hliðar.

Þar kemur t.d. fram að bæði Rússland og Saudi Arabía þurfa olíuverð í nágrenni við 105 USD/tunnu til að halda ríkissjóði sínum hallalausum. Lægra olíuverð merkir sem sagt óhjákvæmilega mikinn samdrátt ríkisútgjalda og/eða meiri skuldsetningu ríkissjóðs.

Vegna mjög sterka fjárfestingasjóða sinna þola sum olíuríkin það að vísu nokkuð lengi að takast á við lágt olíuverð. En þarna standa ríki bæði innan og utan OPEC samt mjög misvel að vígi. Mikilvægir olíuframleiðendur eins og Venesúela og Nígería þola t.d. illa lágt olíuverð. Þess vegna kann að koma að því að ef Saudi Arabía stendur fast á þeirri stefnu sinni að viðhalda miklu olíuframboði, muni óánægja magnast innan OPEC. Vandi hinna ríkjanna er sá að þau hafa litla sem enga getu til að draga úr olíuframleiðslu sinni (í því skyni að minnka framboð og hækka olíuverð). Valdið er sem sagt fyrst og fremst hjá Sádunum og vinveittum nágrönnum þeirra eins og Kuwait og Sameinuðu arabísku furstadæmunum (UAE). Meðan öðrum blæðir út.

Niðurstaðan er sú, að ef Saudi Arabía vill áfram viðhalda markaðshlutdeild sinni á olíumörkuðum (og/eða þrengja að óvinum sínum), þó svo það þýði verðstríð, þá mun olíuverð áfram haldast mjög lágt. En að því mun koma að lágt olíuverð mun hafa svo heftandi áhrif á olíuframleiðslu að aukið jafnvægi verður milli olíuframboðs og -neyslu (eftirspurnar). Og þá mun verðið hækka i a.m.k. 60-90 USD. En hvenær það verður? Nobody knows!

Athugasemdir

[Borgþór Jónsson, 8.1.2016 kl. 17:42]

Það virðist vera minni háttar galli í línuritinu sem sýnir "breakevenpoint"fyrir löndin

Línuritð virðist ekki gera ráð fyrir gengisfalli gjaldmiðla flestra olíuríkja.

Til dæmis er gengisfall Rúblunnar orðið meira en 50% og tekjur ríkissjóðs standa því í stað þrátt fyrir olíuverðslækkunina.

Kostnaðurinn við vinnslu olíuna hefur líka lækkað verulega,en hann er að mestu í rúblum.

Þrátt fyrir þessa miklu verðlækkun á olíunni er vöruskiftajöfnuður rússa alltaf hagstæður og skuldir ríkissjóðs eru farnar að lækka aftur eftir töluverða hækkun í byrjun árs.

Halli á ríkissjóðnum er um 0,5%.

Rússneska ríkissjóðnum virðist því engin hætta búin í bili alla vega,nema olíuverð lækki verulega.

Á hinn bóginn kemur þetta þetta illa niður á almenningi og sumum fyrirtækjum,en það er önnur saga.

.

Saudar hafa aftur á móti farið aðra leið og haldið genginu föstu og þurfa af þeim sökum að ganga mjög hratt á eignir sínar.

Að sama skapi hafa ekki orðið kostnaðarlækkanir í vinnslunni eins og í Rússlandi.

Mér þykir einsýnt að Rússar geti haldið út miklu lengur en Saudar með lágt olíuverð.

Á endanum munu Saudar þó þurfa að láta gengið falla,en það gæti hins vegar orðið erfitt pólitískt hjá þeim.

[Ketill Sigurjónsson, 8.1.2016 kl. 18:45]

Tek enga ábyrgð á tölunum; þær eru frá Rystad, IMF og Deutsche bank. Og það er hárrétt að lækkandi rúbla hefur dregið mjög úr kostnaði í rússneskri olíuvinnslu (og sama gildir um álframleiðslukostnaðinn þar).

Skv. þessari frétt verður fjárlagahalli Rússlands í ár (2016) rúmlega 20 milljarðar USD m.v. olíuverð í 40 USD/tunnan:

Russia's budget deficit is expected to reach 1.5 trillion rubles ($21.7 billion) in 2016 with an oil price baseline of $40 a barrel, Deputy Finance Minister Maxim Oreshkin said Friday, Interfax agency reported.

http://www.themoscowtimes.com/business/article/russias-budget-deficit-to-reach-21bln-in-2016--finance-ministry/552575.html

[Borgþór Jónsson, 8.1.2016 kl. 21:06]

Þetta gæti litið út eins og ca.10% niðurskurður ef þeir vilja halda hallalausum fjárlögum.

Líklega verða þeir að auka skuldir ríkissjóðsins eitthvað.

Ef tölurnar á línuritinu væru notaðar væri niðurskurðarþörfin  á ríkissjóði einhversstaðar nálægt 30% af því að það er ekki gert fyrir gengisfellingunni sýnist mér.