Orku- og loftslagsstefna stjórnvalda

Þegar litið er til fólksfjölda einstakra ríkja og orkuframleiðslu, kemur svolítið athyglisvert í ljós: Ísland er mesti orkuframleiðandi veraldar.

Já - jafnvel þó svo miðað sé við alla orku, bæði græna og svarta og þar með talin öll kolavinnsla ásamt allri olíu- og gasvinnslu, þá er Ísland nefnilega einhver allramesti orkuframleiðandi og orkunotandi veraldar. Miðað við stærð þjóðarinnar að sjálfsögðu; höfðatölu.

Það þykir kannski ekki par fínt að framleiða og nota svo svakalega mikla orku, eins og Íslendingar gera. Gæti verið túlkað sem bruðl og óhóf.  En þegar dýpra er kafað kemur jú upp sú stórkostlega staðreynd, að öll þessi mikla orkuframleiðsla Íslands byggist á grænni orku. Og þessi staðreynd skapar okkur Íslendingum mikla sérstöðu; þegar eingöngu er litið til grænu orkunnar verður Ísland líkt og fögur stjarna á svörtum himni.

Ástæðan fyrir því að Orkubloggið vill vekja athygli á þessari staðreynd, er að nú standa yfir í Kaupmannahöfn samningaviðræður um markmið og skuldbindingar um að takmarka losun gróðurhúsalofttegunda, eftir að s.k. Kyoto-tímabili lýkur 2012. Í því sambandi er nauðsynlegt að spá svolítið í þróun orkunotkunar og hvernig sum ríki heims, eins og flest Evrópuríkin, Bandaríkin og Kína, byggja efnahags sinn á kolvetnisbruna meðan önnur ríki nýta fyrst og fremst endurnýjanlegar náttúruauðlindir.

Eins og við öll vitum olli iðnbyltingin straumhvörfum í efnahagslífi heimsins. Grundvöllurinn að þeirri velmegun sem við þekkjum í dag, byggist á iðnvæðingu. Framan af voru kol undirstaða iðnbyltingarinnar. Á 20. öld tók svo olían við sem undirstaða iðnþróunar. Samfara þessu urðu miklar tækniframfarir, framfarir í matvælaframleiðslu, framfarir í læknisfræði o.s.frv. Framfarir sem þó allar byggðust á einum grundvallarþætti: Ódýrri orku.

En þessu fylgdi leiðinda fylgifiskur. Sem er stórfelld losun kolefnis vegna bruna á kolvetniseldsneyti. Menn deila að vísu um það hvort og hvaða áhrif kolefnislosunin hafi. Seint verður algerlega fullsannað að hún valdi umtalsverðri hlýnun og/eða neikvæðum veðurfarsbreytingum. Skynsamt fólk hlýtur þó að setja á sig öryggisbeltið þegar það sest upp í bíl; það er ekkert vit í öðru en að sporna gegn mögulegum alvarlegum loftslagsbreytingum af völdum manna. Annað væri alger einfeldni og fáheyrt fyrirhyggjuleysi.

Þess vegna er Orkubloggarinn einlægur stuðningsmaður þess að lönd heimsins reyni að takmarka losun gróðurhúsalofttegunda. En Orkubloggarinn álítur engu að síður mikilvægt að skynsemi og raunsæi ráði för í loftslagsstefnu Íslands. Og er afar hugsi yfir þeirri "metnaðarfullu" stefnu íslenska umhverfisráðherrans og sitjandi ríkisstjórnar að Ísland eigi að vera í fararbroddi í þessari baráttu.

Lang mikilvægasta atriðið í að takmarka losun gróðurhúsalofttegunda felst í því að minnka hlutfall jarðefnaeldsneytis í orkunotkun. Flestar og nánast allar iðnvæddar þjóðir veraldarinnar fá orku sína að langstærstu leyti frá kolvetnisauðlindum í jörðu (kolum, olíu og gasi). Þessar þjóðir eiga tæknilega tiltölulega auðvelt með að auka hlutfall endurnýjanlegrar orku, t.d. með því að byggja fleiri vindorkuver, sólarorkuver, lághitavirkjanir og síðast en ekki síst kjarnorkuver.

Svo skiptir líka miklu að spara orku með því t.d. að framleiða sparneytnari bíla og einangra hús betur, en flestir Íslendingar sem hafa ferðast erlendis þekkja það hversu ömurlega illa einangruð hús í útlöndum eru.

Ísland er mesta orkuveldi veraldar. Engin þjóð framleiðir og notar jafn mikla orku eins og Íslendingar, m.v. fólksfjölda. Nema þá kannski olíuríkin við Persaflóa, auk þess sem olíuveldin Kanada og Noregur eru líka risaframleiðendur á orku.

Að einu leyti sker Ísland sig algerlega úr í þessum ofurorkuhópi: Allt rafmagn á Íslandi kemur nefnilega frá endurnýjanlegum orkulindum - þveröfugt við Persaflóaríkin sem byggja sína orkuframleiðslu og notkun eingöngu á olíu og gasi. Og þó svo bæði Noregur og Kanada framleiði mikið af grænni orku (með vatnsafli) er orkubúskapur þessara landa líka allt annar og svartari en Íslendinga. Af því bæði þessi lönd eru stórframleiðendur og útflytjendur á olíu og gasi.

Ísland er eitt örfárra dæma um vestrænt land þar sem raforkubúskapurinn byggir alfarið á endurnýjanlegri orku. Einungis Noregur kemst með tærnar þar sem Ísland hefur sína grænu hæla í raforkuframleiðslu og talsvert langt þar á eftir koma lönd eins og Nýja Sjáland og Kanada. Og sem fyrr segir eru bæði Noregur og Kanada stórtæk í olíuframleiðslu og olíuútflutningi. Og Kanadamenn þar að auki á kafi í einhverri sóðalegustu olíuframleiðslu heims (úr olíusandi). Það er þess vegna í meira lagi skrítið þegar því er haldið fram að Ísland þurfi að "bæta orðspor sitt" í tengslum við losun gróðurhúsalofttegunda.

Sérstaða Íslands í orkugeiranum er mikil. Og að sumu leyti bæði góð og slæm. Góð að því leyti að við eigum auðvelt með að fullnægja raforkuþörf okkar með endurnýjanlegri orku. En slæm að því leyti að við eigum nánast enga möguleika til að auka hlutfall endurnýjanlegrar orku í raforkubúskapnum.

Sumir kunna að segja að þetta sé ekki kjarni málsins. Að við eigum margvíslega möguleika til að minnka losun gróðurhúsalofttegunda, algerlega án tillits til þess hvernig staðið er hér að raforkuframleiðslu. Með nýrri og betri tækni gætum við t.d. minnkað losun frá fiskiskipaflotanum, við gætum sett strangari losunarkröfur á stóriðjuna og við gætum líka minnkað losun frá bílaflotanum með því að nota t.d. meira lífmassaeldsneyti og/eða rafbíla.

Þetta er allt satt og rétt. Íslenski bílaflotinn losar t.a.m. mikið af gróðurhúsalofttegundum og Íslendingar eiga ansið marga bíla. Og margt smátt getur vissulega gert eitt stórt.

Nú liggur loksins sæmilega ljóst fyrir hver er afstaða íslenskra stjórnvalda á Loftslagsráðstefnunni í Kaupmannahöfn. Af fyrstu drögum  að aðgerðaráætlun Íslands í loftslagsmálum, sem birt var á vef umhverfisráðuneytisins í gær 9. desember, virðist sem íslensk stjórnvöld miði að því að við verðum að mestu leyti samstíga Evrópusambandinu í því hversu mikið eigi hér að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. 

Í grófum dráttum virðist stefnan gera ráð fyrir því að Ísland verði að fullu bundið að losunartakmörkunum ESB gagnvart bæði stóriðju og flugi. Einnig virðist gert ráð fyrir að losun frá annarri starfsemi verði minnkuð í takt við markmið ESB. Þetta er þó enn óljóst; í áðurnefndri aðgerðaráætlun frá því í gær er talað um 19-32% minni losun árið 2020 en var árið 2005 og í viðtölum hefur umhverfisráðherra ítrekað talað um 15% samdrátt í losun 2020 m.v. það sem var 1990. Það er þó a.m.k. ljóst að gert er ráð fyrir mjög miklum samdrætti í losun Íslendinga á gróðurhúsalofttegundum á næstu tíu árum. Og þar að auki má nefna að í aðgerðaráætluninni segir að íslensk stjórnvöld hafi sett sér það markmið að draga úr nettólosun (kolefnisbinding innifalin) um 50-75% fram til 2050. Hvort viðmiðunarárið þarna er 1990, 2005 eða eitthvað annað er ekki augljóst. Enda er í reynd einungis um drög að aðgerðaráætlun að ræða en raunveruleg loftslagsstefna íslenskra stjórnvalda ennþá óljós.

Það sem aftur á móti liggur fyrir er alger stefnubreyting frá því sem var í aðdraganda Kyoto-bókunarinnar. Þá var niðurstaðan sú að Ísland fékk mestu losunarheimildina; 10% umfram losunina viðmiðunarárið 1990. Þar að baki voru veigamikil rök og afar villandi þegar núverandi umhverfisráðherra lýsir þeirri losunarheimild Íslands í Kyoto-bókuninni sem "undanþágu". Þetta var einfaldlega talin sanngjörn niðurstaða.

Í Kyoto-viðræðunum mótuðust samningsmarkmið Íslands af þeirri staðreynd að við framleiðum allt okkar rafmagn frá endurnýjanlegum auðlindum en ekki með kolvetniseldsneyti. Og þar var mjög litið til þess að ef Ísland ætti að taka á sig skuldbindingar um að draga úr losun, yrði útilokað að hér yrði byggð ný stóriðja á skuldbindingartímabilinu. Nú stendur aftur á móti til að Ísland - sem er eyja þúsundir km frá meginlandi Evrópu (mjög háð flugsamgöngum) og framleiðir allt sitt rafmagn með endurnýjanlegum orkulindum - ætli að taka á sig sambærilegar skuldbindingar í loftslagsmálum eins og eitthvert iðnvæddasta og mest mengandi ríkjabandalag heimsins.

Velta má fyrir sér hvað ráði þessum samningsmarkmiðum Íslands? Því er reyndar svarað í aðgerðaráætluninni, því þar segir berum orðum að eitt helsta leiðarljósið að baki henni sé "metnaður". Að Ísland eigi að vera "í fararbroddi í viðleitni við að draga úr losun". Þetta er athyglisvert. Samkvæmt þessu ætlar Ísland sér forystuhlutverk í að minnka kolefnislosun í veröldinni og tekur þess vegna á sig samsvarandi skyldur eins og einhverjir mestu kolvetnissóðar heimsins.

Hugsjónin er falleg. En er þetta rökrétt stefna?  Er einhver sanngirni eða rökvísi í því að lífræni bóndinn sem hefur varla notað eitt einasta korn af tilbúnum áburð í áratugi, svo dregin sé upp myndlíking, taki á sig skuldbindingu um að minnka áburðarnotkun sína til jafns á við verksmiðjubændurna. Væri ekki nær að Ísland legði fremur áherslu á að kynna sig sem einn af mikilvægum leikendunum í því að hjálpa versmiðjulandbúnaðinum - þ.e.a.s. þjóðunum sem eru ennþá nær algerlega háðar kolvetniseldsneyti - til að minnka þessa fíkn sína í kolvetniseldsneyti?

Við búum meira að segja svo vel að útí Evrópu eru nokkrir fremstu vísindamenn álfunnar og einhver öflugustu stórfyrirtækin búin að undirbúa jarðveginn fyrir okkur. Orkubloggarinn hefur áður nefnt Desertec-verkefnið, sem ætlað er að verða mikilvægur þáttur í því að breyta orkubúskap Evrópu. Þar er m.a. horft til möguleikans á að Evrópa kaupi græna orku frá Íslandi. Það ætti að vera einn af grunnvallarþáttunum í orku- og loftslagsstefnu íslenskra stjórnvalda. Bloggarinn hefur reyndar líka talað fyrir því að við eigum að brjótast útúr þessari þröngu og arfavitleysu Icesave-deilu og þess í stað bjóða breskum stjórnvöldum og ESB í viðræður um víðtæka samvinnu í orkumálum.

Hvergi í Evrópu er ónýtt endurnýjanleg orka aðgengilegri en á Íslandi. Sé miðað við fólksfjölda, þá á Ísland einfaldlega mestu og bestu tækifæri heimsins í endurnýjanlegri orku. Það skapar okkur einstaka möguleika.

En þetta virðast íslensk stjórnvöld ekki skynja. Telja framtíð Íslands og hinnar örsmáu íslensku þjóðar aftur á móti best borgið með því að við stimplum okkur í flokk með þeim ríkjum sem byggja orkubúskap sinn nánast alfarið á kolvetnisbruna. Að mati Orkubloggarans er einfaldlega ekki heil brú í þeirri stefnu.

Það er enginn vandi fyrir umhverfisráðherra og flokksmenn hennar að vera stórhuga í umhverfismálum, þó svo þau myndu draga aðeins úr metnaði sínum gagnvart losun gróðurhúsalofttegunda. Alþingi getur vel varið meira fjármagni í að sporna gegn jarðvegseyðingu og ofbeit og/eða í endurheimt votlendis, án þess að múlbinda þjóðina til að taka þátt í kostnaði vegna nauðsynlegra breytinga á orkubúskap Evrópu. Ísland er einfaldlega grænasta raforkuland í heimi og á enga mengunarskuld að gjalda í alþjóðlegu samhengi.

Orkubloggið leyfir sér að minna á athyglisvert erindi Halldórs Þorgeirssonar  frá Orkuþingi árið 2001. Halldór var lykilmaður í að semja um hver yrði skuldbinding Íslands skv. Kyoto-bókuninni og er sennilega sá Íslendingur sem best þekkir til Loftslagssamningsins. Hann starfar nú á skrifstofu  Loftslagssamningsins í Bonn og gegnir þar einni æðstu stöðunni innan þessarar mikilvægu stofnunar. Það er auðvitað engan veginn víst að Halldór sé sammála því sem Orkubloggarinn hefur hér haldið fram. En í áðurnefndu erindi sagði Halldór m.a.:

"Ísland stendur mjög vel í loftslagsmálunum. Miklu skiptir að litið sé til réttra mælikvarða þegar mat er lagt á stöðu ríkja á þessu sviði. 96% losunar gróðurhúsalofttegunda frá iðnríkjunum kemur frá bruna jarðefnaeldsneytis. Notkun jarðefnaeldsneytis er því rót þess vanda sem jarðarbúar standa nú frammi fyrir gagnvart loftslagsbreytingum af manna völdum. Baráttan við loftslagsvandann snýst því öðru fremur um það að draga úr notkun jarðefnaeldsneytis og að nota endurnýjanlega orkugjafa annað hvort beint eða til þess að framleiða eldsneyti s.s. vetni.

Eins og staðan er í dag þá kemur 99,9 % af raforkuframleiðslunni hér á landi frá endurnýjanlegum orkugjöfum. 70% af frumorkuþörfinni er mætt með endurnýjanlegum orkugjöfum. Þetta hlutfall er hæst hjá okkur af þeim ríkjum sem við berum okkur almennt saman við. Þetta hlutfall verður ekki hækkað enn frekar nema með því að draga úr olíunotkun í samgöngum og sjávarútvegi eða með því að auka notkun endurnýjanlegra orkugjafa t.d. með vetni sem millilið.

Það má því segja að loftslagsmálin snúist öðru fremur um orkubúskap mannkynsins. Ekki verður haldið áfram á þeirri braut að auka sífellt orkunotkunina og að mæta aukinni orkuþörf hvort sem er á heimilunum, í samgöngum eða í atvinnulífinu með jarðefnaeldsneyti. Áhugi hefur þegar aukist á nýtingu kjarnorku til raforkuframleiðslu með þeim úrgangs- og öryggisvandamálum sem því tengjast. Nýting endurnýjanlegrar orku leysir ekki allan vanda en hún getur skipt miklu máli á vissum svæðum.

Mikilvægt er að aukning orkunotkunar í þróunarríkjunum verði mætt með endurnýjanlegum orkulindum þar sem kostur er. Þar eru víða ónýttir möguleikar. Skortur á þekkingu takmarkar hins vegar möguleika þróunarríkjanna til þess að nýta eigin orkulindir en litla þekkingu þarf hins vegar til þess að auka notkun á jarðefnaeldsneyti til raforkuframleiðslu. Það er því ljóst að þörfin fyrir þá þekkingu sem byggst hefur upp hér á landi við beislun orku náttúrunnar mun aukast og við Íslendingar getum miðlað öðrum af okkar reynslu."

Nákvæmlega! Miðlum öðrum af okkar reynslu. Bjóðum fram okkar þekkingu og leitum eftir samstarfi um að nýta orku Íslands með skynsamlegum hætti og til hagsbóta fyrir bæði Íslendinga og aðra sem vilja kaupa og nýta sér þessa orku. En skipum okkur ekki í ruslflokk orkugeirans á grundvelli einhvers misskilins metnaðar um að Ísland þurfi að standa fremst í flokki þeirra sem draga úr losun.

Einhverjum kann að finnast þetta hálf undarlegt tuð hjá Orkubloggaranum. Er ekki barrrasta fínt að Ísland sýni "metnað" í loftslagsmálum? Þar að auki virðist nokkuð almenn samstaða um málið. Ekki einu sinni krónískir nöldrarar eins og Samtök atvinnulífsins hafa gert athugasemd við málatilbúnað umhverfisráðherra.

Í reynd snýst þetta samt allt um peninga. Af aðgerðaráætluninni er augljóst að losunarmarkmiðunum er ætlað að réttlæta auknar álögur á t.d. eldsneyti og líklega einnig á bifreiðar. Það mun koma niður á kaupmætti almennings, hækka verðtryggð lán o.s.frv. Ennþá verra er, að ein af grunnforsendunum fyrir þessari losunarstefnu virðast vera einhver þokukennd tækifæri að koma fiskiskipaflotanum á "jurtaolíu" eða annað lífmassaeldsneyti. Repjan er vissulega spennandi - en miðað við þau smáu verkefni sem eru í gangi hér með tilraunir af því tagi, er þetta vægast sagt vafsöm forsenda fyrir svo mikilvægri pólitískri ákvörðun sem loftslagsstefna stjórnvalda er.

Til að gera langa sögu stutta er satt að segja mikil óvissa um að unnt verði að standa við þau markmið að minnka losun hér verulega innan tíu ára eða svo. Nema þá a.m.k. með mjög umtalsverðum auknum skattaálögum. Þar að auki er vert að minnast þess að losunarheimildir hafa fjárhagslegt verðmæti. Íslands hefur þá sérstöðu að nota ekkert kolvetniseldsneyti til rafmagnsframleiðslu, meðan flest önnur ríki eru að framleiða 70-90% af rafmagninu sínu með kolvetnisbruna. Það er sérkennilegt að nýta ekki þessa sérstöðu og setja okkur þess í stað í sama flokk eins og kolsvartar kolaþjóðir Evrópu. Þó svo Íslendingar aki um á bílum og geri út fiskiskip er varla réttlætanlegt að við eigum að sætta okkur við jafn takmarkaðar losunarheimildir eins og þjóðir sem byggja velmegun sína og kolvetnisbruna.

Fyrir vikið er líklega best fyrir íslensku þjóðina að Kaupmannahafnar-ráðstefnan skili engri endanlegri niðurstöðu og íslensk stjórnvöld fái tækifæri til að endurmeta samningsmarkmið sín og kynna þau. Bara verst að nú er hann Halldór líklega ekki í samninganefnd Íslands.

 

Athugasemdir

[Sigurjón Jónsson, 11.12.2009 kl. 13:58]

Þakka þér fyrir góðan pistil Ketill.

Ég er búinn að vera að tuða um það í nokkur ár að allt þetta "global Warming" kjaftæði sé fyrst og fremst drifið áfram af græðgi peninga manna og ásælni stjórnmála manna í skattfé. 

Fyrir utan það að þetta er alveg frábær leið fyrir stórfyrirtæki og peninga menn til að ná yfirráðum á allri framleiðslu í heiminum.

Ef meiningin er að minnka mengun, þá mundu menn snúa sér að því, með því að setja lög og reglur um mengun.

En það er ekki leiðin sem menn vilja fara, helgur vilja þeir setja upp flókið kerfi til að kaupa og selja mengunarkvóta  sem þjónar aðeins pólitískum og peningalegum hagsmunum.

Þetta mun ekki leiða til minni mengunar, en það mun vissulega leiða til samþjöppunar valds í heiminum.

[Héðinn Björnsson, 11.12.2009 kl. 14:24]

Við losum um 7,5 tonn af CO2 á mann á ári en heimsmeðaltalið er um helmingurinn af því. Af hverju ættum við að hafa meiri losunarrétt en aðrir? Eigum við stærri hlutdeild í lofthjúpnum? Við eigum að stefna að því að ná heimsmeðaltalinu í losun á íbúa og fylgja því svo niður. Að við ráðum ekki við að ná meðaltalinu með allar þær endurnýjanlegu orkuauðlyndir sem við höfum yfir að ráða er náttúrulega bara pínlegt.

[Auður H Ingólfsdóttir (IP-tala skráð) 11.12.2009 kl. 14:49]

Það er sjaldgæft og um leið ánægjulegt, að sjá fjallað um þessi mál á vandaðan og yfirvegaðan hátt. Þökk fyrir það.

Enn á eftir að koma betur í ljós hvað liggur að baki aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar. Það hefur t.d. verið opinber stefna Íslands að draga úr losun frá samgöngugeiranum síðan 2002, en engu að síður hefur losun frá Vegasamgöngum aukist gríðarlega, eða um 80% tímabilið 1990-2007 (þar af stór hluti aukningarinnar síðustu þrjú ár þessa tímabils - eða 2005-2007). 

Ég held þó liggi heldur meira að baki stefnumörkuninni í þetta sinn en oft áður, t.d. ítarleg skýrsla um möguleika Íslands til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, (nefnd sem Dr. Brynhildur Davíðsdóttir fór fyrir). Þá hefur einnig verið lítið fjallað um það opinberlega hvað það felur í sér ef Ísland fer í nánara samstarf við ESB í þessum málum, en það mátti lesa það úr orðum umhverfisráðherra í nýlegu viðtali að það muni hafa talsvert mikil áhrif um hvaða losunarmarkmið eru raunhæf. Væri fróðlegt að sjá ítarlega greiningu í fjölmiðlum á því hvað það nákvæmlega þýðir að álverin fari inn í kvótakerfi ESB árið 2013, og hvaða möguleikar séu í stöðunni fyrir Ísland hvað þetta varðar. 

Svo má einnig nefna það að ef endurheimt votlendis verður viðurkennd sem leið til að binda kolefni þá erum við í allt annarri stöðu en áður, þar erum við að tala um mögulega mjög stórar tölur, enda fámenn þjóð í stóru landi þar sem hart var gengið fram á sínum tíma að ræsa fram mýrar.

Íslenska ákvæðið var klárlega undanþáguákvæði - það kemur beinlínis fram í ákvörðuninni að ákveðin tegun losunar í hagkerfum undir ákveðinni stærð skuli vera undanskilin hinu almenna bókhaldi. Og það er einmitt þetta undanþágueinkenni sem gerir erfitt fyrir að halda í það áfram sem samningsmarkmið - það fellur hvergi að neinu öðru í samningaviðræðunum, og flækir málin í stað þess að greiða fyrir.

Allavega - það er mjög þarft og gagnlegt að fá fram raunverulega umræðu um þessi mál. Hvað getum við gert? Hvað er raunhæft?

[Sigurjón Jónsson, 11.12.2009 kl. 15:57]

Auður mín

Það sem við getum gert er að menga minna, það er raunhæft.

En að taka þátt í kvótakaupum á losunarheimildum eða vera með einhvern kattarþvott á samvisku okkar með að moka ofan í skurði, er kjánalegt og minnkar ekki mengun í heiminum.

[Ketill Sigurjónsson, 11.12.2009 kl. 16:05]

Af gefnu tilefni vil ég ítreka, að ég styð eindregið að dregið verði úr losun á heimsvísu. Ábyrgðin þar á ætti fyrst og fremst að hvíla á þeim sem mest hafa losað í gegnum tíðina og/eða þeim sem framleiða kolvetniseldsneytið og hagnast á því.

Ég álít að Ísland eigi fyllilega skilið að þurfa ekki að draga úr losun. Við framleiðum ekki rafmagn með kolvetnisbruna og eigum því takmarkaðri tækifæri en flestar aðrar iðbvæddar þjóðir til að minnka losun. Það er kjarni málsins. Þar að auki höfum við enga kola- eða olíuvinnslu og njótum því ekki hagnaðar af þörf manna fyrir slíkt eldsneyti.

Loks þykir mér hæpið þegar fólk segir að losun frá Íslendingum sé mjög mikil í alþjóðlegu samhengi. Þegar litið er til iðnvæddra ríkja þá er Ísland ekki mjög ofarlega á blaði. Kemst varla inn á topp 50 listann yfir mestu kolefnissóðana.

Auðvitað erum við með miklu meiri losun en heimsmeðaltalið. Þó það nú væri; við erum jú ekki þróunarland. En við hljótum að miða okkur við ríki, sem eru með svipað efnahagslíf. Og þar erum við ekki mjög hátt á lista. Þökk sé íslensku vatnsafli og íslenskum jarðvarma.

Enn og aftur: Ég er sammála því að dregið verði úr kolefnislosun. En tel að þar eigi fyrst og fremst að líta til þess að minnka losun frá rafmagnsframleiðslu (kol og gas) og að ríki sem losa lítið sem ekkert með slíkum bruna og hafa engar tekjur af olíu, eigi að njóta þess.

Það ætti kannski að breyta um aðferðarfræði í þessum loftslagsmálum. Og ráðast að rótum vandans. T.d. skattleggja alla olíu-, kola- og gasvinnslu á framleiðslustigi. Og þar með gera hreina orku samkeppnishæfari strax á því stigi. Þess í stað er bersýnilega verið að búa til kerfi sem felst í því að ríkisvaldið geti skattlagt alla íbúana í nafni umhverfisverndar. En það er önnur saga.

[Andrés Kristjánsson, 11.12.2009 kl. 19:05]

"Auðvitað erum við með miklu meiri losun en heimsmeðaltalið. Þó það nú væri; við erum jú ekki þróunarland. En við hljótum að miða okkur við ríki, sem eru með svipað efnahagslíf. Og þar erum við ekki mjög hátt á lista. Þökk sé íslensku vatnsafli og íslenskum jarðvarma."

Vandamálið í hnotskurn. Hinn vestræni heimur, sem hefur mengað í nokkrar aldir og nýtt sér yfirburði sína til að sölsa undir sig auðlindir hinna "vanþróuðu", eiga guðdómlegan rétt á því að menga meir því þeir eru æðri.

Auðvitað ættu hin vestrænu stórfyritæki að taka á sig þá mengun þeir spúa út í andrúmsloftið sama hvort það sé í Nígeríu eða Bretlandi.

Við Íslendingar myndum græða á jafn sanngjarnri lausn, enda álveirin í eigu Breta og Bandaríkjamanna.

[Jón Erlingur Jónsson (IP-tala skráð) 13.12.2009 kl. 22:42]

Ég þakka fyrir mjög áhugavert blogg, þótt ég sé ekki sammála öllu í þessarri færslu.

Íslendingar losa 14.2 tonn CO2-ígilda á íbúa og eru í 9. sæti þróaðra ríkja í losun árið 2007. Langt yfir meðaltali Evrópuríkja, með mun meiri losun á mann en kolaríkin Þýskaland og Bretland. Tekið héðan:

http://www.umhverfisraduneyti.is/media/PDF_skrar/Loftslag.pdf

Ef ég man rétt var verið að gangsetja Fjarðarál þetta ár svo það er líklega ekki að fullu komið inn í þessar tölur. Á hinn bóginn hefur akstur áreiðanlega minnkað eftir hrunið mikla. Umfjöllunin um útblástur frá Íslandi byrjar á síðu 24 í skýrslunni.

Mín skoðun er að þeir sem losi mikið hafi meiri skyldu til að draga úr losun en þeir sem losa lítið. Einnig verður að líta til þess hvaða möguleika hver þjóð hefur á því að draga úr losun. Mér sýnist kominn tími til að taka til hendinni í þessu máli.

[Ketill Sigurjónsson, 13.12.2009 kl. 23:17]

Takk Jón Erlingur. Þú ert væntanlega að vísa til súluritsins á bls. 28 í gróðurhúsaskýrslunni. Sá listi er ekki tæmandi. Skv. upplýsingum frá IEA og fleirum eru mun fleiri þjóðir sem losa meira pr. capita en Ísland.

En það sem ég er fyrst og fremst að benda á, er að möguleikar í að minka losun umtalsvart ráðast fyrst og fremst af því að breytingar verði í raforkuframleiðslu. Þetta snýst nánast um eitt atriði; að loka kolaorkuverum. Það er hið raunverulega vandamál. Ísland á þar "enga sök" og enga möguleika til að auka hlutfall endurnýjanlegra orkugjafa. Þetta álít ég vera það sem máli skiptir og þess vegna undarlegt að Ísland eigi að vera með sömu prósentu eins og ESB.

[Jón Erlingur Jónsson (IP-tala skráð) 13.12.2009 kl. 23:57]

Ég veit að það eru fleiri lönd ofan við okkur, sem eru yfirleitt ekki talin með þróuðum ríkjum. Ekki mörg þó, en þarna á listanum eru þau lönd sem við berum okkur aðallega saman við.

Kolaorkuverin eru stærsta vandamálið, þar er ég sammála þér. Ætli eyðing skóga komi ekki þar á eftir og þar eru Íslendingar heldur ekki miklir sökudólgar. Samgöngur (fólks- og vöruflutningar) eru á svipuðu róli og skógareyðing. Þar held ég að sé pottur brotinn á Íslandi. Það ætti t.d. að vera löngu búið að minnka innflutning á eyðslufrekum bílum.

Rafskaut álveranna eru úr kolum og þó þau séu ekki notuð til orkuframleiðslu brenna þau upp í kerjum álveranna. Það er ekki auðvelt að minnka þá kolanotkun öðruvísi en að loka álverum. En það er hægt að jafna losunina með skógrækt eða landgræðslu t.d. Einnig eru möguleikar á að setja á fót verkefni sem minnkar losun í öðrum heimshlutum og fá losunarheimildir út á það.

Eins og Auður hér að ofan velti ég því fyrir mér hvaða áhrif það hefur að Ísland gangi undir hatt ESB loftslagsmálum. ESB ríkin ganga á undan öðrum og það gerir því væntanlega talsverðar kröfur að vera í fylkingu með þeim. Hins vegar hef ég ekki trú á að þau vilji hrekja alla álvinnslu úr álfunni. Þegar byrðum er skipt milli ESB ríkja er horft til þess hvaða möguleika ríkin hafa á því að draga úr losun og kostnaði við það.