Undir rauðri kápu Kína

Það ætlaði hreinlega allt um koll a keyra í Netheimum Kína um daginn. Þegar ungi viðskiptafræði-neminn hún Wang Zifei smeygði sér úr rauðu kápunni sinni. Og sat svo fíngerð og yfirveguð í stutta svarta kjólnum og hlustaði með athygli á Obama Bandaríkjaforseta, sem þarna ávarpaði kínverska námsmenn á ferð sinni um Shanghai í nóvember sem leið.

Kína er heillandi og furðulegt ríki. Öll vitum við að undir rauðri kápu Kína má nú líka finna kolsvartan heim kapítalismans. Þetta er samsetning sem margir töldu ómögulega, en virðist barrrasta virka nokkuð vel þarna í Austrinu.

Með því að innleiða takmarkaðan kapítalisma og opna fyrir erlenda fjárfestingu í hinu ríkisvædda alræði, tókst kínverskum stjórnvöldum að koma á blússandi hagvexti. Fyrir vikið hefur kínverska efnahagskerfið vaxið ótrúlega hratt. Vandamálið er bara að enginn veit hvort þessi öri vöxtur stenst til lengdar. Þó svo hún Wang Zifei hafi náð að höndla vel bæði rauða og svarta litinn, þarna í hátíðarsal Shanghai Jiao Tong háskólans, þá gæti Kína lent í miklum vandræðum ef grunnurinn reynist ótraustur.

Kína er að sumu leyti eins og kleyfhugi. Tökum kínverska orkugeirann sem dæmi. Kína er með hröðustu uppbyggingu nýrra kolaorkuvera OG líka það ríki þar sem endurnýjanleg orka vex hvað hraðast. Nú síðast var kínverska þingið að samþykkja nýja löggjöf, sem skyldar allar rafveitur til að kaupa ALLT rafmagn sem framleitt er með endurnýjanlegum hætti.

Einfalt og gott. Stjórnvöld eiga svo að móta nánar hvernig að þessu verður staðið, en með lögunum á að tryggja að Kína verði til framtíðar í fararbroddi ríkja við að auka hlutfall endurnýjanlegrar orku. Á sama tíma eru kínversku kolaorkuverin einhver þau subbulegustu í heimi, enda kínversku brúnkolin svo sannarlega engin hágæðavara.

Ekki eru menn sammála um hvað sé framundan í kínversku efnahagslífi. Langt frá því. Þegar maður horfir á bandarísku fréttastöðvarnar virðast bjartsýnu Nautin allsráðandi. Það er reyndar svolítið áberandi, að bandarísku fjölmiðlanautin, sem nú þykjast sjá kreppuna æða skrækjandi burt, voru á sínum tíma flest dugleg að hæðast að þeim sem vöruðu við yfirvofandi ofhitnun efnahagslífsins. Það má svo sem vel vera að allt sé að fara aftur á skrið og að hikstinn í Kína sé þegar yfirstaðinn. Kannski er allt í besta lagi - bæði í hinu ríkisstyrkta bandaríska efnahagslífi og undir hinni rauðu kápu Kína. Stærð kínversku þjóðarinnar, miklar náttúruauðlindir landsins, sterkt miðstjórnarvald og agaður hugsunarháttur Kínverja mun kannski forða Kína frá slæmri dýfu.

Það er a.m.k. erfitt að halda öðru fram, en að í framtíðinni hljóti Kína að verða langöflugasta hagkerfi heimsins. Í þessum töluðu orðum er Kína að koma sér þar þægilega fyrir í öðru sætinu. Fór á yfirstandandi ári (2009) fram úr Japan, sem svo lengi hefur verið næst stærsta efnahagskerfi heimsins. Áætlaðar tölur segja stærð kínverska hagkerfisins nú jafngilda 4.750 milljörðum dollara, en að Japan sé 4.600 milljarðar dollara. Aðeins Bandaríkin eru stærri.

Já - Kína er orðið næst stærsta efnahagskerfi veraldar. Að margra mati er bara tímaspursmál hvenær kínverska efnahagskerfið siglir líka framúr Bandaríkjunum! Bandaríska hagkerfið reiknast nú um 14 þúsund milljarðar dollara. Þó svo sú tala sé ansið mikið hærri en kínversku 4.750 milljarðarnir, þá þarf ekki að líða langur tími uns Kína kann að ná Bandaríkjunum. Ef t.d. kínverska hagkerfið heldur áfram að vaxa 10% árlega meðan vöxturinn í Bandaríkjunum verður kannski ekki nema að meðaltali 2-3% á næstu árum, mun kínverska efnahagskerfið verða orðið hið stærsta eftir ótrúlega stuttan tíma.

Þeir eru margir sem spá því að þetta muni einmitt gerast innan tíðar. Að kínverska hagkerfið verið brátt stærra en það bandaríska. Í huga Orkubloggarans bergmála samt spásagnirnar frá níunda áratugnum. Sem voru þess efnis að Japan myndi ekki dvelja lengi í öðru sætinu og brátt fara fram úr Bandaríkjunum.

Fer eins fyrir Kína eins og fór fyrir Japan? Flestir lesenda Orkubloggsins hljóta að muna þá tíma þegar uppgangurinn í japanska efnahagslífinu var sem mestur. Var það ekki örugglega á hinum dásamlegu eighties? Japan virtist hreinlega óstöðvandi og var talið geta vaxið áfram nánast óendanlega mikið, eftir því sem kaupmáttur myndi aukast í Asíu. Á þeim tíma fullyrtu margir sérfræðingar, að Japan myndi brátt ná Bandaríkjunum og í framhaldinu verða stærsta efnahagskerfi heimsins. Varla höfðu menn sleppt orðinu þegar japanska efnahagsundrið hljóp á vegg. Og hefur legið þar síðan steinrotað. Í heila tvo áratugi hefur japanski draumurinn verið í dásvefni - og enn er  ekki útséð með hvenær úr því fer að rætast.

Þegar litið er aftur til sögunnar er eflaust bæði hægt að færa rök með og móti því að uppgangurinn í Kína hljóti að vera bóla. Þróun hlutabréfaverðsins í kauphöllinni í Shanghai bendir kannski ekki augljóslega til óeðlilegra hækkana. En annað og ennþá skemmtilegra viðmið er það, að þegar byggingakranarnir eru orðnir að skógi þá sé fallið yfirvofandi. Hafa ekki eignabólur alltaf sprungið? Af hverju ætti það ekki líka að gilda um Kína?

Ég veit; það stendur eflaust ekki á svörum eða útskýringum um það frá vísum mönnum af hverju Kína sé öðruvísi. Og að þar gildi ekki gömlu lögmálin um vöxt og ofvöxt kapítalískra hagkerfa. Og að Kína eigi mikið inni enn, áður en ástæða sé til að óttast alvarlegt hökt.

Það að segja að Kína hljóti að stoppa af því Japan stoppaði er líklega frekar slöpp röksemd. Kína á enn gríðarmikið af ódýru vinnuafli, sem ekki hefur ennþá verið nýtt í efnahagsuppganginum. Og þar eru líka miklu meiri ónýttar náttúruauðlindir en voru í Japan. Svo virðist efnahagsleg staða Kína reyndar bara bærileg. Þar hafa t.d. vextir ekki verið keyrðir jafn svakalega niður, eins og í Bandaríkjunum og víðar. Þess vegna er ennþá fyrir hendi dágott svigrúm til vaxtalækkana ef á þarf að halda (útlánsvextir í Kína hafa haldist nálægt 5% allt árið 2009). 

Þrátt fyrir slímuga slóð sprunginna fasteigna- og verðbréfabóla um allan heim, er alls ekki víst að svo þurfi líka að fara í Kína. Munum eftir orðum hins bráðsnjalla sálfræðings, Amos Tversky, sem er einmitt líklega merkasti vísindamaðurinn sem kvaddi okkur á árinu sem var að líða i aldanna skaut (hann lést 2. júní s.l.). Tversky taldi afar hæpið að spá í framtíðina með því að vísa í fortíðina. Heimurinn er flóknari en svo að beita megi fortíðarlínuritum til að reyna að átta sig á framtíðinni. Menn verða að vera opnir fyrir öðrum möguleikum.

Kínverjar eiga líka alveg ókjör af dollurum og geta t.d. notað þá til að kaupa upp náttúruauðlindir, námur og hráefni um allan heim. Færu létt með að kaupa allan nýtingarétt á Drekasvæðinu og staðgreiða þannig Icesave fyrir Íslendinga. Ef þeir bara kæra sig um. Kínverjar eiga sem sagt góða möguleika á ýmsum aðgerðum til að örva eigið atvinnulíf - ef á þarf að halda.

Á hinn bóginn eru líka margar kenningar uppi um að Kína verði senn fyrir þungu höggi. Sumir benda á að uppgangur Kína sé háður mikilli eftirspurn erlendis frá. Sérstaklega frá bandarískum neytendum - en þar horfir jú ekkert sérsteklega vel þessa dagana.

Og þrátt fyrir trú margra á styrkar stoðir kínverska efnahagslífsins, eru þeir til sem segja að kínverska efnahagsundrið sé blaðra sem hljóti að gefa eftir. Það er t.d. rökstutt með því að peningaflóðið í Kína sé að miklu leyti komið frá hinu opinbera; ríkinu, sveitarfélögum og ríkisfyrirtækjum. Fyrir tilstilli lána og peningaprentunar  Efnahagsuppgangurinn byggi á einhverri óhugnalegustu skuldasúpu sem hafi nokkru sinni verið hituð upp. Góður gangur hjá kínverskum stórfyrirtækjum sé til kominn vegna dæmigerðrar eignabólu, þar sem saman fari síhækkandi fasteignaverð og hringekja hlutabréfahækkana. Og að því muni koma að eignabólan springi og eitraðar skuldirnar hrynji yfir kínversku þjóðina.

Það yrði óneitanlega dramatískt ef satt reynist. Að kínverski verðbréfamarkaðurinn sé lítt skárri en hið svakalega ástarbréfakerfi íslenska bankageirans. Hvellurinn yrði væntanlega ærandi ef slík megablaðra myndi springa. Vonandi er ekkert að marka slíka svartsýni. En óneitanlega bíður Orkubloggarinn spenntur eftir því að sjá hvað leynist undir hinni rauðu kápu Kína. Reynist þar allt vera slétt og fellt... eða kannski rotið? Látum það verða lokaorðin í dag. Orkubloggarinn óskar lesendum sínum farsældar á nýju ár.