Breskir fjölmiðlar gera mikið úr orkuskorti

Sífellt meira sést fjallað um það álit breska raforkudreififyrirtækisins (UK National Grid) að raforkuskortur vofi yfir Bretum.

Þann 15. okt s.l. mátti t.d. lesa frétt um þetta í Financial Times (FT) undir fyrirsögninni David Cameron calls high-level talks on energy crunch. Fréttin hófst á eftirfarandi:

Downing Street has called a top-level meeting next week to discuss the UK’s growing energy supply crunch, the Financial Times has learnt, as new figures lay bare how close the gap is between supply and demand.

Þann 3. nóvember skrifar FT fleiri fréttir um þetta mál: National Grid warns of ‘tight’ winter as new chief named og UK turns to diesel to meet power supply crunch. Og þann 4. nóvember skrifar FT: National Grid hits power crisis point. Þar sagði m.a.:

The scale of Britain’s energy supply crunch was laid bare on Wednesday as an unexpected outage of power plants sent wholesale electricity prices soaring and prompted the grid operator to call for the first time ever for industry to reduce power.

Þetta eru einungis órfá dæmi um þær fjölmörgu fréttir sem birst hafa í breskum miðlum síðustu daga og vikur um þessa alvarlegu stöðu á breska orkumarkaðnum. Og svona má halda áfram. Nefna má frétt Guardian frá 5. nóvember, National Grid spends more than £2.5m to prevent power shortages, og frétt Guardian frá 6. nóvember; National Grid makes urgent call for companies to reduce electricity usage. Og þannig má lengi telja.

Með þetta í huga kemur varla nokkrum á óvart áhugi Breta á að verja miklum fjárhæðum í byggingu nýs stórs kjarnorkuvers og fjölda vindorkuvera. Enn einn mikilvægur þáttur í orkustefnu Bretlands felst svo í því að auka sæstrengstengingar við nágrannalöndin. Og eins og lesendum Orkubloggsins er sjálfsagt kunnugt um er þar m.a. horft til sæstrengs milli Bretlands og Íslands.

Þar má gera ráð fyrir að samið yrði um raforkuverð sem myndi skila Íslandi nettóverði á bilinu 80-140 USD/MWst. Það hlyti að teljast þokkalegt verð - þegar t.d. haft er í huga að nú eru álverin á Grundartanga (Norðurál/ Century Aluminum) og Reyðarfirði (Fjarðaál/ Alcoa) að greiða orkuverð á bilinu 10-15 USD/MWst. Fyrir um helminginn af allri raforkuframleiðslu Landsvirkjunar.

Með hliðsjón af þessum verðum ætti ekki að koma neinum á óvart að talsmenn og fótgönguliðar álveranna keppast nú um að tala sæstrengsverkefnið niður. En sá áróður er máttvana. Því að sjálfsögðu mun íslenskur almenningur og íslenskir stjórnmálamenn láta þetta mál ráðast af þjóðarhag en ekki þröngum sérhagsmunum.

Áróðursvélar áliðnaðarins

Everyone in the United States is at Risk Right Now!

Þannig segir ábúðamikil rödd í nýju myndbandi frá s.k. China Trade Taskforce. Framsetningin þar er vægast sagt áróðurskennd. Umfjöllunarefnið er álútflutningur kínverskra álframleiðenda. En myndefnið eru kínverskir hermenn annars vegar og óbreyttir bandarískir verkamenn hins vegar. Þar sem rauðliðarnir kínversku eru settir fram sem ógnun við almenna starfsmenn í bandarísku álveri. Og að baki hljómar tónlist sem gæti sómt sér vel í auglýsingu um forsetaframboð Donald Trump.

Tilgangurinn með myndbandinu, ásamt fleiri ámóta myndböndum, er að þrýsta á bandarísk stjórnvöld til að bregðast við vaxandi innflutningi á áli frá Kína. Að sögn fréttaveitunnar Reuters er það reyndar einungis eitt fyrirtæki sem stendur að baki þessum áróðri eða póltíska þrýstingi China Trade Taskforce. Það er góðkunningi okkar Íslendinga; Century Aluminum. Sem er álarmur hrávörurisans Glencore.

Álver í Bandaríkjunum finna nú mörg illilega fyrir lækkandi álverði. Enda hefur verið viðvarandi offramboð af áli í heiminum í mörg ár. Ekki er langt síðan vestræni áliðnaðurinn ætlaði sér að hagnast á aukinni álnotkun í Kína. Þar fór Rio Tinto fremst í flokki þegar það yfirbauð Alcoa í kapphlaupi þeirra um álrisann Alcan árið 2007. En það dæmi snerist heldur betur við, því kínverski áliðnaðurinn óx hraðar en nokkurn óraði fyrir og Rio Tinto Alcan varð að afskrifa tugi milljarða dollara vegna kaupanna á Alcan. Og vegna efnahagsslaka sem nú er kominn í Kína fer nú álútflutningur frá Kína vaxandi.

Afleiðingin er lágt álverð. Sem leitt hefur til óvenjulegrar stöðu hjá bandarískum álverum í eigu fyrirtækja eins og Century Aluminum/Glencore eða Alcoa. Bæði þessi fyrirtæki, Alcoa og Century, hafa löngum notið mikils hagnaðar af álframleiðslu og þá látið sér nægja að vola undan skattlagningu. En um leið og harðnar á dalnum er freistandi að kalla hið opinbera til aðstoðar - rétt eins og þegar stórbankar hafa farið óvarlega. Og nú er biðlað til bandarískra stjórnvalda um að vernda bandarísk störf með því að hamla gegn innflutningi á áli frá Kína.

Century Aluminum og líka Alcoa er eðlilega þvert um geð að þurfa að draga úr álframleiðslu sinni í Bandaríkjunum. Því það leiðir til virðisrýrnunar fyrirtækjanna og lækkandi hlutabréfaverðs. Þess vegna er nú hafinn mikill lobbýismi þarna vestra til að fá bandarísk stjórnvöld til að skerast í leikinn. Því er borið við að kínversk álframleiðsla sé ríkisstyrkt af kommúnistastjórninni og að þar með sé brotið gegn alþjóðlegum viðskiptareglum. Hvort þetta á við rök að styðjast er óljóst. Hvarvetna um heiminn nýtur áliðnaður alls konar opinberra ívilnana og ekki augljóst að opinber stuðningur í Kína sé þvílíkur að það brjóti gegn alþjóðlegum reglum um viðskiptahætti.

Þar að auki eru langflest nýjustu og hagkvæmustu álver heimsins í Kína. Það virðist því allt eins mega álykta sem svo að vestræni áliðnaðurinn hafi orðið undir í samkeppni við kínverskan áliðnað. Og verði að sætta sig við það. En það verður fróðlegt að fylgjast með því hvort Century mun hafa erindi sem erfiði í að fá bandarísk stjórnvöld til að skerast í leikinn og sporna gegn því að kínverskt ál sé selt til bandarískra framleiðslufyrirtækja. Slík framleiðslufyrirtæki kunna því sennilega ágætlega að eiga aðgang að ódýru áli. Og eru sennilega lítt spennt yfir því að stjórnvöld takmarki aðgang þeirra að alþjóðlegum álmörkuðum. Þarna eru því ólíkir hagsmunir uppi og alls ekki víst hvernig bandarísk stjórnvöld líta á málið.

Lesendur skuli hafa það í huga að áróðursmyndbönd Century, undir merkjum China Trade Taskforce, eru kannski ekki alveg jafn bómullarmjúk eins og áróður álfyrirtækjanna hérlendis. En allt er þetta af sama meiði. Þannig eru áróðurssíður á Facebook undir sætum titlum eins og „Auðlindir okkar“ og „Atvinna og iðnaður“ duglegir boðberar villandi upplýsinga, bersýnilega í þeim tilgangi að villa um fyrir almenningi og vera áróður fyrir stóriðju. Og kannski bara tímaspursmál hvenær við fáum að sjá ennþá ýktari og dramatískari áróður frá áliðnaðinum hér - í anda China Trade Taskforce. Það eru reyndar einungis fáeinir dagar síðan lesa mátti ruglukollagrein á vef mbl.is um að lækka beri orkuverð til álversins í Straumsvík til að hjálpa fyrirtækinu. Jamm - sumum þykir það góð hugmynd að ríkisfyrirtækið Landsvirkjun sé notað til að færa tekjur frá ríkinu og þar með almenningi til útlends álfyrirtækis. Skemmtilegt.

Tífalt hærra verð?

Hátæknifyrirtækið ABB segir að tæknilega sé unnt að leggja rafstreng milli Íslands og Evrópu. Bresk stjórnvöld greiða nýjum vindorkuverum utan við bresku ströndina um og yfir 180 USD/MWst. Í því skyni að fá aðgang að meiri raforku og um leið til að auka hlutfall grænnar raforku. Gallinn er bara sá að vindurinn blæs ekki alltaf við eða á Bretlandi. Sem dæmi má nefna, þá var nýting breskra vindorkuvera að morgni 4. október s.l. nánast engin eða vel innan við 1%.

Þennan morgun framleiddu bresk vindorkuver, með samtals afl upp á rúmlega 9.000 MW, raforku sem samsvarar einungis um 66 MW aflstöð. Það var sem sagt dauðalogn um svo til allt Bretland og meira að segja utan við ströndina (viðmiðunin 9.000 MW er uppfærð tala miðuð við skilgreiningar Clive Best, en í reynd er afl breskra vindrafstöðva ennþá meira eða rúmlega 13.000 MW) .

Risavaxin fjárfesting í breskri vindorku er því að skila afar óáreiðanlegri orkuframleiðslu. Þess vegna yrði það kærkomið fyrir Breta að eiga aðgang að sæstreng - sem gæti skilað þeim þó ekki væri nema nokkur hundruð MW.

Íslensk raforka er sem sagt miklu betri kostur en bresk vindorka - bæði ódýrari og áreiðanlegri kostur. Þess vegna er líklegt að bresk stjórnvöld kunni að vera tilbúin að kosta miklu til fyrir sæstreng og kaup á íslenskri raforku.

Slík viðskipti gætu skapað okkur Íslendingum einstakt tækifæri til stóraukinnar arðsemi af raforkuframleiðslunni hér. Vegna þess að sterk rök eru fyrir því að íslenska raforkan yrði verðlögð á bilinu 80-120 USD/MWst. Tregða íslenskra stjórnvalda til að ræða þessi mál við bresk stjórnvöld er afar sérkennileg. En kannski gefst tækifæri til að taka skref í átt að slíkum viðræðum, þegar forsætisráðherra Bretlands kemur til Íslands nú í vikunni? Það hlýtur a.m.k. að vera áhugavert fyrir íslensk stjórnvöld að kanna nánar áhuga Breta á því að kaupa héðan raforku - á verði sem gæti verið u.þ.b. tíu sinnum hærra en t.d. Century Aluminum (Norðurál) og Alcoa (Fjarðaál) eru að greiða.

Vill Ísland fá 80-140 USD/MWst frá Bretum?

Orkubloggið hefur áður bent á að raforka framleidd á Íslandi og flutt um sæstreng til Bretlands gæti verið seld á um 120-180 USD/MWst. Þá er flutningskostnaður með talinn. Þetta myndi þýða að íslensku orkufyrirtækin myndu fá um 80-140 USD/MWst fyrir raforkuna.

Þessi málflutningur Orkubloggsins hefur nú fengið ennþá traustari grunn. Því fyrir fáeinum dögum var tekið enn eitt skrefið í átt að því að nýtt kjarnorkuver verði reist í Bretlandi. Þar sem orkufyrirtækinu er tryggt lágmarksverð fyrir raforkuna sem nemur rúmlega 140 USD/MWst til 35 ára (92,50 GBP/MWst eða um 142 USD/MWst).

Hér til hliðar er birt graf af vef BBC, þar sem sýnt er orkuverðið sem bresk stjórnvöld hafa verið skuldbinda sig til að greiða raforkuframleiðendum fyrir raforku. Allt í því skyni að auka aðgang Bretlands að raforku, auka fjölbreytni í raforkuframleiðslu og stuðla að auknu hlutfalli raforku sem framleidd er með nýtingu orkuauðlinda sem valda lítilli losun koltvísýrings og annarra gróðurhúsalofttegunda. Inn á grafið er svo bætt inn líklegu raforkuverði vegna raforku frá Íslandi.

Niðurstaðan er sú að það er yrði augljóslega mikið hagsmunamál fyrir Bretland að geta keypt raforku frá Íslandi á verði sem næmi 80 USD/MWst án flutningskostnaðar (og 120 USD/MWst með flutningi). Og jafnvel allt að 140 USD/MWst gæti verið áhugavert fyrir Breta (þ.e. 180 USD/MWst með flutningi). Líklegt má telja að samningsverðið gæti verið þarna á milli.

Ef orkuverðið til Bretlands yrði á þessu bili væri verðið til Bretlands með flutningi sem sagt á bilinu 120-180 USD/MWst. Sem samsvarar 78-117 breskum pundum pr. MWst (GBP/MWst). Verðið fyrir græna raforku frá Íslandi gæti því verið nálægt því hið sama eins og bresk stjórnvöld vilja borga fyrir raforku framleidda í kjarnorkuveri - sem til stendur að verði í eigu franskra og kínverskra fyrirtækja og að stærstum hluta fjármagnað af Kínverjum. Eins og áður sagði er verðið þar 92,50 GBP/MWst, sem jafngildir um 142 USD/MWst.

Með hliðsjón af þessu hljóta Íslendingar að spyrja sig þeirrar spurningar hvort við höfum áhuga á að framleiða og selja raforku til Bretlands sem eftirsótta hágæðavöru. Sem yrði seld á 80-140 USD/MWst án flutnings (um 120-180 USD/MWst með flutningi)? Þegar þessari spurningu er svarað er m.a. eðlilegt að muna, að hér er mestöll raforkan seld til þriggja álvera á meðalverði sem er núna vel undir 20 USD/MWst. Til samanburðar er líka ágætt að hafa í huga að nú er álver Century Aluminum á Grundartanga (Norðurál) að greiða raforkuverð sem rétt slefar yfir 10 USD/MWst (án flutnings; með flutningi er verðið nálægt 16-17 USD).

Þetta er áhugaverður samanburður. Nú þegar Ísland stendur mögulega frammi fyrir því tækifæri að selja raforku til Bretlands á verði sem gæti skilað raforkufyrirtækjunum hér 80-140 USD/MWst. Stóra spurningin er sú hvort við viljum að orkuauðlindirnar skili okkur arði - eða að arðurinn af þeim skuli áfram fyrst og fremst nýtast erlendri stóriðju. 

Sæstrengir lykilatriði fyrir Breta

Í sumar sem leið (2015) var varað við mögulegum raforkuskorti á Bretlandi á komandi vetri. Þann 15. október s.l. kom svo út ný skýrsla hjá breska landsnetinu sem staðfestir þessa áhættu.

Þar segir að nú sé staðan þarna verri en verið hefur í áratug. Þ.e. að lítið sem ekkert megi út af bera til að raforkuskortur kunni að koma upp innan Bretlands á komandi vetri.

Þetta merkir ekki að ljósin á Bretlandi muni slokkna. National Grid (NG) telur sig hafa fulla stjórn á ástandinu. Það sem myndi gerast er að NG myndi grípa inn í og beinlínis greiða stórum orkunotendum fyrir að minnka raforkunotkun sína - ef orkuskortur kemur upp. Ástandið þarna raskar sem sagt starfsöryggi fyrirtækja og það er ástand sem bresk stjórnvöld álíta óviðunandi. Þess vegna er nú lögð afar rík áhersla á að efla uppbyggingu nýrra raforkuvera. Og þó einkum og sér í lagi að ráðist verði í lagningu nýrra sæstrengja, sem veiti aðgang að orku erlendis frá.

Þarna er sem sagt lögð hvað mest áhersla á auknar millilandatengingar. Þess vegna hafa bresk stjórnvöld t.a.m. samið við Norðmenn um rafmagnskapal milli landanna. Og þess vegna eru bresk stjórnvöld áhugasöm um kapal milli Bretlands og Íslands. Fyrir Noreg og Ísland eru slíkir kaplar ekki áhætta heldur tækifæri. Tækifæri til að nýta verðmun og umframorku til að auka arðsemi af raforkuvinnslu viðkomandi landa. Þetta er ekkert flókið.

Bresk vindorka dýrari en raforka um sæstreng

Bloomberg New Energy Finance (BNEF) var að gefa út nýtt mat á kostnaði við raforkuframleiðslu. Þar kemur fram mat BNEF á því hvað kostar að framleiða nýja megavattstund af raforku.

Niðurstöðurnar eru þær að kostnaður í bæði vind- og sólarorku hefur verið að lækka. En kostnaður við raforkuframleiðslu með kolvetnisbruna hefur hækkað. Sú hækkun stafar m.a. af því að eftir því sem vindorka verður ódýrari og nýting hennar algengari, minnkar hagkvæmni gas- og kolaorkuvera. Því tíminn lengist sem slík orkuver eru ekki á fullum afköstum. Þetta má orða þannig, að lækkandi kostnaður vindorku (og sólarorku) veldur því að nýting kola- og gasorkuvera minnkar og þar með verður slík hefðbundin raforkuframleiðsla óarðbærari en ella.

Fyrir Ísland er kannski áhugaverðast það mat BNEF að raforka framleidd með vindrafstöðvum í sjó, þ.e. utan við ströndina, er álitin kosta að meðaltali um 174 USD/MWst. Þetta er ámóta orkuverð eins og bresk stjórnvöld sömdu nýverið um vegna byggingar nýrra vindorkuvera þar.

Til samanburðar má hafa í huga að raforka framleidd á Íslandi og flutt um sæstreng til Bretlands gæti verið seld á um 120-180 USD/MWst (þegar flutningskostnaður er með talinn, sbr. skýrsla McKinsey). Og að raforkuverðið sem íslensku raforkusalinn fengi gæti þá verið á bilinu 80-140 USD/MWst. Þessar verðhugmyndir rúmast bersýnilega innan þess svigrúms sem umræddur vindorkukostnaður í Bretlandi veitir. Þess vegna virðist óneitanlega sem sæstrengur geti boðið upp á mjög arðsöm raforkuviðskipti fyrir Ísland.

Myley Cyrus og olíuverð í 30 USD

Nú eru nokkrir tölfræðingar búnir að komast að þeirri niðurstöðu að eðlilegt sé að olíuverð fari brátt niður í 30 USD/tunnu. Vegna þess að sögulega séð hafi verðbólga í Bandaríkjunum (þ.e. neysluvísitalan þar) og olíuverð almennt haldist í hendur.

Þetta er skýrt í þessari grein á vef Financial Times. Svo geta menn velt fyrir sér hvort það sé líklegra að olían lækki eða verðbólgan hækki. Eða hvort þessi fylgni sé hrein tilviljun. Eða hvort hækkandi vinnslukostnaður vegna nýrra olíulinda komi til með að brengla umrædda fylgni. Eða að menn setji fram einhverja allt aðra áhugaverða samanburðartölur.

Í því sambandi er kannski vert að minna á eina ljúfa kenningu. Sem sett var fram þegar olíuframleiðsla í Bandaríkjunum fór minnkandi. Nefnilega þá að ástæða minnkandi olíuframleiðslu þar vestra væri einfaldlega sú að gott rokk væri orðið sjaldgæfara en áður var.

Þar var sýnt fram á með óyggjandi hætti (!) að augljós fylgni er milli góðra rokklaga og olíuframleiðslu. Og þess vegna hlýtur aukin olíuframleiðsla í Bandaríkjunum síðustu árin að vera til marks um stórbætt rokk þar í landi. Þó svo Orkubloggarinn eigi bágt með að skilja það - eða er Miley Cyrus kannski góður rokkari?

Til hamingju með afmælið John Lennon. Og góða helgi!

Álverið á Reyðarfirði eitt síðasta nýja álverið?

Mikil og vaxandi álframleiðsla í Kína hefur umturnað álveröldinni. Ein afleiðing þess er sú að síðustu ár hefur sáralítill vöxtur verið í álframleiðslu utan Kína. Og ef uppbygging nýrra álvera í Persaflóaríkjunum er undanskilin, sést að það er að verða svo til óþekkt að nýtt álver rísi í heiminum (þ.e. utan Kína og Persaflóans). Þess vegna er mjög lítil aukning í álframleiðslu utan Kína og ennþá síður utan Kína og Persaflóaríkjanna.

Þetta sést nokkuð glögglega á grafinu hér til hliðar. Þar er greint á milli álframleiðslu í Kína annars vegar og utan Kína hins vegar. Ef álframleiðsla í Persaflóaríkjunum væri einnig tilgreind sérstaklega á grafinu, sæist ennþá skýrar hversu álframleiðsla í heiminum er stöðnuð (þ.e. framleiðslan utan Kína og Persaflóaríkjanna). Það stafar ekki af stöðnun á eftirspurn eftir áli í heiminum; eftirspurnin eftir áli í heiminum hefur nefnilega farið sífellt vaxandi. Og mun vafalítið gera það áfram. En það er lítill hvati fyrir álfyrirtæki á Vesturlöndum að auka framleiðsluna. Ástæðan er offramleiðsla af áli í heiminum (einkum í Kína). Og að ný álver utan Kína geta ekki keppt við nýju hagkvæmu risaálverin við Persaflóann.

Þess vegna er í reynd líklegast að álfyrirtæki á Vesturlöndum muni á næstu árum leitast við að draga úr álframleiðslu fremur en að auka hana. Það kann jafnvel að verða svo að álver Alcoa á Reyðarfirði, sem hóf starfsemi 2007, verði um langt skeið eitt síðasta nýja álverið í heiminum utan Kína og Persaflóans.

Verst mun þó offramboð af áli og lágt álverð koma niður á raforkufyrirtækjum sem selja orku til álvera á verði sem er tengt við álverð. Lágt álverð kemur t.a.m. illa niður á Landsvirkjun, sem er með samninga af þessu tagi við bæði Norðurál (samningurinn við Century frá 1999) og Fjarðaál (samningurinn við Alcoa frá 2003). Þar skiptir samningurinn við Alcoa sérstaklega miklu máli vegna þess hversu orkumagnið þar er mikið.

Haldist álverð lengi lágt mun þetta álver Alcoa leiða til þess að arðsemi af risavirkjuninni við Kárahnjúka (Fljótsdalsstöð) verði afar slök. Þess vegna er mjög mikilvægt fyrir Landsvirkjun að álverð hækki. Til allrar hamingju var álverðstenging tekin út í nýjum samningi Landsvirkjunar við álver Rio Tinto Alcan í Straumsvík (samningurinn var gerður 2010). Það var afar jákvætt skref því þar með var dregið úr áhættu Landsvirkjunar.

Það skal að lokum tekið fram að þegar upp verður staðið kann orkusamningurinn vegna Fjarðaáls (Alcoa) engu að síður að reynast Landsvirkjun farsæll. En það mun sem sagt ráðast af framtíðarþróun álverðs á næstu áratugum (samningurinn gildir til 2048).

Hver sú þróun verður veit enginn. Og áfram mun verðáhættan hvíla á Landsvirkjun - og tryggja Fjarðaáli áhættulítinn rekstur. Sú ójafna áhætta hlýtur að vekja efasemdir um það að raforkusamningurinn 2003 hafi verið skynsamlegur fyrir Landsvirkjun. En við skulum vona að álverð haldist a.m.k. þokkalega hátt næstu áratugina, þ.a. Kárahnjúkavirkjun reynist prýðilega arðbær. En sú óvissa og áhættan sem samningurinn skapar Landsvirkjun er a.m.k. ekki til þess fallin að auðvelda fyrirtækinu aðgang að hagkvæmu lánsfé til framtíðarverkefna á næstu árum.

Samningsviljugir Bretar

Bresk stjórnvöld eru áhugasöm um að styðja við uppbyggingu nýrra raforkuvera í Bretlandi og efla raforkutengingar við nágrannalöndin. Þess vegna eru Bretarnir t.d. tilbúnir til að tryggja nýju kjarnorkuveri sem samsvarar um 140 USD/MWst til 35 ára.

Af sömu ástæðu eru Bretar nú að vinna að lagningu tveggja nýrra sæstrengja. Þar er um að ræða 1.000 MW Nemo-Link milli Bretlands og Belgíu og 1.400 MW NSN-Link milli Bretlands og Noregs.

Að auki eru ýmsir aðrir sæstrengsmöguleikar til skoðunar og þ.á m. er sæstrengur milli Bretlands og Íslands. Þar gera Bretar ráð fyrir um 800-1.200 MW streng. Sá strengur er kallaður Ice-Link. Og þar er gert ráð fyrir að rafmagn frá Íslandi njóti sérstaklega ríflegs raforkuverðs. Eins og skýrt kom fram á fundi Bresk-íslenska viðskiptaráðsins í liðinni viku.

Það sem er alveg sérstaklega athyglisvert við orkustefnu Breta og stöðu breskra raforkumála, er að þar í landi hefur sjaldan verið jafn mikil hætta á raforkuskorti eins og nú um stundir. Um þetta hefur mátt sjá mikið skrifað i breskum fjölmiðlum undanfarna mánuði, t.d. í Guardian og hjá BBC.

Þessi áhættusama staða á breska raforkumarkaðnum er líkleg til að styrkja samningsstöðu þeirra sem bjóða Bretum aukinn aðgang að orku. Þetta má líka orða þannig að eins og staðan er þarna í dag, þá hefur líklega sjaldan verið auðveldara fyrir bresk stjórnvöld að réttlæta það fyrir breskum almenningi að mikilvægt sé að tryggja aðgang að meiri orku - jafnvel þó sú raforka kunni að verða dýr. Og þá skipti alveg sérstaklega miklu máli að þetta sé orka sem er þess eðlis að hún sé bæði fyrirsjáanleg og geti mætt snöggum álagsbreytingum.

Með hliðsjón af þessu síðastnefnda er íslensk orka miklu betri kostur en t.d. uppbygging dýrra vindorkuvera utan við bresku ströndina. Sem eru mjög dýr kostur og þar að auki skila þau afar óstöðugri orkuframleiðslu og henta ekki til að mæta snöggum álagsbreytingum. Þarna geta eiginleikar íslenska vatnsaflsins nýst alveg sérstaklega vel.

Í þessu sambandi er athyglisvert að bresk stjórnvöld hafa undanfarið verið að tryggja vindorkuverum út af bresku ströndinni raforkuverð sem samsvarar á bilinu 180-240 USD/MWst. Til samanburðar þá er áhugavert að raforkuverðið sem Norðurál (Century Aluminum) og Fjarðaál (Alcoa) greiða fyrir íslensku raforkuna nú um stundir, er um og undir 15 USD/MWst (að auki greiða álverin svo að sjálfsögðu flutningskostnað og því fá Landsvirkjun og Landsnet nú samtals um og undir 20 USD/MWst frá umræddum tveimur álfyrirtækjum). Þessi samanburður hlýtur að vekja okkur til umhugsunar og vitundar um þau arðsemistækifæri sem orkustefna Breta kann að skapa okkur.

Í dag er óvenju gott tækifæri til að kanna hvort Bretar séu tilbúnir til samninga um raforkuviðskipti við Ísland. Óvíst er að það tækifæri haldist lengi. Vegna þess að eftir því sem bresk stjórnvöld ná fleiri samningum af því tagi sem verið hefur síðustu misserin (vegna sæstrengja og uppbyggingar vindorkugarða og kjarnorkuvers) er sennilegt að hið þrönga svigrúm sem nú er milli framboðs og eftirspurnar á breska raforkumarkaðnum fari batnandi.

Þess vegna væri skynsamlegt að ganga sem fyrst til formlegra viðræðna við Breta um mögulegan sæstreng milli Íslands og Bretlands. Með það að leiðarljósi að ná samningum sem tryggi Íslandi mjög gott (hátt) verð fyrir orkuna og lágmarki um leið áhættu Íslendinga. Eðlilegt er að íslensk stjórnvöld geri það að forgangsmáli að kanna þetta tækifæri til hlýtar.

Sæstrengur skrefi nær

Breskum stjórnvöldum er mjög umhugað um að efla uppbyggingu nýrra raforkuvera í Bretlandi og auka raforkutengingar Bretlands við önnur lönd. Þar er fyrst og fremst horft til raforku sem aflað er án kolefnislosunar. Samhliða er stefnt að miklum samdrætti í raforkuframleiðslu með breskum kolaorkuverum.

Þessi stefna breskra stjórnvalda kallar á geysilegar nýfjárfestingar í nýjum raforkuverum og nýjum sæstrengjum sem flytja rafmagn. Til að tryggja að af slíkum fjárfestingum verði eru stjórnvöld í Bretlandi reiðubúin að beita ríkissjóði sínum. Fram að þessu hefur sá stuðningur einkum falist í því að tryggja framgang nýrra orkuverkefna; bæði verkefna sem snúa að endurnýjanlegri orku svo og kjarnorku.

Slíkar fjarhagslegar skuldbindingar eru eðlilega umdeildar. Gagnrýnt hefur verið að afar dýrt sé að koma þessari orkustefnu í framkvæmd. Slík gagnrýni hefur leitt til þess að nú hefur verið dregið úr stuðningi við uppsetningu sólarsella. Það eru aftur á móti engar vísbendingar um að bresk stjórnvöld hyggist snúa baki við stærstu og mikilvægustu verkefnunum.

Þess vegna er t.d. líklegt að áfram verði miklum fjármunum varið til að tryggja nýjum vindorkuverum nauðsynlegar tekjur. Og nú síðast í morgun tilkynntu bresk og kínversk stjórnvöld um samkomulag sem gerir ennþá líklegra en áður að Bretland fái nýtt kjarnorkuver við Hinckley Point. Þar hefur kjarnorkuverinu verið tryggt verð sem á núverandi gengi nemur um 140 USD/MWst. Sá samningur nær til raforkusölu í hvorki meira né minna en 35 ár. 

Þetta nýja kjarnorkuver verður 3.200 MW og kostnaðurinn er nú áætlaður sem nemur um 40 milljörðum USD. Þessi gífurlega hái kostnaður er til marks um það hversu dýrt er að byggja ný, öflug og örugg kjarnorkuver í dag. En slíkt telja bresk stjórnvöld afar nauðsynlegt til að tryggja orkuöryggi til framtíðar. Af sömu ástæðu - þ.e. til að efla aðgang að kolefnislausri raforku - eru góðar líkur á að bresk stjórnvöld séu mjög áhugasöm um sæstreng milli Bretlands og Íslands. Og viljug til að greiða þar mjög hátt raforkuverð; verð sem yrði t.d. margfalt það meðalverð sem Landsvirkjun fær vegna raforkusölu til stóriðjunnar.

Þess vegna beitir nú Samál, ásamt álfyrirtækjunum hér, sér fyrir því að tala niður sæstrengsmöguleikann. Álfyrirtækin hér eru orðin því vön að hafa myljandi hagnað af viðskiptum sínum við íslensku raforkufyrirtækin og kæra sig ekki um að fá þar umtalsverða nýja samkeppni. Í þvi sambandi er áhugavert að nú um stundir eru bæði Norðurál (Century Aluminum) og Fjarðaál (Alcoa) einungis að greiða nálægt 15 USD/MWst fyrir raforkuna (án flutnings en með flutningi er orkuverðið til þeirra núna nálægt 20 USD/MWst). Á sama tíma ábyrgjast bresk stjórnvöld raforkuverð frá nýju kjarnorkuveri sem nemur um 140 USD/MWst.

Þarna munar nú um 125 USD/MWst! Þegar búið er að draga frá flutningskostnað um sæstreng (sbr. mat ráðgjafafyrirtækisins McKinsey þar um) má gera ráð fyrir að aukahagnaður Íslands af hverri seldri MWst m.v. verðið frá kjarnorkuverinu næmi um 80-90 USD/MWst. Í ljósi þess að íslensk orka er miklu umhverfisvænni kostur en kjarnorka - svo og með hliðsjón af þeim samningum sem bresk stjórnvöld hafa t.a.m. verið að gera vegna vindorkuvera - má raunar gera ráð fyrir að Íslandi gæti boðist ennþá hærra verð fyrir raforkuna. Þar með gæti hagnaðaraukning vegna hverrar seldrar MWst um sæstreng orðið vel yfir 100 USD.

Til að komast að niðurstöðu um þessar tölur er þó bæði nauðsynlegt og mikilvægt að eiga formlegar viðræður við bresk stjórnvöld. Eins og þau hafa beinlínis óskað eftir. Sú ákvörðun íslenska nýsköpunar- og atvinnuvegaráðherrans að verða ekki við þeim óskum endurspeglar mjög einkennilega afstöðu til íslenskra hagsmuna. Þar eru hagsmunir erlends áliðnaðar bersýnilega teknir fram yfir hagsmuni íslensks almennings. Þarna verða vonandi jákvæðari skref senn stigin. Enda eru nýjustu tíðindin af orkustefnu Breta áhugaverð og sýna að Ísland kann þarna að eiga mjög áhugavert viðskiptatækifæri. Og í ljósi nýjustu tíðinda þá er sæstrengur milli Íslands og Bretlands í reynd skrefi nær nú í dag en hann var fyrir helgina.