Stórnmįlamenn ķ višjum stórišjustefnu

Ķ žessum pistli er athyglinni beint aš žvķ hvernig stjórnmįlaumręšan um orkageirann einkennist furšu mikiš af skammtķmasjónarmišum og žröngum byggšastefnuhagsmunum. Sem sagt hinni klassķsku ķslensku stórišjustefnu. 

Óheppilegur og jafnvel alvarlegur kerfisgalli

Ķ umręšu um virkjanaframkvęmdir į Ķslandi er algengt aš įherslan sé mjög į „aš skapa störf" og „koma framkvęmdum ķ gang". Žaš aš taka lįn og virkja vatnsafl og jaršvarma - og skapa žannig störf og koma framkvęmdum ķ gang - veršur oft aš ašalatriši žegar stjórnmįlamenn, verkalżšsforkólfar og fleiri tjį sig um orkugeirann og hlutverk opinberu orkufyrirtękjanna (einkum Landsvirkjunar). En aršsemin af žessum risastóru fjįrfestingunum veršur nįnast aš aukaatriši.

LV-haustfundur-idnadarradherra-2013

Gott dęmi um žetta var erindi išnašarrįšherra į haustfundi Landsvirkjunar ķ nóvember sem leiš (2013). Žar nįnast snupraši rįšherrann stjórnendur og stjórn Landsvirkjunar fyrir žaš aš leggja įherslu į aš auka aršsemi ķ raforkuframleišslunni. Ķ erindi sķnu minntist rįšherrann ekki einu orši į mikilvęgi žess aš framkvęmdir Landsvirkjunar séu aršbęrar. En var dugleg aš lżsa óžreyju sinni į aš hér fari verkefni ķ gang.

Ein įstęša žessarar óheppilegu forgangsröšunar eša litlu įherslu į aršsemi orkuframkvęmda, sem er furšu įberandi ķ tali ķslenskra stjórnmįlamanna, mį sennilega aš talsveršu leyti rekja til kerfisgalla. Kerfiš hér eša lagaumhverfiš er byggt žannig upp, aš žaš eru alltof fįir sem sjį hag ķ žvķ aš aršsemin ķ orkuvinnslunni sé góš. Žaš viršist vanta skynsamlega hvata til handa stjórnmįlamönnum og landsmönnum til aš vilja auka aršsemi ķ raforkuvinnslunni. Žetta er bęši óheppilegt og einkennilegt. Žvķ fjįrfestingarnar ķ orkugeiranum eru ekki ašeins risastórar, heldur lķka meš įbyrgš hins opinbera og žar meš skattborgara og almennings.

Stjórnmįlamenn viršast margir hverjir fyrst og fremst vilja nżta orkulindirnar til aš skapa snögga hagvaxtarsveiflu sem nżtist žeim til aš stęra sig af ķ nęstu kosningum. Sveitarstjórnarmenn žrżsta į um aš framkvęmdir tengdar orkuvinnslu verši sem mest ķ žeirra heimahéraši - og hafa jafnvel ennžį minni įhuga į aršsemi fjįrfestingarinnar heldur en žingmennirnir. Verkalżšsforkólfar og talsmenn atvinnulķfsins viršast einnig fyrst og fremst horfa til skammtķmahagssveiflunnar. Nįnast enginn ķ hópi žessara valdamiklu eša įhrifamiklu einstaklinga gerir aršsemi fjįrfestingarinnar aš ašalatriši.

Iceland-HVDC-cable_Valdimar-K-Jonsson_Skuli-Jóhannsson

Og jafnvel žó svo mestar žessar framkvęmdir séu į vettvangi rķkisfyrirtękja eins og Landsvirkjunar og Landsnets, viršast żmsir og jafnvel stór hluti almennings lķtt įhugasamir um aš aršsemin sé sett ķ forgang. Margt fólk er t.d. fljótt aš hlaupa śt į torg og kveina ef bent er į aš sala į raforku um sęstreng til Evrópu gęti mögulega skilaš okkur margfęlt hęrri aršsemi af orkuvinnslunni - og jafnvel gert raforkuframleišsluna hér įlķka mikilvęgan eins og olķan er fyrir Noreg.

Kveinin felast ķ žvķ aš žį muni raforkuverš til almennings og fyrirtękja į Ķslandi hękka og žaš bęši skerši kaupmįtt almennings og auki kostnaš fyrirtękja. Betra sé aš taka aršinn af orkulindunum śt ķ lįgu raforkuverši til almennings og fyrirtękja (og žaš jafnvel žó svo žį megi segja aš hįtt ķ 80% aršsins af orkulindunum fari til stórišjunnar ķ formi lįgs raforkuveršs). Žetta er hępiš višhorf og hlżtur eiginlega aš teljast andstętt grundvallarvišmišunum žess hagkerfis sem viš bśum ķ.

Eins gott fyrir Noreg aš hafa ekki beitt ķslenskum ašferšum

Žaš er sem sagt svo aš ofangreind sjónarmiš stjórnmįlamanna, sveitarstjórnarfólks, įhrifafólks ķ atvinnulķfi og verkalżšsfélögum og verulegs hluta almennings eru fremur óskynsamleg. Til aš śtskżra žaš betur er nęrtękt aš taka norska olķugeirann til samanburšar.

Ķ Noregi er umfangsmikil olķuvinnsla stunduš į norska landgrunninu. Norska rķkiš nżtur mikilla tekna af žeirri vinnslu. Žęr tekjur og hagnašur vęri miklu minni ef norsk stjórnvöld hefšu beitt „ķslensku ašferšinni“, eins og hér viršist ennžį tķškast gagnvart raforkuvinnslunni. Um 1960 sóttist bandarķskt olķufélag (Phillips Petroleum) eftir vķštękum réttindum į norska landgrunninu, gegn greišslu sem hefši tryggt norskum stjórnvöldum dįgóšar fastar tekjur. En žaš fyrirkomulag hefši um leiš stórlega skert möguleika Noregs til aš hagnast mikiš af kolvetnisvinnslu til framtķšar. 

Oil-Refinery-Exxon-Mobil-1

Noršmenn hefšu getaš litiš svo į aš lang mikilvęgast vęri aš fį erlenda fjįrfestingu inn ķ landiš eša lögsögu sķna. Og gengiš svo langt aš įkveša aš enginn skattur skyldi leggjast į fyrirtęki ķ olķuišnašinum umfram žaš sem almennt gerist hjį norskum fyrirtękjum. Noršmenn hefšu lķka getaš tekiš žį įkvöršun aš hafa lķtiš sem ekkert eftirlit meš višskiptahįttum olķuišnašarins og ž.į m. hafa lķtiš sem ekkert eftirlit meš t.d. milliveršlagningu (transfer pricing) eša annarri mögulegri skattasnišgöngu erlendra fyrirtękja ķ norska olķuišnašinum. Ašalatrišiš vęri aš fį erlenda fjįrfestingu og sem allra minnst skyldi žrengja aš henni.

Noršmenn fóru reyndar žį leiš aš heimila erlendum fyrirtękjum aš fjįrfesta ķ olķuleit į norska landgrunninu. En Norsararnir komu einnig į fót eigin rķkisfyrirtękjum (olķufyrirtękiš Statoil og fjįrfestingasjóšinn Petoro) sem nś eru žau umsvifamestu ķ vinnslunni į norska landgrunninu. Žrįtt fyrir žessa ašferšafręši hefšu Noršmenn getaš beitt „ķslensku ašferšinni“. Žaš hefši t.d. veriš hęgt aš tryggja aš engin olķa vęri flutt śt fyrr en aš hafa veriš unnin ķ olķuhreinsunarstöšvum ķ Noregi. Slķkt fyrirkomulag hefši veriš ķ anda žess aš ķslensk raforka skuli helst ekki flutt śt nema ķ formi įlkubba eša s.k. barra.

Žaš eru reyndar nokkrar olķuhreinsunarstöšvar ķ Noregi (žar sem um 1/6 hluti olķunnar er unnin). En til aš fylgja „ķslensku ašferšinni“ sem best eftir, myndu Noršmenn hafa bśiš svo um hnśtana aš auk śtflutningsbanns į óunna olķu vęru allar olķuhreinsunarstöšvarnar ķ eigu erlendra fyrirtękja. Og žessum fyrirtękjum myndi Statoil selja olķuna į verši sem vęri nįlęgt kostnašarverši. Žannig vęri leitast viš aš efla sem mest įhuga erlendra fyrirtękja į aš fjįrfesta į norska olķuhreinsunarišnašinum. Aš auki vęri bśiš svo um hnśtana aš ein myndarleg olķuhreinsunarstöš vęri ķ norskri rķkiseigu og hśn seldi Noršmönnum bensķniš, dķselolķuna og ašrar olķuafuršir afar ódżrt.

Sambęrilegt fyrirkomulag vęri ķ norsku jaršgasvinnslunni. Ķ staš gaslagnanna, sem nś flytja norska gasiš beint inn į markaši ķ Bretlandi og į meginlandi Evrópu, vęri skylt aš allt jaršgas bęrist til sérstakra gasvinnslustöšva ķ Noregi. Žęr stöšvar, sem vęru allar ķ eigu erlendra fyrirtękja, fengju gasiš nįlęgt kostnašarverši, umbreyttu žvķ ķ fljótandi gas (LNG) og seldu žaš į margföldu verši til žeirra markaša sem best borga (nś um stundir Japan og Sušur-Kórea). Reyndar fengju norskir neytendur einnig aš kaupa gas til upphitunar og eldunar į umręddu lįgu verši, sem vęri nįlęgt kostnašarverši.

Oil-Workers-Sunset

Žó svo žetta fyrirkomulag myndi valda žvķ aš aršsemin af olķu- og gasvinnslu Statoil vęri afar lįg, vęru Noršmenn samt almennt mjög įnęgšir og stęšu flestir ķ žeirri trś aš žetta vęri snilldarfyrirkomulag. Žvķ žannig vęri jś bśiš um hnśtana aš norska fyrirkomulagiš skapaši fullt af störfum ķ olķuišnašinum innan Noregs, lašaši aš erlenda fjįrfestingu og tryggši landsmönnum ódżrt eldsneyti. Norskir stjórnmįlamenn myndu flestir styšja žessa stefnu į žeim grundvelli aš hśn skapi störf ķ norskum olķuhreinsunarstöšvum og ķ sjįlfri olķuvinnslunni. Norskur almenningur myndi styšja stefnuna žvķ eldsneytisverš ķ Noregi vęri afar ódżrt.

Žetta kerfi myndi lįgmarka aršsemi ķ norsku olķuvinnslunni og fęra mest allan aršinn af žessari aušlindanżtingu til žeirra erlendu fyrirtękja sem ęttu olķuhreinsunarstöšvarnar og gasvinnslustöšvarnar (LNG verksmišjurnar). Svo til einu tekjurnar sem Noršmenn hefšu af olķuvinnslunni vęru skatttekjur af störfum žess fólks sem ynni ķ išnašinum. Aš auki myndu Noršmenn aš sjįlfsögšu „njóta góšs" af žvķ aš geta keypt ódżrt eldsneyti. Rétt eins og gerist ķ mörgum žrišja heims löndum sem hafa olķulindir innan sinnar lögsögu. Žar er nefnilega afar algengt aš eldsneytisverš til almennings sé langt undir žvķ sem gerist į hinum raunverulega heimsmarkaši. En sem fyrr segir myndi mest allur aršurinn af olķuvinnslunni į norska landgrunninu enda hjį erlendum fyrirtękjum utan lögsögu norskra skattyfirvalda. Viš Ķslendingar viršumst aftur į móti fremur ašhyllast žróunarlandastefnuna, žar sem stjórnmįlamenn nżta sér orkulindirnar ķ pólitķskum tilgangi og almenningur er deyfšur meš lįgu orkuverši.

Noršmenn fóru ekki ķslensku leišina 

Eins og kunnugt er žį fóru Noršmenn ekki ķslensku leišina. Heldur ašra leiš sem hefur m.a. valdiš žvķ aš ķ dag er norski Olķusjóšurinn einhver allra stęrsti rķkisfjįrfestingasjóšur heimsins og Statoil eitt žekktasta olķufyrirtęki veraldar og meš starfsemi vķša um heiminn.

Ķ hnotskurn žį felst norska leišin ķ regluverki sem hvetur fyrirtęki til sem mestrar aršsemi (lķka rķkisfyrirtękin!). En leggur um leiš hįa skatta į hagnaš fyrirtękjanna og hefur geysilegt eftirlit meš žvķ aš fyrirtękin komist ekki upp meš aš fela hagnaš sinn - eša fęra hann ķ skattaskjól įšur en norska rķkiš og norsku sveitarfélögin hafa fengiš žaš sem žeim ber lögum samkvęmt. Žetta eru grundvallaratriš sem ķslenskir stjórnmįlamenn męttu veita meiri athygli.

Frį stórišjustefnu til hvatakerfis

Noršmenn völdu žį leiš gagnvart olķuišnašinum aš hafa hįmörkun aršsemi aš leišarljósi. En nś mį vel vera aš einhverjum žyki hępiš aš bera svona saman olķuvinnsluna ķ Noregi og raforkuvinnsluna į Ķslandi. Žess vegna er rétt aš nefna hér nokkur atriši žvķ til stušnings aš žessi samanburšur sé aš żmsu leiti bęši sanngjarn og ešlilegur.

Norska ašferšin byggir į nokkrum mikilvęgum meginatrišum. Ķ fyrsta lagi aš skoša öll žau tękifęri sem geta veriš ķ boši (fyrir ķslenska raforkugeirann er eitt slķkt tękifęri mögulega aš flytja śt raforku um sęstreng). Ķ öšru lagi hafa Noršmenn foršast žaš aš binda sig viš kerfi sem valdiš getur lįgri aršsemi til langs tķma (ķslenska stórišjustefnan er andstęš žessu sökum žess til hversu langs tķma raforkusamningarnir viš įlfyrirtękin og ašra stórišju eru).

Helguvik-alver-skoflustunga-

Stórišjustefnan hér įtti mögulega rétt į sér allt fram undir aldamótin sķšustu. Ž.e. žegar raforkuverš var vķšast hvar fremur lįgt og afar fį tękifęri til aš auka aršsemi ķ ķslenska raforkugeiranum. En umhverfiš hefur breyst mikiš į sķšustu tķu įrum eša svo. Hér mišast kerfiš žó ennžį mjög viš stórišjustefnuna. Og alltof fįir viršast įtta sig į tękifęrunum - og vilja jafnvel rķghalda ķ stórišjustefnuna og sjį engan hag ķ žvķ aš aršsemin aukist.

Ķ nęstu fęrslu hér į Orkublogginu veršur fjallaš sérstaklega um žaš hvernig megi breyta kerfinu hér. Og taka upp hvata sem gętu veriš til žess fallnir aš stušla aš jįkvęšri hugarfarsbreytingu gagnvart žeirri aušlind sem orkulindarnar į Ķslandi eru. Žaš vęri afar mikilvęgt aš žetta myndi gerast. Žaš er nefnilega oršiš tķmabęrt aš setja stórišjustefnuna til hlišar. Og žess ķ staš gera sjįlfa aršsemi raforkuvinnslunnar aš ašalatriši.


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Flowell

"Kveinin felast ķ žvķ aš žį muni raforkuverš til almennings og fyrirtękja į Ķslandi hękka og žaš bęši skerši kaupmįtt almennings og auki kostnaš fyrirtękja. Betra sé aš taka aršinn af orkulindunum śt ķ lįgu raforkuverši til almennings og fyrirtękja (og žaš jafnvel žó svo žį megi segja aš hįtt ķ 80% aršsins af orkulindunum fari til stórišjunnar ķ formi lįgs raforkuveršs). Žetta er hępiš višhorf og hlżtur eiginlega aš teljast andstętt grundvallarvišmišunum žess hagkerfis sem viš bśum ķ."

Hvernig fęršu žaš śt aš žótt ašilar séu mótfallnir sęstrengi aš žį séu sömu ašilar sjįlfkrafa hlynntir įframhaldandi gjöf raforku til stórišju? Žetta er herfileg rökvilla eša eitthvaš žašan af verra.

Ég veit ekki betur en aš allt aš žvķ allar žeir ašilar sem eru į móti sęstrengi vilja fremur nżta ódżru orkuna til annarrar innanlandsframleišslu en einungis įlframleišslu? Og žegar ég segi ódżra orku, žį er ég ekki aš tala um gjafaverš eins og hefur višgengist.

Af hverju ręšir žś aldrei žį hliš mįla og stillir žeim ótrślegu möguleikum sem ķ aukinni innanlandsframleišslu felast gegn sęstrengi ķ staš žess aš stilla alltaf įli, og eingöngu įli, gegn sęstrengi?

Flowell, 16.12.2013 kl. 20:14

2 identicon

Sigurjón ertu alveg bśinn aš gleyma žessari fęrslu žinni?  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/1209212/

Hvaš veldur žvķ aš žś ert allt ķ einu oršinn helsti talsmašur į flutningi orku til Evrópu?  Helduru aš allir verša sįttir viš žį RISA stórišjustefnu sem flutningur į orku śt myndi kalla į?  Žaš hlżtur aš eiga eftir aš sjįst töluvert į nįttśru Ķslands eftir slķkan hamagang!  Er žaš virkilega peningana virši?   

Magnśs Erlingsson (IP-tala skrįš) 16.12.2013 kl. 20:36

3 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Magnśs Erlingsson (IP-tala skrįš) 16.12.2013 kl. 20:36; ef žś ert aš vķsa til mķn žį heiti ég reyndar Ketill en ekki Sigurjón. Žś vķsar til skrifa minna um Hólmsįrvirkjun. Og ég get stašfest žaš aš ég er eindreginn talsmašur žess aš viš förum mjög varlega gagnvart svęšum sem enn eru ósnortin af virkjunum og vona aš Hólmsįrvirkjun rķsi ekki. Žaš er alls ekki ósamrżmanlegt žvķ aš vilja aš aršsemi ķ raforkuframleišslunni sé sem mest.

Ketill Sigurjónsson, 16.12.2013 kl. 21:39

4 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Flowell, 16.12.2013 kl. 20:14; sęstrengur er aš mķnu įliti raunhęfasta leišin til aš nį aš auka aršsemi ķ raforkuframleišslunni hér mjög mikiš į fremur stuttum tķma. Žess vegna er sį sem talar gegn sęstreng (eša kveinar undan hugmyndinni um sęstreng) ķ reynd aš tala gegn besta tękifęrinu til aš hękka aršsemi ķ raforkuvinnslunni hér. Vissulega er žó ein skošunin sś aš vilja ekki sęstreng og vilja heldur ekki selja orku į hrakvirši til stórišju. I get your point.

Ketill Sigurjónsson, 16.12.2013 kl. 21:47

5 Smįmynd: Flowell

Sęll Ketill og takk fyrir svariš.

Jį, ég gleypi ekki žeirri stašhęfingu aš sęstrengsverkefniš gefi hęrri aršsemi (t.d. nęstu 50 įrin) samanboriš viš aršsemi af góšum möguleikum til innanlandsframleišslu, sem vęru sennilegast fyrir bķ til frambśšar ef rįšist yrši ķ sęstrengsverkefniš til aš byrja meš.

Raunhęfar tölur žess efnis verša aš lķta dagsins ljós.

Flowell, 17.12.2013 kl. 00:25

6 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Flowell; eflaust veršur unnt aš auka aršsemi ķ raforkuframleišslunni hér hęgt og rólega įn sęstrengs. En žaš mun varla gerast „mjög mikiš į fremur stuttum tķma“ nema meš sęstreng. Žar meš er ég ekki aš segja aš žetta standi allt og falli meš sęstreng. Žaš er ekki sķšur mikilvęgt aš vinna vel ķ žvķ aš kynna Ķsland sem įhugaveršan kost fyrir margskonar išnaš og žjónustu (t.d. gagnaver). En ég sé alls ekki aš sęstrengur žurfi aš śtiloka slķkt. Sęstrengur getur t.a.m. einungis flutt afmarkaš magn af raforku, en öll önnur raforkuframleišsla yrši nżtt hér innanlands. Sem sagt įlķt ég sęstreng besta tękifęriš til aš auka aršsemina ķ raforkuframleišslunni hér mikiš į stuttum tķma, en margt annaš skiptir hér lķka mįli. Og miklu skiptir aš viš lęsum okkur ekki ennžį meira inni ķ stórišjustefnunni meš žvķ aš bęta viš enn einu įlverinu.

Ketill Sigurjónsson, 17.12.2013 kl. 10:09

7 Smįmynd: Ómar Ragnarsson

Sama hvernig menn fara fram og aftur um vķšan völl liggur fyrir einróma yfirlżsing rķkisstjórnarinna um aš žvinga fram įlver ķ Helguvķk og keyra stórišjustefnuna ķ algert hįmark vitleysunnar.

Ómar Ragnarsson, 17.12.2013 kl. 14:23

8 identicon

Sęll Ketill og takk fyrir svariš.

Afsakašu nafnarugliš.  Ég nę žvķ ekki hvernig žaš sé hęgt aš vera „eindreginn talsmašur“ žess aš fara varlega gagnvart svęšum sem eru enn ósnortin af virkjunum en vera į sama tķma eindreginn talsmašur žess aš selja orku ķ gegnum sęstreng til Evrópu.  Išnašarrįšherra, Ragnheišur Elķn, sem kallar ekki allt ömmu sķna ķ virkjanamįlum, višurkenndi aš žaš aš selja orku śt myndi kalla į verulegar fórnir į nįtttśru Ķslands sem hśn er ekki viss um aš almenningur sé til ķ.  Žś veist lķka aš um leiš og orkan myndi hękka myndi skapast ašstęšur til aš virkja svęši sem žykja ķ dag ekki nógu aršbęr til aš virkja.  Aš auki mį bśast viš žvķ aš žaš verši til žess aš żta viš einhverjum bęndum til aš virkja įr į žeirra eigin jöršum žó slķkar virkjanir verši ef til ekki allar mjög stórar.  Žś veist lķka aš ef settur veršur upp einn strengur t.d. upp į 1000 megawött veršur kallaš eftir öšrum af sömu stęrš vegna möguleika į bilunum.  Žś veršur aš afsaka en af žessum sökum skil ég ekki alveg žessa fullyršingu žķna um aš vera „eindreginn talsmašur“ žess aš fara varlega gagnvart svęšum sem eru enn ósnortin af virkjunum en vera um leiš eindreginn talsmašur žess aš selja orku ķ gegnum sęstreng til Evrópu žar sem vitaš er aš sęstrengur kallar į grķšalega umfangsmiklar virkjanaframkvęmdir um land allt og žaš į mjög skömmum tķma.

Ég er hinsvegar sammįla žvķ aš auka žurfi aršsemi af raforku.  Ég tel hinsvegar ekki aš besta leišin til žess sé ķ gegnum sęstreng.     

Magnśs Erlingsson (IP-tala skrįš) 17.12.2013 kl. 16:56

9 Smįmynd: Ketill Sigurjónsson

Magnśs; ég vil virkja sumt en friša annaš. Öšrum žjóšum hefur tekist aš vernda svęši žrįtt fyrir aš nżting žeirra myndi skila miklu meiri peningum en verndunin (Arctic Wildlife Refugee, Yellowstone...). Viš ęttum for fanden aš geta gert žaš lķka.

Ketill Sigurjónsson, 17.12.2013 kl. 17:37

10 identicon

Ketill, žaš er gott aš vera bjartsżnn en žegar stašreyndir liggja fyrir (eins og sjį mį ķ skżrslunni sem kom śt um žetta verkefni nżlega) žį dugar žaš skammt.  Stašreyndin er aš žetta verkefni mun kalla į miklar fórnir į nįttśrunni hvort sem mönnum lķkar betur eša verr.  En fórnir į nįttśrunni er žvķ mišur bara einn af fjöldamörgum alvarlegum göllum žessa verkefnis.     

Magnśs Erlingsson (IP-tala skrįš) 19.12.2013 kl. 17:30

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband