Fáfnir Offshore í meðbyr og mótbyr

Fáfnir Offshore er ungt íslenskt fyrirtæki sem hyggst verða talsvert umsvifamikið í rekstri þjónustuskipa fyrir olíuiðnaðinn. 

Fyrirtækið hefur verið nokkuð í fréttum síðustu mánuði, einkum  vegna stórra fjárfestinga íslenskra lífeyrissjóða í fyrirtækinu. Reyndar eru opinberar upplýsingar um þetta athyglisverða nýja íslenska fyrirtæki fremur fáorðar. Þar að auki eru upplýsingar á heimasíðu fyrirtækisins beinlínis úreltar. Þar segir t.a.m. núna að áætlað sé að félagið fái fyrsta skipið sitt afhent í águst n.k. En núna er jú langt liðið fram í desember og skv. fréttum eru um þrír mánuðir liðnir síðan umrætt skip var afhent.

Þá er fréttasíða Fáfnis Offshore vægast sagt innihaldslítil. Þar er ekki að finna eina einustu frétt enn sem komið er. En það skiptir kannski ekki miklu máli - það er jú mikilvægara að láta verkin tala. Þar er fyrirtækið komið á fullt skrið, eins og heyra má og sjá af athyglisverðu  viðtali starfsmanns VÍB við stofnanda fyrirtækisins, Steingrím Erlingsson.

Þarna er bersýnilega á ferð mikill eldhugi, sem hikar ekki við að koma draumum sínum í framkvæmd. Í viðtalinu kemur m.a. fram að Steingrímur á sér sögu sem togaraútgerðarmaður í Kanada og er lykilaðilinn í að reisa tvær vindmyllur í landi Þykkvabæjar í Rangárvallasýslu. Það er afar mikilsvert að slíkar vindrafstöðvar séu reistar hér á landi, því þannig fást kærkomnar upplýsingar um hagkvæmni þess að nýta vindorku a Íslandi. Það gæti orðið afar verðmæt auðlind í framtíðinni. Þetta framtak Steingríms er því sannarlega jákvætt verkefni - þó svo arðsemi þess hljóti að vera fremur lítil vegna þess hversu raforkuverð hér er lágt. 

Hér verður ekki fjallað nánar um þetta vindorkuverkefni í Þykkvabænum, heldur athyglinni beint að öllu stærra verkefni Steingríms. Árið 2012 stofnaði hann Fáfni Offshore. Félagið skyldi hasla sér völl í skipaútgerð sem þjónustar olíuiðnaðinn á landgrunninu hér á Norðurslóðum og víðar um heim. Þó svo þarna væri horft til útgerðar um veröld víða, virðist sem Steingrímur hafi verið bjartsýnn um olíuleitina á Drekasvæðinu. Brátt hafði verið samið um smíði fyrsta skipsins og til stóð að það yrði skráð í Fjarðabyggð.

Skipið var svo afhent Fáfni Offshore snemma í haust sem leið (2014). En ekki varð af því að það yrði gert út frá Fjarðabyggð, heldur er heimahöfn skipsins erlendis. Fáfnir Offshore er engu að síður með aðalstöðvar sínar hér á Íslandi - nánar tiltekið í vesturbæ Reykjavíkur.

Þarna mun vera um að ræða dýrasta skip Íslands. Kostnaður vegna skipsins er sagður jafngilda 7,3 milljörðum ISK (sú fjárhæð miðast við norskar krónur, en vegna gengislækkunar norsku krónunnar undanfarið er þessi upphæð nú vafalítið eitthvað lægri í ISK). Það hversu skipið er dýrt stafar af því að svona skip, sem kallast Platform Supply Vessels eða PSV, hafa margvíslegan afar dýran búnað. Þar má t.d. nefna flókinn skrúfubúnað, öfluga vél og afar marbrotið tanka- og lagnakerfi. Þar að auki er þetta skip Fáfnis Offshore sérstaklega hannað til að takast á vð siglingar í hafís.

Skipið ber nafnið Polarsyssel og hefur 3.700 tonna burðargetu (DWT). Það var hannað og smíðað af stóru norsku skipasmíðafyrirtæki; Havyard Group. Skrokkurinn var smíðaður í Istanbúl í Tyrklandi, en mikið af útbúnaðinum var settur í skipið í Leirvík í Noregi. Það að norskt skipasmíðafyrirtæki hafi orðið fyrir valinu, kemur sjálfsagt að verulegu leiti til af því að þannig var unnt að fá stórt lán til smíðinnar - frá sérstakri lánastofnun sem rekin er af norska ríkinu. Þar var um að ræða lán frá Garantiinstituttet for Eksportkreditt (GIEK) með aðkomu Eksportkreditt Norge. 

Þetta norska fyrirkomulag felst í því að útvega erlendum fyrirtækjum fjármögnun þegar þau kaupa þjónustu eða framleiðslu í Noregi. Fjármögnun GIEK (með aðkomu Eksportkreditt Norge) fólst í að útvega 70% lánsins (með fyrsta veðrétti í skipinu). Það var svo Íslandsbanki sem útvegaði 30% af viðkomandi láni. Ekki munu liggja fyrir opinberar upplýsingar um heildarupphæð lánsins eða hlutfall þess af framkvæmdakostnaðinum. En gera má ráð fyrir að talsvert eigið fé hafi þurft að koma á móti láninu.

Lánið er til 12 ára. Nú liggur fyrir að verulegan hluta þessa tíma verður Polarsyssel að vinna við öryggiseftirlit og birgðaflutninga við Svalbarða. Fáfnir Offshore gerði nefnilega sex ára samning þar um við sýslumannsembættið á Svalbarða (sýslumaðurinn þar er e.k. landstjóri á eyjaklasanum þarna langt í norðri). Sýslumaðurinn hefur skipið til umráða að lágmarki 180 daga á ári hverju - þ.e. sex mánuði - þau sex ár sem samningurinn nær til. Samkvæmt fréttum kveður samningurinn á um endurgjald sem jafngildir 6,8 milljörðum ISK yfir allt tímabilið (vegna gengislækkunar norsku krónunnar hefur þessi upphæð vafalítið lækkað umtalsvert í ISK).

Þessar öruggu tekjur koma sér væntanlega ansið vel til að greiða rekstrar- og fjármagnskostnað vegna Polarsyssel fyrstu árin. Þar að auki er búið að tryggja skipinu stutt verkefni fyrir rússneska Gazprom, þ.a. verkefnastaðan virðist nokkuð góð. Þá sex mánuði á ári sem Polarsyssel er ekki í þjónustu sýslumannsins á Svalbarða verður skipið væntanlega á s.k. PSV-markaði, sem er e.k. spot-markaður fyrir skip af þessu tagi. Einnig má vera að eitthvert fyrirtæki taki skipið á leigu til lengri tíma.

Af ofangreindu má sjá að Fáfnir Offshore hefur haft prýðilegan meðbyr; bæði náð að tryggja sér mikilvægt langtímaverkefni og sennilega nokkuð hagkvæma fjármögnun. En fyrirtækið mun þó engu að síður geta lent í verulegum mótbyr áður en langt um líður.

Samkvæmt nýlegu áliti ráðgjafafyrirtækisins IHS er búist við umtalsverðu offramboði af þjónustuskipum af þessu tagi á næstu árum. IHS segir að eftir nokkurra ára tímabil þar sem gott jafnvægi var í framboði og eftirspurn, bendi pantanir og staða hjá skipasmíðastöðvum núna til þess að mjög fjölgi í PSV-skipaflotanum á næstu árum. Og það mun hraðar en nemi aukningu í eftirspurn eftir þjónustu skipanna.

Þetta gæti verið áhyggjuefni fyrir Fáfni Offshore, sem er jú að byrja í bransanum. Hér má líka hafa í huga að hratt lækkandi olíuverð síðustu mánuði hefur dregið verulega úr eftirspurn eftir þjónustu svona skipa. Enda hefur hlutafbréfaverð í mörgum fyrirtækjum sem stunda slíka skipaútgerð hreinlega hrapað undanfarna mánuði og tekjuáætlanir þeirra farið illilega úr skorðum.

Í þessu sambandi er athyglisvert að Fáfnir Offshore fær annað nýtt skip af þessu tagi afhent á næsta ári. Þar er líklega um að ræða aðra fjárfestingu nálægt 6-7 milljörðum ISK eða svo. Engar fréttir hafa borist af verkefnum fyrir það skip og verður að teljast sennilegt að þar þurfi fyrirtækið að bítast um verkefni á spot-markaðnum. En þar sem Steingrímur Erlingsson virðist afar útsjónarsamur er kannski ekki ástæða fyrir hluthafana til að hafa miklar áhyggjur af samkeppninni. 

Þetta nýjasta skip Fáfnis Offshore verður aðeins stærra en Polarsyssel og líka eitthvað dýrara. Og skv. ummælum Steingríms á fundi VÍB, sem minnst var hér ofar, stefnir fyrirtækið á að vera senn með 3-4 skip í rekstri. Það hljóta því að vera gríðarlegar fjárfestingar framundan hjá Fáfni.

A.m.k. hluti af fjármögnun nýja skipsins virðist hafa verið tryggð með aðkomu tveggja nýrra hluthafa, sem eru sjóðir í rekstri Íslandsbanka og Landsbankans (Horn II og Akur, en í báðum tilvikum eru íslenskir lífeyrissjóðir stærstu fjárfestarnir). Áhugavert verður að fylgjast með þessum fjárfestingum næstu árin - og sjá hvernig Fáfni Offshore tekst til í þeirri hörðu samkeppni sem virðist vera framundan hjá Platform Supply Vessels. Þar er ástandið víða afar erfitt þessa dagana. Jafnvel skuldlausar útgerðir PSV-skipa eru nú nánast að grátbæna hluthafa sína um að örvænta ekki og sýna þolinmæði. Stóra spurningin núna virðist vera sú hversu lengi olíuverð helst lágt - og hvað útgerðir þjónustuskipa þola þetta ástand lengi?

Athugasemdir

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 19.12.2014 kl. 11:39]

Ja, ekki er að spyrja að framsýni og útsjónarsemi íslensku lífeyrissjóðanna og áhættusæknin maður ;-)

[Ketill Sigurjónsson, 19.12.2014 kl. 12:38]

Mér þykir líklegt að fjárfesting Horns II og Akurs í Fáfni Offshore sé gerð til ca. 4-6 ára. Þ.a. það er ennþá unnt að hafa góða von um að viðunandi arður verði af fjárfestingunni. En óneitanlega virðast lífeyrissjóðirnir þarna ansið seinheppnir með innkomu sína á PSV-markaðinn.

[Þórhallur Birgir Jósepsson, 19.12.2014 kl. 14:34]

Sveiflur á olíuverði hafa áhrif á skammtímafjárfesta. Olíuverð mun hækka aftur, spurningin er hve fljótt og hve mikið. Ekkert bendir enn til að það haldist lágt um lengri tíma, þess vegna er það spurningin hve gott úthald Fáfnir hefur til að standast niðursveifluna. Sum fyrirtækin í þessari grein virðast hafa nánast ekkert úthald, eru kannski illa fjármögnuð og til skamms tíma.

Eins og jafnan áður eru skammtímasjónarmið (brask?) ráðandi þegar olíuverðið sveiflast. Lífeyrissjóðirnir eru ekki mjög, eða alls ekki, háðir skammtímasveiflum. Þeir fjárfesta með langtímasjónarmið í huga. Þá fyrst, þegar olíuverðlækkun virðist ætla að verða varanleg, þurfa þeir að hafa áhyggjur í þessu samhengi. Ég hef ekki trú á að verðið haldist lágt lengi.

[Ketill Sigurjónsson, 19.12.2014 kl. 15:23]

Fáfnir Offshore er með einhverja milljarða í eigin fé og norska lánið, vegna kaupa á fyrsta skipinu, er til langs tíma og sennilega með hagstæðum vaxtakjörum. Sú fjármögnun takmarkar vonandi áhættu félagsins nógu mikið til að það geti staðið af sér núverandi ástand.  Ekki hafa ennþá borist fréttir af láni vegna seinna skipsins. Það er því ekki unnt að gera sér nákvæma grein fyrir heildarfjármögnun félagsins. 
PS: Hér má sjá stöðuna á norskum og breskum spot markaði fyrir skip af þessu tagi:
http://www.maritime.no/spotliste/