Olíuiðnaður og ógnarstjórn bæði í vanda

Olíuverð hefur nú fallið niður fyrir það sem var 2009. Og þarf að fara allt aftur til 2004 til að finna eins lágt olíuverð og nú.

Ástæða þessarar miklu lækkunar er sú að undanfarið hefur olíuframboð aukist hraðar en notkunin. Þetta sést glöggt á grafinu hér næst fyrir neðan. Þar er áberandi hversu framleiðslan hefur rokið fram úr notkuninni síðustu tvö árin eða svo.

Þetta má kalla offramboð, en er allt eins til marks um að olíunotkun hafi aukist hægar en vænta mátti miðað við þróunina árin á undan. En nákvæmlega af hverju þetta misræmi milli framboðs og notkunar (eftirspurnar) er til komið verður seint skýrt af mikilli nákvæmni.

Af hverju eykst notkunin og þar með eftirspurnin ekki hraðar en raun ber vitni? Var olíuverð orðið of hátt fyrir marga neytendur? Ætti lágt olíuverð allt þetta ár ekki að vinna gegn slíkri þróun, þ.e. leiða til þess að notkunin vaxi hratt á ný, nú þegar verðið hefur lækkað mikið? Af hverju hefur það ekki gerst?

Er hægur vöxtur í olíunotkun kannski að verulegu leiti vegna breytts neyslumynsturs á Vesturlöndum, þar sem yngra fólk er etv. síður spennt fyrir úthverfalífi en var? Eða er meginskýring þess hversu olíuneysla eykst nú hægt kannski sú að kínverska efnahagsundrið hefur snarhægt á sér? Er kannski um það bil að renna upp sá svakalegi vendipunktur sem nefndur hefur verið peak-demand? Þegar heimurinn hefur náð hámarksnotkun sinni í olíu!

Þannig má spyrja áfram. Tekið skal fram að það eru, að mati Orkubloggarans, mörg ár í að peak-demand verði náð. Jafnvel áratugir. Hvenær það gerist mun ráðast af þróun olíuverðs og kaupmáttar.

Sennilegasta svarið eða skýringin á litlum vexti í olíunotkun undanfarið, er að efnahagsslaki víða um heim haldi aftur af neytendum. Og þarna virðist sem Kína og Evrópa séu helsta orsök vandræðanna. Í reynd er þó sennilega um að ræða miklu flóknara samspil. Þó svo sumir vilji afgreiða þetta með þeirri einföldu skýringu að þetta snúist allt um mikla aukningu í olíuframleiðslu í Bandaríkjunum; framleiðslu á s.k. tight oil (stundum nefnd shale oil). Sbr. grafið hér til hliðar.

Lágt olíuverð er nú farið að þrengja að mörgum fyrirtækjum í olíubransanum. Hagnaður fyrirtækjanna snarminnkar frá því sem var, skuldabréf útgefin af fyrirtækjum í bransanum falla í verði og þau allra skuldugustu gætu lent í verulegum vandræðum.

Þetta lága olíuverð (nú um 37 USD/tunnan) er ekki ennþá farið að valda því að olíuvinnsla víða um heim sé rekin með tapi. Aftur á móti veldur lága verðið því að fjárfesting í nýjum verkefnum dregst nú hratt saman. Afleiðingin gæti orðuð sú, að þegar efnahagslífið tekur loks betur við sér muni verða umframeftirspurn eftir olíu. Og verðið hækki þá nokkuð hratt.

Það er áhugavert að skoða hvar það er helst sem núverandi olíuvinnsla er rekin með tapi þessa dagana. Grafið hér til hliðar, sem er frá Rystad Energy, sýnir meðalverð sem núverandi olíuvinnsla þarf á einstökum svæðum (til að ná break-even).

Tekið skal fram að skv. Rystad er meðalkostnaður í olíuvinnslu heimsins í dag um 29 USD/tunnu. Meðalkostnaðurinn er mjög lítill í löndum eins og Saudi Arabíu og Kuwait, en er hvað hæstur í hluta Norðursjávar, utan við strönd Brasilíu og að sjálfsögðu í kanadíska olíusandinum. En það er athyglisvert að skv. Rystad er núverandi olíuverð orðið mjög nálægt meðalkostnaðarverði í olíuvinnslunni í Bandaríkjunum (og einnig í Noregi), sbr. grafið. Þar með eru orðnar ansið miklar líkur á að þung högg lendi brátt á mörgum bandarísku olíufyrirtækjunum - einkum þeim sem smærri eru í dýru tight oil vinnslunni. Eins og fjallað var um í grein í Economist fyrir um hálfu ári síðan (sjá einnig þessa umfjöllun í Silfri Egils á Eyjunni).

Í tilefni af þessu getur líka verið forvitnilegt fyrir lesendur að rifja upp grein Economist frá því fyrir um ári. Þar sem fjallað var um markaðsslag Saudi Araba við bandaríska tight oil framleiðendur. Þessi barátta virðist svo sannarlega vera í algleymingi nú um stundir, þegar olíuverð er orðið svo lágt að það stendur ekki undir kostnaði við að bora nýja brunna eftir tight oil. En um leið blæðir ríkissjóði Saudi Arabíu. Þar gætu nýjustu aðhaldsaðgerðir valdið óróleika innanlands - sem er skelfileg tilhugsun fyrr konungsættina sem þar ræður öllu.

Það verður því afar fróðlegt að fylgjast með þessu furðuríki á komandi ári; 2016. En svona í tilefni áramótanna er viðeigandi að kasta fram léttu „veðmáli“. Því þegar svona verðstríð geysar milli Sádanna og bandarísku olíuframleiðendanna, hikar Orkubloggarinn ekki við að veðja á að Sádarnir fari með sigur af hólmi. Í slíku veðmáli á þó enginn að hætta fjármunum annarra - heldur aðeins sínum eigin.