Kolagræn gagnaver Apple

Er kolagrænan lit að finna í litrófi orkunnar? Svo mætti halda þegar skoðaðar eru fréttatilkynningar af gríðarlegri fjárfestingu Apple í gagnaverum í Danmörku.

Danir eru eðlilega himinlifandi yfir fréttum af því að Apple hafi ákveðið að byggja upp geysistórt gagnaver við smábæinn Foulum (rétt hjá Viborg) á Jótlandi. Um leið var tilkynnt um byggingu annars stórs gagnavers við Athenry á vestanverðu Írlandi.

Þetta er stór ákvörðun - ekki bara fyrir Dani og Íra - heldur líka fyrir Apple. Fjárfestingin hljóðar upp á samtals 1,7 milljarða EUR (sem jafngildir um 255 milljörðum ISK).

Staðarákvörðunin viðist byggja mjög á því að umhverfisáhrif gagnaveranna verði sem minnst. Þannig á gagnaverið í Danmörku eingöngu að nýta raforku frá dönskum vindorkuverum og norskum vatnsaflsvirkjunum og þar að auki umhverfisvæna varmaveitu. Í fréttatilkynningu Apple um þessa fjárfestingu er vitnað í forstjórann, Tim Cook, og orðrétt segir í tilkynningunni: Like all Apple data centres, the new facilities will run entirely on clean, renewable energy sources from day one.

Ekki er hægt að komast hjá því að maður lyfti brúnum við að sjá slíka fullyrðingu. Í fréttum af ákvörðun Apple má lesa að þarna við Foulum sé spennustöð sem tryggi það að öll raforkan sem gagnaverið muni nota sé græn orka - því spennistöðin fái eingöngu raforku frá vindorkuverum og norskum vatnsaflsvirkjunum. Það er engu að síður vandséð að gagnaverið muni með þessu tengjast lokuðu kerfi sem tryggi að þar veri eingöngu nýtt græn orka. 

Mest af raforkuframleiðslu Dana kemur frá kolaorkuverum. Vissulega er vindorkan þar hlutfallslega mikil. Hún er auðvitað ansið sveiflukennd, en skv. tölum frá Evrópusambandinu (ESB) nemur vindorka um fjórðungi af raforkunotkun í Danmörku. Og endurnýjanlegur hluti raforkunnar þar er alls sagður nálægt 40%. Skiptir þá mestu að auk vindorkunnar nýta dönsk orkuver mikið af lífmassa til raforkuframleiðslu.

Á Írlandi er hlutfall endurnýjanlegrar orku ennþá lægra en í Danmörku eða nálægt 20%. Sagt er að írska gagnaver Apple eigi að nýta vindorku. Það er reyndar hálfgerður blekkingarleikur, því framleiðsla vindaflstöðva er jú ansið breytileg og slík raforkuframleiðslu byggir alltaf á varafli. Sem í tilviki Írlands og Danmerkur byggist mjög á kola- og gasorkuverum.

Það er engu að síður svo að Danir framleiða mjög hátt hlutfall af raforku sinni með endurnýjanlegum hætti og Írar talsvert hátt hlutfall. Þarna hefur bæði Dönum og Írum bersýnilega tekist afar vel að kynna sig sem umhverfisvænt orku- og rekstrarumhverfi. Og sannarlega ansið súrt að Ísland skuli ekki hafa náð betur að fanga athygli Apple.

NordLink: 1.400 MW tenging Noregs og Þýskalands

Norska raforkuflutningsfyrirtækið Statnett hefur um árabil unnið markvisst að því að byggja upp nýjar raforkutengingar við nágrannalöndin. Í vikunni sem leið var svo tilkynnt um að búið sé að semja um smíði og lagningu neðansjávarkapals milli Noregs og Þýskalands.

Þessi nýi sæstrengur nefnist NordLink og mun marka tímamót í raforkuflutningum neðansjávar. Síðustu árin hafa Norðmenn kannað ýmsa möguleika á nýjum kapaltengingum milli Noregs og annarra Evrópulanda. Lengsti kapallinn af þessu tagi í dag er NorNed-kapallinn milli Noregs og Hollands, sem hóf rekstur árið 2008. Sá kapall er með flutningsgetu sem nemur 700 MW.

Þessi áhugi Norðmanna á auknum tengingum við nágrannalöndin kemur ekki á óvart. Reynsla þeirra af tengingunum er afar góð. Verkefnin hafa skilað góðri arðsemi og eflt raforkuöryggi. Þess vegna hafa Norðmenn verið áhugasamir um fleiri tengingar af þessu tagi.

Það er ekki síður áhugi í nágrannalöndum Noregs að tengjast norska raforkukerfinu. Síðustu misserin hefur t.a.m. verið bærilegur skriður á viðræðum milli Norðmanna og Breta um lagningu rafstrengs milli landanna. Nýlega birtust fréttir um að fjárfestingaákvörðun um þann kapal verði tekin fljótlega; jafnvel á allra næstu mánuðum. Áætlað er að þessi kapall verði helmingi stærri en NorNed eða 1.400 MW. Hann verður einnig töluverð lengri eða rúmlega 700 km (NorNed er 580 km).

Nú stefnir þó allt í að næsti metkapallinn af þessu tagi verði áðurnefndur sæstrengur milli Noregs og Þýskalands. Þar er nefnilega ekki aðeins kominn pólitískur stuðningur við kapalinn, heldur er nú líka búið að ná samningum um smíði hans ásamt nauðsynlegum spennistöðvum.

Það verða ABB og Nexans sem munu smíða kapalinn. Hann verður alls um 570 km langur og þar af verða 516 km neðansjávar. Þetta verður að sjálfsögðu jafnstraumskapall með spennistöðvum við hvorn enda kapalsins. Þær verða í Tonstad í Noregi og Wilster i nágrenni Hamborgar í Þýskalandi. Gert er ráð fyrir að rafmagnið byrji að streyma þarna á milli eftir einungis tæp fimm ár; fyrstu prófanir verði síðla árs 2019 og kapallinn komist svo í fullan rekstur árið 2020.

Kostnaðurinn er áætlaður á bilinu 1,5-2 milljarðar EUR eða um 225-300 milljarðar ISK. Enda er um að ræða afar öflugan kapal; flutningsgetan samsvarar 1.400 MW. Það er hvorki meira né minna en tvöföld flutningsgeta NorNed. Þetta er til marks um hraða þróun í þessari tækni, sem veldur því m.a. að sá tímapunktur færist nær að kapall milli Íslands og Evrópu verði að raunveruleika.

NordLink verður í eigu tveggja fyrirtækja; norska Statnett (sem er í eigu norska ríkisins) og þýska fyrirtækisins DC Nordseekabel. Þetta þýska fyrirtæki er í   helmingseigu hollenska raforkuflutningsfyrirtækisins Tenne T annars vegar (Tenne T rekur einnig flutningskerfi handan landamæranna í Þýskalandi) og hins vegar þýska þróunar- og fjárfestingabankans KfW (bankinn sá er í eigu þýska ríkisins).

Viðskiptamódel NordLink gengur út á að auka nýtingu á þýskri vindorku með því að flytja hana til Noregs á næturnar, þ.a. Norðmenn geti safnað í miðlunarlónin og svo umbreytt þeirri orku í rafmagn og flutt um strenginn til Þýskalands á daginn (þegar raforkuverð er hærra). Þannig bæði eykur strengurinn hlutfall endurnýjanlegrar orku í orkubúskap Evrópu og gerir Norðmönnum kleift að nýta betur sveigjanleika vatnsaflsins til að bæta arðsemi norsku orkufyrirtækjanna (sem að mestu eru í opinberri eigu rétt eins og íslensku orkufyrirtækin eru).

Þetta er ekki ósvipað því viðskiptamódeli sem væri áhugaverðast fyrir Íslendinga vegna sæstrengs milli Íslands og Evrópu (IceLink). Í því sambandi má minna á að af einhverjum ástæðum hafa íslensk stjórnvöld ennþá ekki orðið við ósk Breta um formlegar viðræður um slíkan rafstreng. Hvarvetna annars staðar í hinum vestræna heimi myndu stjórnvöld fagna slíkum áhuga á gjaldeyrisskapandi og arðbærum viðskiptum.

Golíat siglir umhverfis hnöttinn

„Tíminn líður hratt á gervihnattaöld, hraðar sérhvern dag, hraðar sérhvert kvöld“. Söng Pálmi Gunnarsson hér í Den. Orkubloggarinn tekur undir þessi orð. Því það er líkt og gerst hafi í gær að bloggarinn fjallaði um upphafið að nýju olíuævintýri Norðmanna; olíuna lengst norður í Barentshafi.

Reyndin er þó sú að það eru liðin rúm sex ár síðan fjallað var um Golíat hér á Orkublogginu. Og nú er loksins komið að því að vinnslan hefjist. Því rétt í þessu var verið að koma risastórum olíuborpallinum fyrir á sérstökum ofurpramma austur í skipasmíðastöðinni Ulsan á suðausturströnd Suður-Kóreu. Og hefst nú æði löng sigling þarna frá skipasmíðastöð Hyundai allt suður fyrir Góðrarvonahöfða og svo norður eftir endilöngu Atlantshafi og allt norður í Barentshaf.

Þar, um 50 sjómílur norður af Hammerfest, verður pallurinn tjóðraður niður og byrjað að sækja svarta gullið úr djúpi ævafornra jarðlaga langt undir hafsbotninum. Hafdýpið á svæðinu er um 350-400 m, en sjálf olían liggur þar undir u.þ.b. 700-1.400 m undir hafsbotninum. 

Þarna verður pallurinn tengdur flóknu kerfi borhola á sjálfum hafsbotninum. En Golíat-pallurinn er ekki aðeins fljótandi undrabor, heldur líka vinnslustöð (FPSO). Þetta er því gríðarleg fjárfesting - og því miður hefur þetta mikla verkefni verið þjakað of kostnaði og töfum. Kostnaðaráætlun hefur rokið úr um 4 milljörðum USD og í um 7 milljarða USD, sem nemur næstum 800 milljörðum ISK! Það er því eins gott að vinnslan skili dágóðum tekjum.

Pallurinn hefur vinnslugetu sem nemur um 100 þúsund tunnum á dag og með pláss fyrir hátt í milljón tunnur af olíu. Það má því gera ráð fyrir að olíuskip komi og tæmi herlegheitin af tönkunum á innan við tíu daga fresti. Vonandi að það gefi á sjó!

Það er ítalski olíurisinn Eni sem er stærsti hluthafinn í Golíat-verkefninu (65%), en norska Statoil er einnig með stóran hlut (35%). Þess er vænst að vinnslan standi yfir í um 15 ár eða svo. Og að alls muni Golíat skila nettum 174 milljónum tunna af olíu. Miðað við olíuverð upp á 50 USD/tunnu gerir það tæpa 9 milljarða USD í tekjur. Að teknu tilliti til fjármagnskostnaðar virðist því á tæpasta vaði að dæmið gangi upp. En olíuverð á sjálfsagt eftir að hækka - og það nógu mikið til að verkefnið skili viðeigandi arðsemi. Það er auðvitað mikilvægt til að Golíat verði góð tekjulind fyrir olíusjóð Norðmanna.

Þar að auki kunna að finnast meiri lindir þarna í nágrenninu sem unnt verður að nýta pallinn til að vinna. En mikið hlýtur það samt að vera svekkjandi fyrir Eni og Statoil að sjá olíuverð hrynja í sama mund og þetta hátækniundur nú siglir á áfangastað í Norðurhöfum. Og fyrirtækin eiga alla samúð Orkubloggsins í harðri samkeppni sinni við sogrörasötrið vestur í Bandaríkjunum. Því það er ekki annað en hægt að dást að Golíat, sem mun standa sem útvörður mannkyns þarna langt í norðri. Og bara að vona að hinn íslenski Fáfnir verði brátt ráðinn til að þjónusta Golíat.

Svo má bæta hér við einni skemmtilegri staðreynd. Olíulindin kennd við Golíat er nokkuð stór - þó svo þetta sé ekki risalind enda er orðið mjög sjaldgæft að slíkar finnist (þ.e. olíulindir sem skila jafnvel milljarði tunna af olíu). Á degi hverjum notar heimurinn nú um 90 milljónir tunna af olíu eða rúmlega það. Þegar hugsað er til þess að kostnaðurinn við það að sækja stöffið þarna úr djúpinu á þessu eina vinnslusvæði jafngildir um 800 milljörðum ISK er svolítið magnað að öll olían sem unnin verður á Golíat myndi einungis nægja heiminum í tæplega tvo sólarhringa.