Olíuballið er byrjað!

Iðnaðarráðherra tilkynnti í dag "upphaf fyrsta útboðs vegna leyfa til rannsókna og vinnslu kolvetna á landgrunni Íslands". 

Vonandi verður þetta gott og fjörugt ball!

Orkubloggarinn er samt hálf svekktur. Ekki vegna þess að hann hefur undanfarið verið gagnrýndur fyrir leiðinda svartsýni vegna Drekasvæðisins. O-nei.

Heldur vegna þess, að fyrr í dag fékk Orkubloggið fremur daufleg skilaboð erlendis frá. Frá manni sem er hátt settur í olíubransanum og hefur skoðað Drekasvæðið og öll gögn um það. Í skilaboðunum segir m.a. eftirfarandi:

"With the very bad petroleum tax law I doubt that there will be many if any companies interested. The tax is not only high, but also unpredictable and containing very unusual elements."

Samkvæmt þessu er ekki nóg með að búið sé að ýkja upp væntingar vegna Drekasvæðisins. Heldur hefur stjórnvöldum tekist að búa til skattaumhverfi, sem mun fæla mörg ef ekki öll olíufyrirtæki frá Drekanum.

Þetta er allt saman mjög athyglisvert. Orkubloggið veit reyndar frá fyrstu hendi um nokkur olíufélög - bæði stór og smá - sem ætla að segja pass við Drekasvæðinu í þetta sinn. Bloggið yrði aftur á móti talsvert undrandi ef StatoilHydro sækir ekki um leitarleyfi.

-----------------------------------------------------

Upphaf útboðsferils olíuleitar á Drekasvæði

22.1.2009

Iðnaðarráðuneyti fréttatilkynning Nr. 1/2009

Í dag fimmtudaginn 22. janúar kl. 12:00 mun iðnaðarráðherra Össur Skarphéðinsson opna vefsíðu vegna olíuleitar á Drekasvæði. Þar með markast upphaf fyrsta útboðs vegna leyfa til rannsókna og vinnslu kolvetna á landgrunni Íslands. Á vefsíðunni er að finna gögn er varða útboð rannsóknarleyfa til olíuleitar hér við land. Umsjón með útboðinu og þeim sérleyfum sem af því kunna að leiða er í höndum Orkustofnunar, en útboðstímabilið varir til 15. maí 2009.  

Opnun vefsíðunnar mun fara fram í húsakynnum Orkustofnunar, Grensásvegi 9, Reykjavík. Fjölmiðlum gefst við þetta tækifæri kostur á að fræðast nánar um útboðið hjá fulltrúum iðnaðarráðuneytis og Orkustofnunar.

Reykjavík 22. janúar 2009

http://www.idnadarraduneyti.is/Forsida_IVR/nr/2681

Nýtt Ísland í fæðingu?

Á Silfri Egils Helgasonar á vefnum eyjan.is hefur nokkur umræða spunnist um færslur Orkubloggsins um Drekasvæðið.

Í sumum athugasemdum þar er málflutningur Orkubloggsins vegna Drekans sagður fullur af neikvæðni, röfli og tuði. Sbr. t.d. eftirfarandi komment "Þessi Ketill, sem er lögfræðingur/ viðskiptafræðingur en EKKI jarðfræðingur eða orkufræðingur, segir að við ættum ekki að vera leita að olíu vegna þess hve olíuverðið er lágt núna".

Kannski er það veikleiki hjá þeim sem stendur að Orkublogginu, að trúa ekki á skyndilausnir og vera fremur jarðbundinn en ekki stórhuga skýjaglópur. Það má vel vera. En tilefni er til að taka eftirfarandi fram:

Gagnrýni mín vegna Drekasvæðisins er af tvennum toga.

Í fyrsta lagi tel ég útí hött að menn séu að setja fram spár um að allt að 20 milljarðar tunna af olíu finnist á Drekasvæðinu (og þar af helmingurinn Íslandsmegin). Ég er á því að slíkar tölur séu hreint fáránlega bjartsýnar og byggi ekki á neinum vitrænum rökum. Maður þarf hvorki að vera "jarðfræðingur eða orkufræðingur" til að sjá það. Það nægir að skoða til samanburðar hversu stórar olíu- og gaslindir hafa fundist hjá öðrum ríkjum, sbr. færslan "Æpandi bjartsýni".

Þjóðin var í mörg ár blekkt um sterka stöðu íslensku bankanna. Á nú að blekkja þjóðina með einhverjum þokukenndum draumum um olíu? Draumum sem eru ekki í neinu samræmi við það, sem líklegt er. Vissulega er umtalsverður möguleiki á að einhver olía finnist á Drekasvæðinu. En að láta sér detta í hug að þar verði unnt að finna og vinna svo mikla olíu að Ísland verði eitt mesta olíuríki Evrópu, er hrein óskhyggja.

Í annan stað álít ég hættu á að efnahagsástandið núna minnki verulega áhugann á svæðinu. Og auki um leið hættu á því, að árangurinn af leitinni verði slakur. Verði árangurinn af leitinni fyrstu árin slakur, er líklegt að olíufélögin verði fljót að beina kröftum sínum annað. Rétt eins og amerísku olíufélögin virðast nú hafa misst áhugann á færeyska landgrunninu. Þess vegna væri hugsanlega skynsamlegt að doka aðeins við með Drekasvæðið, þar til samdrátturinn er genginn yfir.

Ég veit um olíufélög sem voru að spá í að sækja um leitarleyfi á Drekasvæðinu, en hafa hætt við vegna efnahagsástandsins. Þetta veit ég af þeirri einföldu ástæðu að ég er vel tengdur, þekki menn í olíuiðnaðinum bæði austan hafs og vestan og hef auk þess haft beint samband við forstjóra nokkurra olíufélaga; bæði stórra og smárra. Áhuginn á Drekasvæðinu núna er minni en ella út af viðsjárverðu efnahagsástandi. Svo einfalt er nú það.

Það er líka útí hött að tala um að Ísland verði í einhverju ljúfu samstarfi við Norðmenn um olíuvinnsluna - eins og talað er um í sumum athugasemdum við áðurnefnda færslu á Eyjunni. Eins og útboðsferlið lítur út, verða norsk olíufyrirtæki ekki með neina sérstöðu umfram önnur olíufyrirtæki. Og ekkert sérstakt samstarf í gangi milli íslenskra stjórnvalda og Norðmanna.

Íslensk stjórnvöld hafa reyndar enga stefnu um að byggja hér upp sérþekkingu í olíuiðnaði. Norðmenn fóru aðra leið – þeir lögðust ekki svo lágt að selja bara olíuréttindin í sinni lögsögu. Heldur varð norska ríkið þátttakandi í vinnslunni. Og þess vegna eiga Norðmenn nú eitt öflugasta olíufélag í heimi – StatoilHydro. Og gríðarlega öflugan norskan olíuiðnað sem starfar að verkefnum út um allan heim.

Það er athyglisvert að StatoilHydro er – afsakið orðbragðið – ríkisfyrirtæki. Sem Íslendingum þykir víst flestum vera hreinn viðbjóður. Sem er kannski ekki svo skrýtið. Því hér á landi hafa stjórnvöld aldrei haft þroska til að stunda atvinnustarfsemi. Slíkt hefur ævinlega verið kæft í hagmunapoti hálfspilltra stjórnmálamanna og sérhagsmunahópa. Það er ömurleg arfleifð íslenskra stjórnmála.

Hér á landi hefur hagnaðurinn af orkuvinnslu Orkuveitu Reykjavíkur farið í bruðl og dekurverkefni. Og leyniorkuverðs-fyrirtækið Landsvirkjun er líklega nánast á hausnum þessa dagana. Eftir 40 ára starf. Aðallega vegna lélegra orkusölusamninga, þar sem áhættunni er velt af álfyrirtækjunum og yfir á Landsvirkjun. Gæfulegt eða hitt þó heldur.

Orkubloggið tortryggir íslensk stjórnvöld stórkostlega - ekki síst þegar kemur að orkumálum. Nú fárast menn yfir því að Ólafur í Samskipum og fleiri, hafi gert samninga sem settu áhættuna á Kaupþing eða aðra banka, en gerðu þá sjálfa stikkfrí ef illa færi. Ekki ætla ég fara að verja hann Óla – öðru nær. En svo læra börnin sem fyrir þeim er haft. Íslenskir stjórnmálamenn hafa í gegnum tíðina reynst þjóðinni miklu dýrkeyptari en nokkur útrásarvíkingur. Það hefur bara allt verið í leyni og allt nafnlaust í skjóli hinna andlitslausu stjórnvalda. Bæði orsakir og afleiðingar þessarar pólitíkur, hafa í gegnum tíðina drukknað í endalausum gengisfellingum krónunnar. Hér á landi var SÍS og Kolkrabbanum einfaldlega haldið á floti með gengisfellingum og einokun - á sambærilegan hátt og gengi bankanna var haldið uppi síðustu misseri og ár með sýndargerningum í anda Stím og Katar.

Meira að segja dómstólarnir hafa verið leiksoppur í höndum framkvæmdavaldsins. Og gott ef þessi leikur á ekki barrrasta að halda áfram, þrátt fyrir að spilverkið sem stjórnmálamennirnir bjuggu til hafi nú sprungið framan í þjóðina. Við heyrum öll hinn ömurlega falska tón að baki kosningaloforðunum. En höfuðpaurarnir í þessu hroðalega leikriti sitja sem fastast, hvort sem er í ríkisstjórn, Fjármálaeftirliti, Seðlabanka eða á Alþingi. Allt í anda þeirrar valdkúgunar, sem íslenska þjóðin hefur aldrei náð að hrista af sér, þrátt fyrir 90 ára "fullveldi" og rúmlega 60 ára "sjálfstæði".

Í dag er ég í afskaplega góðu skapi. Því ég er nýbúinn að verða vitni að hreint stórkostlegum atburði. Því, þegar Obama tók við forsetaembættinu westur í Washington. Ég samfagna Bandaríkjamönnum að vera lausir við drullusokkana Bush og Cheney. Ég samfagna Bandaríkjamönnum og veröldinni allri að Obama skuli hafa sigrað forsetakosningarnar og að hann skuli nú hafa tekið við forsetaembættinu. Og í leiðinni langar mig að biðja um Nýtt Ísland. Og að hér verði vatnaskil í íslenska stjórnkerfinu. Vinsamlegast.

Bakkafjarðar-Soldáninn

Fyrir nokkrum dögum kynnti pattaralegur iðnaðarráðherra Íslands, olíudrauma sína fyrir íbúum Bakkafjarðar, Vopnafjarðar og annarra þeirra sem búa á norðausturhorni Klakans góða. Í nágrenni Drekasvæðisins.

Og ráðgjafar iðnaðarráðherrans, Norsararnir frá Sagex Petroleum, segja okkur að hugsanlega finnist 10 milljarðar tunna af olíu á Drekasvæðinu íslenska. Þetta hljómar óneitanlega vel.

Vegna olíubjartsýninnar sem nú ríkir bæði í hjarta Orkubloggsins, iðnaðarráðherra og nágranna Drekans varð blogginu hugsað til Soldánsins af Brúnei. Einfaldlega vegna þess að Brúnei er einmitt með álíka marga íbúa og Ísland og býr yfir svipuðu olíumagni og nú er verið að spá á Drekasvæðinu.

En fyrst smá upprifjun fyrir lesendur bloggsins. Sagex segir sem sagt að hugsanlega finnist 10 milljarðar tunna af olíu Íslandsmegin á Drekasvæðinu. Það er næstum helmingur af allri olíu- og gasvinnslu Norðmanna í 35 ár (1971-2005). Og um þriðjungur af allri framleiðslu þeirra frá upphafi og fram í nóvember á nýliðnu ári.

Þessi samanburður Orkubloggsins er vel að merkja byggður á nýjustu og ferskustu tölum, sem til eru í norska olíumálaráðuneytinu. Bloggið hafði nefnilega samband við menn þar á bæ í gær, til að þetta færi ekkert á milli mála. Já - tímabilið 1971-2008 komu í land 21,4 milljarðar tunna af olíu og 8,2 milljarðar tunna af gasi úr norska landgrunninu öllu. Gasmagnið er hér umreiknað í s.k. oil-equivalents, sem kannski mæti þýða sem "olíujafning" á íslensku.

Samtals jafngildir því öll olíu- og gasframleiðsla Norðmanna frá upphafi og fram í nóvember s.l. 29,6 milljörðum tunna. Og enn skal minnt á, að samkvæmt orðum Sagex getur framleiðslan á Drekasvæðinu einu orðið 20 milljarðar tunna – þar af 10 milljarðar Íslandsmegin.

Það er varla annað hægt en hrista höfuðið yfir þessar algerlega ótímabæru og nánast kjánalegu bjartsýnisspá Sagex. Og það er eiginlega hálf sorglegt að íslenskir fjölmiðlar grípi þessa tölu á lofti. En Orkubloggið hefur líklega tuðað nóg um þetta (sbr. færslan "Æpandi bjartsýni").

Spá sem sett var fram í skýrslu iðnaðarráðuneytisins frá árinu 2007 er öllu hógværari. Þar virðist gert ráð fyrir að framleiðslan á Drekasvæðinu Íslandsmegin, geti orðið allt að 1 milljarður tunna af olíu og annað eins af gasi, eða rúmlega það. Samtals um 2,1 milljarðar tunna af olíu og olíujafningi.

Nú má hverjum lesenda Orkubloggsins vera augljóst, að það mun skipta talsvert miklu máli hvort 2 milljarðar eða 10 milljarðar tunna af olíu finnast á Drekasvæðinu.

En reyndar gæti allt eins verið að þar finnist ekki ein einasta vinnanleg olíulind. Vonandi verða vonbrigðin þá ekki jafn mikil hjá Íslendingum, eins og hjá Færeyingum. Sem hafa leitað olíu án árangurs i nærri áratug.

Það er reyndar alls ekki öll von úti enn á færeyska landgrunninu. Þó svo bandarísku olíufélögin virðist nú öll vera búin að missa áhugann á því ljúfa svæði frænda okkar. Þeir hjá norska Statoil eru öllu þolinmóðari en Kanarnir. Statoil náði sér einmitt í enn eitt leyfið í þriðja leitarútboði færeysku landstjórnarinnar nú skömmu fyrir jól. Þolinmæði hlýtur að vera álitin dyggð i Noregi?

Gefum okkur nú að lægri spáin hér að ofan um olíufund á Drekasvæðinu rætist. Þ.e. að samtals 2 milljarðar tunna af vinnanlegri olíu finnist innan íslensku lögsögunnar á Drekasvæðinu. Og að þar með geti Ísland státað sig af tveimur milljörðum tunna af "proven oil reserves". Á Drekasvæðinu einu. Enn er þá eftir að krukka í önnur álitleg svæði; svæðin sem kennd hafa verið við Gamminn og Bergrisann.

Skellum okkur svo í smá samanburð. Miðað við þessa einföldu forsendu (2 milljarða olíutunna) yrði íslenska Drekasvæðið með sem jafngildir u.þ.b. 10% af öllum vinnanlegum olíu- og gasbirgðum Noregs. Og um þriðjung af öllum vinnanlegum birgðum Bretlands. Með hinar risastóru gaslindir í hollenskri lögsögu í huga, þá yrði Ísland með samtals um 25% af vinnanlegum gasbirgðum Hollendinga. Og íslenska Drekasvæðið er skv. þessu með meiri vinnanlegar olíubirgðir en eru í allri dönsku lögsögunni - Baunarnir góðu eru sagðir ráða yfir u.þ.b. 1,7 milljörðum tunna samtals (reyndar eru margir sem ekki gera sér grein fyrir því, að efnahagslíf Dana er svo gott sem raun ber vitni, fyrst og fremst vegna olíuframleiðslunnar i Norðursjó; mýtan um að Danir séu þekkingar- og þjónustusamfélag er lífseig).

Ísland yrði skv. þessu fjórða mesta olíuveldi Vestur-Evrópu (á eftir Noregi, Bretlandi og Hollandi). Og líklega fimmta hið mesta í Evrópu allri (Rússland undanskilið). Rúmenía býr yfir verulegum gaslindum; um 4 milljörðum tunna í olíujafningi - og skipar því fjórða sætið.

Miðað við fólksfjölda þýðir þetta aftur á móti að Ísland yrði langmesta olíuríki Evrópu. Alltaf gaman að fólksfjölda-viðmiðuninni. Og vert að minna á, að hér er einungis miðað við vinnanlegar birgðir upp á 2 milljarða tunna, en ekki þá svakalegu 10 milljarða eins og Sagex og Morgunblaðið hafa kynnt fyrir okkur síðustu dagana. Ef 10 milljarðar tunna reynast vera á Drekasvæðinu, mun Ísland í framtíðinni væntalega verða eitt af mestu olíuframleiðsluríkjum heims.

Jafnvel þótt einungis sú hógværa spá um 2 milljarða tunna á Drekasvæðinu rætist, yrði Ísland mjög öflugur olíuframleiðandi. Skjóta má á að þetta magn myndi leyfa framleiðslu upp á ca. 3-400 þúsund tunnur á dag. Til samanburðar, þá framleiða Bretar nú u.þ.b. 1,7 milljón tunnur daglega í allri sinni lögsögu. Og Danirnir hjá Mærsk Oil og Dong Energi eru með framleiðslu upp á rúmar 300 þúsund tunnur á danska landgrunninu í Norðursjó.

Prufum nú að að finna ríki með u.þ.b. 330 þúsund íbúa og rétt rúma 2 milljarða tunna af olíu. Þá kemur fyrst upp í huga Orkubloggsins hið sérkennilega soldánsríki langt, langt í austri. Olíuríkið smávaxna á eyjunni Borneó; Brúnei.

Brúnei kallast reyndar fullu nafni Brunei Darussalam, sem mun útleggjast Brunei - heimili friðarins! Landið er einungis um 6 þúsund ferkm að flatarmáli, en stærð þjóðarinnar er ekki ósvipuð Íslendingum (íbúar Brunei eru um 380 þús). Birgðir af vinnanlegri olíu í Brunei eru reyndar aðeins meiri en hér er verið að gæla við á Drekanum (proven reserves í Brunei eru um 3,5 milljarðar tunna; þar af um helmingur olía og helmingurinn gas). En þetta er ekki svo ósvipað. Og ef þessar 2 milljarðar tunna finnast á annað borð á Drekanum, er eins víst að það sem upp á vantar, til að birgðirnar verði 3,5 milljarðar tunna, finnist annars staðar i íslensku lögsögunni.

Sem sagt Ísland v/ Brunei. Einn ríkasti maður veraldar er einmitt sagður vera Soldáninn af Brunei. Metinn á um 20 milljarða bandaríkjadala. Hann hefur sett þá skemmtilegu reglu í hinu brúneygða soldánsríki Brúnei, að þar borgar enginn tekjuskatt né fjármagnstekjuskatt. Því hjá þjóð sem er með innan við 400 þúsund íbúa þarf auðvitað enga slíka leiðinda skattheimtu, þegar milljarðar tunna af olíu liggja í djúpi landgrunnsins. Þannig hljótum við að líka að sjá Ísland framtíðarinnar!

Já - Orkubloggið telur fullt tilefni til að halla sér aftur og lygna augunum. Í trausti þess að Össur hafi rétt fyrir sér og verði útnefndur Soldán Íslands. Um leið bjargar hann okkur öllum úr spennitreyjunni, sem árans útrásar-tilberarnir komu okkur í.

En því miður rankar bloggið skyndilega við sér. Og minnist þess að olíuvinnsla á Drekanum verður miklu dýrari en vinnslan í Brunei. Og þar að auki er olíudraumurinn ennþá bara draumur. Kannski er nefnilega engin vinnanleg olía á Drekanum.

Enga fjárans svartsýni! Þessir tveir milljarðar olíutunna eru alveg örugglega þarna. Og kannski finnast ekki bara 2 milljarðar tunna á Drekanum - heldur 10 milljarðar tunna. Rétt eins og hann Terje Hagevang hjá Sagex segir. Og svo finnst ennþá meira á Bergrisanum og Gamminum. Og þá verður Ísland með 25 milljarða tunna af olíu og gasi í undirdjúpunum og olíuframleiðslu upp á 4 milljón tunnur á dag. Það er í reynd framtíðarsýnin sem álykta má af spádómum Sagex. Og þess vegna er iðnaðarráðuneytið væntanlega farið að hringja niður í fjármálaráðuneyti, til að undirbúa stofnun íslenska olíusjóðsins. Sem verður einn sá öflugasti í heimi.

Því miður verður Orkubloggið að klykkja út með því, að þessar spár eru allar algjört rugl. Það eru vissar vísbendingar um að olía og/eða gas kunni að finnast á Drekasvæðinu. Ef svo fer, veit enginn hversu mikið það magn verður. Að nefna 2 milljarða tunna eða 10 milljarða tunna er bara skot í myrkri. Þó sínu meira kæruleysi að skjóta á 10 milljarða tunna en 2 milljarða.

Eitt er aftur á móti öruggt. Olía verður ekki unnin á Drekasvæðinu meðan verðið á olíutunnunni er undir 60-80 dollurum. Einfaldlega vegna þess að break-even í djúpvinnslunni er í kringum 70 dollarana (ca +-10 dollarar). Í dag er olíuverðið... 35 dollarar á Nymex. Er þetta í alvöru rétti tíminn að bjóða út leit á Drekasvæðinu? Tæplega.

PS: Til að fyrirbyggja misskilning vill Orkubloggarinn taka fram, að Össur Skarphéðinsson er einn af þeim íslensku stjórnmálamönnum sem bloggið kann vel að meta. En það er eins og einhver smá veila sé stundum í honum Össuri; hann verður eitthvað svo heltekinn af stórum hugmyndum - hvort sem þær felast í íslenskri olíu eða samstarfi við Katara. 

Ali er vaknaður

Í færslu Orkubloggsins á Gamlársdag, "Olíuverðið!", taldi bloggið augljóst að nýleg ákvörðun OPEC um samdrátt í olíuframleiðslu gengi ekki nógu langt. Og gaf til kynna að hann Ali-Al Naimi, olíuráðherra Sádanna, þyrfti að gera betur:

"Spurningin er bara hversu mikið þeir [Sádarnir] þurfa að skrúfa fyrir kranann til að koma verðinu upp? Það getur orðið þeim dýrkeypt að skrúfa of rólega fyrir. Orkubloggið trúir því ekki, að hann Olíu-Ali ætli bara að kippa skitnum 2,2 milljón tunnum af markaðnum. Eins og ákveðið var á fundi OPEC í Alsír skömmu fyrir jól. [...] Vissulega var þetta einhver mesti samdráttur í sögu OPEC fram til þessa. En hér þarf meira að koma til, kall minn!"

Í dag birtist svo frétt um að Sádarnir séu hættir að klóra sér í höfðinu og ætli nú að vinda sér í meiri niðurskurð:

"Saudi Arabia plans to go beyond OPEC's deepest ever single cut in supply as the world's top oil exporter looks to halt a slide that has lopped over $110 off the oil price since July. The kingdom will pump below its OPEC target in February at its lowest level in over six years and is prepared to go further still to balance a market battered by falling demand and a global recession, Oil Minister Ali al-Naimi told reporters on Tuesday. [...] Industry sources on Sunday told Reuters that Saudi planned to cut by up to 300,000 bpd below its OPEC target in February, a proactive step to balance the oil market."

Nú er að sjá hvort Sádarnir standa við stóru orðin. Samkvæmt orðum þeirra er þetta bara fyrsta skrefið í aukasamdrætti. Þetta gætu jafnvel orðið reglubundnar fréttir út árið. Fyrst 300 þúsund tunnur, svo 200 þúsund tunnur, kannski svo 400 þúsund tunnur...?

Sádarnir ætla sér greinilega að hlusta á Orkubloggið og ekki að endurtaka mistökin hroðalegu frá '86. En þeir verða að gæta sín. Að draga ekki of hægt úr framleiðslunni. Þá gæti verðið skyndilega steinfallið - jafnvel undir 20 dollara. Og þá gætu partýin í eyðimörkinni orðið ansið daufleg og köld.

----------------------

Færslan frá Gamlársdegi: http://askja.blog.is/blog/askja/entry/755198/

Frétt um samdráttin nú: http://www.cnbc.com/id/28636846 

Æpandi bjartsýni

Orkubloggð er að velta því fyrir sér hvort sitthvað kunni að vera rotið í umfjöllun um Drekasvæðið íslenska.

Í Moggatuskunni í dag - eða öllu heldur í gær laugardag -  sá ég skemmtilega úttekt á náttúruauðlindum Íslendinga. Og fræddist þar m.a. um að timburvinnsla eigi eftir að skila Íslendingum milljörðum í tekjur.

Það er gott að vera bjartsýnn. Reyndar man ég ekki betur en búið sé að létta þeirri byrði af íslenskum skógabændum, að þurfa að endurgreiða styrki til skógræktar þegar að vinnslu kemur. Gott að vita að þjóðin borgi skógræktina en tekjurnar renni til skógabænda. Byggðastefnan ekki dauð úr öllum æðum. Geisp.

En víkjum nú að því sem Mogginn skrifar um olíuna. Í Morgunblaðinu stóð nefnilega líka, að á Drekasvæðinu íslenska megi líklega finna allt að 10 milljarða tunna af olíu. Sjá bls. 18 í laugardagsblaðinu. Og þar er blaðamaðurinn búinn að reikna að þetta geti þýtt 98 þúsund milljarða króna í tekjur fyrir Ísland.

Þetta þykir Orkublogginu hreint makalaus bjartsýni. Það ætti eiginlega að rassskella menn fyrir að birta svona draumsýn á prenti. Orkubloggið ætlar samt að bæta um betur, enda er bloggið í góðum bjartsýnisfíling þessa dagana. Og spá því að stærsta demantanáma í heimi finnist brátt ofaní gíg Snæfellsjökuls. Hinn eini sanni leyndardómur jökulsins!

Skoðum þennan spádóm Moggans um Drekasvæðið aðeins betur. Undanfarna mánuði hafa reyndar dunið á okkur fréttir um hugsanlega olíu á Drekasvæðinu. Djúpt undir Jan Mayen-hryggnum á landgrunninu norðaustan Íslands. Í þessum fréttum er hvað oftast vitnað í hinn norska Terje Hagevang, hjá Sagex Petroleum. Það er einmitt Sagex sem vann skýrslu um þessi mál fyrir íslensk stjórnvöld. Ég býst við að hann Jón í Byko og aðrir eigendur Sagex, séu nú eflaust vongóðir um að fjölmörg olíufélög vilji kaupa af þeim gögn um Drekasvæðið. Þegar íslensk stjórnvöld hafa úthlutað leitarleyfunum - sem mun eiga að gerast síðar á árinu.

Hann Terje Hagevang hjá Sagex spáir því sem sagt, að allt að 20 milljarðar tunna af olíu geti komið upp af Drekasvæðinu. Þar af um 10 milljarðar tunna Íslandsmegin og annað eins Noregsmegin.

Þetta eru gríðarlega háar tölur. Setjum þær í eitthvert samhengi. Síðan olíuævintýri Norðmanna hófst fyrir um 35 árum, hafa einmitt samtals rúmar 20 milljarðar tunna komið þar upp. Þannig að nú eru menn að spá því að olíuævintýrið á Drekasvæðinu einu muni jafnast á við 35 ára olíuvinnslu á norska landgrunninu öllu. Og þá ekki aðeins 35 ára vinnslu Norðmanna í Norðursjó, heldur líka vinnsluna sem átt hefur sér stað í Noregshafi (og í Barentshafi).

Annar samanburður: Á þessum 35 árum hefur risaolíusvæðið Ekofisklíklega gefið af sér "skitna" 2,5 milljarða tunna af olíu. Og þar er talið að eftir sé að ná upp um 1 milljarði tunna. Sem sagt, þá gæti Ekofisk alls gefið af sér 3,5 milljarða tunna af olíu.

M.ö.o. þá eru menn nú að segja, að á Drekasvæðinu sé átta sinnum meiri olía en Ekofisk hefur gefið af sér síðustu 35 árin. Og að íslenski hluti Drekans muni skila fjórum sinnum meira, en Ekofisk hefur gert. Tilefni til að öskra húrra!

Minnt skal á að Ekofisk er stærsta olíulind Norðmanna - og sögulega séð sú langmikilvægasta. Hvað um það. Ekofisk er auðvitað bara peanuts, þegar kemur að íslenskum stórhug!

En höldum samanburðinum áfram. Í dag eru allar olíubirgðir Norðmanna - þ.e. vinnanlegar birgðir sem á fagmáli kallast "proven reserves"-  áætlaðar vel innan við 8 milljarðar tunna. Og óunnar olíubirgðir Bandaríkjanna eru nú áætlaðar um 20 milljarðar tunna. Sem sagt svipað magn og menn eru að segja að séu á Drekasvæðinu einu. Lifi Drekinn.

Það er vissulega mikill munur á líklegum vinnanlegum olíubirgðum og mögulegum birgðum. Proven reserves (líklegar birgðir) miðast oft við að a.m.k. 90% líkur séu á að olían sé fyrir hendi, en mögulegar birgðir (possible reserves) miðast við allt niður í 10% líkur.

Orkubloggið furðar sig samt á því að fagmenn í olíubransanum skuli taka svo stórt upp í sig, að spá því að 20 milljarðar tunna komi upp af Drekasvæðinu. Þar af 10 milljarðar Íslandsmegin. En hvaða tuð er þetta? Lárum okkur dreyma...

Orkubloggið getur ekki látið hjá líða að vekja athygli á því, að tilvitnanirnar í Terje Hagevang um tugmilljarða tunna af Drekablóði, eru þeim mun undarlegri þegar lesin er nýleg skýrsla iðnaðarráðuneytisins um Drekasvæðið. Skýrslan sú er ekki síst byggð á upplýsingum frá Sagex. Og þar segir ítrekað að mikil óvissa sé um að olía eða gas finnist á svæðinu.

Samkvæmt umræddri skýrslu er bjartsýnasta spáin um olíufund á Drekasvæðinu eftirfarandi (sjá bls. 50 í skýrslunni): Að þar finnist 70-140 milljón rúmmetrar af olíu og 195 milljarðar rúmmetra af gasi. Sem er talsvert magn. Í olíutunnum jafngilda 140 milljón rúmmetrar af olíu tæplega 900 milljón olíutunnum. Það munar öllu meira um þá risastóru gaslind, sem menn eru að gæla við að þarna finnist. Því 195 milljarðar rúmmetra af gasi jafngilda vel yfir 1 milljarði tunna af olíu (ca. 1,2 milljarði tunna).

Samtals yrðu þetta birgðir upp á jafngildi 2,1 milljarðar tunna af olíu. Þessar tölur úr umræddri skýrslu eru þó langt frá þeim 10 milljörðum tunna, sem þeir Sagex-menn eru nú að veifa. Þarna er sem sagt verulegt misræmi á ferðinni.

En hver er svona ringlaður? Rugluðust þeir Terje og Sagex-menn sjálfir eitthvað í ríminu? Eða er það barrrasta Orkubloggið sem er svona útúrruglað? Og sjá íslenskir blaðamenn enga ástæðu til að horfa gagnrýnum augum á svona svakalega háar tölur? Að það sé í alvöru séns að finna 20 milljarða tunna af olíu á Drekasvæðinu einu. Af hverju tala þeir a.m.k. ekki við fleiri "sérfræðinga".

Málið fer að verða æsispennandi. Ekki minnkar það spennuna, að síðdegis í dag (laugardag) hafði Orkubloggið einfaldlega samband við Terje hjá Sagex. Og spurði hann hvort íslenskir fjölmiðlar væru að hafa rétt eftir honum, um þessa tugmilljarða tunna af olíu á Drekasvæðinu. Og skemmst er frá að segja, að Orkublogginu til mikillar undrunar staðfesti Terje það. Að fjölmiðlarnir vitni rétt í sig. Að finna megi allt að 20 milljarða tunna af olíu á Drekasvæðinu. Og þar af séu 10 milljarðar tunna Íslandsmegin.

Orkubloggið kann Terje og Sagex bestu þakkir fyrir skjót og skýr svör. Hann Jón í Byko má vera stoltur af strákunum sinum.

Orkubloggið svaraði reyndar Terje að bragði, að þetta hlyti nú að teljast ansið hreint hressilega bjartsýn spá. En bloggið hefur enn ekki fengið neitt svar við þeim tölvupósti. Líklega hefur Terje ekki þótt þetta nöldur svaravert. Enda bloggið bara íslenskur tuðari - sem lengi vel var meira að segja aðdáandi Bjarna Ármannssonar.

Það er augljóslega mikið ósamræmi milli skýrslu Iðnaðarráðuneytisins og þess sem nú er haft eftir Sagex. Stóra spurningin er hver gerði mistök. Kannski lentu ráðuneytismenn bara í einhverjum þýðingarvandræðum, sem varð til að þeir stórlækkuðu spá um auðlindir Drekasvæðisins. Þá ættum við öll að opna kampavínsflöskurnar strax á morgun.

En eitthvað segir mér að þeir hjá Sagex ættu að kíkja aðeins betur á minnismiðana sína. Áður en við öll hreinlega drukknum í þessum tugmilljörðum tunna af olíu. Það er hreinlega ekki trúverðugt að setja fram spá upp á 10 milljarða olíutunna á íslenska Drekasvæðinu. 

Og íslenskir fjölmiðlar ættu að vinna heimavinnuna sína örlítið betur. Álfarnir hjá bæði Morgunblaðinu og Sagex - afsakið orðbragðið - ættu að vita það að ef 10 milljarðar tunna af olíu myndu finnast á Drekasvæðinu íslenska, yrði Ísland einfaldlega á svipstundu eitt mesta olíuríki heims. Þetta magn myndi standa undir áratugaframleiðslu upp á ca. 2 milljónir tunna a dag. Við Íslendingar yrðum þá með sambærilega framleiðslu eins og Brasilía eða Alsír eða Angóla eða Líbýa. Og með næstum fjórðung á við olíuframleiðslu Bandaríkjanna. Nema hvað við erum þúsund sinnum færri en Bandaríkjamenn - og yrðum því hreinlega fáránlega rík.

Því miður hefur Mogginn augljóslega hlaupið á sig.  Þetta er alltof mikil bjartsýni að spá 10 milljörðum tunna af olíu á íslenska Drekanum (og 20 milljörðum tunna á svæðinu öllu). Kreppan mun ekki hverfa eins og dögg fyrir olíusól.

Og því miður virðast þeir hjá Sagex heldur ekki mjög sleipir í tölum. Svolítið óhugnarlegt ef iðnaðarráðuneytið byggir olíuáætlanir sínar aðallega á slíkum "sérfræðingum". Er ráðgjöfin hjá Össuri og félögum gjörsamlega í molum? Þeim hjá ráðuneytinu hefði kannski verið nær að tala fyrst við Orkubloggið!

Hinn ósigrandi

“Diamonds are girls best friend”. Söng Marlyn Monroe hér um árið, á sinn einstaka hátt. Undanfarið hefur Orkubloggið stundum minnst á Angóla - bæði í tengslum við olíuna og blóðdemantana þar. Þess vegna er lógískt að staldra aðeins við hinn snarruglaða demantaiðnað heimsins.

Eins og getið var um í síðustu færslu Orkubloggsins (Eru demantar eilífir?) þurfti Savimbi, leiðtogi UNITA í angólska borgarastríðinu, illilega á peningum að halda til vopnakaupa á 10. áratugnum. Eftir að fjárhagsstuðningurinn frá Bandaríkjunum hafði þornað upp. Og þá urðu demantanámurnar djúpt inní Angóla helsta uppspretta áframhaldandi stríðsreksturs UNITA. Allt þar til Savimbi var felldur 2002 og friður komst á eftir nærri 30 ára borgarastríð.

Enginn viðurkennir að kaupa eða selja  blóðdemanta. Demanta, sem seldir eru til að fjármagna stríðsátök. En talið er að á þessum síðustu árum 20. aldarinnar þegar blóðbaðið í Angóla var í algleymi, hafi stærsta demantafyrirtæki heimsins, hið alræmda De Beers, látið UNITA hafa milljónir dollara fyrir blóðdemanta.

Demantar og De Beers eru svo samofin að þarna verður ekki skilið á milli. De Beers; óneitanlega hljómar nafnið hollenskt. En bændunum í Höfðanýlendunni í Suður-Afríku hugkvæmdist ekki að græða á afrísku demöntunum, sem fundust á landi þeirra. Það voru aftur á móti hugvitsamir breskir ævintýramenn, sem stofnuðu De Beers.

Og alla 20. öldina stjórnaði þetta eina fyrirtæki, De Beers, meira en 90% af gjörvöllum demantaiðnaði heimsins. Í dag ætlar Orkubloggið að beina athyglinni að upphafi De Beers og hinum makalausa stofnanda þess; Bretanum Cecil Rhodes. Sem þrátt fyrir fremur stutta ævi mótaði sögu sunnanverðrar Afríku mestalla síðustu öld - og gerir reyndar enn.

Orðið demantur mun vera komið af gríska orðinu adamas, sem merkir ósigrandi. Það á vel við, því segja má að bæði Cecil Rhodes og De Beers hafi svo sannarlega verið ósigrandi. 

Demantar voru lengst af svo sjaldgæfir og dýrir að þeir voru utan seilingar almennings. En þetta breyttist snögglega fyrir um 130 árum, þegar miklar demantanámur fundust þar sem nú liggur Suður-Afríka. Þetta var á sama tíma og upp var komin stór millistétt í iðnríkjunum, sem vildi gjarnan eignast demantshring eða annað skart skreytt demanti.

Í reynd fannst svo mikið af demöntum í Suður-Afríku og nágrannaríkjunum í lok 19 aldar, að ef þeir hefðu allir farið beint á markaðinn hefði það leitt til svakalegs verðfalls a demöntum. En nokkrir snjallir menn voru snöggir að átta sig á því, að unnt væri að stjórna framboði af demöntum og þannig ráða verðinu. Og þegar þurfti að koma smá kipp í eftirspurnina var beitt ísmeygilegri markaðssetningu til gera demanta ennþá eftirsóttari í augum almennings. Þannig tókst fáeinum mönnum að byggja upp milljarðaviðskipti, með vöru sem var varla til neins raunverulegs gagns og sáralítið kostaði að framleiða.

Í meira en 100 ár sat De Beers eitt að þessum risabisness, með tilheyrandi ofsagróða. Og náði ætíð að gleypa undir sig alla samkeppni. Nánast hver einasti demantur, sem kom úr jörðu 1880-2000 fór í gegnum hendur De Beers. Og þó svo rússneskir, ástralskir og kanadískir demantar hafi streymt upp á yfirborð jarðar allra síðustu árin, er De Beers ennþá með langstærstu hlutdeildina í demantaviðskiptum veraldarinnar.  Saga demantaiðnaðarins er tvímælalaust ein mesta furðusaga 20. aldarinnar.

Cecil Rhodes var óvenjulegur maður. Hann var snjall í bisness, en einnig ein af helstu táknmyndum hinnar grimmilegu bresku nýlendustefnu, þar sem heilu þjóðirnar voru rændar náttúruauðlindum sínum. Arfleifð Rhodes lifir enn um alla sunnanverða Afríku, þó nú sé meira en öld liðin frá andláti hans. 

Það var nánast tilviljun að Rhodes, sem var fæddur á Englandi 1853, hélt til Afríku. Þessi veikburða enski prestsonur var sendur í hressingarferð til Natal syðst í Afríku aðeins 17 ára gamall. Foreldrarnir hans vonuðu að hlýja loftslagið þar ætti betur við strákinn, en bróðir Rhodes stundaði þá þegar bómullarrækt þarna á suðausturhorni álfunnar svörtu. Sem í huga margra Breta var land tækifæranna á þessum tíma, rétt eins og fleiri nýlendur hins mikla breska heimsveldis.

Eftir meira en 2ja mánaða siglingu steig Rhodes á land í Durban. Þetta var á síðari huta ársins 1870 og Rhodes þá nýorðinn 17 ára. Hann staldraði þó stutt við bómullarræktunina, vegna spennandi frétta sem nú bárust af miklum demantafundi austar í landinu. Framundan var mikið ævintýri hjá þessum unga dreng. Ævintýri sem átti á skömmum tíma eftir að gera hann einn af auðugustu mönnum veraldar og áhrifamesta stjórnmálamanni í Afríku. 

Þetta var á þeim tíma að mestallir demantar heimsins komu frá Indlandi eða Brasilíu, þar sem sumstaðar var hægt að finna þá í árfarvegum. Síðustu aldirnar höfðu mest öll demantaviðskipti heimsins verið í höndum fáeinna gyðingafjölskyldna. Demantaskurður og -slípun átti sér nánast eingöngu stað hjá gyðingum í Antwerpen í Hollandi, auk borgarinnar Surat á Indlandi. Einnig voru London og New York mikilvægar miðstöðvar demantaviðskipta.

En nú var skyndilega skollið á mikið demantaæði á litlu landsvæði í Höfðanýlendunni; svæði sem nefndist Colesberg Kopje, en fékk síðar nafnið Kimberley.

Þar mátti nú sjá þúsundir ef ekki tugþúsundir manna, sem voru nánast eins og maurar á þúfu á hæðinni þar sem helst mátti búast við að finna þessa snotru kolefnismola. Rhodes frétti auðvitað fljótt af þessu nýjasti æði. Og hann hafði varla verið ár í landinu, þegar hann árið 1871 ákvað að láta bómullina eiga sig og hélt í vesturátt til Kimberley. Á slóðir demantanna.

Demantaævintýrið í Kimberley má rekja til þess að fjárhirðir útí haga (án gríns!) rakst þarna á fallegan glitrandi stein við bakka árinnar Orange. Þetta var 1867 - örfáum árum áður en Rhodes steig á afríska jörð. Auðvitað varð allt vitlaust þegar demantafundurinn spurðist út og þarna í Kimberley myndaðist á skömmum tíma eitthvert mesta þéttbýli í allri sunnanverðri Afríku. Hvítir spekúlantar og ódýrt vinnuafl blökkumannanna kepptist við gröftinn. Smám saman hvarf demantahæðin og þá héldu menn ótrauðir áfram niður í jörðina. Og grófu smám saman einhverja stærstu holu í heimi.

Þarna grófu menn sem brjálaði eftir demöntunum. Unglingurinn Rhodes sá fljótt að það væri til lítils að byrja að pjakka með haka og skóflu innan um fjöldann. Heldur ákvað hann að þjónusta demantaleitarmennina. Sérstaklega var skortur á dælum til að dæla vatni upp úr holunum.

Upphafið að stórveldi hins bráðunga Rhodes var að kaupa gamla vatnsdælu og flytja hana til Kimberley. Margir greiddu honum fyrir dælinguna með hlutdeild í leitarleyfinu á viðkomandi reit. Rhodes keypti fleiri dælur og lærði fljótt að koma í veg fyrir samkeppni - er sagður hafa unnið skemmdarverk í skjóli nætur ef aðrar dælur komu inn á svæðið. Það kann að vera hrein lygi, en a.m.k. léku viðskiptin í höndum Rhodes og hann eignaðist dágóðan hlut í æ fleiri leitarskikum á svæðinu.

Á skömmum tíma náði Rhodes þannig að eignast stóran hluta allra námuréttinda í Kimberley. Og námurnar á þessum fáeinu hekturum skiluðu honum verulegu fé. Einnig náði hann að semja við annan ungan athafnamann í Kimberley, Barney Barnato, um kaup á námuréttindum Barnato's. Rhodes tókst að sannfæra nokkra þekktustu bankamenn í Englandi um að lána honum pening til að kaupanna. Og þó mörgum þætti hann greiða Barnato óheyrilegt fé fyrir námuréttindin, átti sú fjárfesting fljótt eftir að margborga sig.

Með þessu móti eignaðist Rhodes smám saman öll námuréttindin í Kimberley. Þau setti hann í fyrirtæki sitt, De Beers, en nafnið er að rekja til bændafjölskyldunnar sem átti jörðina í Kimberley þar sem fyrstu demantarnir fundust. Rhodes var skyndilega orðinn eigandi að nánast öllum demantanámuréttindum í landinu og þar með valdamesti maðurinn í demantaiðnaðinum.

En þá kom upp smá vandamál. Vegna demantanna sem nú streymdu úr nýju demantanámunum, tók demantaverð að sveiflast mikið frá því sem verið hafði. Rhodes var fljótur að bregðast við og tók nú annað mikilvægt skref til að verða einráður á demantamarkaði heimsins.

Árið 1889 samdi hann við helsta demantadreifingarfyrirtæki heims, Diamond Syndicate í London, um að þeir myndu aðeins eiga viðskipti við De Beers. Reyndar var the Diamond Syndicate  ekki eitt dreifingarfyrirtæki, heldur samtök helstu demantakaupmanna í borginni - sem munu allir hafa verið af gyðingaættum.

Með samningnum tryggðu kaupmennirnir, sem sáu um að birgja demantaskurðarfyrirtækin í Antwerpen og víðar, sér einkaaðgang að mestu demantanámum veraldarinnar. Rhodes tryggði þeim ákveðið magn af demöntum á föstu verði og allir voru ánægðir með stöðugleikann.

Þeir sem unnu við demantaskurð og demantaslípun virtust einnig sáttir við að vera lausir við verðsveiflurnar og að hafa stöðugt framboð. Og hinn endanlegi kaupandi lét sér vel líka; a.m.k. seldist demantaskartið án vandræða.

Saman gátu demantakaupmennirnir og De Beers með þessu stýrt verði á demöntum um allan heim. Auðvitað fundust alltaf af og til nýjar námur, sem voru í eigu annarra framkvæmdamanna, er líka renndu hýru auga til demantaiðnaðarins. En Rhodes tókst jafnan að soga þá inní De Beers. Og þannig viðhalda einokuninni og ráða framboðinu.

Ef einhver maldaði í móinn og neitaði samsarfi við De Beers, sletti Rhodes örlitlu meira af demöntum á markaðinn og minnti menn þannig á hvernig hann gæti fellt verðið og kaffært minni spámenn ef þeir ekki hlýddu.

Einungis 35 ára gamall réð Rhodes meira en 95% af demantaframleiðslu heimsins og var orðinn einn af efnuðustu mönnum veraldar. Og nú, að loknum þessu létta forleik, fannst honum kominn tími til að fylgja eftir hinum alvöru metnaðarfullu draumum sínum.

Já - við höfum margsinnis heyrt Björgólf Thor segja að metnaðurinn sé harður húsbóndi. Líklega var Cecil Rhodes sama sinnis. Hann hafði þróað með sér þann netta draum að Stóra-Bretland yrði mesta heimsveldi mannkynssögunnar. Og gaf sér engan tíma til að stofna fjölskyldu - var reyndar lítt bendlaður við kvenfólk.

Sjálfur hugðist Rhodes leggja sitt af mörkum að koma Afríku allri undir hatt bresku krúnunnar. Það er reyndar spurning hvort kallinn hafi verið með öllum mjalla. Innst inni lét hann sig dreyma um að Bretland "endurheimti" Bandaríkin og næði líka yfirráðum yfir Kína og Japan. Og í erfðaskrá sinni viðraði hann hugmynd um stofnun sérstaks leynifélags, sem skyldi hrinda hugmyndum hans í framkvæmd. Mikið vill meira.

Nú þegar Rhodes var orðinn þekkt nafn og vellauðugur var leiðin greið í stjórnmálin. Hann varð þingmaður í Höfðanýlendunni strax árið 1877 og forsætisráðherra hennar 1890. Með samningum við bresk stjórnvöld náðu fyrirtæki Rhodes undir sig stórum hluta af allri verslun í ríkjunum syðst í Afríku. Og hann sjálfur varð eins konar landstjóri á víðfeðmum svæðum. Það auðveldaði Rhodes að koma enn meiri námuréttindum í hendur De Beers.

Sem kunnugt er hlaut breska nýlendan, þar sem nú liggja ríkin Malawi, Zimbabwe og Zambía, heitið Ródesía. Til heiðurs Rhodes, sem átti stærstan þátt í stofnun þessa víðlenda ríkis undir bresku krúnunni.

Einn bekkjarbróðir minn í MBA-náminu s.l. vetur var einmitt frá Zambíu – harðduglegur náungi og mikill ljúflingur. Kannski maður ætti að sníkja heimsókn á heimaslóðir hans þarna við hið mikla Zambesi-fljót og Viktoríufossana? Það væri vel við hæfi - með það í huga, að sem strákur las maður af áfergju um ævintýri læknisins Livingstone á þessum slóðum. Annar bekkjarbróðir minn kom frá Zimbabwe. Sá er hvítur og hann verður því miður seint sóttur heim til Zimbabwe, því fjölskyldan var rekin af jörðinni sinni fyrir nokkrum árum og fluttist til Bretlands.

Þó svo Rhodes sé eitt besta dæmið um mann, sem tókst flest það sem hann ætlaði sér, mistókst honum samt að sameina nýlendurnar í Suður-Afríku í eina nýlendu. Sá draumur hans gekk þó eftir síðar, í kjölfar síðasta Búastríðsins nokkrum árum eftir lát Rhodes. Þar með varð Suður-Afríka til sem eitt ríki undir bresku krúnunni.

En einn af Afríkudraumum Rhodes er ennþá bara draumur. Enn er ekki búið að byggja járnbrautina milli Kaíró í norðri og Höfðaborgar í suðri, sem Rhodes lagði drög að fyrir aldamótin 1900. Ef fólk hefur áhuga á afrískri lestarferðasögu er auðvitað upplagt að næla sér í eintak af hinni bráðskemmtilegu bók Paul Theroux; Dark Star Safari. Alltaf gaman að fýlupokanum Theroux og frábærri sýn hans á umhverfi og samferðarmenn. Hann er tvímælalaust uppáhaldsrithöfundur Orkubloggsins - allt síðan minn gamli vinur og bekkjarbróðir úr lögfræðinni, Ásgeir Einarsson, kynnti mig fyrir bókum Theroux í London haustið 1991. Fyrir það er ég honum ævarandi þakklátur. Held að ég trítli í bókaherbergið í kvöld, þefi uppi kjölinn af Dark Starf Safari og rifji hana upp fram eftir nóttu.

Hér að ofan hefur verið farið heldur jákvæðum orðum um Cecil Rhodes. En hafa ber í huga að í hinni gömlu Ródesíu nýtur Rhodes lítillar virðingar innfæddra enda táknmynd fyrir harða nýlendukúgun.

Líklega er eftirfarandi tilvitnun, sem höfð er eftir Rhodes, hvað best til þess fallin að sýna okkur inní hugarheim hans: "We must find new lands from which we can easily obtain raw materials and at the same time exploit the cheap slave labour that is available from the natives of the colonies".

Cecil Rhodes lést 1902; aðeins 49 ára að aldri. Þá talinn einn efnaðasti maður veraldarinnar. En hann átti enga afkomendur. Að eigin ósk var hann grafinn í Matobo-hæðunum í Ródesíu. Þar sem nú heitir Zimbabwe.

Ekki verður sagt skilið við Rhodes og auðæfi hans, nema minnast fyrst á Rhodes-skólastyrkinn. Sem þykir einhver sá alfínasti. Það var einmitt Rhodes, sem kom þessum skólastyrk á með erfðaskrá sinni. Líklega er þekktasti handhafi Rhodes-styrksins maður að nafni Bill Clinton, sem nam við Oxford um 1970. Gamli hippinn, sem "did not inhale".

Sama ár og Rhodes lést, steig ungur maður á land í Suður-Afríku, eftir langa siglingu frá London. Hann var kominn til að reyna að kaupa demanta fram hjá De Beers. En málin æxluðust þannig að aðkomumaðurinn heillaðist af viðskiptamódeli Cecil Rhodes. Og lét ekki þar við sitja heldur náði að eignast De Beers og þróaði það áfram sem mesta einokunarfyrirtæki veraldar. Hann stofnaði einnig Anglo American, sem í dag er eitt allra stærsta námafyrirtæki heims.

Þessi ljúflingur hét Ernest Oppenheimer. Og afkomendur hans eru nú fjórum ættliðum síðar ennþá valdamesta fjölskyldan í demantaiðnaði veraldarinnar. Og ein sú efnaðasta í heimi. 

En það er önnur saga.

Eru demantar eilífir?

Orkubloggið ætlar í dag að taka upp þráðinn frá því skömmu fyrir áramót. Nánar tiltekið horfa með spenningi til olíuspútniksins Angóla í Vestur-Afríku. Sem eins konar framhald af færslunni "Frá miðbaugi að Eyríki".

Þarna í hinni stríðshrjáðu Angóla eru allir innviðir ríkisins meira eða minna í molum eftir áratuga borgarastyrjöld. Nú vaða Kínverjar um landið og reyna að tryggja sér hvern einasta olíudropa sem þar er að finna. Peningalyktin er vissulega kæfandi - en eins víst að allt fari í háaloft hvenær sem er.

Það er útilokað að fjalla um olíuævintýrið í Angóla, nema skoða aðeins forsögu málsins. Fyrstu aldirnar í samskiptum Angóla við Evrópu og Ameríku einkenndust aðallega af þrælaviðskiptum. Portúgalar náðu fótfestu við ströndina þarna á 17. öld og síðar varð þetta svæði eins konar nýlenda Brasilíu (þó svo formlega séð væri Brasilía vissulega hluti af portúgalska konungsríkinu).

En hlaupum hratt yfir sögu. Meðan flestar nýlendurnar í Afríku fengu sjálfstæði eftir heimsstyrjöldina síðari, var einræðisstjórn portúgalska hægrimannsins Salazar ekki alveg á þeim buxunum að sleppa nýlendunum í álfunni svörtu. Hvorki Mósambík, Gíneu (sem í dag kallast Gínea-Bissau), Sao Tomé né Angóla.

En þá sauð upp úr. Í nýlendum spruttu upp þjóðernishreyfingar, sem hófu blóðuga baráttu fyrir sjálfstæði. Þó svo sjálfstæðisfylkingarnar þrjár í Angóla væru langt í frá að vera samstíga áttu þær sameignlegt takmark. Að koma Portúgölunum burt og stofna sjálfstætt ríki. Það gerði portúgalska hernum enn erfiðara fyrir, að ekkert stórveldanna stóð með þeim í baráttunni. Heldur studdu bæði Bandaríkin, Sovétríkin og Kína uppreisnahreyfingarnar.

Portúgalski herinn var loks kallaðar heim 1974 eftir áratuga nýlendustríð, í kjölfar þess að herforingjastjórnin í Portúgal féll í Nellikubyltingunni svokölluðu. Og "Estado Novo" hans Salazar’s var endanlega kastað á öskuhaugana.

Í Angóla var nú reynt að koma á samstjórn þeirra þriggja fylkinga, sem allar höfðu barist fyrir sjálfstæði landsins. Tvær þær helstu voru UNITA-skæruliðasveitirnar hans Jónasar Savimbi og Frelsishreyfingin MPLA. En þær voru í reynd svarnir óvinir. Grimmilegt borgarastríð skall nú á landsmönnum og Angóla varð einn frægasti og blóðugasti leikvöllur kalda stríðsins.

Í reynd var borgarastríðið í Angóla þjóðernisstríð fremur en um hugmyndafræði. Og bein afleiðing af nýlendustefnunni grimmilegu. Kjarninn í UNITA mun vera af þjóðflokki sem kallast Ovimbundu, sem ku aðallega búa í miðhluta landsins. MPLA á aftur á móti rætur í öðrum þjóðflokki – Mbundu - sem er meira áberandi í strandhéruðunum og nágrenni höfuðborgarinnar Lúanda. En kalda stríðið afskræmdi þetta sem pólitískt stríð.

Leiðtogar UNITA höfðu fengið þjálfun í Kína og tóku upp maóisma - en enduðu svo sem frjálshyggjuvinir og fengu stuðning frá Bandaríkjunum. Hjá MPLA tóku menn upp á því að kenna sig við marxisma og höfðu Sovétríkin og ekki síst Kúbu sem bakhjarl. Sem sagt ein allsherjar vitleysa.

Hermenn frá Kúbu börðust á tímabili með MPLA, en aðskilnaðarstjórnin í Suður-Afríku sendi hersveitir til stuðnings UNITA. Meðan Ronald Reagan var við völd í Bandaríkjunum á 9. áratugnum náði borgarastríðið í Angóla nýjum hæðum, vegna mikils fjárhagsstuðnings sem UNITA fékk þá frá Bandaríkjunum og Ísrael. Um leið var MPLA bakkað upp af Gorbachev, í hressilegum dauðateygjum Sovétríkjanna.

Mikið morðæði greip nú um sig og Angóla varð eitt versta táknið um andstyggð kalda stríðsins.

Með kjöri Clinton’s og falli Sovétríkjanna missti Bandaríkjastjórn áhuga á að dæla fjármagni í þessa vitleysu. Þegar skrúfað var fyrir peningakrana Bandaríkjanna til UNITA, tók lýðræðishöfðinginn Savimbi upp á því að nýta demanta landsins til að afla fjár. Jukust þá svört demantaviðskipti stórkostlega, enda eru einhverjar mestu demantanámur heims í Angóla. Hugtakið "blóðdemantar" varð nú á hvers manns vörum.

Eftir nærri 30 ára borgarastríð, sem drap hundruð þúsunda landsmanna og setti milljónir á vergang, var loks samið um frið 2002. Ástæða þess að menn hættu slátruninni var líklega fyrst og fremst sú, að Jonas Savimbi hafði verið drepinn snemma þetta ár og þar með var allur vindur úr UNITA. Haldnar voru kosningar í Angóla og UNITA og MPLA slást nú um völdin á vígvelli lýðræðisins. Ömurleg fortíð landsins endurspeglast í kjánalegu þjóðartákninu, sem prýðir þjóðfána Angóla. Eins konar skrípamynd af hamri og sigð.

Þetta risastóra, stríðshrjáða land er afar ríkt af náttúruauðlindum. Í reynd ætti að ríkja óhemju velsæld meðal hinna 17 milljón íbúa. Þess í stað er Angóla eitthvert fátækasta ríki jarðar. Helsta tákn landsins í dag eru líklega útlimalaus börn, sem stigið hafa á einhverja af milljónum jarðsprengja, sem grafnar eru út um allt landið.

En hvernig var hægt að reka áratuga blóðuga borgarastyrjöld í ríki, þar sem nær allir innviðir samfélagsins voru gjörsamlega í rúst og efnahagslífið að mestu óvirkt? Hvernig gátu stríðandi fylkingar staðið undir stríðsrekstrinum?

Jafnvel mikil fjárframlög frá Bandaríkjunum og Sovétríkjunum til stríðsherranna stóðu ekki undir þessum langvarandi og rándýra hernaði. Svarið er að finna í hluta af geggjuðum náttúruauðlindum Angóla. Demöntunum.

Meðan borgarastríðið geisaði voru demantanámur landsins mikilvæg uppspretta fyrir vopnakaup stríðsherranna. Sérstaklega Coango-námurnar í norðurhluta landsins, sem UNITA réð yfir og hafa að geyma einhverja mestu hágæða demanta í heimi. Í dag, eftir að friður komst á, hefur dregið úr blóðdemantasölunni og nánast öll viðskiptin komin í hendur ríkisfyrirtækisins Endiama. Þar á bæ eru menn á blússandi skriði. Enda er Angóla í dag fimmta stærsta demantaframleiðsluland heims með um 10 milljón karöt á ári.

En demantarnir eru ekki eina auðsuppspretta Angóla. Nú eru horfur á að senn verði unnt að opna á ný miklar járnnámur, sem voru meira og minna lamaðar í borgarastríðinu. Og ofboðslegar olíuauðlindir Angóla eru orðnar aðgengilegri. Á örskömmum tíma hefur landið orðið stærsti olíuframleiðandi Afríku. Angóla flytur nú meira að segja út meiri olíu en sjálfur Afríkurisinn - Nígería - og landið er einhver bjartasta framtíðarvonin í olíubransanum.

Þeir sem stýra Angóla eru því bjartsýnir þessa dagana. Og stefna að því að opna kauphöll í Lúanda á árinu (2009), sem verði ein sú öflugasta í Afríku allri. Í dag eru það einkum kauphallirnar í Kenýa, Nígeríu og Suður-Afríku sem eitthvað kveður að þarna í álfunni svörtu. Meðal fyrirtækja sem angólska ríkið hyggst skrá á hlutabréfamarkaðnum í Lúanda, eru bæði Endiama og ríkisolíufyrirtækið Sonangol.

Augljóslega verður niðursveiflan í efnahagslífi Vesturlanda þessa dagana vart til að hjálpa Angóla að láta þennan draum sinn rætast í bráð. En þar er engan bilbug að finna á mönnum. Enda útlit fyrir ca. 10% efnahagsvöxt þar á nýbyrjuðu ári. Nú er nefnilega komin upp sú undarlega og óvænta staða að sum ríkin sunnan Sahara eru talin líklegust til að gera það best á árinu. Öðruvísi mér áður brá!

En gleymum því ekki hvernig tíminn og sagan virðast stundum fara í hringi. Eitt sinn voru löndin sunnan Sahara þekkt fyrir að vera mesta og besta tækifæri heims fyrir framsýna og djarfa menn. Munum t.d. hvernig hann Cecil Rhodes lagði grunnin að einhverjum svakalegustu fjölskylduauðæfum veraldar, þegar hann hélt til sunnanverðrar Afríku fyrir um 130 árum og varð á örskömmum tíma nær einráður í demanta-iðnaði veraldarinnar.

Já - ef einhvers staðar er peningalykt þess dagana, þá er það í hinu ömurlega, stríðshrjáða Angóla. Og viti Mörlandar ekkert hvað þeir eigi af sér að gera í nóvember n.k., hvernig væri þá að skella sér á World Diamod Summit? Demantaráðstefnuna, sem að þessu sinni verður einmitt haldin í Lúanda.

Þar verða örugglega mættir einhverjir ljúflingar úr Oppenheimer-fjölskyldunni góðu. Fjölskyldunni sem komst yfir demantanámurnar hans Cecil Rhodes og hafa síðustu hundrað árin nær algerlega stjórnað hinum snarruglaða demantaiðnaði heimsins. Fjölskyldunni sem kom með eitt besta sölu-slagorð nokkru sinni. "A diamond is forever!" Kannski meira um þann ljúfa bransa síðar hér á Orkublogginu.

En það er a.m.k. ljóst, að ef menn í leit að tækifærum lesa Economist, koma þeir vart hlaupandi til Íslands. Sbr. glóðvolgt súluritið hér til hliðar. Nei - þá er Angóla vænlegri kostur. 

http://www.economist.com/opinion/displayStory.cfm?story_id=12811290 

Olíuverðið!

Þegar stráksi minn, 6 ára, kíkir yfir öxlina á mér er ekki óvanalegt að á skjánum blasi við honum línurit. "Ohh, pabbi... ertu enn einu sinni að skoða verðið!"

Já - hvað er skemmtilegra en að spá í olíuverðið? Líka alveg sérstaklega viðeigandi svona um áramót, rétt áður en flugeldaskothríðin hefst og maður heldur á áramótabrennu til að skvetta olíu á eldinn.

Á NYMEX slefar verðið á olíutunnunni varla í 40 dollarana þessa dagana. Olían hefur nú sem sagt lækkað um rúmlega 70% frá því verðið fór hæst í sumar sem leið. Svo mikil niðursveifla er nánast einsdæmi. Líklega hefur olíuverð aldrei áður lækkað jafn mikið á jafn stuttum tíma. Þetta eru svo sannarlega engir venjulegir tímar.

En hvað gerist næst? Sumir sega að olíuverðið muni hækka umtalsvert strax á næsta ári og fara aftur yfir 100 dollara. Aðrir sjá verðið einungis fara niður á við og að það muni líða mörg ár þar til við sjáum olíutunnuna yfir 100 dollurum.

Í huga Orkubloggsins er svarið um þróun olíuverðs sáraeinfalt: Um leið og OPEC nær tökum á ástandinu mun olíuverðið taka stefnuna í a.m.k. 70 dollara tunnan og jafnvel 90 dollara. Og ný efnahagsuppsveifla mun svo þrýsta verðinu ennþá hærra. Til lengri tíma litið!

Vandamálið er bara óvissan um hvenær þetta gerist. Það er alls ekki víst að Ali Al-Naimi og félagar hans í OPEC nái að koma sér saman um nægjanlega mikinn framleiðslusamdrátt til að lyfta verðinu almennilega. Og við vitum ekki heldur hversu djúp kreppan verður. Ef niðursveiflan í efnahagslífi heimsins þróast eins og þeir svartsýnustu spá, er ástandið núna bara laufléttur forleikur hinnar einu sönnu kreppu. Þá gæti olíuverðið jafnvel haldið áfram að falla og haldist lágt lengi. Kannski upplifum við það senn, að verðið fari jafnvel neðar en nokkru sinni síðustu 60 árin. Kannski. Kannski ekki. Nobody knows nuthing!

Í upphafi olíukreppunnar 1973 kostaði tunnan af olíu tæpa 4 dollara. Sem jafngildir um 20 dollurum í dag (allar verðtölur í þessari færslu eru m.v. núvirði nema annað sé tekið fram - sbr. t.d. græna línan á grafinu hér til hliðar).

Á næstu sjö árum, 1973-1980, hækkaði olíuverðið meira en tífalt! Og fimmfalt ef tekið er tillit til verðbólgu. Nafnverðið á tunnunni fór úr tæpum 5 dollurum 1973 (um 20 dollarar að núvirði) í næstum 50 dollara 1980 (sem jafngildir um 100 dollurum að núvirði).

Mesta stökkið þennan sjokkerandi áttunda áratug 20. aldar - þegar Orkubloggarinn átti sín björtu og góðu bernskuár undir skaftfellskum himinbláma - varð árin 1979 og 1980. Á þessum tveimur árum hækkaði olíuverðið um helming, í kjölfar þess að klerkarnir tóku völdin í Íran 1979 og stríðið hófst milli hinna mikilvægu olíuframleiðsluríkja Íran og Írak. Að núvirði var þetta hækkun úr tæpum 50 dollurum 1978 og í 100 dollara 1980. Ástandið var orðið ískyggilegt. Ný heimsmynd virtist blasa við. Vesturlönd voru orðin háð olíunni frá Mið-Austurlöndum og öðrum aðildarríkjum OPEC.

En þegar neyðin er stærst er hjálpin næst. Upp úr 1980 fór aukin fárfesting bandarísku, bresku og nýju norsku olíufyrirtækjanna í olíuleit á 8. áratugnum að skila sér. Og Norðursjávarolían streymdi á markaðinn. Að auki höfðu Vesturlönd hamstrað olíu þegar Íran féll í hendur klerkanna og sátu ennþá uppi með birgðir. Allt lagðist þetta á eitt – eftirspurn eftir olíu varð nú skyndilega miklu minni en framboðið. OPEC vissi ekki í hvorn fótinn þeir ættu að stíga og misstu gjörsamlega tökin á ástandinu. Sádarnir juku framleiðsluna í því skyni að ná stærri bita af kökunni, en þá lækkaði verðið auðvitað enn frekar.

Mest varð fallið 1986 þegar olíutunnan féll um helming í verði á nokkrum mánuðum. Sem var fordæmalaust. Olíuverðið var nú komið úr 100 dollurum 1980 og niður í næstum 20 dollara 1986! Eða nánast sama raunverð og var fyrir olíukreppuna 1973.

Þetta verðfall bitnaði auðvitað afar illa á olíuframleiðsluríkjunum. Og var líklega ein helsta ástæðan að baki hruni Sovétríkjanna, sem varð af gríðarlegum tekjum af olíuútflutningi sínum. Hitt sem dró Sovétið í gröfina var auðvitað gasið, sem verið var að sækja á Tröllasvæðinu norska í Norðursjó. Og stútaði gassölu Sovétríkjanna til Vestur-Evrópu. En það er önnur saga.

Næstu árin eftir 1986 var olíuverðið sæmilega stöðugt og hélst lengst af í kringum 30 dollarar tunnan. Verðið var þó ekki stöðugra en svo að það sveiflaðist ávallt talsvert. Tók verulegan kipp upp á við vegna Persaflóastríðsins 1991, en datt svo fljótt aftur jafnvægi í kringum 30 dollarana.

Lesendur Orkubloggsins skulu hafa það í huga, að í þessu hraðsoðna lufsu-yfirliti er ekkert talað um gengi dollars m.v. aðra gjaldmiðla á hverjum tíma. Augljóslega hefur það alltaf þýtt minni tekjur fyrir OPEC-ríkin, ef dollar hefur fallið en olíuverð haldist stöðugt. Því olíuverðið er í dollurum. Þeir sem vilja átta sig betur á verðþróun olíunnar í víðtækara samhengi, ættu þess vegna líka að skoða hvernig dollarinn hefur sveiflast í gegnum tíðina. Sérstaklega auðvitað síðustu 35 árin - eftir endalok Bretton-Woods. Og líka spá í aukningu kaupmáttar. Í ljósi kaupmáttar er olíuverðið núna mjög lágt. Hreint fáránlega lágt.

Við skildum við olíuna hér ofar í um 30 dollurum 1991. Þegar jafnvægi var aftur komið á eftir skammvinna sveiflu vegna Persaflóastríðsins. En þegar leið á 10. áratuginn gerðust enn á ný óvæntir atburðir. Asíukreppan reið yfir og olíuverðið tók að síga niður á ný. Eftirspurnin hélt ekki í við síaukna framleiðsluna og "heimurinn var að drukkna í olíu". Eins og Economist orðaði það í frægri grein snemma árs 1998.

Allt í einu var eins og olíukreppan upp úr 1973 hefði aldrei dunið yfir. Þegar Asíukreppan skall á 1997-98 snardró úr eftirspurninni. Olían varð nánast verðlaus - tunnan lafði varla í 15 dollurum. Svo lágt olíuverð hafði heimsbyggðin ekki séð eftir lok heimsstyrjaldarinnar síðari! Til samanburðar, þá var olíutunnan í um 18 dollurum 1946 að teknu tilliti til verðbólgu.

Nú fóru sumir að trúa því að olíuverðið gæti jafnvel hrapað enn frekar. Að offjárfesting hefði átt sér stað í olíuiðnaðinum og framleiðslan væri orðin allt of mikil. Árið 1999 var enn ekki víst hvor Asía færi senn að rísa. Economist skaut á það, að brátt yrði olíuverðið einungis 5-10 dollarar tunnan. Sem var kannski ekki alveg útí hött; framboðið var slíkt að uppsafnaðar birgðir voru fyrir hendi til heilla tveggja mánaða. Nánar tiltekið til 59 daga. Meiri birgðir en sést höfðu í óratíma.

En þetta reyndist samt vera botninn. Í reynd var Asía byrjuð að hjarna við. Álfarnir hjá Economist höfðu rangt fyrir sér og verðið tók að mjakast upp. Hækkaði upp í nærri 40 dollara áður en netbólan sprakk aldamótárið 2000 og árásirnar voru gerðar á New York 2001. Pompaði þá svolítið niður með hlutabréfunum, en reis fljótt aftur og hélt svo áfram að hækka jafnt og þétt næstu sjö árin.

Líklega hefði veröldin ekki upplifað þessa langvarandi hækkunarhrinu 2001-08 nema vegna innrásarinnar í Írak. Að öðrum kosti hefði olíuverðið eflaust stabílerast dágóða stund í kringum 40-50 dollara. En nú varð fjandinn laus og olíuverðið hækkaði og hækkaði, allt fram á mitt ár 2008. Þegar tunnan fór næstum því í 150 dollara, sællar minningar. Já - Orkubloggið minnist hins ljúfa júlídags s.l. sumar þegar spákaupmenn á Nymex greiddu yfir 147 dollara fyrir eina tunnu af olíu. Those were the says.

En skjótt skipast veður í lofti. Eftirspurnin vestanhafs steinféll á seinni hluta ársins sem nú er að kveðja og verðið með. Enginn vill lengur borga fyrir olíusullið, nema skít á priki. Menn eru jafnvel farnir að spá því, að senn sjáum við meiri uppsafnaðar olíubirgðir en í Asíukreppunni 1998. Birgðir sem dugi heiminum í a.m.k. 59 daga. Og að verðið verði sambærilegt og þá - fari vel undir 20 dollarana. Það væri auðvitað fáheyrt nú þegar margir telja víst að peak-oil sé runnið upp og rekstrarkostnaðurinn í olíuiðnaðinum orðinn miklu hærri en var 1998. Þetta verð núna er barrrasta útí hött.

Orkubloggið er sem sagt á því að olíuverðið sé orðið óeðlilega lágt. Þar með er ekki sagt að verðið eigi strax eftir að rjúka upp í 150 dollara tunnan. En hvað er "rétt" verð á olíu?

Á rúmum 6 árum, 2002 til 2008, hækkaði olíutunnan úr um 20 dollurum og í næstum því 150 dollara. Um leið og tekjurnar í olíuframleiðslunni jukust urðu miklar hækkanir á allri þjónustu, sem olíuiðnaðurinn þarf á að halda. Þess vegna er hreinlega ekki lógískt að olíuverðið verði lágt lengi. Nema þá ein allsherjar verðhjöðnun ríði yfir iðnaðinn og veröldina alla. Stálverð t.d. snarfalli og flotpallar í tugatali hrynji af himnum ofan. Nei - verðið núna er rugl og stenst ekki til lengdar.

Til að finna olíuverð sambærilegt því sem er í dag, þarf að fara aftur til áranna 2003-4. En í reynd er verðið nú miklu lægra en var þá. Þegar haft er í huga að rekstrarumhverfi olíuiðnaðarins er gjörbreytt frá því sem var á þeim tíma. Fyrir fimm árum þóttu 30 dollarar prýðisverð fyrir tunnuna. Skilaði olíufélögunum góðum hagnaði. En það er mjög hæpið að olíuiðnaðurinn í núverandi mynd ráði lengi við svo lágt verð. Í því liggur munurinn!

Það er ekki hlaupið að því að fá nákvæma vitneskju um framleiðslukostnað á olíu. Bæði eru menn fastheldnir á upplýsingar og auk þess miklar útgjaldasveiflur í bransanum, þ.a. allar tölur eru fljótar að úreldast.

En eitt er víst. Með olíuverðið í 40 dollurum núna, er djúphafsvinnslan einfaldlega rekin með tapi. Ekki er fjarri lagi að slík vinnsla þurfi verð uppá 60-80 dollara til að borga sig.

Norðursjávarvinnslan er misdýr, en þolir þetta lága verð líklega víðast. Sama er að segja um vinnslu á landi, t.d. í Bandaríkjunum og Kanada. En hagnaðurinn þar hlýtur að vera sáralítill þessa dagana. Líklega er break-even bæði í Norðursjó og Bandaríkjunum víðast hvar nálægt 40 dollurunum.

Það sem skiptir mestu er hvað Sádarnir vilja fá! Þar kostar stór hluti olíuvinnslunnar einungis örfáa dollara. Eigum við að segja u.þ.b. 5-7 dollara að meðaltali fyrir tunnuna? Meðaltalskostnaðurinn í Mið-Austurlöndum öllum er eitthvað hærri - mögulega í kringum 15 dollara eða rúmlega það.

Vegna kostnaðarhækkana í bransanum allra síðustu ár, er reyndar hugsanlegt að break-even olíuframleiðslunnar í flestum olíuríkjum Mið-Austurlanda sé talsvert hærri en hér hefur verið gefið til kynna. Jafnvel um eða yfir 30 dollarar tunnan.

Gefum okkur samt að lægstu tölurnar séu réttar. Þá mætti ætla að flest OPEC-ríkin séu enn að hagnast mjög á olíusölu. Þátt fyrir miklar verðlækkanir undanfarið.

En málið er bara ekki svo einfalt. Í reynd þola vinir okkar þarna í sandinum alls ekki 30-40 dollara olíuverð til lengdar. Þar er nefnilega ekki um að ræða sjálfstæð olíufyrirtæki, sem aðeins þurfa að hugsa um reksturinn sinn og fáeina hluthafa. Heldur koma nánast allar ríkistekjur flestra OPEC-ríkjanna frá hagnaði af olíu- og gasvinnslu.

Ekki er óvarlegt að áætla að Sádarnir sjálfir þurfi ca. 60-70 dollara fyrir tunnuna til að ríkissjóðurinn þeirra sé réttu megin við núllið (sumir giska reyndar á að sársaukamörk Sádanna liggi við 50 dollara). Þjóðfélagið þar hefur breyst mikið á síðustu árum og ríkisútgjöldin rokið upp. Lægra verð en 60-70 dollarar tunnan þýðir m.ö.o. að þetta mesta olíuríki veraldar safnar skuldum. Þess vegna hljóta þeir nú að draga úr framleiðslunni þar til verðið er komið upp í þessa tölu.

Ríki eins og Íran og Venesúela þurfa enn meira. Jafnvel þó að framleiðslukostnaðurinn þar sé afar lágur, er efnahagurinn í báðum þessum ríkjum hreint skelfilegur. Allt undir 100 dollurum eru hreint arfaslæm tíðindi fyrir einræðisstjórnirnar þar, sem ekkert vit hafa á hvernig reka á þjóðfélag. Og þurfa þar að auki að niðurgreiða svarta sullið ofaní þær 100 milljónir landsmanna sem lifa í þessum tveimur löndum, undir harðstjórn þeirra fóstbræðra Chávez og Ahmadinejad.

Það eru bara svona lúxuspáfar eins og Katararnir, sem geta nánast brosað endalaust, meðan yfirleitt eitthvað fæst fyrir olíu og gas. Þeir vita vart aura sinna tal og vinnslan þar vægast sagt skítbilleg.

Já - þetta er undarlegur heimur. Sádarnir þurfa varla að stingi fingri í sandinn til að upp streymi olía og framleiðslukostnaðurinn er allt niður í 5 dollarar tunnan - sumstaðar jafnvel ennþá lægri. Samt þurfa þeir að fá 60-70 dollara fyrir gumsið til að viðhalda efnahagskerfinu sínu. Þess vegna er þeim Ali Al Naimi, olíumálaráðherra Sádanna, og félögum hans ekki beint hlátur í huga þessa dagana. Og ætla sér ekki aldeilis að klúðra málunum, eins og OPEC gerði hér í Den. Þegar þeir misreiknuð sig svo illilega í Asíukreppunni og verðið féll eins og steinn.

Það sem þeir nú þurfa að gera, er að minnka framleiðsluna duglega og stilla hana þannig að uppsafnaðar olíubirgðir iðnveldanna minnki. Málið er bara það, að svo svakaleg óvissa ríkir nú á mörkuðunum, að enginn hefur minnstu hugmynd um hvað mikinn samdrátt í framleiðslu þarf til að ná verðinu aftur upp fyrir 60 dollara. Ákvörðun um of háan framleiðslukvóta gæti fleygt verðinu undir 20 dollara.

Nú eru uppsafnaðar birgðir líklega sem nemur u.þ.b. 56 daga notkun. Sádarnir þurfa a.m.k. að ná þeim niður í svona 52 daga til að fá sitt "nauðsynlega" verð. Þetta er lykilatriðið sem allt snýst um þessa dagana. Þessar magic 4ra daga birgðir gætu verið nóg til að hækka verðið um helming frá því sem nú er.

En samstaðan innan OPEC kann að rofna. Ef það gerist og "of mikil" olía flæðir út á markaðinn, gæti versta martröð Sádanna ræst og umræddar birgðir rokið úr 56 dögum og upp í 58 daga eða jafnvel meira. Það gæti á svipstundu ýtt olíuverðinu niður í 20 dollara - eða jafnvel ennþá neðar! Línudansinn felst í því að ákvarðanir OPEC dragi vel úr framboðinu, en þó ekki svo mikið að einhver aðildarríkin geti ekki kyngt því og samstaðan rofni.

Við búum svo sannarlega í furðulegri veröld. Þar sem olíubirgðir til örfárra daga – nánast fáeinar tunnur af olíu - ráða lífi og dauða atvinnulífs um allan heim. En Orkubloggið trúir því að Sádarnir og OPEC hafi lært af biturri reynslu sinni frá 9. áratugnum og muni í þetta sinn ná takmarki sínu. Þess vegna álítur Orkubloggið það nánast útí hött þegar "sérfræðingar" eru að spá olíuverði undir 70 dollurum til langframa. Vissulega gæti það gerst að verðið steinliggi í einhvern tíma. En þó aðeins ef Sádarnir og OPEC gjörsamlega klúðra málunum.

Það sem Sádarnir vilja, er að leyfa verðinu að lulla einhverja stund í því sem þeir telja að komi hjólum efnahagslífs Bandaríkjanna í gang á ný. Þessi langstærsti kaupandi þarf að fá svigrúm til að lifna við. Þess vegna leyfa Sádarnir líklega verðinu að vera lágt um tíma. En svo munu þeir fljótlega þurfa og vilja meiri pening; 70 dollara fyrir tunnuna og jafnvel aðeins meira.

Spurningin er bara hversu mikið þeir þurfa að skrúfa fyrir kranann til að koma verðinu upp? Það getur orðið þeim dýrkeypt að skrúfa of rólega fyrir. Orkubloggið trúir því ekki, að hann Olíu-Ali ætli bara að kippa skitnum 2,2 milljón tunnum af markaðnum. Eins og ákveðið var á fundi OPEC í Alsír skömmu fyrir jól. OPEC er nú að framleiða u.þ.b. 32 milljón tunnur af þeim 86 milljónum sem heimurinn allur notar daglega.

Vissulega var þetta einhver mesti samdráttur í sögu OPEC fram til þessa. En hér þarf meira að koma til, kall minn! Ekki klúðra þessu aftur - eins og þegar ekki var hlustað á hann Ahmed Zaki Yamani hér í Den. Gamla orkumálaráðherra Sádanna; ljúflinginn sem Orkubloggið hefur áður sagt frá.

Minnumst þess líka að ef við horfum ekki bara í vinnslukostnaðinn, heldur tökum líka með í reikninginn kostnað við að finna og hefja vinnslu á nýjum olíulindum, hækkar nauðsynlegt lágmarksverð enn frekar. Líka hjá Sádunum. Þá er líklega óhætt að miða við a.m.k. 90 dollara víðast hvar í heiminum. Já - það kostar mikinn pening að finna nýjar lindir. Jafnvel í eyðimörkinni.

Það magnaða er, að þetta er talsvert hærra verð en kostnaðurinn í djúpvinnslunni. Þess vegna er framtíðin björt fyrir olíuleit- og vinnslu á djúpinu mikla. Til lengri tíma litið! Hagsmunir Sádanna og djúpvinnslunnar fara fullkomlega saman. Og Orkubloggið trúir því að Sádarnir muni ná verðinu aftur upp í 90 dollara. Einhver tímann – jafnvel fljótlega.

Og það eru fleiri sem trúa þessu. Þess vegna er t.d. allt ennþá á fullu bæði yst í Mexíkóflóanum og á djúpinu utan við strendur Angóla og Brasilíu. Þó svo tunnan sé þessa dagana einungis í 35-40 dollurum. Djúpvinnslan trúir því að Sádunum takist ætlunarverk sitt – enda er þeim það lífsnauðsynlegt.

Svona hiksti eins og núna ríkir á olíumörkuðunum skiptir djúpvinnsluna þess vegna almennt ekki nokkru máli. Þar er eina vitið að halda sínu striki. En þó mun vissulega eitthvað hægja á mönnum í djúpvinnslunni núna. Því það er erfitt þessa dagana að fjármagna leit og vinnslu á nýjum, áhættusömum svæðum. Fyrir vikið geta olíufyrirtæki kannski ekki viðhaldið þeim hraða í uppbyggingu á djúpinu mikla, sem þau gjarnan vilja. Þarna kann að myndast stífla þannig að þegar efnahagslífið hrekkur í gang á ný verður eftirspurnin langt umfram framleiðslugetuna. Og þá gæti verð á olíu rokið upp í áður óþekktar hæðir. 

Þetta er vissulega kannski ekki besti tíminn til að markaðssetja Drekasvæðið íslenska. Það kynni að vera skynsamlegt fyrir íslensk stjórnvöld að setja það dæmi á hold í svona 1-2 ár.

Og auðvitað nota tímann til að leggja grunn að íslensku olíuvinnslufyrirtæki. Íslensku Statoil! Í stað þess að fara "nýlenduleiðina" og verða bara áhorfandi. Það yrði frekar glatað hlutskipti fyrir íslensku þjóðina.

Stund þín á jörðu

Liverpool. Það er liðið mitt. Og það er gaman að sjá Liverpool aftur á toppnum.

Í dag ætlar Orkubloggið að halda framhjá orkunni - svona í tilefni þess að Liverpool er nú á toppi ensku úrvalsdeildarinnar – og um leið leyfa sér smá tilfinningasemi.

Ég hef líklega verið svona 10 eða 11 ára þegar ég byrjaði að fylgjast með enska boltanum í svart-hvítu hjá honum Bjarna Fel. Á laugardögunum hér í Den, þegar hann sýndi okkur ávallt einn leik frá því helgina áður. Takk fyrir þær góðu stundir, Bjarni.

Árabilið ca. 1977–1988 fylgdist ég grannt með ensku deildinni. Og hélt ætíð af ástríðu með Liverpool. Var einnig svolítið mjúkur fyrir Ipswich, sem á tímabili var með frábærlega skemmtilegt lið. En Liverpool var hið eins sanna.

Svo dofnaði áhuginn á boltanum. Fannst skítt hvernig peningarnir tóku völdin og stjörnurnar fóru að verða "metró" og láta eins og fífl.

Hef varla horft á nema einn og einn leik í ensku deildinni síðustu tuttugu árin. Samt hef ég auðvitað lengst af verið meðvitaður um hverjir hafa verið að gera það gott á hverjum tíma. Og hvernig gangurinn hefur verið hjá Liverpool.

Líklega átti Liverpool einmitt eitt sitt mesta blómaskeið árin sem ég var á kafi í enska boltanum. Svo urðu það stjörnurnar hjá Manchester Utd. og Chelsea sem risu hæst. Og boltinn fór yfir á Stöð 2. Mér fannst enski boltinn án Bjarna Fel aldrei alvöru.

Maður hélt auðvitað svolítið með Chelsea meðan Eiður var þar. En mér leiddist þessi nýríki Rússi hann Abramovich og allt snobbið kringum hann. Þeir ljósbláu Lundúnapiltar í Chelsea náðu a.m.k. engan veginn að skapa fiðring í brjósti Orkubloggsins. Þessa einstöku tilfinningu sem bloggið finnur þegar rauðliðarnir frá Liverpool sýna snilli sína.

Það er náttlega barrrasta alveg stórfurðulegt hvernig hægt er að tengjast einhverju fótboltaliði útí heimi svona sterkum tilfinningaböndum. Það hlýtur að hafa eitthvað með það að gera, að maður kynntist liðinu strax á æskuárunum. Liðið varð partur af tilfinningaþroskanum.

Nöfn eins og Ray Clemence, Terry McDermott, Sammy Lee, Alan Hansen og Ian Rush vekja ennþá hlýju í huga Orkubloggsins. Meira að segja Brúsi kallinn Grobbelaar vandist og fékk sinn sess í hjarta bloggsins. En sá sem skipar æðsta sess er auðvitað Kenny Dalglish. Rétt eins og þegar ég hugsa til góðu, gulu Tonka-gröfunnar sem ég átti sem smápatti. Og gat leikið mér hreint endalaust að. Góð minning sem aldrei gleymist.

Tonka! Þar var sko ekkert plastrusl á ferðinni, eins og í vesælum nútímanum. Heldur ekta amerískt stál. Þegar ég hugsa til gröfunnar góðu, dettur mér alltaf í hug atriðið úr Citizen Kane. Þegar deyjandi milljarðamæringurinn andvarpar sína síðustu hugsun; "Rosebud". Sem reynist vera sleðinn, sem hann renndi sér á í snjónum sem stubbur. Algert snilldaratriði hjá meistaranum Orson Welles.

Stund okkar á jörðu er stutt. Og stundum gott að hugleiða hvað skiptir raunverulega máli í lífinu. Hvað er það sem situr eftir í endurminningunni þegar upp er staðið? Auðvitað fyrst og fremst atburðir tengdir börnum og ástvinum. Í mínu tilviki ótalmargar skemmtilegar og góðar stundir með krökkunum mínum tveimur og Þórdísi minni. En líka alls konar "litlar" minningar, sem í reynd eru svo óumræðilega hlýjar.

Vonandi nær íslenska þjóðin að hrista af sér tilberana sem hafa leikið hana svo grátt upp á síðkastið - og finna aftur lífsgleðina áður en langt um líður. Nú eftir að hafa gjörsamlega gleymt sér síðustu árin í einhverju allsherjar ömurlegu peningabrjálæði.

En nú er ég farinn að huga að flugeldunum. Og auðvitað olíunni. Til að skvetta á áramótabrennuna. Gleðilegt nýtt ár!

Frá miðbaugi að Eyríki

Eins og dyggir lesendur Orkubloggsins vita, þá er nú byrjað mikið djúpborunarævintýri í Mexíkóflóanum. En það er jafnvel hægt að finna ennþá meira spennandi hafsvæði.

Þannig virðist Brasilíudýpið utan við Rio de Janeiro geyma brjálæðislegar olíulindir. En kannski er Gíneuflóinn bestur? Hann er a.m.k. töfraorðið í djúpvinnslubransanum í dag.

Olíuvinnsla á sér nokkuð langa og merka sögu í sumum þeirra ríkja, sem liggja að Gíneuflóanum. Þar er Nígería líklega dæmið sem flestir þekkja. Nígeríski olíuiðnaðurinn þykir reyndar einhver svakalegasta táknmynd þeirrar spillingar og harðræðis sem á sér víða stað í olíuríkjum þriðja heimsins. Milljarðar hverfa í vasa embættismanna og mannrán og skemmdarverk eru nánast daglegt brauð. Og þegar spillingin lætur ekki á sér kræla í smátíma reynist það “svikalogn” - því skýringin er að það hefur skollið á fellibylur.

Nígería hefur í áratugi verið langstærsti olíuframleiðandinn í Afríku. Komst upp í 2,5 milljón tunnur á dag fyrir nokkrum árum, en hefur allra síðustu árin verið að dansa í kringum 2 milljón tunnur. Lengst af hafa það verið Líbýa og Alsír sem komið hafa á hæla Nígeríu á olíuvinnslulista Afríku.

En nú hefur hið ótrúlega gerst á örskammri stundu. Snemma árs (2008) stökk Angóla upp í annað sætið með um 1,7 milljón tunnur og hratt vaxandi framleiðslu. Og um mitt árið varð ljóst að vesenið í Nígeríu var búið að minnka framleiðsluna þar í 1,8 milljón tunnur – meðan Angóla bætti við sig og var komið í 1,9 milljón tunnur á dag!

Þar af fara nú um 500 þúsund tunnur beint til Kína. Bandaríkin og Kína eru í miklum slag um olíuna frá semi-marxistunum í Angóla. Samdrátturinn í Nígeríu er talsvert áhyggjuefni fyrir Bandaríkin og ekki beint þeirra óskastaða hvernig Kínverjarnir laumuðust í angólsku olíuna.

Bandaríkin vilja minnka þörf sína fyrir á olíu frá Mið-Austurlöndum og því lykilatriði að þeir eigi góðan aðgang að Afríku. Þar að auki er mjög praktískt fyrir þá að flytja olíuna frá Vestur-Afríku beint yfir Atlantshafið. Þess vegna streyma nú olíuskip sömu leið og þrælaskipin streymdu fyrir tveimur öldum.

Já - Angóla er allt í einu orðinn mesti olíuframleiðandi Afríku. Hver hefði trúað því fyrir svona fimm árum? Enn sem komið er, fer mest af vinnslunni þar fram örskammt utan við ströndina. Og þetta er sannkallað hágæðagums. Nú eru sum olíufyrirtækin byrjuð að færa sig út á dýpið, utan við þröngt landgrunnið. Og eru vongóð um að djúpvinnsla geti innan skamms aukið framleiðslu í lögsögu Angóla um heilar 500 þúsund tunnur á dag.

Angóla hreinlega æðir áfram þessa dagana. Kannski verður Angóla búið að ná olíuframleiðslumagni Norðmanna eftir örfá ár. Og mun taka yfir virðulegan sess Noregs sem eitt mesta olíuútflutningsríki heims. Ekki leiðum að líkjast.

Meðan Angóla er nú í einhverri mestu olíu-uppsveiflu sem sögur fara af síðustu árin, fer olíuframleiðsla Norðmanna nefnilega hnignandi. Þess vegna er ekki skrítið að norsku skotthúfurnar í StatoilHydro eru nú þessa dagana einmitt að koma sér þægilega fyrir með flotpalla úti á Gíneuflóanum. Sama hvenær norska olían verður búin; Norðmenn ætla sér áfram að verða leiðandi í olíuvinnslu úr hafsbotni út um alla heim.

Horfur eru á að olíuævintýrið þarna í Gíneuflóanum sé eitt hið allra mest spennandi í bransanum þessa dagana. Menn eru komnir með vinnsluna út á allt að 3 þúsund metra dýpi og virðist enginn endir ætla að verða á því hvað þarna er að finna. Auk Mexíkóflóans er Gíneuflóinn að verða æðislegasti leikvöllur þeirra sem eru tilbúnir að leggja á djúpið. Þess vegna eru menn hjá fyrirtækum eins og Chevron, Shell og auðvitað Statoil nú með trylltan glampa í augum, þegar þeir horfa til Vestur-Afríku. Ásamt Kínverjunum auðvitað.

En hvaða olíusvæði skyldi verða heitast eftir að nýjabrumið hverfur af Vestur-Afríku-ævintýrinu? Það gæti orðið sjálft Norðrið. Verða kannski Barentshaf og jafnvel Drekasvæðið íslenska táknmynd nýrra tíma í olíuvinnslu? Upphaf olíulandnámsins mikla á Norðurskauti?

En áður en það mikla ævintýri hefst, væri kannski ráð að Ísland sameinist fyrst Grænlandi. Útlit er fyrir að mikil olía eigi eftir að finnast í grænlenskri lögsögu. Auðvitað ættu Grænland, Færeyjar, Ísland og Noregur að mynda eitt sambandsríki. Og taka upp sameiginlegan gjaldmiðil. Eiríkskrónu! Sem bæði rímar vel við Eirík rauða og Eyríki. Sem er tillaga Orkubloggsins um nafn á hið nýja ímyndaða draumastórveldi á Norðurhjaranum.

"Grænt" pólflug

Emirates var að byrja með nýja flugleið. Milli Dubai og San Francisco - yfir Norðurhjarann. Og markaðsdeildin hjá Emirates virðist hafa unnið heimavinnuna sína vel. Fréttir um hið stórkostlega græna pólflug Emirates ganga nú ljósum logum um netheima fjölmiðlanna.

Við fall Sovétríkjanna opnuðst ýmsir nýir möguleikar í yfirflugi. Fyrir vikið varð talsverð aukning í að flugfélög breyttu langflugleiðum sínum. Til að stytta flugleiðir var nú byrjað að fljúga yfir Norður-heimsskautasvæðin og hluta af Rússlandi. Og hefur aukist jafnt og þétt síðustu 15 árin eða svo.

Það er sem sagt ekki nýtilkomið að flogið sé yfir blessað Norðurskautið. En nýjasta flugleiðin þarna yfir er sem sagt milli Dubai og San Francisco. Og Emirates náðu athygli fjölmiðla um allan heim, með því að kynna flugið sem “worlds longest green flight”. Grænn og grípandi titill á fréttatilkynningu, sem fjölmiðar um allan heim ljósrita nú í gríð og erg og bera boðskapinn áfram.

Þetta eiturgræna flug náðist með því að velja sem allra stysta leið á glænýrri Boing 777-200LR vél. Sem nýtir eldsneyti vissulega betur en flestar aðrar farþegaþotur hafa hingað til gert.

Íslensk flugmálayfirvöld eru sögð hafa verið meðal þeirra sem gerðu þetta "einstaka og umhverfisvæna" flug mögulegt. Vélin þurfti m.ö.o. að fara um íslenskt flugumferðarsvæði.  Sem er auðvitað hið besta mál - en segir manni líka að líklega fór flugvél Emirates lítt nær Norðurpólnum en gengur og gerist í Ameríkuflugi Icelandair. Og það er óneitanlega líka vafamál, hvort þetta flug Emirates hafi eitthvað með raunverulega umhverfisvernd að gera.

Þeir ljúflingarnir þarna í hinu undarlega, olíuþverrandi furstadæmi Dubai vilja meina að með því að fara styðstu leið yfir pólinn, hafi þeir sparað rúm 7 tonn af flugvélabensíni. Og fyrir vikið losað hátt í 20 tonnum minna af koldíoxíði. Snyrtilegt.

Og ekki er verra, að í þessum nýju glæsiþotum Emirates er farþegum á fyrsta farrými boðið upp á að fara í sturtu. Það myndi Orkubloggið svo sannarlega þiggja - í flugferð sem tekur meira en hálfan sólarhring. Þetta sturtuvesen kallar reyndar á svo mikla auka vatnsflutninga, að einhverjir leiðindapúkar hafa freistast til að benda á, að þar með sé mestur orkusparnaðurinn fokinn út í veður og vind. Græna flugið drukkni sem sagt í heitri sturtu.

Þá er óneitanlega athyglisvert að Sheikinn hann Ahmed bi Saeed Al-Maktoum, stjórnarformaður Emirates, er búinn að panta heilar 55 Airbus A380S. Það fékk Airbus-menn auðvitað til að brosa breitt, enda pöntun sem líklega hljóðar upp á einhverja tugi milljarða dollara. Þessir nýju rosabelgir frá Airbus geta flutt allt að 900 farþega - en Shékinn ætlar reyndar að láta innrétta vélarnar þannig að vel fari um fólk! Fyrir vikið verður einungis pláss fyrir um 500 farþega í hinum risavöxnu Airbusum hjá Emirates. Orkubloggið hlakkar mikið til að geta teygt úr fótunum – og sinnt umhverfisvernd um leið.

Þetta verða örugglega ákaflega græn flug hjá Emirates, rétt eins og fyrsta Frisco-flugið þeirra var nú um miðjan des. Því til að spara eldsneyti eiga risabelgirnir ætíð að fá forgang á flugvellinum í Dubai. Enginn bið eftir lendingu, né flugtaki Og það á líka að endurvinna öll dagblöð, sem fara um borð. Æðislegt.

Og ég vil ekki heyra neitt tuð um það, að á meðan stóru bumburnar fái forgang þurfi nettari og gamlar Boeing 747 að bíða með alla hreyfla á fullu. Gleymið ekki að það á að endurvinna dagblöðin! Grænasta pólflug heims er staðreynd. Geisp.

Sjá má fréttina um flugið græna t.d. hér: http://www.cnbc.com/id/28366929

Spennandi háspenna!

765 þúsund volt. Það er skammturinn fyrir spennufíkla dagsins. Orkubolta sem ekki geta eytt jólunum í leti.

Kannski má segja að í ágúst s.l. hafi orðið ákveðin tímamót í raforkumálum Bandaríkanna. Og endur-rafvæðing hafist þar í landi. Þá var tilkynnt um samstarf fyrirtækjanna American Electric Power og Duke Energy um að byggja nýtt og öflugt háspennukerfi í Indianafylki. Fyrir um 1 milljarð dollara.

Mest allt flutningskerfi rafmagns í Bandaríkjunum er um aldarfjórðungs gamalt. En nú eru að verða miklar breytingar vestur í Indiana, sem lengi hefur legið í skugganum af Illinois og Michigan. Þetta dreifbýlistúttufylki er líklega þekktast fyrir stálframleiðslu. En þeir sex milljón drottinssauðir sem búa þarna í Indiana eru ekki bara í stáli. Heldur standa þeir líka sveittir við að framleiða rafmagn - samtals hátt í 30 þúsund MW.

Lang stærstur hluti rafmagnsframleiðslunnar í Illinois kemur frá kolaorkuverum eða um 20 þúsund MW. Þrifalegt eða hitt þó heldur. Þar er Gibson-verið í eigu Duke Energy stærst með meira en 3.300 MW framleiðslugetu. Og þetta subbulega rafmagn, sem rekja má til gríðarmikilla kolanáma í fylkinu, er ein helsta "útflutningsvara" íbúa Indiana.

Þó svo Indiana verði seint prísað fyrir hreina orku, eru athygliverðir hlutir að gerast þarna á flatneskjunni. Nýju raflínurnar sem ljúflingarnir hjá Duke Energy og hinu fornfræga AEP ætla að reisa til að efla orkuflutning innan Indiana og til miðvesturríkjanna, eru boðberar mikilla breytinga. Nýja kerfið er ekki aðeins hugsað sem öflugra flutningskerfi með nýjum 765 kV línum. Heldur er hönnunin öll miðuð við það, að inn á kerfið komi raforka frá fjölmörgum nýjum vindorkuverum.

Í Indianafylki einu eru nú uppi áætlanir um að framleiða allt að 3 þúsund MW með vindorku. Sem á mannamáli merkir ca. 1-2 þúsund risastórar vindtúrbínur. En miðað við raforkuflutningskerfi Bandaríkjanna í dag, er tómt mál að tala um byltingu í uppbyggingu endurnýjanlegrar orku. Nema til komi gríðarleg fjárfesting í flutningskerfinu.

Nýju vind- og sólarorkuverin þar vestra eru flest fjarri núverandi kola- og gasorkuverum. Þar að auki hefur núverandi kerfi ekki þolað frelsisvæðingu bandaríska orkugeirans. Allt í einu gátu orkufyrirtækin selt raforku til neytanda óralangt fjarri orkuverunum. Enron blómstraði og Kalifornía fór í blackout. Kerfið stóð víða ekki undir þessum breytingum og afleiðingarnar voru víðtækar bilanir og langvarandi rafmagnsleysi á stórum svæðum.

Bandaríska orkumálaráðuneytið hefur lagt fram áætlun um að á næstu tveimur áratugum verði 60 milljörðum dollara varið í að byggja upp nýtt landsnet. Sem að stóru leyti verður 765 kV línur. Sjálfir tilkynntu þeir hjá AEP nú í snemma í desember um þau plön sín að byggja 1.600 km af þessum nýju háspennulínunum á næstu 10 árum. Það verður fjárfesting upp á 5-10 milljarða dollara.

Það er ekki hlaupið að því að fleygja upp slíkum rosalegum háspennulínum. Bæði myndast mjög sterkt rafsegulsvið umhverfis svona mikla háspennu, auk þess sem eflaust verða ljón í vegi þess að semja við landeigendur og skipulagsyfirvöld um línulagninguna. NIMBY’s allra landa sameinist!

Til samanburðar mætti nefna að svona 765 kV línur þekkjast ekki á Íslandi. Enda tæplega þörf fyrir svo mikla flutningsgetu hérlendis. Enn sem komið er, eru 132 kV og 220 kV línur normið hér á Klakanum góða. En orkuálagið hefur aukist gríðarlega síðustu tvo áratugina. Og í þessum bransa þarf líka talsverða framsýni, sökum þess að endingatími kerfanna er allt að heil öld. Fyrir vikið er nú byrjað að reisa hér á Íslandi 420 kV raflínur, a.m.k. á SV-landi, þó svo spennan á þeim í dag sé einungis 220 kV. Þetta stúss er nú í höndum ríkisfyrirtækisins Landsnets.

Höfuðpaurinn að baki metnaðarfullum áætlunum AEP og Duke Energy um nýtt meganet í Bandaríkjunum er reynsluboltinn Michael Morris, forstjóri AEP. Hann hlýtur reyndar að vera Íslandsvinur, því nýlega var Morris kjörinn í stjórn Alcoa. Vonandi býður Rannveig Rist honum fljótlega ti Íslands – og kynnir honum fjárfestingamöguleika hér á landi. Því miður er Orkubloggið ekki persónulega kunnugt Rannveigu. En ég man vel eftir pabba hennar, honum Sigurjóni Rist, þegar hann kom austur í Skaftafellssýslu að mæla Skaftárhlaupin. Í þá gömlu góðu hér í Den. Fátt er tilkomumeira en Eldvatnið í vestanverðu Skaftáreldahrauni í slíku hlaupi.

AEP lætur sér ekki nægja að eiga flutningskerfi upp á meira en 60 þúsund km af raflínum. Heldur eru þeir líka stórtækir í rafmagnsframleiðslu, með tæp 40 þúsund MW. Og eru því reyndar eitt af stærstu raforkufyrirtækjum Bandaríkjanna. Og auðvitað langstærstir í nýju megaháspennulínunum.

Þó svo Morris og AEP hafi stundum mátt sæta ásökunum um að flytja "skítuga" raforku, er vel hugsanlegt að þeir fái bráðum umhverfisverðlaun. Ekki aðeins fyrir nýjar áherslur um flutning endurnýjanlegrar orku - heldur líka framleiðslu "hreinnar" kolaorku.

Nú eru nefnilega komin fram kolaorkuver sem alls ekki losa nokkurt koldíoxíð. Því er öllu dælt ofaní jörðu. Það voru Svíarnir hjá Vattenfall, sem fyrstir byggðu slíkt ver. Og voru einmitt að opnað það fyrir örfáum mánuðum austur í Þýskalandi. Enn eitt lóð á vogarskál þeirra sem trúa á framtíð kola til raforkuframleiðslu. Í huga Orkubloggsins er enginn efi um að kol verða mikilvæg orkuuppsprettan næstu hundrað árin. Þó svo bloggið muni seint samþykkja kol sem hreina orkulind. En það er auðvitað allt önnur saga.

Orkubloggið - og Ketill - óska lesendum bloggsins gleðilegra jóla og gæfuríks komandi árs.

Olíufíkillinn

Orkubloggið hefur ítrekað dásamað möguleika sólarorkunnar. Bæði speglatæknina (CSP) og sólarsellurnar (PV). Og ekki síður verið ófeimið að lýsa hrifningu sinni á risastórum vindtúrbínum.

Bandaríkin eru olíufíkill. "Addicted to oil", svo vitnað sé í Bush sjálfan. Efnahagskerfið hefur kallað á sífellt meiri innflutning á olíu og skattaumhverfið gælt við olíufyrirtækin, meðan möguleikar í endurnýjanlegri orku hafa fengi litla athygli stjórnvalda.

Undanfarin ár hafa bjartsýnismenn engu að síður sett mikinn pening í þróun og byggingu orkuvera, sem framleiða rafmagn úr sól og vindi. Já - jafnvel vestur í Bandaríkjunum, hvar þessi iðnaður hefur nánast verið í herkví tilviljanakenndra skammtímaákvarðana þingsins. Þar vestra hafa sumir framsýnir menn leyft sér að vonast eftir breytingum. Að senn myndu pólitíkusar gera alvöru úr yfirlýsingum um mikilvægi orkusjálfstæðis Bandaríkjanna. Og hætta að láta olíuiðnaðinn hirða mest alla ríkisstyrki í orkugeiranum.

Bæði vindorkan og sólarorkan bjóða upp á mikla möguleika. Sólarorkan er að vísu ennþá mjög dýr. Í reynd er vindorkan ennþá eina tegund endurnýjanlegrar orku sem hefur einhverja burði til að keppa við gas og kol. En hingað til hefur vindorkuna illilega skort aðgang að dreifikerfi - eða öllu heldur flutningskerfi - til að geta orðið umtalsverður þáttur í rafmagnsframleiðslu Bandaríkjanna. Nú virðast loks vera að skapast aðstæður þar vestra, sem gera munu bæði vind- og sólarorku að raunverulegum valkosti. Þetta gæti valdið straumhvörfum og gríðarlegum uppgangi í þessum iðngreinum.

Nú er að sjá hvort Obama standi við stóru orðin. Og skapi endurnýjanlegri orku hagstæðara rekstrarumhverfi. Það myndi gleðja Orkubloggið. Enda er staðan einfaldlega sú, að án einhverskonar stuðnings getur endurnýjanleg orka almennt ekki keppt við rafmagnsframleiðslu frá gas- eða kolaorkuverum.

Sá stuðningur getur falist í niðurgreiðslum eða skattaívilnunum. Nú er þó líklegast að kolefnisgjald í einhverri mynd muni leika stærsta hlutverkið í orkupólitíkinni vestra. Og geri endurnýjanlega orku samkeppnishæfa við hefðbundna rafmagnsframleiðslu, sem fæst frá bruna á jarðefnaeldsneyti.

Við skulum samt ekki fagna of snemma. Munum hvernig fór með metnaðarfullar áætlanir Jimmy Carter á 8. áratugnum. Þá voru Bandaríkjamenn enn í sjokki eftir olíukreppuna og nú átti að breyta heiminum. Þetta voldugasta ríki heims skyldi sko ekki aldeilis lengur vera háð innfluttri olíu.

Í tíð Carter’s var orkumálaráðuneytið bandaríska stofnað og sólasellum komið fyrir á sjálfu Hvíta húsinu. En svo lækkaði olíuverðið snarlega aftur snemma á 9. áratugnum og endurnýjanleg orka féll meira eða minna í tveggja áratuga gleymsku. Loks upp úr aldamótunum skreið olíuverðið upp á ný og vindorka og sólarorka urðu aftur töfraorð í orkugeiranum.

Menn eru auðvitað óþreytandi við að bera saman kostnaðinn af mismunandi orkugjöfum og lesa þannig út hvar bestu tækifærin liggja. Þar vill hver og einn gera sem mest úr "sínum" orkugeira. Í sólarorkuiðnaðinum benda menn á, að sólin er stærsta mögulega orkuuppsprettan og að tækniframfarir muni senn gera sólarorkuna samkeppnishæfa við gas. Vindorkuiðnaðurinn hamrar á því hversu miklu ódýrari sú orka er heldur en sólarorkan. Og að vindorkan sé þroskuð og áreiðanlega tækni. Kjarnorkan dansar líka á sviðinu og hefur skyndilega fengið grænni ásýnd en áður var. Af því nú er í tísku að óttast hlýnun jarðar - en ekki hina langvarandi geislavirkni frá kjarnorkuúrganginum.

Lífmassinn er líka ein af lausnunum . En hefur ekki náð að hrista af sér það klístur, að sú orkuuppspretta stuðli að hungri í heiminum. Jarðhitinn þykir nokkuð spennandi, enda eru jarðhitafyrirtækin dugleg að benda á að rekstrarkostnaður orkuveranna þeirra er lágur. Jarðhitinn hefur samt ekki hlotið nándar nærri eins mikla athygli og sólar- eða vindorka. Kannski aðallega vegna þess að á lághitasvæðum eru jarðhitavirkjanirnar fremur litlar og stofnakostnaðurinn hár. Framtíð jarðhita við rafmagnsframleiðslu er engu að síður björt - að mati Orkubloggsins. En verður í miklu minni mæli en sólar- eða vindorka. Þá eru ónefndir fjarlægari möguleikar eins og ölduorka eða virkjun sjávarfalla.

Hvað sem öllu þessu líður, þá er það staðreynd að sólarorkan og vindorkan ljóma mest á veraldarhimni endurnýjanlegrar orku. Bæði í Bandaríkjunum, Evrópusambandinu og í Kína. Í dag er vindorkan á nokkrum stöðum farin að geta keppt við rafmagn frá kolum og gasi. Það er árangur margra áratuga tækniþróunar, þar sem evrópsk fyrirtæki eins og Siemens og Vestas eru í fararbroddi. Enda hafa þau lengi notið mikils fjárhagslegs velvilja heimafyrir og innan Evrópusambandsins.

Vindur hefur ekki bara þótt fínn í Evrópu, heldur líka verið áberandi í Bandaríkjunum. Þeir eru samt talsvert á eftir Evrópu í uppsetningu stórra vindorkuvera. Þar vestra voru menn lengi vel hrifnari af sólarorkunni. Báðar þessar tegundir rafmagnsframleiðslu henta mjög vel á gríðarstórum svæðum í Bandaríkjunum; sólin í suðvesturríkjunum og vindurinn í miðríkjunum. Um 1980 blasti afar björt framtíð við bandaríska sólarorkuiðnaðinum. En svo komust Reagan og Bush eldri í Hvíta húsið, olían lækkaði á ný og einungis brjálaðir milljarðamæringar tímdu að setja pening í aðþrengdan vind- og sólarorkuiðnað.

Eftir því sem árin liðu jókst olíuinnflutningur Bandaríkjanna og menn fóru á ný að hafa áhyggjur af olíufíkninni. Samhliða þessu fengu umhverfismál æ meiri athygli og ýmis ríki Bandaríkjanna fóru að setja "græn" lög til að styðja við bakið á fyrirtækjum í endurnýjanlega orkugeiranum. Þar bar kannski mest á hinum frjálslyndu Kaliforníubúum. En í reynd var það gamla olíufylkið Texas sem fór þarna fremst. Enda eru þar á sléttunum gríðarleg tækifæri til að reka bæði sólarorkuver og ekki síður vindorkuver.

Einn frægasti Texasbúinn, fyrirtækjahrellirinn Boone Pickens, sneri baki við olíunni og tók að moka peningunum sínum í vindorku. Allt virtist á uppleið í þessum iðnaði. En svo kom kreppan. Olíuverðið hrundi - og dregur allan orkugeirann með sér í kviksyndið. Hlutabréf í endurnýjanlega orkugeiranum hafa flest lækkað hressilega upp á síðkastið. Mun sagan eftir Carter endurtaka sig og endurnýjanleg orka fá sér annan 20 ára Þyrnirósarsvefn?

Ef repúblíkanar myndu ráða Bandaríkjunum er nokkuð víst að nú mætti sjá Orkubloggið hlaupa skrækjandi með skelfingarsvip í burtu frá öllu sem heitir endurnýjanleg orka. En það er smá von í Obama. Jafnvel þótt olíuverðið haldist lágt í einhvern tíma, er bloggið bjartsýnt um að endurnýjanlegi orkugeirinn geri það gott á næstu árum. Það virðist nefnilega vera kominn upp alvöru pólitískur vilji í Bandaríkjunum til að byggja upp raunverulegan valkost – lækningu við olíufíkn landsmanna. Og austan Atlantshafsins var ESB nú í vikunni sem leið, að negla niður metnaðarfulla áætlun um mikinn samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Sem er veisla fyrir bæði vind og sól.

Með kjöri Obama eru líkur á að endurnýjanlegi orkuiðnaðurinn sjái loks að baki bútasaumi repúblikananna og fái stöðugra rekstrarumhverfi. Það mun hvetja til fjárfestinga í þessum greinum - og jafnvel skapa græna fjárfestingabólu.

Vissulega sveimar nú kreppuvofan yfir iðnaðinum. En það gæti reyndar farið svo að kreppan ýti enn frekar undir uppsveiflu í endurnýjanlegri orku. Kreppu fylgja uppsagnir og atvinnuleysi í hinum hefðbundnu iðngreinum. Obama hyggst ekki einungis moka pening í endurnýjanlega orku út af fögrum fyrirheitum um orkusjálfstæði og minni gróðurhúsaáhrif. Það er nefnilega svo, að ef unnið verður t.d. að því markmiði að 20% rafmagns í Bandaríkjunum komi frá vindorkuverum, mun það eitt skapa allt að 500 þúsund ný störf. Vinna gegn kreppu og atvinnuleysi. Og um leið minnka gasþörfina um 10%. Það gas kæmi að góðum notum í að knýja vöruflutningabílaflota landsins. Tvær stórar flugur í einu höggi. Og mikilvægt skref í átt að orkusjálfstæði bandarísku þjóðarinnar.

Athyglisvert er að það helsta sem kann að standa í vegi fyrir þessari ágætu framtíðarsýn, er ekki lengur skortur á pólitískum vilja eða ónóg tækniþekking. Heldur flutningskerfið. Raflínurnar sem sjá um rafmagnsflutningana í Bandaríkjunum eru einfaldlega ekki byggðar til að flytja raforku frá fjölmörgum nýjum, stórum vind- eða sólarorkuverum. Fjárfesting í virkjunum af þessu tagi kallar því líka á miklar fjárfestingar í flutningskerfinu. Og menn eru ekki á eitt sáttir um hver eigi að borga þann brúsa. Meira um það síðar hér á Orkublogginu. Því fátt er meira spennandi þessa dagana vestur í Ameríku, en sjálf háspennan. Háspennandi!

---------------------

Annars bar það til tiðinda á Klakanum góða í dag, að Alþingi samþykkti breytingu við íslensku olíulögin. Þau heita reyndar Lög um leit, rannsóknir og vinnslu kolvetnis. Orkubloggið hefur klórað sér i hausnum yfir því að íslenska ríkið hefur ekki sýnt neina tilburði um að taka þátt í hugsanlegri olíuvinnslu á íslenska landgrunninu. Lagatextinn er enn ekki kominn á vef Alþingis. En skv. frumvarpinu má gera ráð fyrir að Ísland verði að mestu einungis áhorfandi að olíuvinnslunni. Meðan norska ríkið varð strax öflugur þátttakandi í olíuvinnslu á norska landgrunninu. Og fyrir vikið eiga Norðmenn nú eitt öflugasta fyrirtæki heims í olíuvinnslu úr hafsbotni. StatoilHydro.

Ný dögun hjá Aramco

OPEC sagði í morgun að þeir ætli að stöðva þetta rugl. Og kippa 2 milljón tunnum af markaðnum. Svo olíuverðið komist aftir upp í vitrænar hæðir.

Gott að heyra. Þó svo markaðurinn brygðist heimskulega við (verðið lækkaði talsvert á Nymex í dag).

Í færslu gærdagsins lýsti Orkubloggið einmitt eftir einhverju svona frá OPEC. Verðið er orðið rugl. Þeir ljúflingarnir Olíu-Ali og Chakib Khelil brugðust hratt og vel við tilmælum bloggsins um tafarlausar aðgerðir. Auðvitað. Nú er bara að vona að þeir fylgi orðum sínum eftir. Og minnki hressilega bununa úr krananum.

Sádarnir sjálfir segjast vilja fá verðið í 75 dollara. Ættu að fara létt með það blessaðir, ef þeir í alvöru vilja. Best að verðlauna þá með örlítið meiri umfjöllun hér á Orkublogginu. Taka upp þráðinn þaðan sem frá var horfið í gær og velta fyrir sér stöðu Saudi Aramco til framtíðar.

Sumir bölsýnismenn eru eitthvað að spá Sádunum vandræðum. Að Ghawar sé að drukkna í vatnsdælingunni og sé ekki lengur viljugt að skila svarta gumsinu. Ég segi nú bara að menn ættu að skammast sín. Að gefa í skyn að Sádarnr séu einhverjir þumbarar, sem kunni lítið annað en að stinga stráinu í jörðina og bíða eftir að svarta gullið spýtist upp! Í reynd er Saudi Aramco líklega orðið eitthvert tæknivæddasta olíufyrirtæki heims. Með óhemju þekkingu og reynslu, langt umfram bandarísku félögin.

Sádarnir eru búnir að græða þvílíkan óhemju pening síðustu árin, að þeir vita ekki aura sinna tal þessa dagana. Meðan bandarísku félögin hafa þurft að fjárfesta í dýrri djúpvinnslu og slást blóðugum slag til að komast í olíulindir Rússana, hefur Aramco getað notað peninginn í þarfari hluti. Búnir að byggja upp hátæknivædda viðskiptaþróunardeild, sem senn mun gera þeim kleift að láta agnarlitla skynjara skríða eins og slöngur í gegnum sandsteininn og þefa uppi nýjar og ósnertar olíulindir.

Minnumst þess líka að Sádarnir hafa allt aðra strategíu en olíufélög kapítalismans í vestrinu. Þegar venjuleg evrópsk, amerísk eða rússnesk olíufyrirtæki finna olíulind, er allt kapp lagt á að koma gumsinu upp á sem allra stystum tíma. Leita, finna, sækja, búmm. Græða! Halda hlutabréfaverðinu uppi.

Sádarnir eru mildari. “Við umgöngumst Ghawar eins og unga blómarós á brúðkaupsnóttu”. Eins og þeir orða það sjálfir, kallpungarnir. Líklega eru þeir að nýta olíulindir sínar allt að 3svar sinnum hægar en almennt gerist í bransanum. Og það skiptir hreint ótrúlega miklu máli. Ef of harkalega er gengið að olíulind, er hætt við að ekki náist upp nema langt innan við helmingur olíunnar. Þjösnahátturinn gerir það að verkum, að skyndilega er búið að sjúga burt alla aðgengilegustu olíuna - en eftir situr glás sem rándýrt er að sækja. Og þess í stað rokið í að finna nýja lind.

Þetta vita Sádarrnir manna best. Fyrstu árin eftir að þeir náðu fullum yfirráðum yfir Aramco fóru þeir líka þannig að. En svo áttuðu þeir sig - í stað skyndigróða var áherslan lögð á meiri og betri nýtingu. Peningi var dælt í þróunarstarf og uppbyggingu gríðarlegs upplýsingabanka. Í Dhahran, þar sem öldur Persaflóans leika við sandinn, reis draumaverksmiðja tölvunördanna. Öflugasta gagnaverið í bransanum. Sem er ekki aðeins að valda byltingu í olíuleit, heldur er líka ætlað að gera Sádunum kleift að stjórna vinnslu djúpt neðanjarðar með þráðlausum joystick. Tær snilld. Gert er ráð fyrir að þessi nýja tækni verði fyrst prufuð á næsta ári. Spennandi.

Tækniþróunin mun hugsanlega gera Sádunum kleift að stórauka nýtingu á olíulindunum sínum. Úr núverandi 50% nýtingu og í 70-80%! Það eitt og sér myndi auka birgðirnar þeirra um 25% í einu vetfangi. Þar að auki gera þeir ráð fyrir að finna nýjar lindir. Á skömmum tíma kunna olíubirgðir Sádanna að fara úr 260 milljörðum tunna í allt að 600 milljarða tunna. Til að setja þetta í samhengi, skal tekið fram að allar þekktar olíulindir heimsins í dag eru taldar geta skilað alls um 1.300 milljörðum tunna.

Markmið Sádanna þessa dagana er að auka framleiðslugetuna fljótlega í 12 milljón tunnur á dag. Það er meira en 15% aukning frá því sem nú er. Í þessu skyni vinna nú mörg þúsund útlendir verkamenn á fullu undir steikjandi sólinni rétt vestan hins magnaða Ghawar, við að byggja upp nýja megavinnslu. Við Khurais, um 250 km suðvestur frá Dhahran.

Sádarnir ætla ekki aðeins að auka framleiðslugetuna. Heldur um leið að draga úr eigin olíuþörf, með því að koma á fót kjarnorkuprógrammi. Það lítur út fyrir að Bandaríkin styðji þau plön Sádanna. Þar vestra samþykkja menn allt sem frá Sádunum kemur svo lengi sem þaðan streymir olía. Svo halda sumir að Bandaríkin stjórni heiminum!

Ef lindirnar kenndar við Khurais eru eitthvað í líkingu við það sem Sádarnir segja, er líklega búið að slengja peak-oil nokkra áratugi fram í tímann í einu höggi. Þarna ofaní sandinn ætla menn að sækja 27 milljarða tunna af olíu.

Khurais-verkefnið er peningasvolgrari. Kostnaðurinn við þetta risaverkefni er margir milljarðar dollara. En ávinningurinn verður gríðarlegur. Framleiðslan á að skila 1,2 milljón tunnum á dag. Yfir 30 ára tímabil. Erlendir sérfræðingar hafa slegið á, að framleiðslan í Khurais muni kosta ca. 10 dollara tunnan. Sjálfir segja Sádarnir að framleiðslukostnaðurinn verði svona 2 dollarar! Sem meira að segja slær út Ghawar - þar giska flestir á að kostnaðurinn sé í kringum 5 dollarar.

Olían frá Khurais á að byrja að streyma upp á næsta ári (2009). Og duga í a.m.k. 50 ár. Það er magnað - þegar haft er í huga að meðalhnignun olíuvinnslusvæða veraldar er um 6-7% á ári. En minnt skal á, að Sádarnir segjast umgangast olíulindirnar sínar af meiri umhyggju en vestrænir gróðapungar. Og vísa þar í kvenlega fegurð.

Khurais er stórt. Samt var smá spæling á ferðinni. Menn hafa vitað af þessari risalind, Khurais, í meira en 40 ár. Þegar farið var af stað með verkefnið 2006 var verið að gæla við að Khurais yrði jafnvel nýtt Ghawar. Svo reyndist ekki vera - slefar kannski í að vera 1/6 af stærð Ghawar. Og þess vegna urðu Sádarnir pínu vonsviknir - jafnvel þó svo Khurais sé ein allra stærsta olíulind heimsins. Þar að auki er olían þarna ekki alveg það frábæra hágæða gums, eins og Ghawar hafur skilað í gegnum tíðina.

Þannig að fullyrðingin skuggalega er ennþá sönn: “Það er ekki til neitt annað Ghawar!” Og kannski eru Khurais og Manifa síðustu risalindirnar. Kannski… kannski ekki. En eitt er víst; þarna í Khurais einni, eru samtals á ferðinni meiri olíubirgðir en finna má í gjörvallri lögsögu Bandaríkjanna (Kanarnir ráða líklega yfir ca. 21 milljarði tunna). Það eitt segir sitt um ofurstöðu Sádanna í olíuveröldinni.

PS: Sjá má frétt um fyrirætlanir OPEC t.d. hér:

http://www.cnbc.com/id/28234624

Ljósaskipti í eyðimörkinni?

Hvert á Mörlandinn að flýja núna í kreppunni? Verst hversu fáir íslendingar eru með reynslu úr olíuiðnaðinum. Annars gætum við fjölmennt til “olíufríríkisins” góða við Persaflóa. Dhahran. Og átt góða daga þar innan girðingarinnar í þessu undarlega lúxusgettói Sádanna, við strendur Persaflóans.

Dhahran í Saudi Arabíu er sá staður þar sem flestir erlendir starfsmenn í olíuiðnaði Sádanna búa, afgirtir frá hinu raunverulega íslamska þjóðfélagi. Það var einmitt í Dhahran sem olía fannst í fyrsta sinn, þarna í landi spámannsins. Fyrir nánast sléttum 70 árum. Í dag hefur Dhahran að geyma aðalstöðvar einhvers mesta gróðafyrirtækis í heimi; risaolíufélagsins Saudi Aramco. Fyrirtækisins sem gerði villtustu drauma Sékanna hvítklæddu að veruleika.

Aramco er langstærsta olíufélag heims. Og hefur allar forsendur til að skila geggjuðum hagnaði. Af þeim 86 milljón tunnum af olíu, sem heimurinn allur notar nú á degi hverjum, framleiðir Aramco meira en 10%! Og það kostar Sádana einungis svona 5-15 dollara pr. tunnu að ná miklu af þessu gumsi upp. Sem við fábjánarnir í vestrinu höfum undanfarið verið að borga 50-150 dollara fyrir.

Þetta risastóra olíufélag er með meira en 50 þúsund starfsmenn og þar af eru fjölmargir útlendingar. Flestir þeirra búa í afgirtum bæjum á olíusvæðum Sádanna, eins og í Dhahran. Þar eru höfuðstöðvar Aramco, en þrjú önnur svona “útlendingaþorp” er að finna í landinu.

Þó svo þrír aldarfjórðungar séu nú liðnir frá því menn þefuðu í fyrsta sinn uppi svarta gullið í Saudi Arabíu, eru aðeins tæpir þrír áratugir síðan Sádarnir sjálfir náðu fullum yfirráðum yfir olíuauðlindum landsins. Lengst af var stærstur hluti þeirra í höndum Chevron og annarra afkvæma hins bandaríska Standard Oil. Það var ekki fyrr en 1980 að Sádarnir loks fengu þessar auðlindir í eigin hendur. Og hafa síðan farið með svarta gullið eins og mannsmorð, svo ekki nokkur sála utan Aramco veit í raun hversu miklar olíubirgðir þeirra eru. Sá leyndardómur er einfaldlega óbærilega langt utan seilingar og Sádarnir gæta hans betur en dreki á gulli.

“Saudi Aramco”. Það hríslast um mann einhver óttablandinn sæluhrollur við það eitt að segja nafnið. Þessu netta apparati stjórna gömlu félagarnir; þeir olíumálaráðherra Sádanna og besti vinur Orkubloggsins Ali Al-Naimi og ljúflingurinn Abdúlla Jumah - sem er hinn formlegi forstjóri Aramco. Þessir páfar olíunnar eru einmitt hér á myndinni - OlíuAlí í miðið og Jumah til hægri.

Myndin var tekin í Ghawar-höllinni í janúar s.l. (2008). Þegar þar var smá gleðskapur til að heiðra snillinginn Abd Allah Saif Al-Saif (til vinstri á myndinni). Sem þá var að láta af störfum hjá Aramco eftir hálfrar aldar farsæla þjónustu. Hann gegndi síðast stöðu aðstoðarforstjóra fyrirtækisins. Þeir eru nokkuð kátir vinirnir, enda lítur út fyrir að Saudi Aramco sé barrrasta í nokkuð góðum málum. Sama hvað líður dómsdagsspám Bölmóða eins og Matthew Simmons, sem Orkubloggið vék að í síðustu færslu.

Já - þeir eru glaðir núna Sádarnir. Enda nýbúnir að halda upp á 75 ára stórafmæli Aramco. Þá er miðað við að fæðing fyrirtækisins - þessarar mestu peningamaskínu heimsins - hafi átt sér stað árið 1933. Þegar stjórnvöld í Saudi Arabíu sömdu við gamla Standard Oil of California (sem í dag heitir Chevron) um rétt til olíuleitar á austurströnd þessa ægimikla sandfláka.

Þessi angi af Standard Oil í arabísku í eyðimörkinni fékk nafnið California Arabian Standard Oil Company (stytt Casoc). Síðar urðu Texaco, Mobil og Exxon meðeigendur Chevron að Casoc. Öll eru þau afsprengi Standard Oil. Skemmtilegt.

Ástæða þess að menn fengu þá hugdettu að Saudi Arabía hefði að geyma örlítið af svarta gullinu, var að snemma á fjórða áratugnum hafði fundist umtalsverð olía í nágrannaríkinu Bahrain. Og það var einmitt á Dhahransvæðinu arabíska sem Bandaríkjamennirnir fundu fyrstu vinnanlegu olíuna í landinu. Þetta var 1938.

Á næstu árum átti heimurinn eftir að breytast með ógnarhraða. Og einungis örfáir menn sáu fyrir að í Saudi Arabíu ættu eftir að finnast mestu olíulindir heims. Auðlind sem mikilvægt væri að eiga aðgang að.

Já - sumir menn voru framsýnir. Ekki síst Roosevelt forseti, sem lauk Jalta-ráðstefnunni 1945 með því að tryggja vináttubönd Bandaríkjanna og Saudi Arabíu. Bönd sem hafa haldið æ síðan og lengst af veitt Bandaríkjunum tryggan aðgang að mestu olíuauðlindum veraldarinnar.

Nafni Casac var breytt í Arabian American Oil Company, lýðveldisárið góða 1944. Og nýja nafnið var skammstafað Aramco. Sjö árum síðar (1951) fundust svo Safaniya-lindirnar - mesu olíulindir heims undir hafsbotni. Og ekki ekki leið á löngu (1956) þar til einnig voru staðfestar hinar óhemju miklu olíulindir í Ghawar. Sem Orkubloggið minntist einmitt á í síðustu færslu.

Sem fyrr segir var Aramco alfarið í eigu bandarískra olíufélaga, sem öll áttu rætur í Standard Oil hans John. D. Rockefeller. Félagið fór með einkaleyfi á öllum olíuiðnaði í Saudi Arabíu, að því undanskildu að tvö önnur félög fengu þar smávægileg réttindi. Gaman að segja frá því að annað þeirra var einmitt Getty Oil - barn hins kaldrifjaða milljarðamærings Jean Paul Getty. Sem Orkubloggið hefur áður sagt frá - og þeim atburðum þegar ítalskir mafíósar skáru eyrað af sonarsyni hans.

Það var 1949 sem Getty dílaði við þáverandi konung Sádanna um skika á hálfgerðu einskismannslandi á landmærum Saudi Arabíu og Kúwait. Og græddi hreint ógrynni fjár á olíulindunum, sem hann fann þar. Þær lindir voru sprengdar í tætlur í Persaflóastríðinu 1991, en þá voru enn eftir 18 ár af gamla, góða leigusamningnum sem Getty gerði við Sádakonung.

Hitt félagið sem ásamt Getty Oil komst með tærnar inn í Saudi Arabíu, var japanskt félag sem líka fékk réttindi þarna á landamærasvæðinu að Kúwait. Það var 1957, en Aramco keypti síðar þau réttindi. Í dag er Aramco því einráða í olíuiðnaði Sádanna.

Fyrstu áratugina sem olíuvinnsla var stunduð í Saudi Arabíu fengu Sádarnir nánast skít á priki í sinn hlut. Það skánaði reyndar smám saman, en lengi vel náðu þeir þó einungis að klípa örlítið af olíugróða bandarísku fyrirtækjanna. Enda voru þeir ekki í sterkri aðstöðu - olíuframleiðsla Bandaríkjanna innanlands stóð ennþá vel undir eftirspurninni þar í landi og bandarísku fyrirtækin fóru sínu fram í krafti stærðarinnar og pólitískra áhrifa.

Hægt og sígandi jókst þó þrýstingurinn um að Sádarnir kæmu sjálfir að vinnslunni og fengju meira af arðinum í sinn hlut. Það var líklega 1968 sem sú ”ósvífna” uppástunga kom fyrst fram opinberlega, um að Sádarnir ættu að fá eignarhald í Aramco. Þar var á ferð þáverandi olíumálaráðherra Sádanna, hinn litríki Ahmad Zaki Yamani.

Eins og sannir olíu-unnendur vita er Yamani einfaldlega goðsögn í olíuveröldinni góðu. Hann gegndi stöðu olíumálaráðherra Saudi Arabíu í nærri aldarfjórðung (1962-1986) og var einn aðalhöfundurinn að baki því að Aramco komst loks í hendur innlendra aðila. Yamani var ýtt til hliðar í miklu valdatafli í kjölfar hinna svakalegu verðsveiflna á olíumörkuðunum um og eftir 1980. En það er önnur saga. Yamani mun enn við hestaheilsu og ku sýsla með viðskipti í Sviss og víðar.

Loks skömmu fyrir árið örlagaríka - 1973 - var samið um að Saudi Arabía fengi að kaupa fjórðungshlut í Aramco. Fram að því höfðu Sádarnir einungis fengið tiltekna hlutdeild í hagnaðinum - og raunar alls óvíst að þeir hafi fengið að vita um hinn raunverulega hagnað. Samkomulagið náðist 1972 og kom til framkvæmda árið eftir.

Varla var blekið þornað á umræddum samningi, þegar olían varð að helsta sprengiefni alþjóðastjórnmálanna. Vegna stuðnings Vesturlanda við Ísrael í Yom Kippur stríðinu, lokuðu Sádarnir á olíuútflutning síðla árs 1973 og olíukreppan skall á Vesturlöndum. Höfuðpaurinn að baki þeirri strategíu var einmitt áður nefndur Yamani. Ballið var búið og etv. má segja að sætasta stelpan hafi verið arabísk yngismær – hin nýja Aramco - sem var lítt gefin fyrir síonista.

Stundum er mannkynssagan háð miklum tilviljunum. Ef menn hefðu áttað sig á því “í tíma” hverjar yrði afleiðingar þess að afhenda Sádunum Aramco, er ekki víst að af því hefði orðið. En svo fór sem fór. Mið-Austurlönd náðu eiginlega að verða efnahagslegt stórveldi án þess að Vesturlönd föttuðu hvað var í gangi. Enda sáu menn þar á bæ einungis rautt - slátruðu Norður-Víetnömum í nafni frelsis en steingleymdu mikilvægi olíunnar. Og voru í barnslegri trú um framtíð kjarnorkunnar sem aflgjafa fyrir Vesturlönd.

Þar að auki var samningsstaða Bandaríkjanna ekki lengur sterk. Sanngirni og réttlætið var á bandi Sádanna - með öllu óeðlilegt að náttúruauðlindir landsins væru í umráðum útlendra fyrirtækja. Og óbreytt ástand hefði geta leitt til uppreisnar í landinu - líkt og gerðist í Íran 1979. Það vildu Vesturlönd síst af öllu.

Til að tryggja sér áframhaldandi tryggð valdhafanna í Saudi Arabíu á þessum viðsjárverðu tímum kalda stríðsins, var samið um það 1980 að bandarísku fyrirtækin drægju sig burt sem eignaraðilar að Aramco og allt fyrirtækið yrði í eigu Sádanna sjálfra. Þar með hófst nýtt tímabil í hinu sérkennilega vináttusamband Bandaríkjanna og Saudi Arabíu. Með samningnum tryggðu yfirvöld í Saudu Arabíu sér bæði yfirráð yfir auðlindum landsins og um leið viðvarandi völd konungsættarinnar, undir hernaðarvæng Bandaríkjanna. Tvær risaflugur í einu höggi. Og auðvitað var ekki haft fyrir því að spyrja almenning um það hvernig farið skyldi með auðlindirnar.

Já - það er kaldhæðnislegt að kannski var það fyrst og fremst byltingin í Íran 1979 sem varð til þess að konungsætt Sádanna náði fullum yfirráðum yfir olíuauðlindum landsins. Í reynd eru yfirvöld í Saudi Arabíu dauðhrædd um að Íranar geti stóraukið vinnslu sína og ógnað stöðu þeirra sem olíuherra heimsins. Af sömu ástæðu studdu þeir mjög árásina á Írak í Persaflóastríðinu fyrra - þeir hafa lítinn áhuga á að sjá annað olíustórveldi rísa í þessum heimshluta. Fyrir vikið heldur vináttan við Bandaríkin - sem þar að auki eru ennþá mikilvægasti kaupandinn.

Nafni Aramco var formlega breytti í Saudi Aramco árið 1988. Líklega hefur unga kynslóðin í Saudi Arabíu minnstu hugmynd um, að í reynd er Aramco skammstöfun á gamla heitinu Arabian American Oil Company. Enda er það aukaatriði. Aðalatriðið er að í huga margra þeirra lifir vonin um breytingar – um lýðræði og meira frjálsræði. Og sumir sjá Bandaríkin sem varðhund spilltra valdhafa - og fara þá jafnvel að aðhyllast Osama Bin Laden. Þetta er í raun vítahringur, sem getur af sér ofbeldi. En Orkubloggið ætlar ekki að hætta sér útí frekari stjórnmálatúlkanir. Um það geta lesendur leitað til Jóhönnu Kristjónsdóttur eða annarra sem þekkja þau mál Arabaheimsins miklu betur en bloggið.

Allra síðustu árin hefur olíuveröldin hikstað hressilega. Grunsemdir hafa vaknað um að Saudi Arabía sé ekki lengur sú botnlausa olíuhít sem verið hefur. Ótti hefur komið upp um að framleiðslan þar fari brátt hnignandi og að heimurinn standi senn frammi fyrir nýrri og ógnvekjandi orkukreppu. Sumir tala um að ljósaskipti hafi nú þegar runnið upp í eyðimörkinni. Olíusólin sé farin að lækka á lofti. Þar að auki eru komnir nýir stórkaupendur. Bandaríkin þurfa nú að keppa við risana í austri - Kína og Indland. Þó svo Bandaríkin séu ennþá lang stærsta efnahagsveldið eru ýmsar blikur á lofti.

En hver er hin raunverulega staða Aramco í dag? Hvað eru menn að bauka þarna í hinum hátæknivæddu aðalstöðvum Saudi Aramco í Dhahran? Það er einhver stærsta veraldlega spurning nútímans. Kannski Orkubloggið reyni að svara því einhverntíman í náinni framtíð. Spurningunni sem engin annar hefur getað svarað - fram til þessa!

Veðmálið

Nú er það svart. Olíutunnan komin vel undir 50 dollara! Samt gengur Bölmóður spámaður um og hvíslar draugalegri röddu: "Ghawar er að deyja...".

Eins og unnendur svarta gullsins geta eflaust giskað á, vísar bloggið hér til Bandaríkjamannsins Matthew Simmons. Sem var á tímabili ráðgjafi Bush yngri í orkumálum.  Frægasta afurð Simmons er líklega bókin Twilight in the Desert: The Coming Saudi Oil Shock and the World Economy. Það er um margt athyglisverð lesning. Þó svo Orkubloggið efist um að niðurstöður og ályktanir Simmons séu réttar. Í huga bloggsins gæti hér verið falsspámaður á ferð. En jafnvel falsspámenn geta stundum rambað á einhvern sannleika.

Simmons er þess fullviss að allar stærstu olíulindir heims, sem flestar eru í Saudi Arabíu og nágrenni, fari nú hnignandi. Og það þýði að við eigum öll að vera skelfingu lostin - af því olían sé brátt á þrotum.

Simmons hefur auðvitað ekki hugmynd um það, fremur en hver annar bleiknefur, hvernig framleiðslu og olíuleit Sádanna miðar. Þar er líklega á ferð dýrasta og best varðveitta leyndamál mannkynssögunnar.

Sá sem kemst yfir jarðfræðiskýrslur og tölvulíkön Sádanna um olíubirgðirnar í Ghawar, hefur svo sannarlega í höndum sér hið helga gral. Hreint stórfurðulegt að ekki skuli löngu vera búið að gera Bond-mynd um njósnir þessa glæsilega fulltrúa hennar hátignar á slóðum olíunnar í sandauðnum Saudi Arabíu! Það er efni í dúndrandi spennu.

Ályktun Simmons um að veröldin sé nú á barmi peak-oil kann vissulega að vera rétt. En er samt svolítið langsótt. Niðurstaða hans virðist einkum dregin af ýmsum ummælum, sem Sádarnir og menn í þeirra klíku hafa látið fara frá sér, t.d. á fundum og ráðstefnum um veröld víða. Þar telur Simmons að finna sterkar vísbendingar um að framleiðslan á hinu geggjaða Ghawar-svæði sé hreinlega að hrynja. Og engar almennilegar risalindir séu að finnast, sem komið geti í staðinn. Ergo; olíuframleiðsla muni senn fara hratt minnkandi, meðan orkueftirspurn eykst um 2% á ári.

Ef spá Simmons rætist gæti þetta á fáeinum árum leitt til mikillar verðhækkunar á olíu. Í vor töluðu sumir helstu vitringarnir í bransanum um að tunnan færi bráðlega í a.m.k 180 dollara. Slíkar spár þóttu voða smart þegar olíutunnan rauf 100 dollara múrinn fyrir um 10 mánuðum og æddi áfram uppí næstum 150 dollara. Allt í einu voru margir helstu fjármálaspekingar heimsins farnir að spá tunnunni í 190 dollara, 200 dollara, 250... Þetta var orðið eins og fíflauppboð hjá nýríkum íslenskum auðmönnum.

Menn virtust ekki skilja að miðað við uppganginn á hlutabréfamörkuðum, hafði olíuverðið setið eftir. Olían var einfaldlega orðin fáránlega ódýr ef litið var til efnahagsvaxtarins síðustu árin. Með hækkandi hlutabréfaverði og miklum efnahagsuppgangi hlaut að koma að því að olían hækkaði verulega. Það var hið eðlilegasta mál.

En svo kom kreppan. Og kreppa þýðir minni iðnaðarframleiðslu og minni aðgang að peningum - og og því minnkar eftirspurn eftir olíu. Reyndar hélt olían áfram að hækka lengi vel, eftir að óveðursskýin voru farin að hrannast upp vestur í Ameríku. Svo virtist sem peningarnir byrjuðu á því, að flýja úr hlutabréfunum yfir í hrávöruna. Áður en bálið náði líka til hrávörumarkaðarins. Olíuverðið tók ekki að lækka almennilega fyrr en íslensku bankarnir féllu!

Að öllu gamni slepptu, þá hefur verð á olíu hreinlega hrunið allra síðustu mánuðina. Akkúrat núna er verðið á Nymex... undir 45 dollurum! Búið að lækka um rúm 7% bara í dag. Er markaðurinn að segja "good bye Chrysler & GM"?

Þetta er náttlega barrrasta gjörsamlega fáránlegt. OPEC hlýtur að fara að stöðva þessa vitleysu. Vinur minn Hugo Chavez í Venesúela er líklega ekki að græða nema skítlega fimmfalt á hverri seldri olíutunnu um þessar mundir. Og vesalings Sádarnir að meðaltali smávægileg 200-300%. Sorglegt. Ennþá sorglegra er auðvitað að þessa dagana er líklega einhver hluti olíuvinnslunnar í Norðursjó hreinlega rekin með tapi (þó er líklega sjaldgæft að Norðrsjávarvinnslan þurfi meira en 20-30 dollara pr tunnu til að skila hagnaði).

Olíumarkaðurinn er auðvitað ein allsherjar vitleysa, þar sem taugaveiklun og gróðafíkn slást eins og hundur og köttur. Á þeim markaði ríkir ekki meira vit en við spilaborðin í Vegas. Í heiminum er sæmilegt jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar á olíu. Og framleiðsluverðið víðast hvar á bilinu 5-50 dollarar tunnan. Verðið æðir aftur á móti út um allar trissur, allt eftir því hvert græðgin beinir mönnum.

Nú er bara að bíða eftir 1. janúar 2011. Þegar úrslit verða kunn í veðmáli áðurnefnds Matthew Simmons við New York Times-blaðamanninn John Tierney. Þeir kumpánar veðjuðu nefnilega 10 þúsund dollurum um það hvort olíuverðið verði 200 dollarar árið 2010. Þ.e. meðalverðið yfir árið allt, leiðrétt m.t.t. verðbólgu. Simmons vinnur pottinn ásamt vöxtum, ef meðalverðið verður 200 dollarar eða meira. Þetta er líklega eitt frægasta hrávöruveðmál sögunnar. Ásamt málmaveðmálinu skemmtilega, sem þeir viðskiptaprófessorinn bjartsýni, Julian Simon, og skordýrafræðingurinn skondni, Paul Ehrlich, gerðu með sér á níunda áratugnum. En það er önnur saga.

Eins og tryggir lesendur Orkubloggsins ættu að muna, flýði bloggið olíuna þegar tunnan fór undir 120 dollara. Einfaldlega vegna þess að bloggið áleit það vera þröskuldinn, sem táknaði að styggð hefði komið að hjörðinni og algerlega ómögulegt væri að spá um hvert hún myndi vaða. Svo fór að hjörðin tók stefnuna beinustu leið á hengiflugið. Verðið hefur hreinlega fallið eins og steinn upp á síðkastið.

Stóra spurningin er hvenær mest öll hjörðin hefur hrapað í gilið? Hvenær verður óhætt að skella sér inn á olíumarkaðinn á ný? Nú eru sumir að spá olíutunnunni allt niður í 25 dollara. Slíkir spekingar hljóta að vera endanlega búnir að afskrifa bæði GM og Chrysler og veðja á mega-atvinnuleysi vestra. Kannski bloggið ætti að bæta um betur - spá líka gjaldþroti Ford og General Electric og að olíutunnan fari í 5 dollara! Því eins og snillingurinn John Bogle hjá Vanguard sagði svo skemmtilega um markaðinn og öflin þar að baki: "Nobody knows nuthin!"

Orkubloggið er ekki aðdáandi Matthew Simmons. En minnumst samt þess að frá því risalindirnar í Arabíu fundust á 5. áratug liðinnar aldar, hefur gengið hreint afleitlega að finna eitthvað í líkingu við hið magnaða Ghawar.

Allt frá því Ghawar fannst árið 1948 hefur þetta verið mesta olíuuppspretta heimsins. Langstærsta einstaka olíuvinnslusvæði veraldarinnar. Sádarnir segja að framleiðslan í Ghawar sé stöðug - og þeir geti meira að segja aukið hana ef þeim sýnist svo. Og fullyrða að lítið mál verið að ná þaðan a.m.k. 70 milljörðum tunna í framtíðinni - sem er ekki ósvipað magn og hefur verið dælt þar upp síðustu sex áratugina. Alls séu heildarbirgðir af vinnanlegri olíu í hinni helgu jörð Múhameðs spámanns a.m.k. 260 milljarðar tunna. Og auk þess muni þeir senn geta staðfest nýjar birgðir upp á samtals 450 milljarða tunna. Segja þeir ljúflingarnir hjá Saudi Aramco.

Já - Sádarnir eru hvergi bangnir. Og nú síðast í nóvember leyfði upplýsingaskrifstofa bandaríska orkumálaráðuneytisins sér að spá því, að olíuframleiðsla Saudi Arabíu aukist um 50% fram til ársins 2020. En hinn mannlegi spámaður, Matthew Simmons, fullyrðir aftur á móti að samdráttur sé þegar byrjaður í Ghawar. Og ekkert sambærilegt muni nokkru sinni finnast.

Þetta er óttalegt svartsýnisraus í Simmons. Það er nóg til af olíu - ekki síst undir hafsbotninum. Aðal vandamálið er að við erum búin að tína öll bestu eplin af neðstu greinunum. Eftir því sem við þurfum að klifra ofar - eða öllu heldur bora dýpra - verður olían æ dýrari í framleiðslu. Vesen. Þegar upp er staðið er bloggið líklega sammála Simmons - þó svo ég muni auðvitað aldrei viðurkenna það!

Það er nefnilega hárrétt hjá Simmons að nýtt Ghawar með skítbillegri olíu mun aldrei finnast. Djúpvinnslan kostar fjári mikinn pening – hún er líklega a.m.k. 5 sinnum dýrari en mest öll vinnslan hjá Sádunum. Kannski smá ýkjur hjá blogginu. En eitt er víst. Þó svo nóg sé af olíu undir hafsbotninum, mun olíuverðið augljóslega hækka, eftir því sem Ghawar minnkar. Til lengri tíma litið.

Sá dagur mun einhverntíma renna upp, að olíuframleiðslan getur ekki lengur aukist. Þess vegna suðar hið hása og draugalega hvísl Simmons í eyrum Orkubloggsins alla liðlanga skammdegisnóttina hér á Kreppuskeri. “Ghawar is dhhayyying…”.

Orkuduftið hvíta

Hverju á maður að svara þegar gamall kunningja frá Suður-Ameríku spyr hvort maður sé til í að setja pening í hvíta duftið? Og lofar undraverði ávöxtun. Auðvitað ekkert annað að gera en að slá til!

Nei – við erum reyndar ekki á slóðum Scarface. Heldur er Orkubloggið hér að tala um auðlindirnar miklu í skraufþurrum eyðimörkum Chile. Þar í auðnum Atacama - einhverjum þurrasta og lífvanasta stað á jörðinni - liggja nefnilega gríðarleg verðmæti. Liþíum!

Þennan hvarfgjarna alkalímálm vilja sumir íslenskir spekingar reyndar kalla litín, á okkar ástkæra ylhýra. En Orkubloggið mun að þessu sinni halda sig við heitið liþíum. Og í dag ætlar bloggið að staldra við dásamlega peningalyktina, sem finna má af saltauðninni undir steikjandi sólinni í norðurhluta Chile.

Stundum er sagt að tíminn fari í hringi. Núna í árslok 2008 hafa ýmsir sett stefnuna á meiriháttar rafbílavæðingu. Svo skemmtilega vill til, að margir af fyrstu bílunum gengu einmitt fyrir rafmagni. Þannig var t.d. um bílinn sem “rauði belgíski djöfullinn” Camille Jenatzy æddi fyrstur manna á yfir 100 km hraða (náði tæplega 106 km/klkst). Bíllinn sá var nefndur La Jamais Contente - sem kannski er viðeigandi fyrir þann sem lifir hátt og hratt og vill alltaf meira og meira.

Það var vorið 1899 sem Jenatzy stýrði bílnum á þessum “ógnarhraða” í nágrenni Parísar. Já - ef litið er til hraðameta var þetta einfaldlega gullöld rafbílanna, þarna um aldamótin 1900.

Nú meira en hundrað árum síðar eru raunverulegir rafbílar sem keppa af alvöru við brunahreyfilinn, ennþá framtíðarmúsík. Menn bíða spenntir eftir Chevrolet Volt. Sem ljúflingarnir hjá General Motors þykjast ætla að verða tilbúnir með árið 2011. Nú er reyndar komið upp það smávægilega vandamál, að óvíst er að GM verði ennþá til eftir þrjú ár! Því bandaríski bílaiðnaðurinn virðist kominn í þrot.

Hvað um það. Í reynd er varla til sá bílaframleiðandi í heiminum, sem ekki er að undirbúa rafbílaframleiðslu. Og líklega eiga öll þessi fyrirtæki eitt sameiginlegt; rafbílarnir eiga að hafa endurhlaðanlegar liþíum-rafhlöður. Sem reyndar kallast liþíum-jóna rafgeymar.

En höldum nú inn í dauðalandið - 1.100 km norður af Santiago, höfuðborg Chile. Þarna í kæfandi sólarhitanum í Atacama skiptast á gráleit fjöll, fölar auðnir og bullandi hverir. Maður gæti haldið að skrjóðurinn hafi rambað á vitlausa beygju og hafnað á dularfullri fjarlægri plánetu. En undir gulgráu yfirborðinu leynist lykill að miklum auðæfum. Þar er nefnilega að finna gífurlegt magn af léttasta málmi veraldarinnar - liþíum. Þeim undramjúka alkalímálmi sem hentar frábærlega í létta og öfluga rafgeyma.

Auðvitað var liþíum fyrst uppgötvað á Norðurlöndunum. Eins og gildir um fleiri merkileg frumefni. Það gerðist fyrir um tveimur öldum í járnnámu á lítilli eyju í sænska skerjagarðinum utan við Stokkhólm. Þaðan barst þetta undarlega grjót inná vinnustofuna hans Berzelíusar, sem Orkubloggið hefur áður sagt frá í tengslum við umfjöllun um þórín sem eldsneyti í kjarnorkuver.

Þegar Berzelíus greindi og nefndi frumefnið þórín árið 1828, voru liðin nokkur ár frá því hann hafði áttað sig á því að grjótið frá sænska skerjagarðinum hafði einmitt líka að geyma óþekkt frumefni. Og að þar væri á ferðinni óvenjuleg málmtegund, sem mátti skera í sneiðar með sæmilega beittum hníf. Berzelíus nefndi þetta sérkennilega efni “lithos” - sem er einfaldlega gríska orðið yfir grjót eða stein. Síðar var nafni þessa mjúkmálms breytt í “lithium”.

Í hnotskurn þá hefur liþíum þann merka eiginleika að það má nýta í rafhlöður, sem geta geymt mikla orku m.v. þyngd. M.ö.o. eru liþíum-rafgeymar alveg sérstaklega litlir, léttir og nettir miðað við þá raforku sem þar er unnt að geyma. Og það er einmitt þetta sem veldur því, að í dag virðist öll framtíð rafbílaiðnaðarins hvíla á áðurnefndum liþíumrafhlöðum. Reyndar hefur minni útgáfa þessara rafhlaða nú þegar slegið í gegn í t.d. farsímum og fartölvum.

Það ótrúlega er, að mest allt vinnanlegt liþíum veraldarinnar er að finna á einungis örfáum stöðum. Tvær eyðimerkur í Suður-Ameríku kunna að búa yfir meira en ¾ af öllu vinnanlegu liþíum á jörðinni. Þar af er líklega langmest í saltauðnum Bólivíu - Salar de Uyuni - í meira en 2.600 m hæð. Þar er enn engin vinnsla hafin, enda ekki beinlínis hlaupið að námarekstri þar á ægifagurri hásléttunni. En aðra sögu er að segja um Atacama í Chile. Þar hefur chileanska fyrirtækið SQM komið sér þægilega fyrir - ef nota má það orð í tengslum við þennan harðneskjulega stað. Sem minnir helst á brennheita steikarpönnu með kraumandi smjörlíki. Enginn Edensgarður þar á ferð.

Atacama-eyðimörkin er sögð hafa að geyma yfir ¼ af liþíumbirgðum jarðar. Þarna dæla sólbakaðir, útiteknir verkamennirnir gráleitu stöffinu upp á yfirborðið. Sólin er svo látin skína á þessa liþíum-saltblöndu í nokkra mánuði, með þeim áhrifum að smám saman skiljast burt ýmis aukaefni og styrkur liþíumsins í haugunum eykst.

Eftir árs sólbað er þessu mokað upp á vörubíla, sem keyra gumsið þriggja tíma leið vestur til Kyrrahafsstrandarinnar og sturta því þar við hreinsunarstöðina. Þar er stöffið hreinsað og umbreytt í liþíum-karbónat (Li2CO3). Sem er hvítt duft, er minnir suma helst á kókaín. Og er notað við framleiðslu á liþíum-jóna rafhlöðum.

Fyrirtækið Sociedad Química y Minera de Chile eða SQM á sér um margt athyglisverða sögu. Það var stofnað 1968 í þeim tilgangi að byggja upp iðnaðarstarfsemi í Chile og var þá að helmingi í eigu ríkisins. Fyrirtækið fór ekki varhluta af hinni blóðugu pólitísku valdabaráttu í Chile, sem þar ríkti lengi vel. SQM var fljótlega þjóðnýtt, síðan einkavætt að nýju á 9. áratugnum, fáeinum árum seinna varð ríkið eigandi þess á ný og loks hófst endureinkavæðing. Minnir kannski á íslensku bankana?

Frá 1992 hefur fyrirtækinu verið stýrt af Julio nokkrum Ponce Lerou. Sem var tengdasonur hins alræmda einræðisherra Chile; Augusto Pinochet. Pinochet lét reyndar af völdum um það leyti að Julio komst til valda innan SQM. Þetta var á svipuðum tíma og Sony setti fyrstu raftækin á markað, með liþíum-jóna batteríum. Þannig að Julio getur með réttu þóst hafa séð liþíum-byltinguna fyrir! Snjall strákur.

Lengst af var SQM reyndar aðallega í áburðarframleiðslu og hefðbundnum námarekstri. Áburðarframleiðsla er enn stærsti hluti starfseminnar hjá SQM. En þegar eftirspurn eftir liþíum tók að aukast mjög með tilkomu ódýrra gemsa og fartölva, varð þessi nýja auðlind til að vekja áhuga margra á fyrirtækinu. Enda ræður SQM yfir stærstu þekktu liþíum-námu heimsins. Og þá var það að kanadískt fyrirtæki tók upp á því að kaupa hlut í SQM. Kanadíski áburðarrisinn Potash.

Orkubloggið fær ekki betur séð en að nú ríki heiftarleg valdabarátta um SQM. Þar sem ljúflingurinn grásprengdi Julio Ponce Lerou og samstarfsmenn hans hjá japanska iðnaðarrisanum Kowa slást við Kanadamennina frá Potash í Saskatchewan. Potash er líklega eitt öflugasta fyrirtæki heims í áburðariðnaðinum og framleiðir t.a.m. gríðarlegt magn af köfnunarefni, fosfati og kalíni. En kalín er einmitt næst léttasti málmurinn - á eftir liþíum. Skemmtilegt.

Báðar viðskiptablokkirnar ráða nú hvor um sig yfir u.þ.b. 32% af heildarhlutafé SQM. Sem mun vera stærsti leyfilegi hluturinn skv. samþykktum félagsins.

Nú vitum við ekki hvort skriffinnarnir í Chile eru jafn skelfilega miklir sauðir eins þeir íslensku, sem ávallt hvítþvoðu eignarhald “óskyldra” aðila í íslenskum almenningshlutafélögum. Kannski er hann Julio Ponce Lerou löngu búinn að tryggja sér samstarf við “óskylda” aðila í SQM, til að halda völdunum í kompaníinu. En kannski er hér tækifæri til að verða þriðji stóri aðilinn í fyrirtækinu? Samþykktir félagsins eru nefnilega þannig að eigendur A-bréfanna, sem blokkirnar tvær ráða nú yfir, kjósa 7 stjórnarmenn. En áttundi maðurinn er kosinn af eigendum B-hlutabréfanna. Og hann getur í reynd ráðið öllu. B-bréfin skiptast milli fjölda eigenda.

Þarna er talsverð peningalykt. Þannig voru tekjur SQM fyrstu níu mánuði þessa árs (2008) um 1,7 milljarðar bandaríkjadala - miðað við einungis 1,2 milljarða allt árið 2007. Kannski engin tilviljun að eitt dramatískasta atriðið í nýjustu James Bond myndinni, Quantum of Solace, er einmitt tekið upp þarna í hinni skraufþurru en spennandi Atacama-eyðimörk. Í Atacama takast nefnilega líka á hinir raunverulegu samúræjar viðskiptalífsins. Og gæti verið æsispennandi að blanda sér í þann leik.

Orkubloggið vill þó jafnframt vara menn við. Íslenskir útrásarvíkingar hefðu líklega ekki fallið í stafi yfir “skitinni” 20% árlegri meðalveltuaukningu (CAGR) hjá SQM síðustu 5 árin. Og nú eru teikn um aukna samkeppni á lofti, því Kínverjar eru að stórauka liþíumvinnslu sína. Þeir ráða þegar yfir næstum því fjórðungi af heimsmarkaðnum með liþíum-karbónat (SQM er með 30% hlutdeild - samtals er heimsframleiðslan nú rúm 100 þúsund tonn á ári). Og Kínverjarnir ætla sér senn að dæla enn meira af hvíta stöffinu útá markaðinn.

En hvaðan á kínverska aukningin að koma? Svo skemmtilega vill til, að á enn einum eyðistað jarðarinnar - hásléttunni í Tíbet - hafa nú fundist miklar liþíumbirgðir. Ein af mörgum ástæðum þess að frjálst Tíbet er ekki beinlínis í sjónmáli.

Það er áleitin spurning hvort kínverskt liþíum skapi hættu fyrir SQM? Nú er markaðsverðið á liþíum-karbónati líklega u.þ.b. tíu sinnum meira en framleiðslukostnaðurinn hjá SQM í Atacama. Sem að hluta til skýrir grimman slaginn sem verið hefur um fyrirtækið. Og liþíum-æðið kann að aukast ennþá meir á næstu arum. Ekki síst ef rafbíladraumurinn rætist. En liþíum-framboðið gæti etv. aukist enn hraðar.

Gleymum því ekki að þegar liþíumvinnslan hófst í Atacama árið 1996, féll heimsmarkaðsverðið á liþíum-karbónati um þriðjung. Og steindrap hin gamalgróna bandaríska liþíum-iðnað í einu kjaftshöggi. Ódýrt kínverskt liþíum-karbónat gæti hugsanlega klipið all hressilega af hagnaði SQM.

Hafi einhver áhuga á að eignast hlut í SQM, skal viðkomandi bent á Bolsa de Comercio de Santiago (hlutabréfamarkaðinn í Santíagó) og hlutabréfamarkaðinn í New York (NYSE-SQM, SQMA). Því miður eiga stóru keppendurnir tveir nánast öll A-bréfin, eins og bloggið gat um hér ofar. Eigendur B-hlutabréfa SQM eiga einungis einn mann í stjórn. En sá maður getur einmitt verið atkvæðið sem meirihlutinn stendur og fellur með!

Og hvað sem valdabaráttunni innan SQM líður, telur Orkubloggið fullt tilefni til að skreppa í eina lauflétta viðskiptaferð til Chile. Þó ekki væri nema barrrasta til að taka þátt í jarðhitaævintýrinu, sem þar rétt að byrja þessa dagana!

Orkuveitan og Geysir Green hljóta að vera farin að skoða möguleikana þar. Ekki satt? Kannski meira um Suður-Ameríska gufuaflið síðar.

"Og sólin rennur upp"

Kaþólskan á Spáni tekur á sig ýmsar myndir. Stuðningsmenn knattspyrnuliðs Barselóna lyfta höndum, hneigja höfuð og kyrja “Messí, Messí. Messí...”.

Það er auðvitað Argentínumaðurinn Leo Messi, sem er hinn nýji Messías í Barselóna. Enda hafa knattspyrnustjörnurnar suður á Spáni fyrir löngu tekið yfir hetjuhlutverk nautabanans. Ég er nokkuð viss um að í dag hefði Hemingway hrifist af Messi - og gert hann ódauðlegan í ofurmacho skáldverki.

Messi verðskuldar svo sannarlega mörg “olé!”. Ekki hægt að segja annað en það sé bæði líkamleg og andleg snilld hvernig hann fer með boltann. Það sýndi Messí t.d. suður í Sevilla í liðinni viku, hvar hann gladdi Orkubloggið með töfrum sínum framan við mark andstæðinganna. Skoraði tvö mörk þarna framan við Orkubloggið, ásamt nokkrum tugum þúsunda annarra áhorfenda á troðfullum Sevilla-vellinum. Eigum við að giska á að Argentína verði heimsmeistari í Brasilíu 2014? Og Messí verði markahæstur.

Auðvitað er þetta allt óvissunni háð. Rétt eins og þegar Orkubloggið reynir að veðja á framtíðarsigurvegara í orkugeiranum. En komið til Andalúsíu, gat bloggið auðvitað ekki stillt sig um að fara í sína eigin laufléttu pílagrímsferð.

Meðan aðrir túristar voru líklega mest að skoða yfirþyrmandi dómkirkjuna í miðborg Sevilla eða Gullturninn, dreif bloggið sig að hörpulaga Alamillo-hengibrúnni hans Santiago Calatrava.

Og brunaði að því búnu út úr borginni til að kíkja á sólarorkumannvirki snillinganna hjá Abengoa. Til að skoða með eigin augum hin mismunandi CSP- sólarorkuver. Consentrated Solar Power.

Fyrst var rennt framhjá PS 10 turnorkuverinu - sem er eiginlega flottara á myndum en í raunveruleikanum. Enda virðast þeir hjá Abengoa nú um stundir vera orðnir hrifnari af íhvolfu speglatækninni fremur en turntækninni.

Kannski ekki síst af því spænska skattakerfið er búið að galopna fyrir sólarorku - og þessir íhvolfu speglar eða parabóluspeglar - parabolic  trough  mirrrors - eru sú tækni sem hefur þegar sannað sig. Og er því áhættuminnsta leiðin til að komast hratt inní þennan iðnað og njóta ávaxtanna sem þar eru nú í boði. Sem m.a. eru billegt lánsfé frá Evrópska fjárfestingabankanum og fast verð frá spænska ríkinu fyrir rafmagnið.

Sem sagt sáralítil áhætta, en gefur Abengoa gríðarlega reynslu sem mun skapa þeim mikið forskot. Nú eru t.d. mörg parabóluverkefni að fara í gang vestur í Bandaríkjunum og þar verður Abengoa eflaust stór player. Ríkin í N-Afríku og á Arabíuskaganum, svo og Kína, eru líka spennt fyrir þessu sólarsulli. Parabólutæknin virðist ætla að verða sigurvegarinn í CSP-iðnaðinum.

Þess vegna var næsta stopp Orkubloggsins parabólu-speglaverið Andasol 1. Sem er ekki langt frá Máraborginni góðu Granada. Þrátt fyrir að byggingasvæðið eigi að heita aflokað, gat Orkubloggið fundið opinn slóða inná þetta ótrúlega speglaland.

Og óneitanlega var heillandi að spóla þarna um milli hinna óhemjulöngu raða af risastórum speglum. Allt þar til brúnaþungur Spánverji birtist á ryðguðum pallbíl og rak bloggið af svæðinu, líkt og hvern annan iðnaðarnjósnara. Svo það var ekki um annað að ræða en drífa sig aftur á Seatnum til Sevilla, skreppa á barinn og biðja um einn Vodka-Martini. Að sjálfsögðu shaken – not stirred! Reyndar guggnaði bloggið á því og lét sér nægja glas af Tio Pepe. Þó ekki væri nema til að falla inní fjöldann og þykjast vera lífsreyndur Andalúsíufari.

Það er reyndar ekki Abengoa sem á heiðurinn að Andasól 1. Heldur þýska fyrirtækið Solar Millennium. En nú eru þeir hjá Abengoa líka að opna sitt fyrsta parabóluver; að sjálfsögðu rétt hjá Sevilla. Ætla greinilega ekki að halda sig við turntæknina eina þegar kemur að CSP.

Orkubloggið er sammála þeim hjá Abengoa og Solar Millennium að skynsamlegt sé að veðja á parabóluspeglana. Frekar en turninn. Um þetta eru þó skiptar skoðanir. Ekki veit ég hvað Al Gore þykir um þetta, en hann heimsótti einmitt sérrísötrarana hjá Abengoa sléttum mánuði á undan Orkublogginu. Til að klappa þeim á bakið fyrir allt fíneríið.

Takist mönnum að höndla geggjaðan hitann, sem turntæknin á að gera mögulegan, verða viðkomandi vissulega á grænni grein. Þar stefna menn á allt að 6-900 gráður á celsius, sem myndi hreinlega skapa æpandi gufuafl. En svo kólnar dótið all hressilega yfir nóttina og það er ekkert grín að finna efni sem þola þennan ofsalega hita og hitamun.

En Arabarnir hjá fjárfestingasjóðnum gígantíska Masdar Initative eru hvergi bangnir við þá áhættu. Og eru búnir að veðja á turntæknina með spænsku ljúflingunum í Torresol. Sem Orkubloggið hefur áður sagt frá. Það skal viðurkennt að þeir hjá Torresol – Turnsól - voru vissulega mjög sannfærandi þegar bloggið fundaði með þeim í Madrid í 40 stiga hita s.l. sumar. En þó þeim tækist auðveldlega að sannfæra Arabana, var Orkubloggið samt svolítið hugsi yfir þessari turntækni. Kannski af þeirri einföldu ástæðu að seðlaveski Arabanna ku vera eilítið þykkra en hið vesæla gengisfallna íslenska krítarkort bloggsins.

Satt að segja myndi bloggið seint vilja setja pening í sjálf CSP-sólarorkuverin. Miklu sniðugra að fara annars staðar inní keðjuna! T.d. framleiðslu á vökvarörunum hitaþolnu sem sólargeislunum er speglað að - eða barrrasta hinum mögnuðu speglum sem orkuverin þurfa. Sennilega er speglabransinn sá sem mun græða mest á uppgangi CSP.

Í dag eru það fyrst og fremst þrjú fyrirtæki, sem framleiða þessa gríðarstóru hátæknispegla. Flabeg, Flagsol og Rioglass Solar. Þau sitja nánast ein að geysilega hratt vaxandi markaði. Þó svo aðrir minni spámenn séu til, t.d. finnska Glaston.

Síðastnefnda fyrirtækið af þessum þreumur (Rioglass Solar) er hluti af Rioglass samsteypunni, sem er aðallega í speglaframleiðslu fyrir bílaiðnaðinn. Og er afar skammt á veg komið í smíði spegla fyrir CSP. Flagsol er aftur á móti með þennan bransa á hreinu. Það er í eigu þýska Solar Millennium og nokkuð augljóst að þekkingin þar á bæ er ekki til sölu. Nema kannski stórhuga Mörlandar slái til og kaupi hreinlega Solar Millennium eins og það leggur sig.

Þar er athyglisvert fyrirtæki á ferð. Auk þess að eiga Flagsol eru þeir í 50/50 samstarfi með iðnaðarrisanum Man Ferrostaal um byggingu sólarorkuvera. Þar með virðast reyndar Arabarnir líka vera farnir að þefa af Solar Millennium. Ekki er lengra síðan en í október að enn einn fjárfestingasjóður frá Abu Dhabi skrifaði undir viljayfirlýsingu um kaup á stórum hlut í Man Ferrostaal. Vilji menn komast til áhrifa í Solar Millennium geta þeir þó slegið Aröbunum ref fyrir rass. Með því t.d. einfaldlega að bjalla í hann Henner Gladen, í stjórn Solar Millennium, og bjóða i dótið.

Já – Solar Millennium er spennandi kostur. Nefna má að þeir ljúflingarnir þýsku unnu einmitt nýverið Energy Globe verðlaunin. Sem sumum þykir voða fínn pappír.

Svo gæti reyndar farið að olíupeningar frá Arabíu verði senn búnir að kaupa upp stóran hluta af evrópska CSP-iðnaðinum. Þeir hafa líka fjárfest mikið í PV; sólarsellutækninni. Enda gnægð af sól í sandinum þeirra heima! Svo er ekki verra fyrir þessa ljúflinga olíuiðnaðarins, að hafa ítök í endurnýjanlegri orku - svona til að hafa einhverja stjórn á þróun orkugeirans.

En þó svo Flagsol og Solar Millennium séu góður kostur, er Orkubloggið á því að hið þýska Flabeg sé áhugaverðasta fyrirtækið í CSP-speglabransanum góða. Flabeg er öflugt og gamalgróið fyrirtæki - er með 130 ára farsæla sögu að baki. Þó svo bissnessinn þeirra sé aðallega ýmis konar önnur hátæknileg glerframleiðsla, er langmesti vaxtarmöguleiki Flabegmanna einmitt speglaframleiðsla fyrir CSP. Og þetta vita fleiri en Orkubloggið.

Einungis örfáir mánuðir eru síðan fjárfestingasjóðurinn Industri Kapital tók sig til og keypti Flabeg (af öðrum fjárfestingasjóði). IK er með rætur í Svíþjóð en starfar um alla Evrópu.

Ekki er gott að segja hvað þeir punguðu miklu út fyrir Flabeg. En til að gefa einhverja viðmiðun skal þess getið, að síðasta fjárhagsár var velta Flabeg um 150 milljónir evra. Ef við tökum fyrirtækjakaup í PV-sólarorkuiðnaðinum sem viðmiðun, þá er margföldunarstuðullinn 4 x velta ekki fjarri lagi. Sem hljómar kannski eins og hver önnur geggjun. Ætli verðið fyrir Flabeg hafi verið í kringum 600 milljón evrur? Kannski – kannski ekki. Það hljómar vissulega all svakalega hátt verð m.v. veltuna. Orkubloggið er auðvitað barrrasta að slá þessari tölu fram eins og hver annar falsspámaður. En minnumst þess að þetta er iðnaður í sprengivexti.

Ljúflingarnir hjá Industri Kapital voru reyndar svo upprifnir af því að eignast Flabeg, að blekið var varla þornað á samningnum þegar þeir tóku sig til og breyttu nafninu sínu. Nú heitir þessi blessaði fjárfestingasjóður IK Investment Partners. Bara svo menn viti nú hvert hringja skal til að bjóða í Flabeg.

Íhvolfu speglarnir þeirra Flabegmanna eru mikil völundarsmíði. Ná að nýta hátt í 95% af sólargeislunum (auðvitað nýtist þó miklu lægra hlutfall af sólarorkunni til rafmagnsframleiðslunnar). Og pöntunarstaðan er hreint unaðsleg.

Helsta áhyggjuefnið er kannski það, að þeir hjá Solar Millennium standa nú sveittir við að þróa flata CSP-spegla, sem eru svo miklu ódýrari. Og gætu þar skotið Flabeg ref fyrir rass.

Þessi flata CSP-tækni kallast Fresnel. Enn sem komið er, eru það líklega frumkvöðullinn rosalegi, Vinod Khosla og guttarnir hans hjá Ausra í Bandaríkjunum, sem standa fremstir í þeirri tækni.

Og þar sem Orkubloggið hefur miklar mætur á Khosla - sem er óneitanlega nokkuð spámannslega vaxinn - er bloggið eiginlega svolítið ringlað í að ákveða hvaða speglatækni það eigi að trúa á!

Hvaða vitleysa. Hér gildir ekki eingyðistrú. Því segi ég bæði Flabeg og Ausra. En auðvitað fyrst og fremst Leo Messí.

Hvíti hákarlinn

Í síðustu færslu lofaði Orkubloggið umfjöllun um týnda hvíta hákarlinn. Flotpallinn Perdido. Sem ætlað er það hlutverk að ná upp olíunni úr lindunum kenndar við hvíta hákarlinn - Great White undir djúpi Mexíkóflóans. Og aldrei þessu vant ætlar bloggið að efna loforð sitt.

Já - senn verður Perdido dýpsti flotpallur heims í olíuvinnslu. Á vinnslusvæði nr. 857 - Great White í Alaminos Canyon í Mexíkóflóanum. Þaðan munu spagettí-löguð borsköftin teygja sig í gegnum hafsbotninn, snuðra uppi olíulindirnar á svæðinu og sjúga svart blóðið úr hvíta hákarlinum. 

Það eru Shell og Chevron sem eru aðalpersónurnar í leikritinu um hvíta hákarlinn. Ásamt BP - sem er með aðeins minni hlut í ævintýrinu. Og svo kemur auðvitað fjöldi undirverktaka að þessu risaverkefni. Í olíuveröldinni eru nefnilega allir vinir og keppendur um leið. Að hverju og einu olíuleitarverkefni koma yfirleitt nokkur félög. Ýmist eitt af stóru olíufélögunum, ásamt nokkrum smærri leikendum á þessu sviði – eða nokkrir risar saman þegar um er að ræða stærstu og dýrustu verkefnin. Þannig verður það líka með Drekasvæðið. Vonandi verða einhver íslensk fyrirtæki þar framarlega.

Af þeim verktökum sem hafa dúllað sér við Perdido-verkefnið, fer franska fyrirtækið Technip með eitt stærsta hlutverkið. Þeir hjá Technip sérhæfa sig í viðskiptaþróun og verkfræðilausnum fyrir hinn alþjóðlega olíuiðnað. Það voru m.ö.o. Frakkarnir hjá Technip, sem fengu það netta verkefni að smíða stærsta stykkið í Perdido. Sjálfan sívalninginn - alls 300 metra langan og 36 m breiðan. Risaborpall - 10 þúsund tonna tækniundur sem skyldi fljóta á 2.400 m dýpi hinum megin við Atlantshafið. Yfir Great White olíulindunum langt úti á djúpi Mexíkóflóans.

Reyndar voru það alls ekki Frakkarnir sjálfir sem sáu um smíði þessa magnaða borpalls. Heldur Finnlandsdeild Technip, sem er skipasmíðastöðin í Pori á vesturströnd Finnlands.

Það er nefnilega svo, að það eru ekki bara hefðbundin olíuríki sem koma að þessum risabisness. Ísland gæti vel orðið þátttakandi í olíuiðnaðinum, hafi menn áhuga. Kannski eignumst við Mörlandar bráðum íslenskt hugbúnaðarfyrirtæki, sem mun bjóða byltingakenndan hugbúnað fyrir olíuvinnslu á hafi úti? Ætli t.d. teymið snjalla hjá Marimo Software niðri á Klapparstíg hafi spáð í það? Og kannski Jarðboranir færi sig útí sjóinn. Hafboranir!

Þó svo það séu Shell, Chevron og BP sem ætli að nota Perdido til að ná olíunni á hákarlasvæðinu, er pallurinn einungis tekinn á leigu.

Þessi sérkennilegi sívalningur er í eigu Transocean- sem lesendur Orkubloggsins ættu að vera farnir að kannast vel við. Transocean á fjölda borpalla og leigir þá út til olíufélaganna.

Það voru sem sagt hinir þöglu Finnar í þjónustu Technip, sem börðu snaggaralega saman þetta mikla mannvirki. Sívalning á hæð við Eiffel-turninn, sem í framtíðinni mun á degi hverjum dæla 100 þúsund olíutunnum og 5,6 milljón rúmmetrum af gasi úr Great White olíulindum Mexíkóflóans. Ásamt tveimur öðrum lindum, sem kallast Tobago og Silvertip.

Tobago-lindin verður reyndar dýpsta olíulind heims - á næstum 3.000 m dýpi. Hvað skyldi það met standa lengi? Nefna má að þetta er u.þ.b. helmingi meira dýpi en á Drekasvæðinu, norðaustur af Íslandi. Þar sem vonast er til að olíuævintýri Íslendinga fæðist senn.

Það var snemma í sumar sem leið, að pallurinn Perdido var tilbúinn austur við Finnlandsflóa. Þá voru liðin slétt 6 ár frá því olíulindirnar kenndar við hvíta hákarlinn fundust. Nú var bara að draga þetta 300 metra háa/langa ferlíki suður Eystrasalt og þvert yfir Atlantshafið, í átt að krummaskuðinu Ingleside í Texas. Rétt rúmlega 7 þúsund sjómílna leið (u.þ.b. 13 þúsund km).

Þar í steikandi sumarsólinni í Ingleside var svo lokið við smíðina og gengið frá ýmsum tæknibúnaði. Svo var spotti aftur settur í stálið og nú haldið út á Mexíkóflóann. Ennþá er þó eftir að setja sjálfan hattinn á pallinn. Þ.e. dekkið ásamt tilheyrandi íbúðum, stjórntækjum, þyrlupalli o.s.frv. Það verður gert síðar.

Og það var einmitt á afmælisdegi Orkubloggarans í ágúst s.l., sem þessi glæsilegi risi náði áfangastað sínum djúpt útí Flóanum. Vart hægt að hugsa sér betri afmælisgjöf?

Þarna 190 sjómílur út af fellibyljaþorpinu Galveston í Texas, rétt utan við lögsögumörkin gagnvart Mexíkó, treður Perdido nú marvaðann. Eins og risastór fljótandi bjórdós á næstum 2.500 m dýpi - strengdur fastur við hafsbotninn með sérstökum polýester-köðlum, sem hver um sig er nærri 4.000 m langur.

Sjálft toppstykkið - hatturinn á draumadósina - verður sett ofan á pallinn á næsta ári. Líklega er aðeins einn kranapallur til í heiminum, sem getur séð um það verkefni. Sem er hinn hollenski Thialf í eigu "lyftingafyrirtækisins" Heerema Marine Contractors.

Stubburinn sá - Thialf - er nú staddur utan við strendur Afríku. Og hann er ansið bisí. Biðtíminn eftir þjónustu Thialf er nú u.þ.b. 3 ár. En Shell hringdi á þennan góða leigara fyrir tveimur árum og því mun hann senn halda vestur um haf. Til að hjálpa Perdido að finna höfuðið sitt.

Búist er við því að olíuvinnslan hjá Perdido verði komin á fullt árið 2010. Ætli Thialf verði þá búinn að fá pöntun frá Íslandi? Og setji stefnuna á Drekasvæðið einhverja fagra tunglskinsnótt...

Cajun Express

Skyldi Arnaldur Indriðason vera byrjaður á nýrri spennusögu? Ef ekki, þá er ég með hugmynd:

Að næsta bókin hans gerist á nýjum risastórum olíuborpalli á íslenska Drekasvæðinu. Svo leikstýrir Balti kvikmyndinni. Með Sam Shepard í aðalhlutverki – hann túlkar veðurbarða harðjaxlinn, sem er æðsti stjórnandinn á borpallinum. Shepard er auðvitað hinn fullkomni karlmaður og smellpassar í þetta jaxlahlutverk!

Plottið er að olían hættir skyndilega að streyma á aðfangadagskvöld. Skömmu síðar verður sprenging í borholunni - og þegar búið er að slökkva eldinn liggja nokkrir dularfullir, grænglitrandi hnullungar á dekki borpallsins. Glitrandi grjót úr iðrum jarðar - ólíkt öllu því sem íslenska skutlan og jarðeðlisfræðingurinn Hannah Gertrude Belker hefur áður séð. Væntanlega leikin af Anitu Briem.

Hvað þetta dularfulla græna jólagrjót reynist vera er leyndarmál Orkubloggsins – ennþá. En ævintýrið mun auðvitað bæði minna áhorfendur á hvað skiptir máli í lífinu og hversu lítt við þekkjum innviði jarðar. Sannkölluð jólamynd um hina nýju “leyndardóma Snæfellsjökuls”. Ég er nokkuð viss um að þau Sámur Shepard og Anita Briem munu brillera. Í liprum höndum Baltasar Kormáks.

Ein fyrirmyndin að persónunni, sem Shepard túlkar, gæti verið hann Paul Siegele. Sem árin 2005-8 var framkvæmdastjóri djúpvinnslu Chevron í Mexíkóflóa (varð einn af aðstoðarforstjórum Chevron 1. janúar s.l.).

Siegele þekkir vel tilfinninguna að koma fljúgandi á Bell 430 þyrlunni lágt yfir Flóann og horfa spenntur yfir sjóndeildarhringinn þakinn hundruðum og jafnvel þúsundum borpalla (nú munu alls vera um 3.800 pallar í vinnslu Í Mexíkóflóa - langflestir þeirra eru ómannaðir og skammt utan við ströndina). Og finna strauminn sem fer um mann, þegar þyrlan tyllir sér á lendingapallinn á risamannvirkinu Cajun Express.

Cajun Express er einmitt borpallurinn sem fann olíu á meira en 8 km dýpi undir sjávarmáli og 6 km undir hafsbotninum. Í Jack 2 brunninum - eins og Orkubloggið hefur áður sagt frá (færslan “Djúpið”).

Já - Cajun Express er svo sannarlega eitt alflottasta dótið í olíubransanum öllum. Að fá að nota þennan fljótandi borpall kostar líka meira en hálfa milljón dollara á dag. Eðlilega. Og eftirspurnin er gríðarleg, svo það er eins gott að fleygja inn pöntunarseðli með nokkurra ára fyrirvara. Ábending til þeirra sem hyggja á olíuævintýri á Drekasvæðinu.

Þegar við nálgumst pallinn á þyrlunni blasir gríðarlegt stálmannvirkið við. En maður áttar sig samt ekki á stærðinni til fulls, fyrr en við sjáum fólkið þar eins og litla depla í skæru samfestingunum sínum. Og minnumst þess að borskaftið nær u.þ.b. jafn langt niður fyrir yfirborð sjávar, eins og Everest-fjall nær upp. Cajun Express er svo sannarlega eitt af verkfræði-undrum veraldarinnar. Tær snilld.

Það er Transocean sem á Cajun Express, en þeir eru stærsta olíupallafyrirtæki heims. Chevron er einungis með pallinn á leigu. Í dag er Jack 2 brunnurinn í biðstöðu, en áhersla lögð á þrjá aðra megadjúpa brunna hjá Chevron: Blind Faith, Tahiti og Great White Perdido. Sennilega er Cajun Express nú á fullu í Tahiti-brunninum eða nágrenni.

Allir eru þessir brunnar langt úti á djúpi Mexíkóflóans. Til stendur að öll sú vinnsla verði byggð upp á árunum fram til 2010-12. Og þó svo Cajun Express muni eflaust koma að vinnslunni þar, verður hann ekki í aðalhlutverki. Nei – það verður hinn finnskættaði flotpallur Perdido. Sem í vor var dreginn þvert yfir Atlantshafið – litlar 7 þúsund sjómílur - og komið fyrir á ægidjúpi Mexíkóflóans.

Kannski meira um það frábæra ævintýri síðar. Perdido er nefnilega langt í frá að vera týndur - þó svo nafnið gefi það til kynna.

En þó svo bæði sögurnar af Cajun Express og Perdido séu heillandi, verður auðvitað ennþá meira spennandi að lesa reyfarann hans Arnaldar um grænglitrandi grjótið úr iðrum Drekans. Bókina sem ég er að vonast eftir í jólabókaflóðinu að ári. Titillinn hlýtur einfaldlega að verða Leyndardómar Drekasvæðisins.

Nema ég barrrasta hirði hugmyndina sjálfur. Og byrji jafnvel strax á kvikmyndahandritinu...