Fęrsluflokkur: Višskipti og fjįrmįl

Landsvirkjun vill draga śr įlveršstengingu

Ķ grein hér į Orkublogginu fyrr ķ vikunni kom fram aš raforkuveršiš sem Century Aluminum greišir į Ķslandi (vegna įlvers Noršurįls į Grundartanga) er meš žvķ allra lęgsta ķ heiminum. Hér veršur athyglinni beint nįnar aš žessu orkuverši.

Aluminum-Smelter-in-Iceland-WinterFyrst er rétt aš vekja athygli į žvķ aš į lišnu įri skilaši Landsvirkjun auknum hagnaši en rekstrartekjur drógust žó saman (mišaš viš įriš įšur). Nišurstašan veršur aš teljast mjög višunandi - mišaš viš lękkandi įlverš (sem merkir lęgri tekjur frį Noršurįli og Fjaršaįli) og mišaš viš lįgt gengi į norsku krónunni (sem merkir lęgri tekjur frį jįrnblendiverksmišju Elkem).

Žarna birtist okkur vel hversu grķšarlega mikilvęgt skref žaš var fyrir Landsvirkjun žegar įlveršstenging var tekin śt ķ višskiptum fyrirtękisins viš įlver Rio Tinto Alcan ķ Straumsvķk. Žann samning gerši Landsvirkjun viš RTA 2010.

Žessi bęrilega afkoma Landsvirkjunar nśna skżrist einnig af góšu verši vegna raforku sem seld er til gagnavera. Og af ummęlum forstjóra Landsvirkjunar nśna, er eftirfarandi augljóst. Ķ nżjum raforkusamningi getur Noršurįl (Century Aluminum) ekki vęnst žess aš raforkuveršiš žar verši tengt įlverši meš žeim hętti sem veriš hefur.

Orkuveršiš til Noršurįls er meš žvķ lęgsta ķ heiminum

Nśverandi samningur Noršurįls (Century) og Landsvirkjunar rennur śt 2019. Žessi samningur er frį 1997 (var endurskošašur 1999). Og eins og įšur sagši, žį hefur samningurinn tryggt Noršurįli raforku į sannköllušu botnverši.

Ķ heiminum öllum eru nś į žrišja hundraš įlvera (lķklega į bilinu 200-220 eša nįlęgt žvķ). Fjölgun įlvera undanfarin įr hefur veriš mikil og hröš vegna stórfelldrar uppbyggingar įlišnašar ķ Kķna. Af öllum žessum įlverum heimsins eru sennilega einungis um fimm įlver (utan Kanada) sem greiša lęgra raforkuverš en įlver Noršurįls. Žaš er žvķ ekki aš undra aš raforkuverš Noršurįls glešji Century Aluminum. Tekiš skal fram aš helsta įstęša žess aš Kanada er žarna sett ķ sviga, er aš žar er fjöldi orkuvera ķ eigu įlfyrirtękja og orkuveršiš ķ žeim višskiptum mjög lįgt. Og ķ engu samhengi viš markašsverš. Af sömu įstęšu er mešalverš į raforku til įlvera ķ Kanada ķ reynd óešlilega lįgt.

Electrcity-Tariffs-to-Aluminum-Smelters_World-and-Iceland-2014_Askja-Energy-PartnersGrafiš hér til hlišar sżnir raforkuverš Landsvirkjunar til Noršurįls (og annarra įlvera į Ķslandi) ķ samanburši viš mešalverš į raforku til įlvera ķ einstökum löndum og svęšum. Eins og sjį mį hefur veršiš til Noršurįls veriš įmóta eins og mešalverš til įlvera ķ Kanada. Žaš er mjög athyglisvert, žvķ stór hluti įlvera ķ Kanada hefur ašgang aš raforku frį vatnsaflsvirkjunum ķ eigu įlfyrirtękisins og njóta mjög lįgs raforkuveršs.

Žaš er lķka athyglisvert aš raforkuveršiš til Fjaršaįls (Alcoa) varla slefar ķ mešalveršiš til įlvera ķ Persaflóarķkjunum. Og žaš žó svo įlverin žar séu aš stóru leyti ķ eigu rķkisfjįrfestingasjóša olķurķkjanna žarna, sem svo eiga lķka gasorkuverin sem selja įlverunum hręódżra raforku. Eins og allir vita er višskiptamódeliš hér į landi allt annaš og žess vegna er nįnast óešlilegt aš raforkuverš til tveggja įlvera hér skuli vera svo lįgt aš vera nįlęgt og meira aš segja undir Persaflóaveršinu.

Vakin skal athygli į žvķ aš grafiš hér aš ofan sżnir orkuveršin įriš 2014. Sem sagt ekki 2015, žvķ ennžį er ekki oršiš ljóst hvaš öll įlver ķ heiminum voru aš greiša fyrir raforkuna aš mešaltali įriš 2015. Vegna įlveršstengingarinnar og lęgra įlveršs 2015, er žó mjög lķklegt aš bęši Noršurįl og Fjaršaįl séu ennžį žarna lengst til vinstri į grafinu. Ž.e. žau eru ennžį mešal žeirra örfįu įlvera sem njóta lęgsta raforkuveršs af öllum įlverum heimsins. Enda var raforkuveršiš til žessara tveggja įlvera ennžį lęgra įriš 2015 en žaš var 2014. Sbr. grafiš sem sjį mį hér.

Įmóta lįgt orkuverš til HS Orku og ON/OR

Nefna mį aš raforkuveršiš sem Noršurįl greišir HS Orku og ON/OR er sennilega mjög svipaš eins og veršiš sem Noršurįl greišir Landsvirkjun. Žeir samningar eru žó örlķtiš yngri og žvķ er mögulegt aš orkuveršiš til hinna raforkufyrirtękjanna tveggja sé eilķtiš hęrra en verš Noršurįls til Landsvirkjunar. En munurinn er sennilega mjög lķtill. Enda stęrir Century sig af žvķ aš raforkuveršiš į Ķslandi sé svo lįgt aš žaš skapi Noršurįli svo gott sem įhęttulausan rekstur.

RTA_Canada-Alma-SmelterTekiš skal fram, aš žaš aš įlver Noršurįls er lengst til vinstri į grafinu hér aš ofan žżšir ekki aš žetta sé žaš įlver heimsins sem greišir lęgsta raforkuveršiš af öllum įlverum veraldarinnar. Žetta merkir einfaldlega aš veršiš til Noršurįls var lęgra eša įmóta eins og mešalveršiš til įlvera ķ Kanada įriš 2014. Svo og talsvert lęgra en mešalveršiš ķ Persaflóarķkjunum, lęgra en mešalverš til įlvera ķ Rśsslandi, miklu lęgra en mešalverš til įlvera ķ Afrķku o.s.frv. Įlver Noršurįls svo og įlver Fjaršaįls njóta sem sagt sannkallašs botnveršs. Einungis örfį įlver ķ heiminum greiša lęgra raforkuverš.

Straumsvķkurveriš er vel samkeppnishęft ķ alžjóšlegu samhengi

Žaš er einnig višeigandi aš benda lesendum į aš žaš ķslenska įlver sem er aš greiša langhęsta raforkuveršiš af įlverunum hérlendis, ž.e. įlveriš ķ Straumsvķk, er aš greiša svipaš verš eins og įlver Century ķ Bandarķkjunum gera žessa dagana. Ķ kynningu Century ķ lišinni viku kom fram aš raforkuveršiš sem įlver fyrirtękisins vestra eru aš greiša liggur nś į bilinu 30-35 USD/MWst. Raforkuveršiš sem Straumsvķk (ĶSAL) er aš greiša er einmitt lķka į žessu bili.

Žar meš mętti įlykta aš samkeppnisstaša įlvers RTA ķ Straumsvķk sé svipuš eins og hjį įlverum Century ķ Bandarķkjunum. En sennilega er samkeppnisstaša Straumsvķkur-versins mun sterkari eša a.m.k. vęnlegri til lengri tķma litiš. Įlver Century vestra eru nefnilega aš kaupa orku į spot-markaši og ef veršiš žar hękkar mun raforkuverš įlvera Century žarna vestra lķka hękka. Straumsvķk er aftur į móti algerlega laust viš žessa įhęttu; žar er orkuveršiš fast (nema hvaš žaš er bundiš bandarķskri neysluvķsitölu, sem er mjög stöšug og stóš nįnast ķ staš į lišnu įri; 2015). Žess vegna er unnt aš įlykta aš įlveriš ķ Straumsvķk er samkeppnishęft ķ alžjóšlegum samanburši og stendur lķka betur aš vķgi en įlverin ķ Bandarķkjunum. Žó svo lįgt įlverš nś um stundir žrengi aušvitaš aš tekjum fyrirtękisins - mešan žaš įstand varir. Žaš er rekstrarįhętta sem ešlilegt er aš hvķli į įlfyrirtękinu.

Raforkuverš Noršurįls og Fjaršaįls 2015 var ennžį lęgra en 2014

Taka mį fram aš įriš 2015 greiddu bęši įlver Noršurįls (Century) og įlver Fjaršaįls (Alcoa) um og undir 20 USD/MWst aš mešaltali fyrir raforkuna frį Landsvirkjun. Orkuveršiš sem Noršurįl greišir er eilķtiš lęgra en žaš sem Fjaršaįl greišir. Og orkuveršiš sem žessi tvö įlver greiddu 2015 var lęgra en įriš įšur (2014). Įstęšan er lękkandi įlverš; orkusamningar beggja fyrirtękjanna eru meš žeim hętti aš raforkuveršiš er tengt įlverši.

Electricity-tariffs-to-aluminum-smelters-in-iceland_2005-2015-and-likely-price-increase-to-nordural-century-2019_askja-energy-partners-2016Žess vegna lękkušu mešaltekjur Landsvirkjunar af hverri seldri megavattstund. Og žess vegna lękkušu rekstrartekjur Landsvirkjunar, eins og fréttir birtust af ķ vikunni sem leiš.

Reyndar var minnst į žetta hér į Orkublogginu öllu fyrr! Eša fyrir nokkrum vikum sķšan. Svo og į hinum fjölsótta upplżsingavef um orku į Noršurslóšum; Icelandic Energy Portal.

Orkubloggarinn veit nefnilega hvaša orkuverš įlverin hér greiša į hverjum tķma. Og žarf žess vegna ekki aš bķša eftir įrsreikningi Landsvirkjunar til aš įtta sig į žróun rekstrartekna fyrirtękisins. Og žess skal getiš aš rauša örin į stöplaritinu hér aš ofan, gefur til kynna hvaš mį ętla aš verši umsamiš raforkuverš ķ nżjum orkusamningi Landsvirkjunar og Noršurįls. Ž.e. ef samningar nįst į milli fyrirtękjanna um įframhaldandi raforkusölu eftir 2019. Žaš er reyndar mögulegt aš žarna nįist ekki samningar. Og žį einfaldlega missir Noršurįl af orkunni og hśn seld öšrum.

Loks mį hafa ķ huga aš flutningskostnašur vegna raforkunnar er innifalinn ķ ofangreindu raforkuverši įlveranna. Žessi kostnašur hér į Ķslandi var sennilega almennt nįlęgt 6 USD/MWst įriš 2015. Žann kostnaš žarf Landsvirkjun aš inna af hendi til Landsnets. Žess vegna fékk Landsvirkjun ķ reynd minna en 15 USD aš mešaltali fyrir megavattstundina frį Noršurįli og Fjaršaįli į įrinu 2015. Bara svo žaš sé į hreinu.


Hluthafafundur Fįfnis Offshore

Į morgun, mišvikudag, fer fram hluthafafundur hjį Fįfni Offshore

Samkvęmt fundarboši mį gera rįš fyrir aš žar muni meirihluti hluthafa nį fram samžykki į žvķ aš félagiš rįšist meš hraši ķ skuldabréfasölu. Sem mun auka skuldir félagsins um ISK 195 milljónir. Tilgangurinn er aš śtvega félaginu fé til aš eiga fyrir greišslu til norsku skipasmķšastöšvarinnar Havyard vegna Fįfnis Viking. En Fįfnir Viking er žjónustuskip (Platform Supply Vessel; PSV) sem Havyard er meš ķ smķšum fyrir Fįfni. Fyrir į félagiš žjónustuskipiš Polarsyssel, sem hefur veriš ķ žjónustu fyrir Sżslumanninn į Svalbarša ķ sex mįnuši į įri. 

Fafnir-Viking-IstanbulFyrir hluthafafundinum liggur einnig tillaga um aš Fįfni Viking verši komiš ķ annaš félagi, sem yrši žį dótturfélag Fįfnis Offshore. Žį er į dagskrį fundarins aš kjósa fimmta mann ķ stjórn fyrirtękisins. Auk nokkurra annarra dagskrįrliša, žar sem m.a. stendur til aš fara yfir tölvupósta fyrrum forstjóra félagsins; Steingrķms Erlingssonar. Tilgangurinn meš žessu sķšastnefnda er ekki ljós, en kannski merkir žetta aš stjórnin sé ķ leit aš blóraböggli vegna slęmrar stöšu félagsins. Sem nś žegar er ķ vanefndum meš lįnasamninga, į ekki fyrir greišslu til Havyard og hefur ekki ennžį tryggt lengingu į samningi viš sżslumanninn į Svalbarša.

Mišaš viš žessa grafalvarlegu stöšu er augljóst aš mikiš žarf til ef forša į félaginu frį gjaldžroti. Hér veršur reifaš hvaš nśverandi stjórn hyggst žarna gera (mišaš viš žau gögn sem ég hef fengiš ašgang aš) og hvaša leiš er skynsamlegust til aš bjarga žarna einhverjum veršmętum.

Óljósar įstęšur uppsagnar forstjórans

Minnt skal į aš stjórn Fįfnis Offshore sagši Steingrķmi upp störfum snemma ķ desember sem leiš (2015), en Steingrķmur er stofnandi félagsins og var forstjóri žess frį upphafi. Af heimasķšu félagsins mį rįša aš ekki hafi ennžį veriš rįšinn nżr forstjóri til fyrirtękisins. Žaš er umhugsunarvert aš hvergi hefur komiš fram, a.m.k. ekki meš skżrum hętti, hver var įstęša uppsagnarinnar. Hśn kom į mjög krķtķskum tķma. Žegar nżlega var bśiš aš semja viš sżslumanninn į Svalbarša um lengri leigutķma vegna Polarsyssel, en žó ekki bśiš aš hnżta žar alla lausa enda. Fyrir vikiš hefur sį geysilega mikilvęgi samningur veriš ķ uppnįmi

Mišaš viš žau gögn sem ég hef séš, viršist sem hinn faglegi įgreiningur meirihluta stjórnar viš Steingrķm hafi einkum snśist um višbrögš eša ašgeršir félagsins vegna Fįfnis Viking. Žar vildi meirihluti stjórnar fęri mjög nišur hlutafé nśverandi hluthafa og fį inn nżtt hlutafé - til aš geta greitt Havyard greišslu sem var aš nįlgast gjalddaga (um ISK 200 milljónir). Steingrķmur įleit žį leiš óskynsamlega og jafnvel orka tvķmęlis lagalega aš gera žaš meš žeim hętti sem stjórnin eša meirihluti hennar vildi.

Žaš mat Steingrķms viršist hafa veriš rétt. A.m.k. hefur stjórnin nś įkvešiš aš fara ašra leiš til aš śtvega žessa fjįrmuni (ž.e. meš skuldabréfaśtgįfu ķ staš nżs hlutafjįr). Ķ žvķ ljósi er uppsögn Steingrķms ennžį einkennilegri. Auk žess sem meš uppsögninni missti fyrirtękiš persónuleg tengsl viš mikilvęgasta višskiptavin sinn; sżslumanninn į Svalbarša.

Stęrstu eigendurnir įhrifalausir

Stęrstu eigendurnir aš Fįfni Offshore eru tveir lķfeyrissjóšir; lķfeyrissjóšurinn Gildi og Lķfeyrissjóšur verslunarmanna. En sökum žess aš eign žeirra ķ fyrirtękinu er ķ gegnum tvo fjįrfestingasjóši, į vegum Ķslandssjóša (Akur) og Landsbréfa (Horn II), eru lķfeyrissjóširnir žarna įhrifalausir. Og skipta sér ekkert af fjįrfestingunni. Žessir tveir sjóšir, Akur og Horn II, geta žvķ rįšstafaš žessari eign lķfeyrissjóšanna aš vild (innan ramma laga og višeigandi samžykkta). 

Įn žess aš rekja žaš sérataklega hér, viršist sem įgreiningurinn milli forstjóra Fįfnis og stjórnarinnar hafi jafnvel fyrst og fremst veriš af persónulegum toga; aš einstaklingar ķ stjórninni hafi hreinlega ekki žolaš Steingrķm. Žaš hlżtur aš vera umhugsunarvert fyrir lķfeyrissjóšina, sem eiga mjög stóran hlut ķ fyrirtękinu ķ gegnum žįtttöku sķna ķ fjįrfestingasjóšum, ef fyrirtękinu var stefnt ķ uppnįmi śt af slķkum persónulegum pirringi.

Žaš er žó engu aš sķšur stašreynd aš žarna var įgreiningur um hvaš gera skyldi vegna Fįfnis Viking. Og śr žvķ aš stjórnin, eša a.m.k. meirihluti hennar, var žar ósammįla forstjóranum mį segja aš uppsögnin kunni aš hafa veriš ešlileg. En annaš mįl er hvort hśn var skynsamleg og ķ samręmi viš fjįrhagslega hagsmuni eigenda fyrirtękisins. Žar sem lķfeyrissjóšir eiga ķ reynd mestu hagsmunina, eins og įšur var nefnt. En sitja uppi meš įhrifalausan Svarta-Pétur.

Hrikaleg vaxtakjör

Umrędd skuldabréfaśtgįfa sem nś stendur til aš Fįfnis rįšist ķ, er um margt athyglisverš. Skuldabréfin eiga aš bera hvorki meira né minna en 20% įrsvexti. Aš auki er rįšgert aš kaupendur bréfanna geti breytt žeim ķ hlutafé. Og žannig eignast allt aš 60% hlut ķ félaginu. Og nafnvirši skuldabréfanna er vel aš merkja einungis ISK 195 milljónir.

Polarsyssel-in-SvalbardMeš žessum gjörningi mun hlutur nśverandi hluthafa žynnast śr sem žessu nemur. Sem sagt dragast saman um allt aš 60%. Afar fróšlegt veršur aš sjį hver eša hverjir žaš verša sem kaupa žessi skuldabréf. Umręddir skimįlar kunna aš vera įhugaveršir fyrir einhverja sem įsęlast hįa vexti žrįtt fyrir įhęttuna. Eša einhverja sem žarna sjį tękifęri til aš eignast rįšandi hlut ķ félaginu (og um leiš fį hįa įvöxtun af bréfunum ķ nokkur misseri eša įr).

Žaš viršist reyndar augljóst aš kaupendahópurinn vegna skuldabréfanna hlżtur aš vera nokkuš takmarkašur. Žvķ staša Fįfnis Offshore er įfram afar óviss žrįtt fyrir aš įšurnefnd greišsla verši innt af hendi til Havyard. Hér skiptir lķka mįli aš skv. samningsdrögunum viš sżslumanninn į Svalbarša, gilda ströng skilyrši um žaš hverjir mega eiga hlut ķ Fįfni Offshore. Žau skilyrši žrengja žaš mjög hver getur žarna leyft sér aš sjį tękifęri ķ žvķ aš kaupa skuldabréfin - og bęši fį 20% įrsvexti og ķ framhaldinu mögulega verša meirihlutaeigandi ķ félaginu. 

Gjaldfelling lįna er yfirvofandi

Kannski lagar žaš stöšuna eitthvaš ef Fįfni Viking er komiš til hlišar. Aš gert sé upp viš Havyard vegna skelinnar af skipinu og hśn sett inn ķ annaš félag (sem žį er eftir atvikum unnt aš setja ķ gjaldžrot įn žess aš žaš snerti Polarsyssel). En žetta er ekki ódżr ašferš; aš auka skuldir Fįfnis Offshore um nęrri ISK 200 milljónir į 20% vöxtum. Eša jafnvel žurfa aš lįta af hendi allt aš 60% hlut ķ félaginu.

Žar aš auki er fjįrhagsstaša fyrirtękisins svo slęm aš žaš į į hęttu aš žessi skuldabréfaleikur muni engu bjarga. Ekkert er ķ hendi um žaš aš meš žessum gjörningi muni nįst aš uppfylla skilmįla vegna lįna fyrirtękisins. Til aš koma ķ veg fyrir aš kröfuhafar gjaldfelli lįnin žarf žvķ lķka aš semja viš žį um lausnir. Sem vęntanlega myndu vera ķ formi frestunar gjalddaga. Aš auki er svo samningur fyrirtękisins viš sżslumanninn į Svalbarša ennžį ķ uppnįmi. Og dżrt višhald į Polarsyssel framundan.

Fįfnir Viking er skelin ein - veršur hann nokkru sinni klįrašur?

Eins og įšur sagši žį hefur nśverandi stjórn Fįfnis Offshore nś komist aš samkomulagi viš skipasmķšastöšina Havyard um aš skipiš sem veriš er aš smķša, Fįfnir Viking, verši tekiš śt śr Fįfni Offshore og sett ķ sérstakt félag. Tilgangurinn er vęntanlega sį aš forša žvķ aš gjalddagar sem eru framundan vegna smķšinnar į Fįfnis Viking ógni Fįfni Offshore. Žarna birtast reyndar ein mistök félagsins, ž.e. aš hafa ekki frį upphafi haft sérstakt félag um Fįfni Viking.

Ķ dag er Fįfnir Viking skelin ein. Til aš skipiš verši klįraš žarf mikla fjįrmuni. Mišaš viš hrikalega stöšuna ķ PSV-bransanum veršur aš teljast ólķklegt aš Fįfnir Offshore (eša dótturfélag žess) muni fjįrmagna žį smķši. Žar meš veršur žaš skip komiš śt ķ horn og žaš žrįtt fyrir umrędda greišslu til Havyard nśna upp į ISK 195 milljónir. Og vandséš aš žaš skip muni nokkru sinni skila neinu til Fįfnis Offshore - nema śtgjöldum.

Af hverju ekki selja?

Žrįtt fyrir žessa erfišu stöšu er stjórn Fįfnis Offshore nżbśin aš hafna tilboši ķ fyrirtękiš. Og sömuleišis eru stęrstu hluthafarnir, sjóšurinn Akur hjį ķslandsbanka og Horn II hjį Landsbankanum, bśnir aš hafna öšrum tilbošum ķ sķn hlutabréf ķ félaginu. Žetta er mjög athyglisvert. Minnt skal į aš lķfeyrissjóšir eru stórir eigendur ķ bįšum žessum sjóšum. Mišaš viš žį miklu hęttu sem Fįfnir Offshore er ennžį ķ - og veršur ķ žrįtt fyrir žęr ašgeršir sem nśverandi stjórn fyrirtękisins hyggst rįšast ķ - er ešlilegt aš velta fyrir sér hvort žaš vęri skynsamlegra aš selja félagiš. Og fį žannig a.m.k. eitthvaš fyrir žaš - fremur en aš bśa viš įframhaldandi mikla gjaldžrotahęttu.

Polarsyssel-Fafnir-Offshore-Sysselmanden-SvalbardAllsendis óvķst er aš žęr ašgeršir sem stjórnin ętlar nś aš rįšast ķ muni bjarga félaginu frį žroti. Žarna er aušvitaš ekkert öruggt. Kannski gengur žetta upp hjį stjórninni. Og skilar nśverandi hluthöfum eitthvaš meiru en aš selja fyrirtękiš nśna. Kannski. Kannski ekki.

En žaš er varla įhugavert fyrir lķfeyrissjóšina eša ašra eigendur aš horfa fram į žaš aš Fįfnir Offshore žurfi nś aš fara greiša 20% vexti af skuldabréfunum. Og óvissan um framtķš félagsins - žrįtt fyrir aš allar fyrirhugašar ašgeršir stjórnarinnar nįi fram aš ganga - er ķ reynd alger.

Mišaš viš geysilega erfiša stöšu fyrirtękisins - ķ žessum śtgeršarbransa sem nś er hörmulega įstatt fyrir vegna lįgs olķuveršs - hefši mašur haldiš aš žaš hentaši a.m.k. lķfeyrissjóšunum betur aš selja fyrirtękiš. Og jafnvel hluthöfunum öllum. Žarna lį raunverulegt tilboš fyrir, sem skilaši a.m.k. einhverju af upphaflegu fjįrfestingunni til baka.

Žaš vill svo til aš žaš tilboš kom frį eina manninum ķ eigendahópnum sem hefur žekkingu į rekstri af žessu tagi; Steingrķmi Erlingssyni. Hann er aušvitaš bśinn aš tapa svo til allri fjįrfestingu sinni ķ félaginu - rétt eins og ašrir hluthafar. En hann er sį sem var meš samböndin. Hann er sį sem śtvegaši fyrirtękinu samninga viš sżslumanninn į Svalbarša - į tķmum žegar žessi skipafloti hér viš Noršanvert Atlantshaf og um allan heim var meira eša minna aš verša verkefnalaus. Er ekki lķklegra aš hann geti žarna bjargaš einhverju - fremur en ķslenskir bankamenn?

Stjórnarframboš - til aš koma annarri įętlun į framfęri

Fram hefur komiš ķ fjölmišlum aš sį sem žetta skrifar hafi gefiš kost į sér ķ stjórn Fįfnis Offshore. Til stendur aš stjórnarmanni verši bętt ķ stjórn félagsins nś ķ vikunni (į morgun; mišvikudag). Ašdragandi žessa frambošs var sį aš s.l. föstudag fékk ég upphringingu frį Steingrķmi Erlingssyni, stofnanda Fįfnis Offshore. Žar sem hann óskaši žess aš ég gęfi žarna kost į mér.

Vegna žess hversu frambošsfresturinn var žį oršinn skammur, gafst lķtill tķmi fyrir mig aš hugleiša žetta erindi. Engu aš sķšur įkvaš ég aš slį til. Til aš koma žeirri įętlun, sem viš Steingrķmur virtumst vera sammįla um, millilišalaust į framfęri viš ašra stjórnarmenn. Af žvķ viršist žó ekki geta oršiš. Žvķ ég hef nś fengiš aš vita aš ašrir hluthafar hafi tilnefnt annan mann ķ stjórnina. Sem bendir til žess aš žeir vilji alls ekki fį inn ķ stjórnina mann sem Steingrķmur styšur. Og žaš jafnvel žó svo Steingrķmur eigi žarna rśmlega fimmtungshlut og myndi žvķ eiga rétt į manni ķ stjórn ef um ašalfundarkosningu vęri aš ręša.

Gott og vel. Žaš er kannski ešlilegt hjį Akri og Horni II og öšrum hluthöfum aš foršast aš rödd mķn geti komist žarna aš. Žvķ sś rödd myndi t.d. benda į žaš aš sś tillaga sem sį hluthafahópur viršist ętla aš koma ķ gegn, felur žaš t.a.m. ķ sér aš skuldabréfaeigendur geti nįš yfirrįšum ķ félaginu - fyrir verš sem er įmóta og jafnvel lęgra en žaš verš sem Steingrķmur Erlingsson bauš nżveriš fyrir hluti ķ félaginu. Žetta er óneitanlega einkennileg staša. Žar aš auki er vandséš aš Fįfnir Offshore įn Steingrķms muni verša betur ķ stakk bśiš til aš finna nż verkefni fyrir Polarsyssel.

Steingrimur-Erlingsson-Fafnir-OffshoreSjįlfur hef ég trś į žvķ aš meš sķn fjölbreyttu sambönd séu lķkur į aš Steingrķmur Erlingsson gęti siglt félaginu ķ gegnum žį brimskafla sem félagiš er nś statt ķ. Žaš er samt aušvitaš alls ekki vķst. Įstandiš ķ bransanum er vęgast sagt hrikalegt. En Steingrķmur er aš mķnu mati lķklegur til aš geta lokiš farsęllega viš samninginn viš sżslumanninn į Svalbarša um aš auka leigutķma skipsins śr 6 og ķ 9 mįnuši įrlega. Og hann er lķklegur til aš geta nįš hagstęšari samningum viš Havyard vegna Fįfnis Viking. Og finna verkefni vegna Polarsyssel žį mįnuši sem skipiš er ekki ķ verkefnum fyrir sżslumanninn į Svalbarša.

Steingrķmur er sį hluthafanna sem er meš śtgeršareynsluna. Ķ žeim svakalega ólgusjó sem nś rķkir ķ žessum bransa er slķk reynsla og persónuleg sambönd eins og Steingrķmur hefur, ómetanleg.

Žaš er ansiš hętt viš žvķ aš sś leiš sem nśverandi stjórn Fįfnis Offshore hefur įkvešiš aš fara muni ekki skila hluthafahópnum hagstęšustu nišurstöšunni. Aušvitaš er žarna ekkert vķst. En gangi įętlun stjórnarinnar eftir veršur fróšlegt aš fylgjast meš atburšarįsinni. Og sjį hver žaš veršur sem mun hagnast į žeirri vendingu sem žarna stendur til aš taka. Sjįlfur tel ég žó ešlilegt aš stęrstu eigendurnir ķ Fįfni Offshore segi hingaš og ekki lengra - nś er nóg komiš af įhęttunni meš žetta félag og skynsamlegast aš selja žaš.


Ódżr ķslensk orka og Alcoa glešja Century

Eftir aš tap varš hjį Century Aluminum į öšrum įrsfjóršungi lišins įrs (2015) fóru aš heyrast raddir um aš fyrirtękiš vęri jafnvel aš stefna ķ gjaldžrot.

Alcoa-Aluminum-Smelter-Wenatchee-USAAš vķsu er augljóst aš svo illa fer ekki nema įlverš lękki ennžį meira. Sennilega žyrfti veršiš aš aš vera nįlęgt eša jafnvel undir 1.400 USD/tonn ķ nokkuš langan tķma til aš raunveruleg hętta skapist į aš Century lendi ķ greišslufalli. Vonandi gerist žaš ekki. Undanfarna mįnuši hefur įlverš į London Metal Exchange (LME) veriš nįlęgt 1.500 USD/tonn. Ž.a. eigendur Century vona aušvitaš aš veršiš fari ekki mikiš nešar og fari helst aš hękka sem fyrst.

Įlverš žyrfti reyndar ekki aš hękka mikiš til aš Century sé ķ fķnum mįlum. Og lķkurnar į hękkandi įlverši ęttu aš vera žokkalegar. Nokkur įlfyrirtęki hafa upp į sķškastiš veriš aš loka įlverum og tilkynna um samdrįtt ķ framleišslu sinni.

Žaš hentar t.d. Century Aluminum afar vel, aš nżlega įkvaš Alcoa aš draga śr framleišslu um rśmlega 500 žśsund tonn og slökkva į įlverinu kennt viš Wenatchee ķ Washingtonfylki. Žar meš gefst betra tękifęri fyrir önnur bandarķsk įlver aš nį vopnum sķnum. Og ž.į m. eru įlver Century ķ Kentucky og Sušur-Karólķnufylki. Žess vegna er mögulegt aš reyfarakaup geti leynst ķ žvķ aš kaupa hlutabréf ķ Century žessa dagana. En žar veršur hver og einn aš meta įhęttuna.

Century-Alminum-Grundartangi-Low-Power-Tariffs_Report-2013Samkeppnin ķ įlheiminum er hörš žessa dagana. Žaš er žvķ mikilvęgt fyrir Century aš įlver fyrirtękisins į Grundartanga, ž.e. įlver Noršurįls, er aš skila myljandi hagnaši. Grundartangaveriš hefur reyndar um langt skeiš veriš helsta mjólkurkżr Century. Enda eru allir raforkusamningar fyrirtękisins įlverinu afar hagstęšir (Noršurįl kaupir rafmagn af HS Orku, Landsvirkjun og ON/OR).

Alkunnugt er aš vegna lįgs grunnveršs į raforkunni žar og įlveršstengingar ķ orkusamningunum, skilar įlveriš į Grundartanga verulegu jįkvęšu fjįrflęši nįnast įn tillits til žess hversu langt nišur įlverš fer. Eins og skżrt kom fram hjį Century ķ skżrslu įriš 2013, sbr. skjįskotiš hér aš ofan. Žetta fįdęma lįga raforkuverš Noršurįls tryggir aš reksturinn žarna į Grundartanga er nįnast įhęttulaus fjįrhagslega séš. Sem hlżtur aš vera afskaplega žęgilegur bissness aš stunda.

Century-Aluminum-EPS_Q42014-Q42015Žaš er žvķ tvennt sem glešur Century žessa dagana. Žar er annars vegar samdrįttur Alcoa ķ Bandarķkjunum og hins vegar fįdęma lįgt raforkuverš sem Century nżtur į Ķslandi.

Žaš er engu aš sķšur stašreynd aš žessa dagana er reksturinn hjį Century heldur erfišur og įlver fyrirtękisins ķ Bandarķkjunum aš skila óvišunandi afkomu. Į móti kemur aš verš į įli žarf einungis aš hękka óverulega til aš Century komist aftur į beinu brautina.


Frįbęrt tękifęri Statkraft

Norska Statkraft er stęrsti raforkuframleišandinn ķ Noregi. Og framleišir svo til alla raforkuna meš vatnsaflsvirkjunum. 

Statkraft-long-term-contracts-2015Og nś stendur Statkraft frammi fyrir afar spennandi tękifęri. Mjög stór hluti af raforkusölu Statkraft ķ dag er bundinn langtķmasamningum til stórišju (m.a. til įlvera). Alls nemur žessi orka um 40% af raforkuframleišslu Statkraft meš vatnsafli ķ Noregi og öšrum norręnum löndum (Statkraft er meš töluverša starfsemi utan Noregs; einkum ķ Svķžjóš).

Eftir einungis fįein įr losna langtķmasamningar hjį Statkraft sem nema um 15 TWst framleišslu įrlega. Og eftir 2021 losnar žarna ennžį meiri orka. Samtals eru žetta nįlęgt 18 TWst sem žarna losna į nęstu įtta įrum eša svo. Žaš er įmóta raforkumagn eins og öll sś raforka sem nś er framleidd į Ķslandi!

Norge-Statkraft-Vannkraft-NorgeŽessir samningar hafa hentaš Statkraft prżšilega, ž.e. tryggt fyrirtękinu góšar stöšugar tekjur. En į móti kemur aš žessir stórišjusamningar halda aftur af aršsemi Statkraft. Mögulega veršur endursamiš um eitthvaš af žessari orku viš stórišju - į hęrra verši en veriš hefur. En svo er lķka mögulegt aš talsvert af žessari orku verši fremur seld į almenna raforkumarkašnum. Žar sem veršiš er almennt töluvert hęrra en stórišjan greišir.

Ķ tilviki Noregs er almenni raforkumarkašurinn Nord Pool Spot. Sem m.a. nęr einnig yfir Finnland, Svķžjóš og Danmörku. Aš auki geta Noršmenn selt verulegt magn af raforku til meginlands Evrópu, sbr. Norned-sęstrengurinn milli Noregs og Hollands. Og keypt žašan raforku žegar žeim hentar.

Statkraft er vel aš merkja ķ eigu norska rķkisins og er žvķ e.k. systurfyrirtęki Landsvirkjunar. Og ķ žvķ sambandi er įhugavert aš hjį Landsvirkjun eru einnig stórir orkusamningar viš stórišju senn aš renna śt. Žvķ įriš 2019 renna śt samningar Landsvirkjunar viš Noršurįl (Century Aluminum) og viš Elkem (China Bluestar). Žeir samningar nema alls um 2,5 TWst eša rśmlega žaš.

Statkraft-NPS-map-2015Noršmenn eru meš margar raforkutengingar viš nįgrannalöndin, eins og lesendur Orkubloggsins vita mętavel. Og eru sķfellt aš auka žessar tengingar. Žannig er nś veriš aš vinna aš lagningu raforkustrengs milli Noregs og Bretlands og einnig milli Noregs og Žżskalands

Žessi verkefni hafa fyrst og fremst žann tilgang aš bśa til meiri veršmęti śr norska vatnsaflinu, ž.e. aš auka aršsemi žess. Sem er mjög til hagsbóta fyrir norsku žjóšina - einkum og sér ķ lagi vegna žess aš Statkraft og flest orkufyrirtęki ķ Noregi eru ķ eigu rķkisins, sveitarfélaga og fylkja. Žannig leita Noršmenn sķfellt leiša til aš nśverandi nżting žeirra į vatnsaflsaušlindinni sé nżtt meš žaš aš markmiši aš skapa žjóšinni meiri veršmęti. Og eins og įšur sagši, eru nś žarna mjög įhugaverš tękifęri framundan.


Fréttarugl um olķu

OPEC-versus-US-Oil-Production_Bloomberg-2010-2015-2Ķ gęr bįrust fréttir af žvķ aš Rśssland og Saudi Arabķa hefšu samiš um aš auka ekki viš olķuframleišslu sķna. Ķ fjölmišlum į enskri tungu var talaš um production freeze. Og aš bęši Venesśela og Katar vęru meš Rśssum og Saudi Aröbum ķ žessu og aš aš žessi įkvöršun nyti einnig stušnings Kuwait.

Samstundis fylltust fréttaveitur heimsins af fréttum um aš žar meš hefši olķuverš nįš botni. Og nś lęgi leiš olķuveršs upp į viš. Og sannarlega hękkaši olķuverš. En žegar leiš į daginn fór olķuverš aftur aš lękka. Og um leiš fylltust fréttaveiturnar af fréttum um aš samkomulagiš vęri haldlķtiš. Žvķ ekki vęri bśiš aš semja viš Ķran og žar į bę ętlušu menn sér aš auka framleišsluna. Enda eru Ķranar mjög žyrstir ķ gjaldeyristekjur eftir langt višskiptabann. Svo vęri lķka óvķst hvort stašiš yrši viš samkomulagiš og žar fram eftir götunum.

WSJ-confused-on-oilTil marks um ęsinginn er gaman aš lesa annars vegar slóšina į žessari frétt Wall Street Journal og nśverandi fyrirsögn fréttarinnar hins vegar. Žegar žetta er skrifaš er textinn ķ slóšinni "oil-prices-rise-sharply-on-news-of-saudi-russia-production-meeting". Fyrirsögnin er aftur į móti žveröfug. Og henni hefur mögulega og reyndar mjög sennilega veriš breytt eftir aš fréttin fór ķ loftiš; nś hljóšar hśn "Oil Prices Turn Negative as Saudi, Russia Deal Disappoints". Žarna er žvķ afar skemmtileg žverstęša ķ slóš og fyrirsögn!

Oil-Production-Saudi-Arabia-Russia-Libya-Iran-Iraq-USA_2007-2015Allt er žetta til marks um hvernig menn hlaupa stundum til aš draga įlyktanir. Og kaffęra bęši lesendur og sjįlfan sig ķ afskaplega grunnum vangaveltum um einhver skammtķmaįhrif.

Raunveruleikinn er sį aš žaš eitt aš nokkrir stórir olķuframleišendur segist ętla aš višhalda óbreyttri framleišslu segir ķ reynd ekki nokkurn skapašan hlut um žaš hvernig olķuverš muni žróast į nęstu mįnušum. Žaš sem žarna skiptir mestu er žróun efnahagslķfsins. Og žar er Kķna risavaxni fķllinn, sem enginn veit hvort er ennžį sprękur eša oršinn lafmóšur og lagstur til hvķlu - ķ bili.

Til lengri tķma litiš er augljóst aš nśverandi olķuverš er ekki sjįlfbęrt. Žetta lįga verš mun leiša til stórfelldra gjaldžrota ķ olķuišnašinum vķša um heim, žvķ veršiš nęgir ekki til aš greiša allan fjįrmagns- og rekstrarkostnaš nśverandi olķuvinnslu. Žar aš auki heldur žetta lįga verš aftur af fjįrfestingum ķ nżjum verkefnum. Fyrir vikiš eykst hęttan į žvķ aš til framtķšar muni olķuverš verša ennžį sveiflukenndara en įšur.

Ali-al-Naimi-at-OPEC-meetingEf heimurinn į įfram aš upplifa góšan hagvöxt žarf aš sękja mikla olķu ķ fjölmargar nżjar lindir. Žess vegna er óhjįkvęmilegt annaš en aš olķuverš stefni senn ķ um 60 USD/tunnan og til ašeins lengri framtķšar mun veršiš stefna ķ 90-100 USD. Vit vitum bara ekki hversu langt er žangaš til. Og svo vitum viš ekki heldur hvort svo hįtt olķuverš getur stašiš undir góšum hagvexti.

Mikilvęgt er aš muna eftirfarandi: Eftir žvķ sem nśverandi olķulindir tęmast og rįšast žarf ķ sķfellt fleiri nż olķuverkefni, er lķklegt aš ójafnvęgi verši sķfellt algengara į olķumörkušum og veršsveiflur miklar. Žaš er raunveruleikinn sem unga kynslóšin mun žurfa aš takast į viš. 


Įhugaverš en įhęttusöm nįmuverkefni į Gręnlandi

Į Gręnlandi finnast fjölmörg svęši sem hafa aš geyma gimsteina og żmis veršmęt frumefni. Žar į mešal er gull og fleiri mįlmar.

Greenland-Hans-Egede-Nuuk-2Allt frį žvķ Hans Egede kom til Gręnlands snemma į 18. öld hafa menn leitaš svęša į Gręnlandi sem kunna aš vera įhugaverš fyrir nįmuvinnslu. Ķ lok 18. aldar stundušu Žjóšverjar kolavinnslu į Gręnlandi og į 19. öld komu Englendingar žar į fót koparvinnslu. Smįvęgilegur nįmurekstur įtti sér staš į Gręnlandi į 20. öld, en allt var žetta fremur lķtiš ķ snišum. Enda landiš erfitt yfirferšar, nįnast engir innvišir og nįmurnar óralangt frį mörkušunum.

Svo fór aš nįmuvinnsla lagšist svo til alveg af į Gręnlandi ķ upphafi tķunda įratugar lišinnar aldar (ž.e. um 1990). En eftir aš nż öld gekk ķ garš, 21. öldin, uršu breytingar sem endurvöktu mjög įhuga į nįmuvinnslu į Gręnlandi. Efnahagsuppgangurinn ķ Kķna jók eftirspurn eftir żmsum mįlmum og frumefnum. Og įriš 2009 fengu Gręnlendingar yfirrįš yfir nįttśruaušlindum sķnum.

Greenland_NALUNAQ GOLD MINE-2Žetta tvennt varš til žess aš stjórnvöld į Gręnlandi tóku aš undirbśa śtboš į leitar- og vinnsluleyfum į bęši olķu (į landgrunninu) og mįlmum og żmsum jaršefnum (į landi). Og įhuginn lét ekki į sér standa. Į nęstu įrum fengu fjölmörg fyrirtęki leyfi til aš leita mįlma og żmissa annarra efna į Gręnlandi (exploraition licenses) og nokkur vinnsluleyfi (exploitation licences) hafa veriš veitt. Į vefsvęši gręnlenska stjórnarrįšsins mį sjį heildarlista yfir žessi leyfi og er nżjasti listinn dagsettur 1. janśar s.l. (2016).

Žaš er athyglisvert aš samkvęmt frétt Višskiptablašsins ķ vikunni sem leiš er ķslenskt fyrirtęki, ARC hf (sem mun standa fyrir Arctic Resources Capital) handhafi tveggja af sex nįmuvinnsluleyfum į Gręnlandi. Žetta er reyndar ekki ķ samręmi viš gögn į vef gręnlenska stjórnarrįšsins. Žvķ žar kemur fram aš ARC (ARC Mining) er einungis skrįš fyrir einu leyfi, sem er leyfi nr. 2014/08. Og žar er um leitarleyfi aš ręša en ekki vinnsluleyfi. En žegar aftur į móti er fariš inn į vef dönsku landfręšistofnunarinnar (GEUS) mį sjį aš žar er tiltekiš aš ARC Mining ehf. hafi sannarlega fengiš śthlutaš tveimur vinnsluleyfum į Gręnlandi. Og žar mį reyndar lķka sjį aš vinnsluleyfin sem śthlutaš hefur veriš į Gręnlandi eru fleiri en sex - en žaš skiptir ekki öllu.

Greenland_NALUNAQ GOLD MINEŽessi tvö vinnsluleyfi ķslenska ARC eru annars vegar leyfi nr. 2014/07 og hins vegar leyfi nr. 2014/09. Žessi tvö leyfi eru vegna sinknįmu viš Qivaaqi eša Hudsonland, 150 noršur af Meistaravķk, og vegna gullnįmu viš Nakatagaq sušur af Daneborg. En af einhverjum įstęšum eru žessi tvö leyfi ekki tilgreind į fyrrnefndum lista gręnlensku landstjórnarinnar frį 1. febrśar s.l. (2016). En žau eru sem sagt skżrlega tilgreind į vef danska GEUS.

Ķ bįšum tilvikum viršist vera um aš ręša leyfi sem ķ reynd eru endurvakin. Ž.e. žarna hefur įšur veriš stunduš nįmuvinnsla og tękifęriš liggur ķ žvķ aš nįlgast nżjar ęšar į svęšinu. Um leiš eru nś žegar įkvešnir innvišir į umręddum svęšum, sem valda žvķ aš verkefnin eru ekki eins flókin eša dżr eins og ella vęri.

Zink-Price_2007-2016Žaš er įnęgjulegt aš ķslensk fyrirtęki og Ķslendingar séu farnir aš huga aš nżtingu veršmęta sem Gręnland hefur aš geyma. Um leiš er öll fjįrfesting af žessu tagi į Gręnlandi afar įhęttusöm. Og eins og stašan er į hrįvörumarkaši ķ dag er hępiš aš umrędd vinnsluleyfi munu skapa ARC arš į nęstu įrum. En žar aš kemur aš verš į mįlmum mun hękka į nż. Og žį kann nįmuvinnsla į Gręnlandi aš verša įbatasöm.


Bresk kolaorkuver loka

Einn mikilvęgasti žįtturinn ķ orkustefnu breskra stjórnvalda er fyrirhuguš lokun allra stórra kolaorkuvera ķ landinu. Žessari stefnu lżsti orkumįlarįšherra Breta, Amber Rudd, ķ nokkuš ķtarlegu mįli ķ nóvember sem leiš. Sbr. umfjöllun į vef breska stjórnarrįšsins.

UK-Coal_Rugeley-Power-Station-3Alls eru starfrękt um einn tugur stórra kolaorkuvera ķ Bretlandi. Samtals nota Bretar um 360-380 TWst af raforku į įri hverju, en notkunin sveiflast talsvert eftir vešurfari hverju sinni. Af heildarnotkuninni koma nś um 20 TWst įrlega erlendis frį, ž.e. meš sęstrengjum frį öšrum Evrópulöndum.

Af bresku innanlandsframleišslunni kemur hvorki meira né minna en um žrišjungur raforkunnar frį kolaorkuverunum. Lokanir kolaorkuvera hafa žvķ grķšarleg įhrif į breskan orkumarkaš. Og kalla į geysilega fjįrfestingu bęši ķ nżjum gasorkuverum, kjarnorkuverum og sęstrengjum sem flytja raforku. Auk meiri uppbyggingar vindorkuvera og annarrar framleišslu į endurnżjanlegri orku. Ķ grófum drįttum skiptist innanlandsframleišsla Breta į raforku meš eftirfarandi hętti:

  • Kolaorka um 30%.
  • Jaršgas um 30%.
  • Kjarnorka um 20%.
  • Endurnżjanleg orka um 20%.

UK-electricity-generationSamtals er uppsett afl bresku kolaorkuveranna um 20.000 MW eša rśmlega žaš. Algengt er aš hvert kolaorkuver sé nįlęgt 2.000 MW. Bara į nęstu tveimur įrum stendur til aš loka kolorkuverum sem samtals eru meš uppsett afl upp į mörg žśsund MW og framleiša hįtt ķ 10% af allri raforku ķ Bretlandi. Og įriš 2025 į aš vera bśiš aš loka öllum stóru kolaorkuverunum - sem nś framleiša um 30% allrar raforku ķ Bretlandi!

Strax ķ aprķl n.k. (2016) er rįšgert aš loka 2.000 MW kolaorkuverinu kennt viš Fiddlers Ferry ķ noršvestanveršur Englandi. Og į komandi sumri veršur raforkuframleišslu hętt ķ 1.000 MW Rugeley-kolaorkuverinu ķ Staffordskķri skammt austur af Wales. Um sama leyti stendur til aš loka 2.000 MW Ferrybridge-kolaorkuverinu ķ Miš-Englandi. Og lķtiš eitt noršar ķ Englandi į aš loka 2.000 MW Eggborough-kolaorkuverinu ķ mars 2017. Og svo framvegis.

UK-Coal_Eggborough-Power-StationRaforkan sme nś er framleidd ķ žessum stóru kolaorkuverum mun žvķ senn žurfa aš koma annars stašar frį. Mjög hęgt gengur aš reisa nż kjarnorkuver og žess vegna horfa menn einkum til žess aš byggja nż gasorkuver. Og um leiš fjįrfesta ennžį meira ķ vindorku og auka raforkutengingar viš nįgrannalöndin.

Žaš ętti žvķ engum aš koma į óvart aš bresk stjórnvöld horfi m.a. til žess aš sęstrengur verši lagšur milli Bretlands og Ķslands. Sem aš sjįlfsögšu er bara eitt af fjölmörgum orkuverkefna sem Bretar eru aš skipuleggja. Žar į mešal er sęstrengur til Noregs, sęstrengur til Danmerkur, nż kjarnorkuver og nż gasorkuver.

Žarna mį tala um sannkölluš vatnaskil ķ breskum raforkumįlum. Žessi žróun bżšur upp į margvķsleg tękifęri fyrir žį sem geta bošiš fram įhugaverš orkuverkefni. Sérstaklega ef žau valda lķtilli kolefnislosun, bjóša stöšuga raforkuframleišslu og samkeppnishęft verš. Žarna er vatnsafliš ķ algeru lykilhlutverki. Og žegar litiš er til orku af žessu tagi er Ķsland augljós kostur.

Iceland-UK-bicc-meeting-nov-2013Viš vitum ekki ennžį hvort Ķsland mun nżta sér žau tękifęri sem orkustefna Bretlands felur ķ sér. Nišurstašan žar um mun vęntanlega rįšast af tveimur meginatrišum. Ķ fyrsta lagi žvķ hvort bresk stjórnvöld munu ķ reynd verša tilbśin aš tryggja ķslenskri raforku svo hįtt verš aš verkefniš verši fjįrhagslega mjög įhugavert fyrir Ķslendinga. Og ķ öšru lagi mun žetta rįšast af žvķ hvort ķslensk stjórnvöld munu grķpa slķkt tękifęri - eša lįta śrtöluraddir į vegum śtlendu stórišjunnar hér kęfa tękifęriš. Loks veršur svo einhver aš sjįlfsögšu aš hafa įhuga į aš eiga og reka sęstrenginn og fjįrmagna hann. Žarna eru žvķ żmsir lausir endar - ennžį.


Žegar Nixon bannaši olķuśtflutning

Ķ desember sem leiš (2015) uršu žau tķmamót vestur ķ Bandarķkjunum aš olķuskip lét śr bandarķskri höfn - fullhlašiš og meš stefnuna į śtlönd! 

Nixon-China-Chou-1972Bandarķkjažing hafši žį nżaflétt rśmlega fjörutķu įra banni į śtflutning į bandarķskri hrįolķu. Žetta var bara fyrsta olķuskipiš af mörgum sem į nęstunni mun flytja bandarķska hrįolķu til śtlanda. Og nśna berast t.a.m. fréttir af žvķ aš skip meš fyrsta farminn af bandarķskri olķu til Kķna sé į leišinni žangaš. Nś žegar heil 44 įr eru lišin frį žvķ Richard Nixon, žįverandi Bandarķkjaforseti, fór til Kķna aš hitta Maó. Og Bandarķkin og Communist China tóku loks upp stjórnmįlasamband. 

Ķ tilefni af žessum bandarķska hrįolķu-śtflutningi, er ekki sķšur skemmtilegt aš rifja upp sjónvarpsįvarp Nixons sķšla įrs 1973. Žegar hann flutti landsmönnum sķnum tķšindi um orkukreppuna sem skollin vęri į žjóšinni. Žar sem hann, ansiš brśnažungur, tjįši žjóš sinni aš hśn mętti helst ekki nota bķlinn į sunnudögum. Og yrši aš keyra hęgar. Og spara hśshitun (sem var į žessum tķma aš miklu leyti olķukynding).

Nixon-on-Energy-Policy_Nov-25-1973Fyrir ökuglaša Bandarķkjamenn meš sitt olķukynta heimili og raforkuvędda eldhśs, var žetta ekki neinn glešibošskapur. Žess vegna reyndi öšlingurinn hann Nixon aš stappa stįlinu ķ žjóš sķna. Meš žvķ m.a. aš minna hana į aš bensķnsölubann yfir helgar myndi t.d. leiša til žess aš fólk ętti meiri kósż tķma heima; „spend a little more time at home“. Og kreisti fram sitt einstaka glott.

Sjįlfur myndi Orkubloggarinn gjarnan vilja feršast žarna aftur til 1973. Og į afar aušvelt meš aš sjį sjįlfan sig sitja notalega viš vökvastżriš į sjįlfskipta dollaragrķninu. Og lišast įfram į 50 mķlna max speed - samkvęmt fyrirmęlum Nixons - innan um olķuasna eša eldflugur einhvers stašar ķ Sušurrķkjunum. Į föstudagssķšdegi. Žvķ žaš var jś ekki lengur hęgt aš fį bensķn į drekann um helgar!

1971-Cadillac-Fleetwood-Eldorado-ConvertibleŽessi ljśfi fólksbķll į myndinni, Cadillac Eldorado, vęri t.a.m. upplagšur fyrir Orkubloggarann. Ekki nema nett tęp 2,500 kg og pķnkuponsu 400 hestafla įtta lķtra vél. Sem sagt sannkallašur sparibaukur! Śff - ķmyndiš ykkur hljóšiš žegar stigiš var létt į benķsgjöfina į žessu stįltryllitęki. Those were the days!

En Adam var ekki lengi ķ Paradķs. Nś voru įrans Sįdarnir į góšri leiš meš aš eyšileggja stemninguna. Tilefni olķusparnašarašgeršanna var aušvitaš įstandiš ķ Miš-Austurlöndum. Žar sem helstu olķuflutningsrķkin sęttu sig ekki viš stušning vestursins viš Ķsrael. Og voru svo óforskömmuš aš setja śtflutningsbann į olķu.

Theo-T_exports-first-US-OilEn snśum aftur til nśtķmans og nżs upphafs aš bandarķskum olķuśtflutningi. Ķ desember į žvķ herrans įri 2015. Žaš var aušvitaš višeigandi aš žessi fyrsta bandarķska hrįolķa sem flutt var śt žarna ķ desember sem leiš, skv. hinni almennu nżsamžykktu heimild žingsins ķ Washington DC, sigldi śr höfn frį Lķkama Krists ķ gamla olķufylkinu Texas. Texas hefur einmitt undanfarin įr upplifaš nżtt olķuęši ķ formi tight oil (shale oil). Og žaš er žessi nżja olķuvinnsla sem hefur valdiš žvķ aš žörf Bandarķkjanna fyrir innflutta olķu hefur į skömmum tķma snarminnkaš. 

US-Crude-Oil-Production-Imports-Consumption_1950-2015Meš hlišsjón af žessum tķmamótum er kannski vert aš rifja upp olķuśtflutningssögu Bandarķkjanna. Svona rétt ķ hnotskurn.

Bandarķkjamenn hófu mjög snemma aš flytja śt olķu. Strax upp śr 1910 var žetta oršinn góšur bissness. Og žegar komiš var fram į fjórša įrtug 20. aldar var Japan oršiš afar mikilvęgur višskiptavinur. Žaš breyttist eftir aš žeir geršust įrįsargjarnir og 1940 bannaši Roosevelt forseti olķuśtflutning til Japans (fram aš žvķ fékk Japan um 80% allrar olķu sinnar frį Bandarķkjunum!). Žessi įkvöršun var vafalķtiš ein af orsökum žess aš rįšist var į Perluhöfnina į Hawaii 1941. Og andvaraleysi Bandarķkjahers meš ólķkindum.

Į tķmum heimsstyrjaldarinnar sķšari reiddu bandamenn ķ Evrópu sig mjög į bandarķska olķu. En meš ępandi efnahagsuppgangi vestra eftir strķšiš, žurftu Bandarķkjamenn sjįlfir sķfellt meira į olķunni sinni aš halda. Og fóru meira aš segja aš flytja inn olķu. Upp śr 1970 uršu svo žau tķmamót aš olķuframleišslan vestra nęgši ekki lengur til aš uppfylla eftirspurnina innanlands (sbr. grafiš hér aš ofan). Ķ fyrsta sinn ķ sögunni uršu Bandarķkin hįš innfluttri olķu.

Yom-Kippur-oil-embargo-1973Žaš varš žvķ mikill taugatitringur westur ķ Washington žegar enn eitt strķšiš skall į milli Ķsrael og Arabarķkjanna. Haustiš 1973. Žetta var strķšiš kennt viš helgidaginn Yom Kippur. Og nś įkvįšu Arabarķkin aš nżta tękifęriš til aš žrżsta į Vesturlönd og settu į įšurnefnt śtflutningsbann į olķu vegna bandamanna Ķsrael.

Žar meš lokašist į olķuśtflutning til Bandarķkjanna. En žó ekki algerlega, žvķ Arabarķkin létu Bandarķkjaher njóta undantekninga. Enda hefši Bandarķkjaher ķ Vķetnam fljótt oršiš eldsneytislaus og Arabarķkin vissu aš žaš bęri of įhęttusamt aš ganga svo langt. Ž.a. herinn fékk sķna olķu - en ekki bandarķskur almenningur. Fyrir vikiš fór brįtt a bera į eldsneytisskorti vestra.

Nixon-oil-dependenceNixon kynnti nś olķusparnašarašgerširnar og greip til żmissa stjórnvaldsįkvaršana sem fólu ķ reynd ķ sér śtflutningsbann į bandarķska olķu. Žetta er aš vķsu nokkur einföldun, žvķ bandarķski olķuišnašurinn hafši um įratugaskeiš notiš mikillar verndar gagnvart ódżrri innfluttri olķu frį Miš-Austurlöndum. Śtflutningsbanniš kom žvķ eiginlega ķ staš allskonar verndarašgerša sem haft höfšu žann tilgang aš sporna gegn samkeppni viš bandarķska olķuframleišendur. Og žaš er athyglisvert aš nżlega var žetta śtflutningsbann Rķkharšs Nixon į bandarķska olķu nefnt a fine example of the perverse effects of protectionism. Ķ grein ķ Economist.

Žaš fór reyndar svo aš OPEC og Arabarķkin létu brįtt af olķuśtflutningsbanni sķnu. Og Bandarķkin gįtu óhindraš flutt inn olķu žašan, en į žessum tķma var vel aš merkja mest öll olķuvinnslan viš Persaflóa ķ höndum vestręnna olķufyrirtękja. En olķuframleišsla ķ Bandarķkjunum hafši nįš toppi og fór nś hnignandi. Og žar meš uršu Bandarķkjamenn smįm saman sķfellt hįšari innfluttri olķu.

Alaska-Oil-Pipeline-ConstructionAlaskaolķan veitti aš vķsu tķmabundinn létti og į nķunda įratugnum minnkaši innflutningsžörf Bandarķkjanna verulega. Žar kom einnig til erfitt efnahagsįstand į žessum tķma, sem dró śr olķueftirspurn.

En Alaskaolķan dróst jafnhratt saman og hśn kom - og brįtt jókst innflutningsžörfin į nż. En upp śr įržśsundamótunum kom svo nżr bjargvęttur - ķ formi Tight Oil.

Sś olķa, įsamt aukinni olķuvinnslu śr kanadķskum olķusandi, var ķ reynd ekkert annaš en skżrt tįkn um hįtt olķuverš. Nś var sem sagt oršiš hagkvęmt aš sękja olķu sem vitaš var af ķ jöršu ķ žunnum lögum vķša um Bandarķkin og žó einkum undir sléttunum ķ Texas og N-Dakóta. Fram aš žessu veriš alltof dżrt aš vinna žessa olķu, en nś var olķuverš oršiš svo hįtt aš žetta varš rķfandi bissness.

US-Oil-Production_1990-2040-2014Žessi nżja olķuvinnsla, įsamt sķfellt sparneytnari bifreišum, hefur nś oršiš til žess aš olķuinnflutningažörf Bandarķkjanna hefur sķšustu įrin minnkaš hreint ótrślega hratt. Öll žessi žróun kemur vel fram į grafinu hér ofar ķ greininni. Stóra spurningin nśna er hversu lengi žessi nżja olķuvinnsla - tight oil fracking - nęr aš halda ķ horfinu. Žaš veršur ekki mjög lengi ef marka mį spį bandarķska orkumįlarįšuneytisins, sbr. grafiš hér til hlišar.

Žegar litiš er į tölur um olķunotkun og innflutningsžörf Bandarķkjanna į olķu kemur vel aš merkja ķ ljós aš olķubśskapur Bandarķkjanna nśna er lķtt skįrri en var 1973 - žegar Nixon bannaši olķuśtflutning. Bandarķkjamenn eru sem sagt ķ dag įmóta stór olķuframleišandi og var 1973 0g eru i dag ekkert sķšur hįšir innfluttri olķu en var žį! Žar aš auki er bśist viš aš framleišsla Bandarķkjanna į tight oil nįi brįtt hįmarki - og muni svo fara hnignandi.

ford-f150-aluminumŽess vegna eiga varnašarorš Nixon vęntanlega alveg jafn vel viš ķ dag eins og žį. Og žess vegna kemur nokkuš į óvart aš Bandarķkjažing skuli nś hafa leyft śtflutning į hrįolķu. Žarna viršist meira horft til hlutabréfaveršs bandarķsku olķufyrirtękjanna fremur en hagsmuna almennings af žvķ aš eiga ašgang aš bandarķskri olķu til framtķšar. 

Og įstandiš ķ Miš-Austurlöndum nśna er varla mikiš skįrra en var žarna 1973. Enda var Obama alls ekki sįttur viš śtflutningsleyfi žingsins - en lét žó gott heita.

US-Gasoline-prices_1994-2016En fyrst aš olķuverš er nś komiš ķ og jafnvel undir 30 USD/tunnu mętti kannski hugsa sér aš Kanar fari aftur aš smķša almennilega bķla. Śr stįli! Žvķ hver žarf įlbķladós žegar galloniš af bensķni kostar oršiš minna en skitna tvo dollara? Brįšum getur mašur kannski aftur bešiš um Wipe the Windows, Check the Oil, and Dollar Gas!


Risavaxiš vindorkuverkefni Dong Energi

Žaš er bjart yfir fjįrfestingu ķ evrópskri vindorku į hafi śti žessa dagana. Danska Dong Energi hefur įkvešiš aš rįšast ķ risavaxna fjįrfestingu ķ vindorku utan viš strönd Bretlands. Žetta veršur langstęrsta vindorkuver heims ķ sjó; heil 1.200 MW. Žrįtt fyrir stęršina er žetta einungis hugsaš sem fyrsti įfangi af žremur. Ef allt gengur vel er rįšgert aš žarna verši alls sett upp heil 4.000 MW.

Dong-Wind-OffshoreTil samanburšar mį nefna aš allar aflstöšvar Landsvirkjunar eru rétt innan viš 2.000 MW. Og ķ dag er stęrsti vindorkuklasinn af žessu tagi, London Array, 630 MW. London Array var reist į įrunum 2009-2012 og einnig žar er Dong į mešal hluthafanna. Danska Dong Energi sér žvķ bersżnilega mikla möguleika ķ nżtingu breskrar vindorku.

Ķ žvķ sambandi er gaman aš nefna aš ķ desember sem leiš (2015) setti London Array einmitt nżtt framleišslumet. Žegar žaš skilaši alls 369 GWst yfir mįnušinn. Sem er hreint ótrślega mikiš rafmagn - žvķ žetta er įmóta mikiš eins og mįnašarframleišsla Fljótsdalsstöšvar (Kįrahnjśkavirkjunar). Og samt er uppsett afl London Array (630 MW) minna en ķ Kįrahnjśkavirkjun (690 MW)!

Wind-Turbine-Offshore-UK Viš Ķslendingar getum žó „huggaš“ okkur viš žaš aš kostnašurinn viš London Array var um tvöfaldur sį sem Kįrahnjśkavirkjun kostaši. Og svona mikil framleišsla hjį London Array og öšrum slķkum vindorkuverum er sjaldgęf, enda kallar žetta į mjög góšan vind yfir mįnašartķmabil. Sem er einmitt lķklegri śti į sjó en į landi. Žess vegna žykja svona vindorkuver, stašsett utan viš ströndina, įhugaverš leiš til aš auka framleišslu gręnnar raforku. Og žį sérstaklega ķ löndum sem ekki bśa yfir miklu vatnsafli. Eša hafa tekiš vatnsaflssvęši frį vegna nįttśruverndarsjónarmiša, sbr. Noregur žar sem nżting vindorku fer nś vaxandi. Žar nemur įrleg raforkuframleišsla meš vindmyllum nś um 2,2 TWst. Sem slagar hįtt ķ sex mįnaša framleišslu Kįrahnjśkavirkjunar.

En snśum okkur aftur aš hinu nżja risaverkefni Dong Energi ķ bresku vindorkunni. Žaš var sķšla įrs 2014 sem bresk stjórnvöld sömdu viš Dong og samstarfsašila žess um 1.200 MW Hornsea. Meš samningunum skuldbinda bresk stjórnvöld sig til aš greiša Dong sem samsvarar um 210 USD/MWst (mišaš viš nśverandi gengi) fyrir raforkuna. Sem žarna veršur til fyrir tilstilli vindsins. Samningurinn er til 15 įra og er hluti af žeirri orkustefnu Bretlands aš liška fyrir fjįrfestingum ķ gręnni orku og takmörkun į kolefnislosun. Nokkru sķšar keypti Dong ašra hluthafa śt śr verkefninu. Og žaš var svo fyrir fįeinum dögum aš Dong tók lokaįkvöršun um žessa risafjįrfestingu. Sem veršur nįlęgt 6 milljöršum USD.

Dong-Hornsea-One-MapAllt er stórt viš Hornsea-verkefniš. Nema hafdżpiš, sem žarna er einungis 20-40 m. Svęšiš sjįlft er um 400 ferkm aš stęrš og liggur į bilinu 100-150 km austur af Grimsby og Hull ķ Jórvķkurskķri.

Samtals verša žarna reistir allt aš 240 turnar. Og hver hverfill veršur į bilinu 5-8 MW. Sem er meš žvķ allra stęrsta sem žekkist ķ vindorkunni. Žarna er žvķ um aš ręša tķmamótaverkefni.

Žaš veršur Siemens sem mun smķša žessar risarellur. Ķ hęstu stöšu munu blöšin į vindmyllunum nį allt aš 200 m yfir sjįvarmįl. Gert er rįš fyrir aš fyrstu spašarnir į svęšinu byrji aš snśast į įrinu 2019 og aš lokiš verši viš framkvęmdirnar 2020. 

UK-Wind-Offshore-Capacity-Development_2010-2020_2015Žetta risaverkefni er einungis eitt af mörgum  vindorkuverkefnum sem eru nś ķ gangi ķ bresku lögsögunni. Fyrir vikiš stefnir allt ķ aš afl žessara orkuvera viš Bretland fari śr nśverandi 5.000 MW og ķ um 11.000 MW įriš 2020!

En žetta er lķka góš įminning um žaš hversu įhugavert žaš er fyrir Breta aš tengjast Ķslandi meš raforkustreng. Og fį žannig raforku į miklu lęgra verši en žessi vindorka kostar. Um leiš myndu žeir žį borga okkur margfalt hęrra orkuverš en žaš sem stórišjan hér er aš borga. Žess vegna er sęstrengur jįkvęšur fyrir bįšar žjóširnar; bęši Breta og okkur Ķslendinga.

Wind-Offshore-SOV-2Aš lokum mį nefna aš žaš er enn einn ķslenskur vinkill į žessu breska vindorkuverkefni žarna utan viš Hull og Grimsby. Žvķ žaš eru einmitt verkefni af žessu tagi sem gefa Fįfni Offshore gott tękifęri til aš breyta Fįfni Viking ķ Service Operation Vessel. En žaš er önnur saga.


Flabeg gerir žaš gott ķ Marokkó

Snemma į ferli Orkubloggsins birtist fęrsla žar sem fullyrt var aš žżska „Flabeg sé įhugaveršasta fyrirtękiš ķ CSP-speglabransanum“. Nś rśmum sjö įrum sķšar mį segja aš žetta hafi sannast. Įriš 2013 var Flabeg keypt af risastórum arabķskum fjįrfestingasjóši, ACWA Holding, og nś ķ febrśar 2016 er speglatękni Flabeg aš baki glęnżju og stęrsta speglaorkuveri heimsins. Sem er Ouarzazate-sólarorkuveriš sunnarlega ķ Marokkó.

Marocco-Ouarzazate-CSP-plantUmrędd sólarorkutękni gengur śt į žaš aš safna sólgeisluninni ķ brennipunkt meš risastórum speglum (oft ķhvolfum en einnig eru žarna dęmi um flata spegla). Į ensku er talaš um Concentrated Solar Power eša CSP. Meš žessari ašferš nęst aš mynda mikinn hita sem nżtist til aš skapa gufužrżsting sem knżr tśrbķnu. Žar aš auki mį nota hitann til aš hita upp sérstaka saltlausn, sem geymd er į stórum tönkum, og nżta žann hita til aš knżja hverfilinn fram eftir kvöldi, vel eftir aš dimmt er oršiš.

Žetta er sem sagt snišug ašferš til aš framleiša rafmagn. En lķka nokkuš dżr ašferš. Stofnkostnašurinn er mikill og ętlaš er aš framleišslukostnašur žessarar raforku yfir lķftķma orkuversins sé oft nįlęgt 200 USD/MWst. Sem er t.d. um eša rśmlega tķfalt žaš verš sem Landsvirkjun er nś almennt aš selja raforkuna į til stórišjunnar hér (ž.e. mešalverš įn flutnings, m.v. nśverandi įlverš).

Marocco-Ouarzazate-CSP-plant-2Žetta CSP hljómar aušvitaš sem afar dżrt rafmagn. En ķ reynd er žetta t.a.m. ekki svo mikiš dżrara en sem nemur kostnaši viš aš framleiša raforku meš stórum vindrafstöšvum utan viš ströndina (offshore wind). Slķkt er oršiš algengt t.d. ķ Danmörku og Bretlandi.

Vķša śti ķ heimi er sem sagt įlitiš žokkalegt ef unnt er aš auka gręna rafmagnsframleišslu jafnvel žó svo veršiš sé nįlęgt 200 USD/MWst. Žess vegna er CSP į žokkalegasta skriši. Žaš er engu aš sķšur svo aš žessi speglatękni hefur įtt nokkuš erfitt sķšustu įrin. Į tķmabili voru uppi miklar įętlanir um stórfellda uppbyggingu svona sólarorkuvera vķša ķ löndunum viš Mišjaršarhaf; allt frį Spįni og Marokkó til Tśnis og Egyptalands. Vinnuheiti žeirrar įętlunar var Desertec og aš henni komu mörg stęrstu og öflugustu fyrirtęki Evrópu. En žegar nišursveifla varš ķ evrópska sólarokuišnašinum, m.a. vegna undirboša į kķnverskum sólarsellum, fór aš žrengja aš hjį fyrirtękjum ķ žessum speglabransa. Og žegar arabķska voriš 2011 umbreyttist ķ hrikaleg innanlandsvandamįl og įtök vķša ķ N-Afrķku, var oršiš augljóst aš įętlanir Desertec myndu ekki verša aš veruleika - ķ bili. 

Marocco-Ouarzazate-CSP-mapŽegar žarna var komiš viš sögu voru fyrirtękin sem höfšu haft hug į aš taka žįtt ķ uppbyggingu stórra speglaorkuvera ķ Marokkó farin aš draga sig ķ hlé eitt af öšru. En stjórnvöld ķ Marokkó dóu ekki rįšalaus. Og tókst aš fjįrmagna verkefniš meš ašstoš Alžjóšabankans (World Bank). 

Ouarzazate-sólarorkuverkefniš er hluti af metnašarfullum įętlunum stjórnvalda ķ Marokkó um aš setja upp um 2.000 MW af sólarorkuverum fram til įrsins 2020. Ouarzazate veršur alls 580 MW og veršur reist ķ žremur įföngum.

Fyrsti įfanginn, sem nś er veriš aš ljśka viš og nefnist Noor 1, er 160 MW og samanstendur af hundrušum žśsunda ķhvolfum speglum sem standa ķ löngum röšum žarna ķ aušninni. Og žaš eru einmitt žessir speglar sem koma frį... engum öšrum en besta vini Orkubloggarans ķ Žżskalandi; Flabeg!

Marocco-Ouarzazate-CSP-plant-3Žetta veršur mikilvęgur įfangi fyrir Marokkó ķ žeirri višleitni aš auka raforkuframleišslu sķna. Įriš 2017 į framkvęmdum viš Noor 2 og Noor 3 (ž.e. hina tvo įfanga verkefnisins) svo aš vera lokiš. Og svo viršist sem žetta merka sólarokuverkefni sé prżšileg stašfesting į žvķ aš upphafleg įform Desertec voru alls ekki śt ķ hött. Žó svo ennžį kunni aš vera ansiš langt ķ aš raforka frį sólarorkuverum ķ N-Afrķku verši śtflutningsvara til landanna noršan Mišjaršarhafsins.


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband