Olíuballið er byrjað!

Iðnaðarráðherra tilkynnti í dag "upphaf fyrsta útboðs vegna leyfa til rannsókna og vinnslu kolvetna á landgrunni Íslands". 

Vonandi verður þetta gott og fjörugt ball!

Orkubloggarinn er samt hálf svekktur. Ekki vegna þess að hann hefur undanfarið verið gagnrýndur fyrir leiðinda svartsýni vegna Drekasvæðisins. O-nei.

Heldur vegna þess, að fyrr í dag fékk Orkubloggið fremur daufleg skilaboð erlendis frá. Frá manni sem er hátt settur í olíubransanum og hefur skoðað Drekasvæðið og öll gögn um það. Í skilaboðunum segir m.a. eftirfarandi:

"With the very bad petroleum tax law I doubt that there will be many if any companies interested. The tax is not only high, but also unpredictable and containing very unusual elements."

Samkvæmt þessu er ekki nóg með að búið sé að ýkja upp væntingar vegna Drekasvæðisins. Heldur hefur stjórnvöldum tekist að búa til skattaumhverfi, sem mun fæla mörg ef ekki öll olíufyrirtæki frá Drekanum.

Þetta er allt saman mjög athyglisvert. Orkubloggið veit reyndar frá fyrstu hendi um nokkur olíufélög - bæði stór og smá - sem ætla að segja pass við Drekasvæðinu í þetta sinn. Bloggið yrði aftur á móti talsvert undrandi ef StatoilHydro sækir ekki um leitarleyfi.

-----------------------------------------------------

Upphaf útboðsferils olíuleitar á Drekasvæði

22.1.2009

Iðnaðarráðuneyti fréttatilkynning Nr. 1/2009

Í dag fimmtudaginn 22. janúar kl. 12:00 mun iðnaðarráðherra Össur Skarphéðinsson opna vefsíðu vegna olíuleitar á Drekasvæði. Þar með markast upphaf fyrsta útboðs vegna leyfa til rannsókna og vinnslu kolvetna á landgrunni Íslands. Á vefsíðunni er að finna gögn er varða útboð rannsóknarleyfa til olíuleitar hér við land. Umsjón með útboðinu og þeim sérleyfum sem af því kunna að leiða er í höndum Orkustofnunar, en útboðstímabilið varir til 15. maí 2009.  

Opnun vefsíðunnar mun fara fram í húsakynnum Orkustofnunar, Grensásvegi 9, Reykjavík. Fjölmiðlum gefst við þetta tækifæri kostur á að fræðast nánar um útboðið hjá fulltrúum iðnaðarráðuneytis og Orkustofnunar.

Reykjavík 22. janúar 2009

http://www.idnadarraduneyti.is/Forsida_IVR/nr/2681

Nýtt Ísland í fæðingu?

Á Silfri Egils Helgasonar á vefnum eyjan.is hefur nokkur umræða spunnist um færslur Orkubloggsins um Drekasvæðið.

Í sumum athugasemdum þar er málflutningur Orkubloggsins vegna Drekans sagður fullur af neikvæðni, röfli og tuði. Sbr. t.d. eftirfarandi komment "Þessi Ketill, sem er lögfræðingur/ viðskiptafræðingur en EKKI jarðfræðingur eða orkufræðingur, segir að við ættum ekki að vera leita að olíu vegna þess hve olíuverðið er lágt núna".

Kannski er það veikleiki hjá þeim sem stendur að Orkublogginu, að trúa ekki á skyndilausnir og vera fremur jarðbundinn en ekki stórhuga skýjaglópur. Það má vel vera. En tilefni er til að taka eftirfarandi fram:

Gagnrýni mín vegna Drekasvæðisins er af tvennum toga.

Í fyrsta lagi tel ég útí hött að menn séu að setja fram spár um að allt að 20 milljarðar tunna af olíu finnist á Drekasvæðinu (og þar af helmingurinn Íslandsmegin). Ég er á því að slíkar tölur séu hreint fáránlega bjartsýnar og byggi ekki á neinum vitrænum rökum. Maður þarf hvorki að vera "jarðfræðingur eða orkufræðingur" til að sjá það. Það nægir að skoða til samanburðar hversu stórar olíu- og gaslindir hafa fundist hjá öðrum ríkjum, sbr. færslan "Æpandi bjartsýni".

Þjóðin var í mörg ár blekkt um sterka stöðu íslensku bankanna. Á nú að blekkja þjóðina með einhverjum þokukenndum draumum um olíu? Draumum sem eru ekki í neinu samræmi við það, sem líklegt er. Vissulega er umtalsverður möguleiki á að einhver olía finnist á Drekasvæðinu. En að láta sér detta í hug að þar verði unnt að finna og vinna svo mikla olíu að Ísland verði eitt mesta olíuríki Evrópu, er hrein óskhyggja.

Í annan stað álít ég hættu á að efnahagsástandið núna minnki verulega áhugann á svæðinu. Og auki um leið hættu á því, að árangurinn af leitinni verði slakur. Verði árangurinn af leitinni fyrstu árin slakur, er líklegt að olíufélögin verði fljót að beina kröftum sínum annað. Rétt eins og amerísku olíufélögin virðast nú hafa misst áhugann á færeyska landgrunninu. Þess vegna væri hugsanlega skynsamlegt að doka aðeins við með Drekasvæðið, þar til samdrátturinn er genginn yfir.

Ég veit um olíufélög sem voru að spá í að sækja um leitarleyfi á Drekasvæðinu, en hafa hætt við vegna efnahagsástandsins. Þetta veit ég af þeirri einföldu ástæðu að ég er vel tengdur, þekki menn í olíuiðnaðinum bæði austan hafs og vestan og hef auk þess haft beint samband við forstjóra nokkurra olíufélaga; bæði stórra og smárra. Áhuginn á Drekasvæðinu núna er minni en ella út af viðsjárverðu efnahagsástandi. Svo einfalt er nú það.

Það er líka útí hött að tala um að Ísland verði í einhverju ljúfu samstarfi við Norðmenn um olíuvinnsluna - eins og talað er um í sumum athugasemdum við áðurnefnda færslu á Eyjunni. Eins og útboðsferlið lítur út, verða norsk olíufyrirtæki ekki með neina sérstöðu umfram önnur olíufyrirtæki. Og ekkert sérstakt samstarf í gangi milli íslenskra stjórnvalda og Norðmanna.

Íslensk stjórnvöld hafa reyndar enga stefnu um að byggja hér upp sérþekkingu í olíuiðnaði. Norðmenn fóru aðra leið – þeir lögðust ekki svo lágt að selja bara olíuréttindin í sinni lögsögu. Heldur varð norska ríkið þátttakandi í vinnslunni. Og þess vegna eiga Norðmenn nú eitt öflugasta olíufélag í heimi – StatoilHydro. Og gríðarlega öflugan norskan olíuiðnað sem starfar að verkefnum út um allan heim.

Það er athyglisvert að StatoilHydro er – afsakið orðbragðið – ríkisfyrirtæki. Sem Íslendingum þykir víst flestum vera hreinn viðbjóður. Sem er kannski ekki svo skrýtið. Því hér á landi hafa stjórnvöld aldrei haft þroska til að stunda atvinnustarfsemi. Slíkt hefur ævinlega verið kæft í hagmunapoti hálfspilltra stjórnmálamanna og sérhagsmunahópa. Það er ömurleg arfleifð íslenskra stjórnmála.

Hér á landi hefur hagnaðurinn af orkuvinnslu Orkuveitu Reykjavíkur farið í bruðl og dekurverkefni. Og leyniorkuverðs-fyrirtækið Landsvirkjun er líklega nánast á hausnum þessa dagana. Eftir 40 ára starf. Aðallega vegna lélegra orkusölusamninga, þar sem áhættunni er velt af álfyrirtækjunum og yfir á Landsvirkjun. Gæfulegt eða hitt þó heldur.

Orkubloggið tortryggir íslensk stjórnvöld stórkostlega - ekki síst þegar kemur að orkumálum. Nú fárast menn yfir því að Ólafur í Samskipum og fleiri, hafi gert samninga sem settu áhættuna á Kaupþing eða aðra banka, en gerðu þá sjálfa stikkfrí ef illa færi. Ekki ætla ég fara að verja hann Óla – öðru nær. En svo læra börnin sem fyrir þeim er haft. Íslenskir stjórnmálamenn hafa í gegnum tíðina reynst þjóðinni miklu dýrkeyptari en nokkur útrásarvíkingur. Það hefur bara allt verið í leyni og allt nafnlaust í skjóli hinna andlitslausu stjórnvalda. Bæði orsakir og afleiðingar þessarar pólitíkur, hafa í gegnum tíðina drukknað í endalausum gengisfellingum krónunnar. Hér á landi var SÍS og Kolkrabbanum einfaldlega haldið á floti með gengisfellingum og einokun - á sambærilegan hátt og gengi bankanna var haldið uppi síðustu misseri og ár með sýndargerningum í anda Stím og Katar.

Meira að segja dómstólarnir hafa verið leiksoppur í höndum framkvæmdavaldsins. Og gott ef þessi leikur á ekki barrrasta að halda áfram, þrátt fyrir að spilverkið sem stjórnmálamennirnir bjuggu til hafi nú sprungið framan í þjóðina. Við heyrum öll hinn ömurlega falska tón að baki kosningaloforðunum. En höfuðpaurarnir í þessu hroðalega leikriti sitja sem fastast, hvort sem er í ríkisstjórn, Fjármálaeftirliti, Seðlabanka eða á Alþingi. Allt í anda þeirrar valdkúgunar, sem íslenska þjóðin hefur aldrei náð að hrista af sér, þrátt fyrir 90 ára "fullveldi" og rúmlega 60 ára "sjálfstæði".

Í dag er ég í afskaplega góðu skapi. Því ég er nýbúinn að verða vitni að hreint stórkostlegum atburði. Því, þegar Obama tók við forsetaembættinu westur í Washington. Ég samfagna Bandaríkjamönnum að vera lausir við drullusokkana Bush og Cheney. Ég samfagna Bandaríkjamönnum og veröldinni allri að Obama skuli hafa sigrað forsetakosningarnar og að hann skuli nú hafa tekið við forsetaembættinu. Og í leiðinni langar mig að biðja um Nýtt Ísland. Og að hér verði vatnaskil í íslenska stjórnkerfinu. Vinsamlegast.

Bakkafjarðar-Soldáninn

Fyrir nokkrum dögum kynnti pattaralegur iðnaðarráðherra Íslands, olíudrauma sína fyrir íbúum Bakkafjarðar, Vopnafjarðar og annarra þeirra sem búa á norðausturhorni Klakans góða. Í nágrenni Drekasvæðisins.

Og ráðgjafar iðnaðarráðherrans, Norsararnir frá Sagex Petroleum, segja okkur að hugsanlega finnist 10 milljarðar tunna af olíu á Drekasvæðinu íslenska. Þetta hljómar óneitanlega vel.

Vegna olíubjartsýninnar sem nú ríkir bæði í hjarta Orkubloggsins, iðnaðarráðherra og nágranna Drekans varð blogginu hugsað til Soldánsins af Brúnei. Einfaldlega vegna þess að Brúnei er einmitt með álíka marga íbúa og Ísland og býr yfir svipuðu olíumagni og nú er verið að spá á Drekasvæðinu.

En fyrst smá upprifjun fyrir lesendur bloggsins. Sagex segir sem sagt að hugsanlega finnist 10 milljarðar tunna af olíu Íslandsmegin á Drekasvæðinu. Það er næstum helmingur af allri olíu- og gasvinnslu Norðmanna í 35 ár (1971-2005). Og um þriðjungur af allri framleiðslu þeirra frá upphafi og fram í nóvember á nýliðnu ári.

Þessi samanburður Orkubloggsins er vel að merkja byggður á nýjustu og ferskustu tölum, sem til eru í norska olíumálaráðuneytinu. Bloggið hafði nefnilega samband við menn þar á bæ í gær, til að þetta færi ekkert á milli mála. Já - tímabilið 1971-2008 komu í land 21,4 milljarðar tunna af olíu og 8,2 milljarðar tunna af gasi úr norska landgrunninu öllu. Gasmagnið er hér umreiknað í s.k. oil-equivalents, sem kannski mæti þýða sem "olíujafning" á íslensku.

Samtals jafngildir því öll olíu- og gasframleiðsla Norðmanna frá upphafi og fram í nóvember s.l. 29,6 milljörðum tunna. Og enn skal minnt á, að samkvæmt orðum Sagex getur framleiðslan á Drekasvæðinu einu orðið 20 milljarðar tunna – þar af 10 milljarðar Íslandsmegin.

Það er varla annað hægt en hrista höfuðið yfir þessar algerlega ótímabæru og nánast kjánalegu bjartsýnisspá Sagex. Og það er eiginlega hálf sorglegt að íslenskir fjölmiðlar grípi þessa tölu á lofti. En Orkubloggið hefur líklega tuðað nóg um þetta (sbr. færslan "Æpandi bjartsýni").

Spá sem sett var fram í skýrslu iðnaðarráðuneytisins frá árinu 2007 er öllu hógværari. Þar virðist gert ráð fyrir að framleiðslan á Drekasvæðinu Íslandsmegin, geti orðið allt að 1 milljarður tunna af olíu og annað eins af gasi, eða rúmlega það. Samtals um 2,1 milljarðar tunna af olíu og olíujafningi.

Nú má hverjum lesenda Orkubloggsins vera augljóst, að það mun skipta talsvert miklu máli hvort 2 milljarðar eða 10 milljarðar tunna af olíu finnast á Drekasvæðinu.

En reyndar gæti allt eins verið að þar finnist ekki ein einasta vinnanleg olíulind. Vonandi verða vonbrigðin þá ekki jafn mikil hjá Íslendingum, eins og hjá Færeyingum. Sem hafa leitað olíu án árangurs i nærri áratug.

Það er reyndar alls ekki öll von úti enn á færeyska landgrunninu. Þó svo bandarísku olíufélögin virðist nú öll vera búin að missa áhugann á því ljúfa svæði frænda okkar. Þeir hjá norska Statoil eru öllu þolinmóðari en Kanarnir. Statoil náði sér einmitt í enn eitt leyfið í þriðja leitarútboði færeysku landstjórnarinnar nú skömmu fyrir jól. Þolinmæði hlýtur að vera álitin dyggð i Noregi?

Gefum okkur nú að lægri spáin hér að ofan um olíufund á Drekasvæðinu rætist. Þ.e. að samtals 2 milljarðar tunna af vinnanlegri olíu finnist innan íslensku lögsögunnar á Drekasvæðinu. Og að þar með geti Ísland státað sig af tveimur milljörðum tunna af "proven oil reserves". Á Drekasvæðinu einu. Enn er þá eftir að krukka í önnur álitleg svæði; svæðin sem kennd hafa verið við Gamminn og Bergrisann.

Skellum okkur svo í smá samanburð. Miðað við þessa einföldu forsendu (2 milljarða olíutunna) yrði íslenska Drekasvæðið með sem jafngildir u.þ.b. 10% af öllum vinnanlegum olíu- og gasbirgðum Noregs. Og um þriðjung af öllum vinnanlegum birgðum Bretlands. Með hinar risastóru gaslindir í hollenskri lögsögu í huga, þá yrði Ísland með samtals um 25% af vinnanlegum gasbirgðum Hollendinga. Og íslenska Drekasvæðið er skv. þessu með meiri vinnanlegar olíubirgðir en eru í allri dönsku lögsögunni - Baunarnir góðu eru sagðir ráða yfir u.þ.b. 1,7 milljörðum tunna samtals (reyndar eru margir sem ekki gera sér grein fyrir því, að efnahagslíf Dana er svo gott sem raun ber vitni, fyrst og fremst vegna olíuframleiðslunnar i Norðursjó; mýtan um að Danir séu þekkingar- og þjónustusamfélag er lífseig).

Ísland yrði skv. þessu fjórða mesta olíuveldi Vestur-Evrópu (á eftir Noregi, Bretlandi og Hollandi). Og líklega fimmta hið mesta í Evrópu allri (Rússland undanskilið). Rúmenía býr yfir verulegum gaslindum; um 4 milljörðum tunna í olíujafningi - og skipar því fjórða sætið.

Miðað við fólksfjölda þýðir þetta aftur á móti að Ísland yrði langmesta olíuríki Evrópu. Alltaf gaman að fólksfjölda-viðmiðuninni. Og vert að minna á, að hér er einungis miðað við vinnanlegar birgðir upp á 2 milljarða tunna, en ekki þá svakalegu 10 milljarða eins og Sagex og Morgunblaðið hafa kynnt fyrir okkur síðustu dagana. Ef 10 milljarðar tunna reynast vera á Drekasvæðinu, mun Ísland í framtíðinni væntalega verða eitt af mestu olíuframleiðsluríkjum heims.

Jafnvel þótt einungis sú hógværa spá um 2 milljarða tunna á Drekasvæðinu rætist, yrði Ísland mjög öflugur olíuframleiðandi. Skjóta má á að þetta magn myndi leyfa framleiðslu upp á ca. 3-400 þúsund tunnur á dag. Til samanburðar, þá framleiða Bretar nú u.þ.b. 1,7 milljón tunnur daglega í allri sinni lögsögu. Og Danirnir hjá Mærsk Oil og Dong Energi eru með framleiðslu upp á rúmar 300 þúsund tunnur á danska landgrunninu í Norðursjó.

Prufum nú að að finna ríki með u.þ.b. 330 þúsund íbúa og rétt rúma 2 milljarða tunna af olíu. Þá kemur fyrst upp í huga Orkubloggsins hið sérkennilega soldánsríki langt, langt í austri. Olíuríkið smávaxna á eyjunni Borneó; Brúnei.

Brúnei kallast reyndar fullu nafni Brunei Darussalam, sem mun útleggjast Brunei - heimili friðarins! Landið er einungis um 6 þúsund ferkm að flatarmáli, en stærð þjóðarinnar er ekki ósvipuð Íslendingum (íbúar Brunei eru um 380 þús). Birgðir af vinnanlegri olíu í Brunei eru reyndar aðeins meiri en hér er verið að gæla við á Drekanum (proven reserves í Brunei eru um 3,5 milljarðar tunna; þar af um helmingur olía og helmingurinn gas). En þetta er ekki svo ósvipað. Og ef þessar 2 milljarðar tunna finnast á annað borð á Drekanum, er eins víst að það sem upp á vantar, til að birgðirnar verði 3,5 milljarðar tunna, finnist annars staðar i íslensku lögsögunni.

Sem sagt Ísland v/ Brunei. Einn ríkasti maður veraldar er einmitt sagður vera Soldáninn af Brunei. Metinn á um 20 milljarða bandaríkjadala. Hann hefur sett þá skemmtilegu reglu í hinu brúneygða soldánsríki Brúnei, að þar borgar enginn tekjuskatt né fjármagnstekjuskatt. Því hjá þjóð sem er með innan við 400 þúsund íbúa þarf auðvitað enga slíka leiðinda skattheimtu, þegar milljarðar tunna af olíu liggja í djúpi landgrunnsins. Þannig hljótum við að líka að sjá Ísland framtíðarinnar!

Já - Orkubloggið telur fullt tilefni til að halla sér aftur og lygna augunum. Í trausti þess að Össur hafi rétt fyrir sér og verði útnefndur Soldán Íslands. Um leið bjargar hann okkur öllum úr spennitreyjunni, sem árans útrásar-tilberarnir komu okkur í.

En því miður rankar bloggið skyndilega við sér. Og minnist þess að olíuvinnsla á Drekanum verður miklu dýrari en vinnslan í Brunei. Og þar að auki er olíudraumurinn ennþá bara draumur. Kannski er nefnilega engin vinnanleg olía á Drekanum.

Enga fjárans svartsýni! Þessir tveir milljarðar olíutunna eru alveg örugglega þarna. Og kannski finnast ekki bara 2 milljarðar tunna á Drekanum - heldur 10 milljarðar tunna. Rétt eins og hann Terje Hagevang hjá Sagex segir. Og svo finnst ennþá meira á Bergrisanum og Gamminum. Og þá verður Ísland með 25 milljarða tunna af olíu og gasi í undirdjúpunum og olíuframleiðslu upp á 4 milljón tunnur á dag. Það er í reynd framtíðarsýnin sem álykta má af spádómum Sagex. Og þess vegna er iðnaðarráðuneytið væntanlega farið að hringja niður í fjármálaráðuneyti, til að undirbúa stofnun íslenska olíusjóðsins. Sem verður einn sá öflugasti í heimi.

Því miður verður Orkubloggið að klykkja út með því, að þessar spár eru allar algjört rugl. Það eru vissar vísbendingar um að olía og/eða gas kunni að finnast á Drekasvæðinu. Ef svo fer, veit enginn hversu mikið það magn verður. Að nefna 2 milljarða tunna eða 10 milljarða tunna er bara skot í myrkri. Þó sínu meira kæruleysi að skjóta á 10 milljarða tunna en 2 milljarða.

Eitt er aftur á móti öruggt. Olía verður ekki unnin á Drekasvæðinu meðan verðið á olíutunnunni er undir 60-80 dollurum. Einfaldlega vegna þess að break-even í djúpvinnslunni er í kringum 70 dollarana (ca +-10 dollarar). Í dag er olíuverðið... 35 dollarar á Nymex. Er þetta í alvöru rétti tíminn að bjóða út leit á Drekasvæðinu? Tæplega.

PS: Til að fyrirbyggja misskilning vill Orkubloggarinn taka fram, að Össur Skarphéðinsson er einn af þeim íslensku stjórnmálamönnum sem bloggið kann vel að meta. En það er eins og einhver smá veila sé stundum í honum Össuri; hann verður eitthvað svo heltekinn af stórum hugmyndum - hvort sem þær felast í íslenskri olíu eða samstarfi við Katara. 

Ali er vaknaður

Í færslu Orkubloggsins á Gamlársdag, "Olíuverðið!", taldi bloggið augljóst að nýleg ákvörðun OPEC um samdrátt í olíuframleiðslu gengi ekki nógu langt. Og gaf til kynna að hann Ali-Al Naimi, olíuráðherra Sádanna, þyrfti að gera betur:

"Spurningin er bara hversu mikið þeir [Sádarnir] þurfa að skrúfa fyrir kranann til að koma verðinu upp? Það getur orðið þeim dýrkeypt að skrúfa of rólega fyrir. Orkubloggið trúir því ekki, að hann Olíu-Ali ætli bara að kippa skitnum 2,2 milljón tunnum af markaðnum. Eins og ákveðið var á fundi OPEC í Alsír skömmu fyrir jól. [...] Vissulega var þetta einhver mesti samdráttur í sögu OPEC fram til þessa. En hér þarf meira að koma til, kall minn!"

Í dag birtist svo frétt um að Sádarnir séu hættir að klóra sér í höfðinu og ætli nú að vinda sér í meiri niðurskurð:

"Saudi Arabia plans to go beyond OPEC's deepest ever single cut in supply as the world's top oil exporter looks to halt a slide that has lopped over $110 off the oil price since July. The kingdom will pump below its OPEC target in February at its lowest level in over six years and is prepared to go further still to balance a market battered by falling demand and a global recession, Oil Minister Ali al-Naimi told reporters on Tuesday. [...] Industry sources on Sunday told Reuters that Saudi planned to cut by up to 300,000 bpd below its OPEC target in February, a proactive step to balance the oil market."

Nú er að sjá hvort Sádarnir standa við stóru orðin. Samkvæmt orðum þeirra er þetta bara fyrsta skrefið í aukasamdrætti. Þetta gætu jafnvel orðið reglubundnar fréttir út árið. Fyrst 300 þúsund tunnur, svo 200 þúsund tunnur, kannski svo 400 þúsund tunnur...?

Sádarnir ætla sér greinilega að hlusta á Orkubloggið og ekki að endurtaka mistökin hroðalegu frá '86. En þeir verða að gæta sín. Að draga ekki of hægt úr framleiðslunni. Þá gæti verðið skyndilega steinfallið - jafnvel undir 20 dollara. Og þá gætu partýin í eyðimörkinni orðið ansið daufleg og köld.

----------------------

Færslan frá Gamlársdegi: http://askja.blog.is/blog/askja/entry/755198/

Frétt um samdráttin nú: http://www.cnbc.com/id/28636846 

Æpandi bjartsýni

Orkubloggð er að velta því fyrir sér hvort sitthvað kunni að vera rotið í umfjöllun um Drekasvæðið íslenska.

Í Moggatuskunni í dag - eða öllu heldur í gær laugardag -  sá ég skemmtilega úttekt á náttúruauðlindum Íslendinga. Og fræddist þar m.a. um að timburvinnsla eigi eftir að skila Íslendingum milljörðum í tekjur.

Það er gott að vera bjartsýnn. Reyndar man ég ekki betur en búið sé að létta þeirri byrði af íslenskum skógabændum, að þurfa að endurgreiða styrki til skógræktar þegar að vinnslu kemur. Gott að vita að þjóðin borgi skógræktina en tekjurnar renni til skógabænda. Byggðastefnan ekki dauð úr öllum æðum. Geisp.

En víkjum nú að því sem Mogginn skrifar um olíuna. Í Morgunblaðinu stóð nefnilega líka, að á Drekasvæðinu íslenska megi líklega finna allt að 10 milljarða tunna af olíu. Sjá bls. 18 í laugardagsblaðinu. Og þar er blaðamaðurinn búinn að reikna að þetta geti þýtt 98 þúsund milljarða króna í tekjur fyrir Ísland.

Þetta þykir Orkublogginu hreint makalaus bjartsýni. Það ætti eiginlega að rassskella menn fyrir að birta svona draumsýn á prenti. Orkubloggið ætlar samt að bæta um betur, enda er bloggið í góðum bjartsýnisfíling þessa dagana. Og spá því að stærsta demantanáma í heimi finnist brátt ofaní gíg Snæfellsjökuls. Hinn eini sanni leyndardómur jökulsins!

Skoðum þennan spádóm Moggans um Drekasvæðið aðeins betur. Undanfarna mánuði hafa reyndar dunið á okkur fréttir um hugsanlega olíu á Drekasvæðinu. Djúpt undir Jan Mayen-hryggnum á landgrunninu norðaustan Íslands. Í þessum fréttum er hvað oftast vitnað í hinn norska Terje Hagevang, hjá Sagex Petroleum. Það er einmitt Sagex sem vann skýrslu um þessi mál fyrir íslensk stjórnvöld. Ég býst við að hann Jón í Byko og aðrir eigendur Sagex, séu nú eflaust vongóðir um að fjölmörg olíufélög vilji kaupa af þeim gögn um Drekasvæðið. Þegar íslensk stjórnvöld hafa úthlutað leitarleyfunum - sem mun eiga að gerast síðar á árinu.

Hann Terje Hagevang hjá Sagex spáir því sem sagt, að allt að 20 milljarðar tunna af olíu geti komið upp af Drekasvæðinu. Þar af um 10 milljarðar tunna Íslandsmegin og annað eins Noregsmegin.

Þetta eru gríðarlega háar tölur. Setjum þær í eitthvert samhengi. Síðan olíuævintýri Norðmanna hófst fyrir um 35 árum, hafa einmitt samtals rúmar 20 milljarðar tunna komið þar upp. Þannig að nú eru menn að spá því að olíuævintýrið á Drekasvæðinu einu muni jafnast á við 35 ára olíuvinnslu á norska landgrunninu öllu. Og þá ekki aðeins 35 ára vinnslu Norðmanna í Norðursjó, heldur líka vinnsluna sem átt hefur sér stað í Noregshafi (og í Barentshafi).

Annar samanburður: Á þessum 35 árum hefur risaolíusvæðið Ekofisklíklega gefið af sér "skitna" 2,5 milljarða tunna af olíu. Og þar er talið að eftir sé að ná upp um 1 milljarði tunna. Sem sagt, þá gæti Ekofisk alls gefið af sér 3,5 milljarða tunna af olíu.

M.ö.o. þá eru menn nú að segja, að á Drekasvæðinu sé átta sinnum meiri olía en Ekofisk hefur gefið af sér síðustu 35 árin. Og að íslenski hluti Drekans muni skila fjórum sinnum meira, en Ekofisk hefur gert. Tilefni til að öskra húrra!

Minnt skal á að Ekofisk er stærsta olíulind Norðmanna - og sögulega séð sú langmikilvægasta. Hvað um það. Ekofisk er auðvitað bara peanuts, þegar kemur að íslenskum stórhug!

En höldum samanburðinum áfram. Í dag eru allar olíubirgðir Norðmanna - þ.e. vinnanlegar birgðir sem á fagmáli kallast "proven reserves"-  áætlaðar vel innan við 8 milljarðar tunna. Og óunnar olíubirgðir Bandaríkjanna eru nú áætlaðar um 20 milljarðar tunna. Sem sagt svipað magn og menn eru að segja að séu á Drekasvæðinu einu. Lifi Drekinn.

Það er vissulega mikill munur á líklegum vinnanlegum olíubirgðum og mögulegum birgðum. Proven reserves (líklegar birgðir) miðast oft við að a.m.k. 90% líkur séu á að olían sé fyrir hendi, en mögulegar birgðir (possible reserves) miðast við allt niður í 10% líkur.

Orkubloggið furðar sig samt á því að fagmenn í olíubransanum skuli taka svo stórt upp í sig, að spá því að 20 milljarðar tunna komi upp af Drekasvæðinu. Þar af 10 milljarðar Íslandsmegin. En hvaða tuð er þetta? Lárum okkur dreyma...

Orkubloggið getur ekki látið hjá líða að vekja athygli á því, að tilvitnanirnar í Terje Hagevang um tugmilljarða tunna af Drekablóði, eru þeim mun undarlegri þegar lesin er nýleg skýrsla iðnaðarráðuneytisins um Drekasvæðið. Skýrslan sú er ekki síst byggð á upplýsingum frá Sagex. Og þar segir ítrekað að mikil óvissa sé um að olía eða gas finnist á svæðinu.

Samkvæmt umræddri skýrslu er bjartsýnasta spáin um olíufund á Drekasvæðinu eftirfarandi (sjá bls. 50 í skýrslunni): Að þar finnist 70-140 milljón rúmmetrar af olíu og 195 milljarðar rúmmetra af gasi. Sem er talsvert magn. Í olíutunnum jafngilda 140 milljón rúmmetrar af olíu tæplega 900 milljón olíutunnum. Það munar öllu meira um þá risastóru gaslind, sem menn eru að gæla við að þarna finnist. Því 195 milljarðar rúmmetra af gasi jafngilda vel yfir 1 milljarði tunna af olíu (ca. 1,2 milljarði tunna).

Samtals yrðu þetta birgðir upp á jafngildi 2,1 milljarðar tunna af olíu. Þessar tölur úr umræddri skýrslu eru þó langt frá þeim 10 milljörðum tunna, sem þeir Sagex-menn eru nú að veifa. Þarna er sem sagt verulegt misræmi á ferðinni.

En hver er svona ringlaður? Rugluðust þeir Terje og Sagex-menn sjálfir eitthvað í ríminu? Eða er það barrrasta Orkubloggið sem er svona útúrruglað? Og sjá íslenskir blaðamenn enga ástæðu til að horfa gagnrýnum augum á svona svakalega háar tölur? Að það sé í alvöru séns að finna 20 milljarða tunna af olíu á Drekasvæðinu einu. Af hverju tala þeir a.m.k. ekki við fleiri "sérfræðinga".

Málið fer að verða æsispennandi. Ekki minnkar það spennuna, að síðdegis í dag (laugardag) hafði Orkubloggið einfaldlega samband við Terje hjá Sagex. Og spurði hann hvort íslenskir fjölmiðlar væru að hafa rétt eftir honum, um þessa tugmilljarða tunna af olíu á Drekasvæðinu. Og skemmst er frá að segja, að Orkublogginu til mikillar undrunar staðfesti Terje það. Að fjölmiðlarnir vitni rétt í sig. Að finna megi allt að 20 milljarða tunna af olíu á Drekasvæðinu. Og þar af séu 10 milljarðar tunna Íslandsmegin.

Orkubloggið kann Terje og Sagex bestu þakkir fyrir skjót og skýr svör. Hann Jón í Byko má vera stoltur af strákunum sinum.

Orkubloggið svaraði reyndar Terje að bragði, að þetta hlyti nú að teljast ansið hreint hressilega bjartsýn spá. En bloggið hefur enn ekki fengið neitt svar við þeim tölvupósti. Líklega hefur Terje ekki þótt þetta nöldur svaravert. Enda bloggið bara íslenskur tuðari - sem lengi vel var meira að segja aðdáandi Bjarna Ármannssonar.

Það er augljóslega mikið ósamræmi milli skýrslu Iðnaðarráðuneytisins og þess sem nú er haft eftir Sagex. Stóra spurningin er hver gerði mistök. Kannski lentu ráðuneytismenn bara í einhverjum þýðingarvandræðum, sem varð til að þeir stórlækkuðu spá um auðlindir Drekasvæðisins. Þá ættum við öll að opna kampavínsflöskurnar strax á morgun.

En eitthvað segir mér að þeir hjá Sagex ættu að kíkja aðeins betur á minnismiðana sína. Áður en við öll hreinlega drukknum í þessum tugmilljörðum tunna af olíu. Það er hreinlega ekki trúverðugt að setja fram spá upp á 10 milljarða olíutunna á íslenska Drekasvæðinu. 

Og íslenskir fjölmiðlar ættu að vinna heimavinnuna sína örlítið betur. Álfarnir hjá bæði Morgunblaðinu og Sagex - afsakið orðbragðið - ættu að vita það að ef 10 milljarðar tunna af olíu myndu finnast á Drekasvæðinu íslenska, yrði Ísland einfaldlega á svipstundu eitt mesta olíuríki heims. Þetta magn myndi standa undir áratugaframleiðslu upp á ca. 2 milljónir tunna a dag. Við Íslendingar yrðum þá með sambærilega framleiðslu eins og Brasilía eða Alsír eða Angóla eða Líbýa. Og með næstum fjórðung á við olíuframleiðslu Bandaríkjanna. Nema hvað við erum þúsund sinnum færri en Bandaríkjamenn - og yrðum því hreinlega fáránlega rík.

Því miður hefur Mogginn augljóslega hlaupið á sig.  Þetta er alltof mikil bjartsýni að spá 10 milljörðum tunna af olíu á íslenska Drekanum (og 20 milljörðum tunna á svæðinu öllu). Kreppan mun ekki hverfa eins og dögg fyrir olíusól.

Og því miður virðast þeir hjá Sagex heldur ekki mjög sleipir í tölum. Svolítið óhugnarlegt ef iðnaðarráðuneytið byggir olíuáætlanir sínar aðallega á slíkum "sérfræðingum". Er ráðgjöfin hjá Össuri og félögum gjörsamlega í molum? Þeim hjá ráðuneytinu hefði kannski verið nær að tala fyrst við Orkubloggið!

Hinn ósigrandi

“Diamonds are girls best friend”. Söng Marlyn Monroe hér um árið, á sinn einstaka hátt. Undanfarið hefur Orkubloggið stundum minnst á Angóla - bæði í tengslum við olíuna og blóðdemantana þar. Þess vegna er lógískt að staldra aðeins við hinn snarruglaða demantaiðnað heimsins.

Eins og getið var um í síðustu færslu Orkubloggsins (Eru demantar eilífir?) þurfti Savimbi, leiðtogi UNITA í angólska borgarastríðinu, illilega á peningum að halda til vopnakaupa á 10. áratugnum. Eftir að fjárhagsstuðningurinn frá Bandaríkjunum hafði þornað upp. Og þá urðu demantanámurnar djúpt inní Angóla helsta uppspretta áframhaldandi stríðsreksturs UNITA. Allt þar til Savimbi var felldur 2002 og friður komst á eftir nærri 30 ára borgarastríð.

Enginn viðurkennir að kaupa eða selja  blóðdemanta. Demanta, sem seldir eru til að fjármagna stríðsátök. En talið er að á þessum síðustu árum 20. aldarinnar þegar blóðbaðið í Angóla var í algleymi, hafi stærsta demantafyrirtæki heimsins, hið alræmda De Beers, látið UNITA hafa milljónir dollara fyrir blóðdemanta.

Demantar og De Beers eru svo samofin að þarna verður ekki skilið á milli. De Beers; óneitanlega hljómar nafnið hollenskt. En bændunum í Höfðanýlendunni í Suður-Afríku hugkvæmdist ekki að græða á afrísku demöntunum, sem fundust á landi þeirra. Það voru aftur á móti hugvitsamir breskir ævintýramenn, sem stofnuðu De Beers.

Og alla 20. öldina stjórnaði þetta eina fyrirtæki, De Beers, meira en 90% af gjörvöllum demantaiðnaði heimsins. Í dag ætlar Orkubloggið að beina athyglinni að upphafi De Beers og hinum makalausa stofnanda þess; Bretanum Cecil Rhodes. Sem þrátt fyrir fremur stutta ævi mótaði sögu sunnanverðrar Afríku mestalla síðustu öld - og gerir reyndar enn.

Orðið demantur mun vera komið af gríska orðinu adamas, sem merkir ósigrandi. Það á vel við, því segja má að bæði Cecil Rhodes og De Beers hafi svo sannarlega verið ósigrandi. 

Demantar voru lengst af svo sjaldgæfir og dýrir að þeir voru utan seilingar almennings. En þetta breyttist snögglega fyrir um 130 árum, þegar miklar demantanámur fundust þar sem nú liggur Suður-Afríka. Þetta var á sama tíma og upp var komin stór millistétt í iðnríkjunum, sem vildi gjarnan eignast demantshring eða annað skart skreytt demanti.

Í reynd fannst svo mikið af demöntum í Suður-Afríku og nágrannaríkjunum í lok 19 aldar, að ef þeir hefðu allir farið beint á markaðinn hefði það leitt til svakalegs verðfalls a demöntum. En nokkrir snjallir menn voru snöggir að átta sig á því, að unnt væri að stjórna framboði af demöntum og þannig ráða verðinu. Og þegar þurfti að koma smá kipp í eftirspurnina var beitt ísmeygilegri markaðssetningu til gera demanta ennþá eftirsóttari í augum almennings. Þannig tókst fáeinum mönnum að byggja upp milljarðaviðskipti, með vöru sem var varla til neins raunverulegs gagns og sáralítið kostaði að framleiða.

Í meira en 100 ár sat De Beers eitt að þessum risabisness, með tilheyrandi ofsagróða. Og náði ætíð að gleypa undir sig alla samkeppni. Nánast hver einasti demantur, sem kom úr jörðu 1880-2000 fór í gegnum hendur De Beers. Og þó svo rússneskir, ástralskir og kanadískir demantar hafi streymt upp á yfirborð jarðar allra síðustu árin, er De Beers ennþá með langstærstu hlutdeildina í demantaviðskiptum veraldarinnar.  Saga demantaiðnaðarins er tvímælalaust ein mesta furðusaga 20. aldarinnar.

Cecil Rhodes var óvenjulegur maður. Hann var snjall í bisness, en einnig ein af helstu táknmyndum hinnar grimmilegu bresku nýlendustefnu, þar sem heilu þjóðirnar voru rændar náttúruauðlindum sínum. Arfleifð Rhodes lifir enn um alla sunnanverða Afríku, þó nú sé meira en öld liðin frá andláti hans. 

Það var nánast tilviljun að Rhodes, sem var fæddur á Englandi 1853, hélt til Afríku. Þessi veikburða enski prestsonur var sendur í hressingarferð til Natal syðst í Afríku aðeins 17 ára gamall. Foreldrarnir hans vonuðu að hlýja loftslagið þar ætti betur við strákinn, en bróðir Rhodes stundaði þá þegar bómullarrækt þarna á suðausturhorni álfunnar svörtu. Sem í huga margra Breta var land tækifæranna á þessum tíma, rétt eins og fleiri nýlendur hins mikla breska heimsveldis.

Eftir meira en 2ja mánaða siglingu steig Rhodes á land í Durban. Þetta var á síðari huta ársins 1870 og Rhodes þá nýorðinn 17 ára. Hann staldraði þó stutt við bómullarræktunina, vegna spennandi frétta sem nú bárust af miklum demantafundi austar í landinu. Framundan var mikið ævintýri hjá þessum unga dreng. Ævintýri sem átti á skömmum tíma eftir að gera hann einn af auðugustu mönnum veraldar og áhrifamesta stjórnmálamanni í Afríku. 

Þetta var á þeim tíma að mestallir demantar heimsins komu frá Indlandi eða Brasilíu, þar sem sumstaðar var hægt að finna þá í árfarvegum. Síðustu aldirnar höfðu mest öll demantaviðskipti heimsins verið í höndum fáeinna gyðingafjölskyldna. Demantaskurður og -slípun átti sér nánast eingöngu stað hjá gyðingum í Antwerpen í Hollandi, auk borgarinnar Surat á Indlandi. Einnig voru London og New York mikilvægar miðstöðvar demantaviðskipta.

En nú var skyndilega skollið á mikið demantaæði á litlu landsvæði í Höfðanýlendunni; svæði sem nefndist Colesberg Kopje, en fékk síðar nafnið Kimberley.

Þar mátti nú sjá þúsundir ef ekki tugþúsundir manna, sem voru nánast eins og maurar á þúfu á hæðinni þar sem helst mátti búast við að finna þessa snotru kolefnismola. Rhodes frétti auðvitað fljótt af þessu nýjasti æði. Og hann hafði varla verið ár í landinu, þegar hann árið 1871 ákvað að láta bómullina eiga sig og hélt í vesturátt til Kimberley. Á slóðir demantanna.

Demantaævintýrið í Kimberley má rekja til þess að fjárhirðir útí haga (án gríns!) rakst þarna á fallegan glitrandi stein við bakka árinnar Orange. Þetta var 1867 - örfáum árum áður en Rhodes steig á afríska jörð. Auðvitað varð allt vitlaust þegar demantafundurinn spurðist út og þarna í Kimberley myndaðist á skömmum tíma eitthvert mesta þéttbýli í allri sunnanverðri Afríku. Hvítir spekúlantar og ódýrt vinnuafl blökkumannanna kepptist við gröftinn. Smám saman hvarf demantahæðin og þá héldu menn ótrauðir áfram niður í jörðina. Og grófu smám saman einhverja stærstu holu í heimi.

Þarna grófu menn sem brjálaði eftir demöntunum. Unglingurinn Rhodes sá fljótt að það væri til lítils að byrja að pjakka með haka og skóflu innan um fjöldann. Heldur ákvað hann að þjónusta demantaleitarmennina. Sérstaklega var skortur á dælum til að dæla vatni upp úr holunum.

Upphafið að stórveldi hins bráðunga Rhodes var að kaupa gamla vatnsdælu og flytja hana til Kimberley. Margir greiddu honum fyrir dælinguna með hlutdeild í leitarleyfinu á viðkomandi reit. Rhodes keypti fleiri dælur og lærði fljótt að koma í veg fyrir samkeppni - er sagður hafa unnið skemmdarverk í skjóli nætur ef aðrar dælur komu inn á svæðið. Það kann að vera hrein lygi, en a.m.k. léku viðskiptin í höndum Rhodes og hann eignaðist dágóðan hlut í æ fleiri leitarskikum á svæðinu.

Á skömmum tíma náði Rhodes þannig að eignast stóran hluta allra námuréttinda í Kimberley. Og námurnar á þessum fáeinu hekturum skiluðu honum verulegu fé. Einnig náði hann að semja við annan ungan athafnamann í Kimberley, Barney Barnato, um kaup á námuréttindum Barnato's. Rhodes tókst að sannfæra nokkra þekktustu bankamenn í Englandi um að lána honum pening til að kaupanna. Og þó mörgum þætti hann greiða Barnato óheyrilegt fé fyrir námuréttindin, átti sú fjárfesting fljótt eftir að margborga sig.

Með þessu móti eignaðist Rhodes smám saman öll námuréttindin í Kimberley. Þau setti hann í fyrirtæki sitt, De Beers, en nafnið er að rekja til bændafjölskyldunnar sem átti jörðina í Kimberley þar sem fyrstu demantarnir fundust. Rhodes var skyndilega orðinn eigandi að nánast öllum demantanámuréttindum í landinu og þar með valdamesti maðurinn í demantaiðnaðinum.

En þá kom upp smá vandamál. Vegna demantanna sem nú streymdu úr nýju demantanámunum, tók demantaverð að sveiflast mikið frá því sem verið hafði. Rhodes var fljótur að bregðast við og tók nú annað mikilvægt skref til að verða einráður á demantamarkaði heimsins.

Árið 1889 samdi hann við helsta demantadreifingarfyrirtæki heims, Diamond Syndicate í London, um að þeir myndu aðeins eiga viðskipti við De Beers. Reyndar var the Diamond Syndicate  ekki eitt dreifingarfyrirtæki, heldur samtök helstu demantakaupmanna í borginni - sem munu allir hafa verið af gyðingaættum.

Með samningnum tryggðu kaupmennirnir, sem sáu um að birgja demantaskurðarfyrirtækin í Antwerpen og víðar, sér einkaaðgang að mestu demantanámum veraldarinnar. Rhodes tryggði þeim ákveðið magn af demöntum á föstu verði og allir voru ánægðir með stöðugleikann.

Þeir sem unnu við demantaskurð og demantaslípun virtust einnig sáttir við að vera lausir við verðsveiflurnar og að hafa stöðugt framboð. Og hinn endanlegi kaupandi lét sér vel líka; a.m.k. seldist demantaskartið án vandræða.

Saman gátu demantakaupmennirnir og De Beers með þessu stýrt verði á demöntum um allan heim. Auðvitað fundust alltaf af og til nýjar námur, sem voru í eigu annarra framkvæmdamanna, er líka renndu hýru auga til demantaiðnaðarins. En Rhodes tókst jafnan að soga þá inní De Beers. Og þannig viðhalda einokuninni og ráða framboðinu.

Ef einhver maldaði í móinn og neitaði samsarfi við De Beers, sletti Rhodes örlitlu meira af demöntum á markaðinn og minnti menn þannig á hvernig hann gæti fellt verðið og kaffært minni spámenn ef þeir ekki hlýddu.

Einungis 35 ára gamall réð Rhodes meira en 95% af demantaframleiðslu heimsins og var orðinn einn af efnuðustu mönnum veraldar. Og nú, að loknum þessu létta forleik, fannst honum kominn tími til að fylgja eftir hinum alvöru metnaðarfullu draumum sínum.

Já - við höfum margsinnis heyrt Björgólf Thor segja að metnaðurinn sé harður húsbóndi. Líklega var Cecil Rhodes sama sinnis. Hann hafði þróað með sér þann netta draum að Stóra-Bretland yrði mesta heimsveldi mannkynssögunnar. Og gaf sér engan tíma til að stofna fjölskyldu - var reyndar lítt bendlaður við kvenfólk.

Sjálfur hugðist Rhodes leggja sitt af mörkum að koma Afríku allri undir hatt bresku krúnunnar. Það er reyndar spurning hvort kallinn hafi verið með öllum mjalla. Innst inni lét hann sig dreyma um að Bretland "endurheimti" Bandaríkin og næði líka yfirráðum yfir Kína og Japan. Og í erfðaskrá sinni viðraði hann hugmynd um stofnun sérstaks leynifélags, sem skyldi hrinda hugmyndum hans í framkvæmd. Mikið vill meira.

Nú þegar Rhodes var orðinn þekkt nafn og vellauðugur var leiðin greið í stjórnmálin. Hann varð þingmaður í Höfðanýlendunni strax árið 1877 og forsætisráðherra hennar 1890. Með samningum við bresk stjórnvöld náðu fyrirtæki Rhodes undir sig stórum hluta af allri verslun í ríkjunum syðst í Afríku. Og hann sjálfur varð eins konar landstjóri á víðfeðmum svæðum. Það auðveldaði Rhodes að koma enn meiri námuréttindum í hendur De Beers.

Sem kunnugt er hlaut breska nýlendan, þar sem nú liggja ríkin Malawi, Zimbabwe og Zambía, heitið Ródesía. Til heiðurs Rhodes, sem átti stærstan þátt í stofnun þessa víðlenda ríkis undir bresku krúnunni.

Einn bekkjarbróðir minn í MBA-náminu s.l. vetur var einmitt frá Zambíu – harðduglegur náungi og mikill ljúflingur. Kannski maður ætti að sníkja heimsókn á heimaslóðir hans þarna við hið mikla Zambesi-fljót og Viktoríufossana? Það væri vel við hæfi - með það í huga, að sem strákur las maður af áfergju um ævintýri læknisins Livingstone á þessum slóðum. Annar bekkjarbróðir minn kom frá Zimbabwe. Sá er hvítur og hann verður því miður seint sóttur heim til Zimbabwe, því fjölskyldan var rekin af jörðinni sinni fyrir nokkrum árum og fluttist til Bretlands.

Þó svo Rhodes sé eitt besta dæmið um mann, sem tókst flest það sem hann ætlaði sér, mistókst honum samt að sameina nýlendurnar í Suður-Afríku í eina nýlendu. Sá draumur hans gekk þó eftir síðar, í kjölfar síðasta Búastríðsins nokkrum árum eftir lát Rhodes. Þar með varð Suður-Afríka til sem eitt ríki undir bresku krúnunni.

En einn af Afríkudraumum Rhodes er ennþá bara draumur. Enn er ekki búið að byggja járnbrautina milli Kaíró í norðri og Höfðaborgar í suðri, sem Rhodes lagði drög að fyrir aldamótin 1900. Ef fólk hefur áhuga á afrískri lestarferðasögu er auðvitað upplagt að næla sér í eintak af hinni bráðskemmtilegu bók Paul Theroux; Dark Star Safari. Alltaf gaman að fýlupokanum Theroux og frábærri sýn hans á umhverfi og samferðarmenn. Hann er tvímælalaust uppáhaldsrithöfundur Orkubloggsins - allt síðan minn gamli vinur og bekkjarbróðir úr lögfræðinni, Ásgeir Einarsson, kynnti mig fyrir bókum Theroux í London haustið 1991. Fyrir það er ég honum ævarandi þakklátur. Held að ég trítli í bókaherbergið í kvöld, þefi uppi kjölinn af Dark Starf Safari og rifji hana upp fram eftir nóttu.

Hér að ofan hefur verið farið heldur jákvæðum orðum um Cecil Rhodes. En hafa ber í huga að í hinni gömlu Ródesíu nýtur Rhodes lítillar virðingar innfæddra enda táknmynd fyrir harða nýlendukúgun.

Líklega er eftirfarandi tilvitnun, sem höfð er eftir Rhodes, hvað best til þess fallin að sýna okkur inní hugarheim hans: "We must find new lands from which we can easily obtain raw materials and at the same time exploit the cheap slave labour that is available from the natives of the colonies".

Cecil Rhodes lést 1902; aðeins 49 ára að aldri. Þá talinn einn efnaðasti maður veraldarinnar. En hann átti enga afkomendur. Að eigin ósk var hann grafinn í Matobo-hæðunum í Ródesíu. Þar sem nú heitir Zimbabwe.

Ekki verður sagt skilið við Rhodes og auðæfi hans, nema minnast fyrst á Rhodes-skólastyrkinn. Sem þykir einhver sá alfínasti. Það var einmitt Rhodes, sem kom þessum skólastyrk á með erfðaskrá sinni. Líklega er þekktasti handhafi Rhodes-styrksins maður að nafni Bill Clinton, sem nam við Oxford um 1970. Gamli hippinn, sem "did not inhale".

Sama ár og Rhodes lést, steig ungur maður á land í Suður-Afríku, eftir langa siglingu frá London. Hann var kominn til að reyna að kaupa demanta fram hjá De Beers. En málin æxluðust þannig að aðkomumaðurinn heillaðist af viðskiptamódeli Cecil Rhodes. Og lét ekki þar við sitja heldur náði að eignast De Beers og þróaði það áfram sem mesta einokunarfyrirtæki veraldar. Hann stofnaði einnig Anglo American, sem í dag er eitt allra stærsta námafyrirtæki heims.

Þessi ljúflingur hét Ernest Oppenheimer. Og afkomendur hans eru nú fjórum ættliðum síðar ennþá valdamesta fjölskyldan í demantaiðnaði veraldarinnar. Og ein sú efnaðasta í heimi. 

En það er önnur saga.

Eru demantar eilífir?

Orkubloggið ætlar í dag að taka upp þráðinn frá því skömmu fyrir áramót. Nánar tiltekið horfa með spenningi til olíuspútniksins Angóla í Vestur-Afríku. Sem eins konar framhald af færslunni "Frá miðbaugi að Eyríki".

Þarna í hinni stríðshrjáðu Angóla eru allir innviðir ríkisins meira eða minna í molum eftir áratuga borgarastyrjöld. Nú vaða Kínverjar um landið og reyna að tryggja sér hvern einasta olíudropa sem þar er að finna. Peningalyktin er vissulega kæfandi - en eins víst að allt fari í háaloft hvenær sem er.

Það er útilokað að fjalla um olíuævintýrið í Angóla, nema skoða aðeins forsögu málsins. Fyrstu aldirnar í samskiptum Angóla við Evrópu og Ameríku einkenndust aðallega af þrælaviðskiptum. Portúgalar náðu fótfestu við ströndina þarna á 17. öld og síðar varð þetta svæði eins konar nýlenda Brasilíu (þó svo formlega séð væri Brasilía vissulega hluti af portúgalska konungsríkinu).

En hlaupum hratt yfir sögu. Meðan flestar nýlendurnar í Afríku fengu sjálfstæði eftir heimsstyrjöldina síðari, var einræðisstjórn portúgalska hægrimannsins Salazar ekki alveg á þeim buxunum að sleppa nýlendunum í álfunni svörtu. Hvorki Mósambík, Gíneu (sem í dag kallast Gínea-Bissau), Sao Tomé né Angóla.

En þá sauð upp úr. Í nýlendum spruttu upp þjóðernishreyfingar, sem hófu blóðuga baráttu fyrir sjálfstæði. Þó svo sjálfstæðisfylkingarnar þrjár í Angóla væru langt í frá að vera samstíga áttu þær sameignlegt takmark. Að koma Portúgölunum burt og stofna sjálfstætt ríki. Það gerði portúgalska hernum enn erfiðara fyrir, að ekkert stórveldanna stóð með þeim í baráttunni. Heldur studdu bæði Bandaríkin, Sovétríkin og Kína uppreisnahreyfingarnar.

Portúgalski herinn var loks kallaðar heim 1974 eftir áratuga nýlendustríð, í kjölfar þess að herforingjastjórnin í Portúgal féll í Nellikubyltingunni svokölluðu. Og "Estado Novo" hans Salazar’s var endanlega kastað á öskuhaugana.

Í Angóla var nú reynt að koma á samstjórn þeirra þriggja fylkinga, sem allar höfðu barist fyrir sjálfstæði landsins. Tvær þær helstu voru UNITA-skæruliðasveitirnar hans Jónasar Savimbi og Frelsishreyfingin MPLA. En þær voru í reynd svarnir óvinir. Grimmilegt borgarastríð skall nú á landsmönnum og Angóla varð einn frægasti og blóðugasti leikvöllur kalda stríðsins.

Í reynd var borgarastríðið í Angóla þjóðernisstríð fremur en um hugmyndafræði. Og bein afleiðing af nýlendustefnunni grimmilegu. Kjarninn í UNITA mun vera af þjóðflokki sem kallast Ovimbundu, sem ku aðallega búa í miðhluta landsins. MPLA á aftur á móti rætur í öðrum þjóðflokki – Mbundu - sem er meira áberandi í strandhéruðunum og nágrenni höfuðborgarinnar Lúanda. En kalda stríðið afskræmdi þetta sem pólitískt stríð.

Leiðtogar UNITA höfðu fengið þjálfun í Kína og tóku upp maóisma - en enduðu svo sem frjálshyggjuvinir og fengu stuðning frá Bandaríkjunum. Hjá MPLA tóku menn upp á því að kenna sig við marxisma og höfðu Sovétríkin og ekki síst Kúbu sem bakhjarl. Sem sagt ein allsherjar vitleysa.

Hermenn frá Kúbu börðust á tímabili með MPLA, en aðskilnaðarstjórnin í Suður-Afríku sendi hersveitir til stuðnings UNITA. Meðan Ronald Reagan var við völd í Bandaríkjunum á 9. áratugnum náði borgarastríðið í Angóla nýjum hæðum, vegna mikils fjárhagsstuðnings sem UNITA fékk þá frá Bandaríkjunum og Ísrael. Um leið var MPLA bakkað upp af Gorbachev, í hressilegum dauðateygjum Sovétríkjanna.

Mikið morðæði greip nú um sig og Angóla varð eitt versta táknið um andstyggð kalda stríðsins.

Með kjöri Clinton’s og falli Sovétríkjanna missti Bandaríkjastjórn áhuga á að dæla fjármagni í þessa vitleysu. Þegar skrúfað var fyrir peningakrana Bandaríkjanna til UNITA, tók lýðræðishöfðinginn Savimbi upp á því að nýta demanta landsins til að afla fjár. Jukust þá svört demantaviðskipti stórkostlega, enda eru einhverjar mestu demantanámur heims í Angóla. Hugtakið "blóðdemantar" varð nú á hvers manns vörum.

Eftir nærri 30 ára borgarastríð, sem drap hundruð þúsunda landsmanna og setti milljónir á vergang, var loks samið um frið 2002. Ástæða þess að menn hættu slátruninni var líklega fyrst og fremst sú, að Jonas Savimbi hafði verið drepinn snemma þetta ár og þar með var allur vindur úr UNITA. Haldnar voru kosningar í Angóla og UNITA og MPLA slást nú um völdin á vígvelli lýðræðisins. Ömurleg fortíð landsins endurspeglast í kjánalegu þjóðartákninu, sem prýðir þjóðfána Angóla. Eins konar skrípamynd af hamri og sigð.

Þetta risastóra, stríðshrjáða land er afar ríkt af náttúruauðlindum. Í reynd ætti að ríkja óhemju velsæld meðal hinna 17 milljón íbúa. Þess í stað er Angóla eitthvert fátækasta ríki jarðar. Helsta tákn landsins í dag eru líklega útlimalaus börn, sem stigið hafa á einhverja af milljónum jarðsprengja, sem grafnar eru út um allt landið.

En hvernig var hægt að reka áratuga blóðuga borgarastyrjöld í ríki, þar sem nær allir innviðir samfélagsins voru gjörsamlega í rúst og efnahagslífið að mestu óvirkt? Hvernig gátu stríðandi fylkingar staðið undir stríðsrekstrinum?

Jafnvel mikil fjárframlög frá Bandaríkjunum og Sovétríkjunum til stríðsherranna stóðu ekki undir þessum langvarandi og rándýra hernaði. Svarið er að finna í hluta af geggjuðum náttúruauðlindum Angóla. Demöntunum.

Meðan borgarastríðið geisaði voru demantanámur landsins mikilvæg uppspretta fyrir vopnakaup stríðsherranna. Sérstaklega Coango-námurnar í norðurhluta landsins, sem UNITA réð yfir og hafa að geyma einhverja mestu hágæða demanta í heimi. Í dag, eftir að friður komst á, hefur dregið úr blóðdemantasölunni og nánast öll viðskiptin komin í hendur ríkisfyrirtækisins Endiama. Þar á bæ eru menn á blússandi skriði. Enda er Angóla í dag fimmta stærsta demantaframleiðsluland heims með um 10 milljón karöt á ári.

En demantarnir eru ekki eina auðsuppspretta Angóla. Nú eru horfur á að senn verði unnt að opna á ný miklar járnnámur, sem voru meira og minna lamaðar í borgarastríðinu. Og ofboðslegar olíuauðlindir Angóla eru orðnar aðgengilegri. Á örskömmum tíma hefur landið orðið stærsti olíuframleiðandi Afríku. Angóla flytur nú meira að segja út meiri olíu en sjálfur Afríkurisinn - Nígería - og landið er einhver bjartasta framtíðarvonin í olíubransanum.

Þeir sem stýra Angóla eru því bjartsýnir þessa dagana. Og stefna að því að opna kauphöll í Lúanda á árinu (2009), sem verði ein sú öflugasta í Afríku allri. Í dag eru það einkum kauphallirnar í Kenýa, Nígeríu og Suður-Afríku sem eitthvað kveður að þarna í álfunni svörtu. Meðal fyrirtækja sem angólska ríkið hyggst skrá á hlutabréfamarkaðnum í Lúanda, eru bæði Endiama og ríkisolíufyrirtækið Sonangol.

Augljóslega verður niðursveiflan í efnahagslífi Vesturlanda þessa dagana vart til að hjálpa Angóla að láta þennan draum sinn rætast í bráð. En þar er engan bilbug að finna á mönnum. Enda útlit fyrir ca. 10% efnahagsvöxt þar á nýbyrjuðu ári. Nú er nefnilega komin upp sú undarlega og óvænta staða að sum ríkin sunnan Sahara eru talin líklegust til að gera það best á árinu. Öðruvísi mér áður brá!

En gleymum því ekki hvernig tíminn og sagan virðast stundum fara í hringi. Eitt sinn voru löndin sunnan Sahara þekkt fyrir að vera mesta og besta tækifæri heims fyrir framsýna og djarfa menn. Munum t.d. hvernig hann Cecil Rhodes lagði grunnin að einhverjum svakalegustu fjölskylduauðæfum veraldar, þegar hann hélt til sunnanverðrar Afríku fyrir um 130 árum og varð á örskömmum tíma nær einráður í demanta-iðnaði veraldarinnar.

Já - ef einhvers staðar er peningalykt þess dagana, þá er það í hinu ömurlega, stríðshrjáða Angóla. Og viti Mörlandar ekkert hvað þeir eigi af sér að gera í nóvember n.k., hvernig væri þá að skella sér á World Diamod Summit? Demantaráðstefnuna, sem að þessu sinni verður einmitt haldin í Lúanda.

Þar verða örugglega mættir einhverjir ljúflingar úr Oppenheimer-fjölskyldunni góðu. Fjölskyldunni sem komst yfir demantanámurnar hans Cecil Rhodes og hafa síðustu hundrað árin nær algerlega stjórnað hinum snarruglaða demantaiðnaði heimsins. Fjölskyldunni sem kom með eitt besta sölu-slagorð nokkru sinni. "A diamond is forever!" Kannski meira um þann ljúfa bransa síðar hér á Orkublogginu.

En það er a.m.k. ljóst, að ef menn í leit að tækifærum lesa Economist, koma þeir vart hlaupandi til Íslands. Sbr. glóðvolgt súluritið hér til hliðar. Nei - þá er Angóla vænlegri kostur. 

http://www.economist.com/opinion/displayStory.cfm?story_id=12811290 

Olíuverðið!

Þegar stráksi minn, 6 ára, kíkir yfir öxlina á mér er ekki óvanalegt að á skjánum blasi við honum línurit. "Ohh, pabbi... ertu enn einu sinni að skoða verðið!"

Já - hvað er skemmtilegra en að spá í olíuverðið? Líka alveg sérstaklega viðeigandi svona um áramót, rétt áður en flugeldaskothríðin hefst og maður heldur á áramótabrennu til að skvetta olíu á eldinn.

Á NYMEX slefar verðið á olíutunnunni varla í 40 dollarana þessa dagana. Olían hefur nú sem sagt lækkað um rúmlega 70% frá því verðið fór hæst í sumar sem leið. Svo mikil niðursveifla er nánast einsdæmi. Líklega hefur olíuverð aldrei áður lækkað jafn mikið á jafn stuttum tíma. Þetta eru svo sannarlega engir venjulegir tímar.

En hvað gerist næst? Sumir sega að olíuverðið muni hækka umtalsvert strax á næsta ári og fara aftur yfir 100 dollara. Aðrir sjá verðið einungis fara niður á við og að það muni líða mörg ár þar til við sjáum olíutunnuna yfir 100 dollurum.

Í huga Orkubloggsins er svarið um þróun olíuverðs sáraeinfalt: Um leið og OPEC nær tökum á ástandinu mun olíuverðið taka stefnuna í a.m.k. 70 dollara tunnan og jafnvel 90 dollara. Og ný efnahagsuppsveifla mun svo þrýsta verðinu ennþá hærra. Til lengri tíma litið!

Vandamálið er bara óvissan um hvenær þetta gerist. Það er alls ekki víst að Ali Al-Naimi og félagar hans í OPEC nái að koma sér saman um nægjanlega mikinn framleiðslusamdrátt til að lyfta verðinu almennilega. Og við vitum ekki heldur hversu djúp kreppan verður. Ef niðursveiflan í efnahagslífi heimsins þróast eins og þeir svartsýnustu spá, er ástandið núna bara laufléttur forleikur hinnar einu sönnu kreppu. Þá gæti olíuverðið jafnvel haldið áfram að falla og haldist lágt lengi. Kannski upplifum við það senn, að verðið fari jafnvel neðar en nokkru sinni síðustu 60 árin. Kannski. Kannski ekki. Nobody knows nuthing!

Í upphafi olíukreppunnar 1973 kostaði tunnan af olíu tæpa 4 dollara. Sem jafngildir um 20 dollurum í dag (allar verðtölur í þessari færslu eru m.v. núvirði nema annað sé tekið fram - sbr. t.d. græna línan á grafinu hér til hliðar).

Á næstu sjö árum, 1973-1980, hækkaði olíuverðið meira en tífalt! Og fimmfalt ef tekið er tillit til verðbólgu. Nafnverðið á tunnunni fór úr tæpum 5 dollurum 1973 (um 20 dollarar að núvirði) í næstum 50 dollara 1980 (sem jafngildir um 100 dollurum að núvirði).

Mesta stökkið þennan sjokkerandi áttunda áratug 20. aldar - þegar Orkubloggarinn átti sín björtu og góðu bernskuár undir skaftfellskum himinbláma - varð árin 1979 og 1980. Á þessum tveimur árum hækkaði olíuverðið um helming, í kjölfar þess að klerkarnir tóku völdin í Íran 1979 og stríðið hófst milli hinna mikilvægu olíuframleiðsluríkja Íran og Írak. Að núvirði var þetta hækkun úr tæpum 50 dollurum 1978 og í 100 dollara 1980. Ástandið var orðið ískyggilegt. Ný heimsmynd virtist blasa við. Vesturlönd voru orðin háð olíunni frá Mið-Austurlöndum og öðrum aðildarríkjum OPEC.

En þegar neyðin er stærst er hjálpin næst. Upp úr 1980 fór aukin fárfesting bandarísku, bresku og nýju norsku olíufyrirtækjanna í olíuleit á 8. áratugnum að skila sér. Og Norðursjávarolían streymdi á markaðinn. Að auki höfðu Vesturlönd hamstrað olíu þegar Íran féll í hendur klerkanna og sátu ennþá uppi með birgðir. Allt lagðist þetta á eitt – eftirspurn eftir olíu varð nú skyndilega miklu minni en framboðið. OPEC vissi ekki í hvorn fótinn þeir ættu að stíga og misstu gjörsamlega tökin á ástandinu. Sádarnir juku framleiðsluna í því skyni að ná stærri bita af kökunni, en þá lækkaði verðið auðvitað enn frekar.

Mest varð fallið 1986 þegar olíutunnan féll um helming í verði á nokkrum mánuðum. Sem var fordæmalaust. Olíuverðið var nú komið úr 100 dollurum 1980 og niður í næstum 20 dollara 1986! Eða nánast sama raunverð og var fyrir olíukreppuna 1973.

Þetta verðfall bitnaði auðvitað afar illa á olíuframleiðsluríkjunum. Og var líklega ein helsta ástæðan að baki hruni Sovétríkjanna, sem varð af gríðarlegum tekjum af olíuútflutningi sínum. Hitt sem dró Sovétið í gröfina var auðvitað gasið, sem verið var að sækja á Tröllasvæðinu norska í Norðursjó. Og stútaði gassölu Sovétríkjanna til Vestur-Evrópu. En það er önnur saga.

Næstu árin eftir 1986 var olíuverðið sæmilega stöðugt og hélst lengst af í kringum 30 dollarar tunnan. Verðið var þó ekki stöðugra en svo að það sveiflaðist ávallt talsvert. Tók verulegan kipp upp á við vegna Persaflóastríðsins 1991, en datt svo fljótt aftur jafnvægi í kringum 30 dollarana.

Lesendur Orkubloggsins skulu hafa það í huga, að í þessu hraðsoðna lufsu-yfirliti er ekkert talað um gengi dollars m.v. aðra gjaldmiðla á hverjum tíma. Augljóslega hefur það alltaf þýtt minni tekjur fyrir OPEC-ríkin, ef dollar hefur fallið en olíuverð haldist stöðugt. Því olíuverðið er í dollurum. Þeir sem vilja átta sig betur á verðþróun olíunnar í víðtækara samhengi, ættu þess vegna líka að skoða hvernig dollarinn hefur sveiflast í gegnum tíðina. Sérstaklega auðvitað síðustu 35 árin - eftir endalok Bretton-Woods. Og líka spá í aukningu kaupmáttar. Í ljósi kaupmáttar er olíuverðið núna mjög lágt. Hreint fáránlega lágt.

Við skildum við olíuna hér ofar í um 30 dollurum 1991. Þegar jafnvægi var aftur komið á eftir skammvinna sveiflu vegna Persaflóastríðsins. En þegar leið á 10. áratuginn gerðust enn á ný óvæntir atburðir. Asíukreppan reið yfir og olíuverðið tók að síga niður á ný. Eftirspurnin hélt ekki í við síaukna framleiðsluna og "heimurinn var að drukkna í olíu". Eins og Economist orðaði það í frægri grein snemma árs 1998.

Allt í einu var eins og olíukreppan upp úr 1973 hefði aldrei dunið yfir. Þegar Asíukreppan skall á 1997-98 snardró úr eftirspurninni. Olían varð nánast verðlaus - tunnan lafði varla í 15 dollurum. Svo lágt olíuverð hafði heimsbyggðin ekki séð eftir lok heimsstyrjaldarinnar síðari! Til samanburðar, þá var olíutunnan í um 18 dollurum 1946 að teknu tilliti til verðbólgu.

Nú fóru sumir að trúa því að olíuverðið gæti jafnvel hrapað enn frekar. Að offjárfesting hefði átt sér stað í olíuiðnaðinum og framleiðslan væri orðin allt of mikil. Árið 1999 var enn ekki víst hvor Asía færi senn að rísa. Economist skaut á það, að brátt yrði olíuverðið einungis 5-10 dollarar tunnan. Sem var kannski ekki alveg útí hött; framboðið var slíkt að uppsafnaðar birgðir voru fyrir hendi til heilla tveggja mánaða. Nánar tiltekið til 59 daga. Meiri birgðir en sést höfðu í óratíma.

En þetta reyndist samt vera botninn. Í reynd var Asía byrjuð að hjarna við. Álfarnir hjá Economist höfðu rangt fyrir sér og verðið tók að mjakast upp. Hækkaði upp í nærri 40 dollara áður en netbólan sprakk aldamótárið 2000 og árásirnar voru gerðar á New York 2001. Pompaði þá svolítið niður með hlutabréfunum, en reis fljótt aftur og hélt svo áfram að hækka jafnt og þétt næstu sjö árin.

Líklega hefði veröldin ekki upplifað þessa langvarandi hækkunarhrinu 2001-08 nema vegna innrásarinnar í Írak. Að öðrum kosti hefði olíuverðið eflaust stabílerast dágóða stund í kringum 40-50 dollara. En nú varð fjandinn laus og olíuverðið hækkaði og hækkaði, allt fram á mitt ár 2008. Þegar tunnan fór næstum því í 150 dollara, sællar minningar. Já - Orkubloggið minnist hins ljúfa júlídags s.l. sumar þegar spákaupmenn á Nymex greiddu yfir 147 dollara fyrir eina tunnu af olíu. Those were the says.

En skjótt skipast veður í lofti. Eftirspurnin vestanhafs steinféll á seinni hluta ársins sem nú er að kveðja og verðið með. Enginn vill lengur borga fyrir olíusullið, nema skít á priki. Menn eru jafnvel farnir að spá því, að senn sjáum við meiri uppsafnaðar olíubirgðir en í Asíukreppunni 1998. Birgðir sem dugi heiminum í a.m.k. 59 daga. Og að verðið verði sambærilegt og þá - fari vel undir 20 dollarana. Það væri auðvitað fáheyrt nú þegar margir telja víst að peak-oil sé runnið upp og rekstrarkostnaðurinn í olíuiðnaðinum orðinn miklu hærri en var 1998. Þetta verð núna er barrrasta útí hött.

Orkubloggið er sem sagt á því að olíuverðið sé orðið óeðlilega lágt. Þar með er ekki sagt að verðið eigi strax eftir að rjúka upp í 150 dollara tunnan. En hvað er "rétt" verð á olíu?

Á rúmum 6 árum, 2002 til 2008, hækkaði olíutunnan úr um 20 dollurum og í næstum því 150 dollara. Um leið og tekjurnar í olíuframleiðslunni jukust urðu miklar hækkanir á allri þjónustu, sem olíuiðnaðurinn þarf á að halda. Þess vegna er hreinlega ekki lógískt að olíuverðið verði lágt lengi. Nema þá ein allsherjar verðhjöðnun ríði yfir iðnaðinn og veröldina alla. Stálverð t.d. snarfalli og flotpallar í tugatali hrynji af himnum ofan. Nei - verðið núna er rugl og stenst ekki til lengdar.

Til að finna olíuverð sambærilegt því sem er í dag, þarf að fara aftur til áranna 2003-4. En í reynd er verðið nú miklu lægra en var þá. Þegar haft er í huga að rekstrarumhverfi olíuiðnaðarins er gjörbreytt frá því sem var á þeim tíma. Fyrir fimm árum þóttu 30 dollarar prýðisverð fyrir tunnuna. Skilaði olíufélögunum góðum hagnaði. En það er mjög hæpið að olíuiðnaðurinn í núverandi mynd ráði lengi við svo lágt verð. Í því liggur munurinn!

Það er ekki hlaupið að því að fá nákvæma vitneskju um framleiðslukostnað á olíu. Bæði eru menn fastheldnir á upplýsingar og auk þess miklar útgjaldasveiflur í bransanum, þ.a. allar tölur eru fljótar að úreldast.

En eitt er víst. Með olíuverðið í 40 dollurum núna, er djúphafsvinnslan einfaldlega rekin með tapi. Ekki er fjarri lagi að slík vinnsla þurfi verð uppá 60-80 dollara til að borga sig.

Norðursjávarvinnslan er misdýr, en þolir þetta lága verð líklega víðast. Sama er að segja um vinnslu á landi, t.d. í Bandaríkjunum og Kanada. En hagnaðurinn þar hlýtur að vera sáralítill þessa dagana. Líklega er break-even bæði í Norðursjó og Bandaríkjunum víðast hvar nálægt 40 dollurunum.

Það sem skiptir mestu er hvað Sádarnir vilja fá! Þar kostar stór hluti olíuvinnslunnar einungis örfáa dollara. Eigum við að segja u.þ.b. 5-7 dollara að meðaltali fyrir tunnuna? Meðaltalskostnaðurinn í Mið-Austurlöndum öllum er eitthvað hærri - mögulega í kringum 15 dollara eða rúmlega það.

Vegna kostnaðarhækkana í bransanum allra síðustu ár, er reyndar hugsanlegt að break-even olíuframleiðslunnar í flestum olíuríkjum Mið-Austurlanda sé talsvert hærri en hér hefur verið gefið til kynna. Jafnvel um eða yfir 30 dollarar tunnan.

Gefum okkur samt að lægstu tölurnar séu réttar. Þá mætti ætla að flest OPEC-ríkin séu enn að hagnast mjög á olíusölu. Þátt fyrir miklar verðlækkanir undanfarið.

En málið er bara ekki svo einfalt. Í reynd þola vinir okkar þarna í sandinum alls ekki 30-40 dollara olíuverð til lengdar. Þar er nefnilega ekki um að ræða sjálfstæð olíufyrirtæki, sem aðeins þurfa að hugsa um reksturinn sinn og fáeina hluthafa. Heldur koma nánast allar ríkistekjur flestra OPEC-ríkjanna frá hagnaði af olíu- og gasvinnslu.

Ekki er óvarlegt að áætla að Sádarnir sjálfir þurfi ca. 60-70 dollara fyrir tunnuna til að ríkissjóðurinn þeirra sé réttu megin við núllið (sumir giska reyndar á að sársaukamörk Sádanna liggi við 50 dollara). Þjóðfélagið þar hefur breyst mikið á síðustu árum og ríkisútgjöldin rokið upp. Lægra verð en 60-70 dollarar tunnan þýðir m.ö.o. að þetta mesta olíuríki veraldar safnar skuldum. Þess vegna hljóta þeir nú að draga úr framleiðslunni þar til verðið er komið upp í þessa tölu.

Ríki eins og Íran og Venesúela þurfa enn meira. Jafnvel þó að framleiðslukostnaðurinn þar sé afar lágur, er efnahagurinn í báðum þessum ríkjum hreint skelfilegur. Allt undir 100 dollurum eru hreint arfaslæm tíðindi fyrir einræðisstjórnirnar þar, sem ekkert vit hafa á hvernig reka á þjóðfélag. Og þurfa þar að auki að niðurgreiða svarta sullið ofaní þær 100 milljónir landsmanna sem lifa í þessum tveimur löndum, undir harðstjórn þeirra fóstbræðra Chávez og Ahmadinejad.

Það eru bara svona lúxuspáfar eins og Katararnir, sem geta nánast brosað endalaust, meðan yfirleitt eitthvað fæst fyrir olíu og gas. Þeir vita vart aura sinna tal og vinnslan þar vægast sagt skítbilleg.

Já - þetta er undarlegur heimur. Sádarnir þurfa varla að stingi fingri í sandinn til að upp streymi olía og framleiðslukostnaðurinn er allt niður í 5 dollarar tunnan - sumstaðar jafnvel ennþá lægri. Samt þurfa þeir að fá 60-70 dollara fyrir gumsið til að viðhalda efnahagskerfinu sínu. Þess vegna er þeim Ali Al Naimi, olíumálaráðherra Sádanna, og félögum hans ekki beint hlátur í huga þessa dagana. Og ætla sér ekki aldeilis að klúðra málunum, eins og OPEC gerði hér í Den. Þegar þeir misreiknuð sig svo illilega í Asíukreppunni og verðið féll eins og steinn.

Það sem þeir nú þurfa að gera, er að minnka framleiðsluna duglega og stilla hana þannig að uppsafnaðar olíubirgðir iðnveldanna minnki. Málið er bara það, að svo svakaleg óvissa ríkir nú á mörkuðunum, að enginn hefur minnstu hugmynd um hvað mikinn samdrátt í framleiðslu þarf til að ná verðinu aftur upp fyrir 60 dollara. Ákvörðun um of háan framleiðslukvóta gæti fleygt verðinu undir 20 dollara.

Nú eru uppsafnaðar birgðir líklega sem nemur u.þ.b. 56 daga notkun. Sádarnir þurfa a.m.k. að ná þeim niður í svona 52 daga til að fá sitt "nauðsynlega" verð. Þetta er lykilatriðið sem allt snýst um þessa dagana. Þessar magic 4ra daga birgðir gætu verið nóg til að hækka verðið um helming frá því sem nú er.

En samstaðan innan OPEC kann að rofna. Ef það gerist og "of mikil" olía flæðir út á markaðinn, gæti versta martröð Sádanna ræst og umræddar birgðir rokið úr 56 dögum og upp í 58 daga eða jafnvel meira. Það gæti á svipstundu ýtt olíuverðinu niður í 20 dollara - eða jafnvel ennþá neðar! Línudansinn felst í því að ákvarðanir OPEC dragi vel úr framboðinu, en þó ekki svo mikið að einhver aðildarríkin geti ekki kyngt því og samstaðan rofni.

Við búum svo sannarlega í furðulegri veröld. Þar sem olíubirgðir til örfárra daga – nánast fáeinar tunnur af olíu - ráða lífi og dauða atvinnulífs um allan heim. En Orkubloggið trúir því að Sádarnir og OPEC hafi lært af biturri reynslu sinni frá 9. áratugnum og muni í þetta sinn ná takmarki sínu. Þess vegna álítur Orkubloggið það nánast útí hött þegar "sérfræðingar" eru að spá olíuverði undir 70 dollurum til langframa. Vissulega gæti það gerst að verðið steinliggi í einhvern tíma. En þó aðeins ef Sádarnir og OPEC gjörsamlega klúðra málunum.

Það sem Sádarnir vilja, er að leyfa verðinu að lulla einhverja stund í því sem þeir telja að komi hjólum efnahagslífs Bandaríkjanna í gang á ný. Þessi langstærsti kaupandi þarf að fá svigrúm til að lifna við. Þess vegna leyfa Sádarnir líklega verðinu að vera lágt um tíma. En svo munu þeir fljótlega þurfa og vilja meiri pening; 70 dollara fyrir tunnuna og jafnvel aðeins meira.

Spurningin er bara hversu mikið þeir þurfa að skrúfa fyrir kranann til að koma verðinu upp? Það getur orðið þeim dýrkeypt að skrúfa of rólega fyrir. Orkubloggið trúir því ekki, að hann Olíu-Ali ætli bara að kippa skitnum 2,2 milljón tunnum af markaðnum. Eins og ákveðið var á fundi OPEC í Alsír skömmu fyrir jól. OPEC er nú að framleiða u.þ.b. 32 milljón tunnur af þeim 86 milljónum sem heimurinn allur notar daglega.

Vissulega var þetta einhver mesti samdráttur í sögu OPEC fram til þessa. En hér þarf meira að koma til, kall minn! Ekki klúðra þessu aftur - eins og þegar ekki var hlustað á hann Ahmed Zaki Yamani hér í Den. Gamla orkumálaráðherra Sádanna; ljúflinginn sem Orkubloggið hefur áður sagt frá.

Minnumst þess líka að ef við horfum ekki bara í vinnslukostnaðinn, heldur tökum líka með í reikninginn kostnað við að finna og hefja vinnslu á nýjum olíulindum, hækkar nauðsynlegt lágmarksverð enn frekar. Líka hjá Sádunum. Þá er líklega óhætt að miða við a.m.k. 90 dollara víðast hvar í heiminum. Já - það kostar mikinn pening að finna nýjar lindir. Jafnvel í eyðimörkinni.

Það magnaða er, að þetta er talsvert hærra verð en kostnaðurinn í djúpvinnslunni. Þess vegna er framtíðin björt fyrir olíuleit- og vinnslu á djúpinu mikla. Til lengri tíma litið! Hagsmunir Sádanna og djúpvinnslunnar fara fullkomlega saman. Og Orkubloggið trúir því að Sádarnir muni ná verðinu aftur upp í 90 dollara. Einhver tímann – jafnvel fljótlega.

Og það eru fleiri sem trúa þessu. Þess vegna er t.d. allt ennþá á fullu bæði yst í Mexíkóflóanum og á djúpinu utan við strendur Angóla og Brasilíu. Þó svo tunnan sé þessa dagana einungis í 35-40 dollurum. Djúpvinnslan trúir því að Sádunum takist ætlunarverk sitt – enda er þeim það lífsnauðsynlegt.

Svona hiksti eins og núna ríkir á olíumörkuðunum skiptir djúpvinnsluna þess vegna almennt ekki nokkru máli. Þar er eina vitið að halda sínu striki. En þó mun vissulega eitthvað hægja á mönnum í djúpvinnslunni núna. Því það er erfitt þessa dagana að fjármagna leit og vinnslu á nýjum, áhættusömum svæðum. Fyrir vikið geta olíufyrirtæki kannski ekki viðhaldið þeim hraða í uppbyggingu á djúpinu mikla, sem þau gjarnan vilja. Þarna kann að myndast stífla þannig að þegar efnahagslífið hrekkur í gang á ný verður eftirspurnin langt umfram framleiðslugetuna. Og þá gæti verð á olíu rokið upp í áður óþekktar hæðir. 

Þetta er vissulega kannski ekki besti tíminn til að markaðssetja Drekasvæðið íslenska. Það kynni að vera skynsamlegt fyrir íslensk stjórnvöld að setja það dæmi á hold í svona 1-2 ár.

Og auðvitað nota tímann til að leggja grunn að íslensku olíuvinnslufyrirtæki. Íslensku Statoil! Í stað þess að fara "nýlenduleiðina" og verða bara áhorfandi. Það yrði frekar glatað hlutskipti fyrir íslensku þjóðina.

Stund þín á jörðu

Liverpool. Það er liðið mitt. Og það er gaman að sjá Liverpool aftur á toppnum.

Í dag ætlar Orkubloggið að halda framhjá orkunni - svona í tilefni þess að Liverpool er nú á toppi ensku úrvalsdeildarinnar – og um leið leyfa sér smá tilfinningasemi.

Ég hef líklega verið svona 10 eða 11 ára þegar ég byrjaði að fylgjast með enska boltanum í svart-hvítu hjá honum Bjarna Fel. Á laugardögunum hér í Den, þegar hann sýndi okkur ávallt einn leik frá því helgina áður. Takk fyrir þær góðu stundir, Bjarni.

Árabilið ca. 1977–1988 fylgdist ég grannt með ensku deildinni. Og hélt ætíð af ástríðu með Liverpool. Var einnig svolítið mjúkur fyrir Ipswich, sem á tímabili var með frábærlega skemmtilegt lið. En Liverpool var hið eins sanna.

Svo dofnaði áhuginn á boltanum. Fannst skítt hvernig peningarnir tóku völdin og stjörnurnar fóru að verða "metró" og láta eins og fífl.

Hef varla horft á nema einn og einn leik í ensku deildinni síðustu tuttugu árin. Samt hef ég auðvitað lengst af verið meðvitaður um hverjir hafa verið að gera það gott á hverjum tíma. Og hvernig gangurinn hefur verið hjá Liverpool.

Líklega átti Liverpool einmitt eitt sitt mesta blómaskeið árin sem ég var á kafi í enska boltanum. Svo urðu það stjörnurnar hjá Manchester Utd. og Chelsea sem risu hæst. Og boltinn fór yfir á Stöð 2. Mér fannst enski boltinn án Bjarna Fel aldrei alvöru.

Maður hélt auðvitað svolítið með Chelsea meðan Eiður var þar. En mér leiddist þessi nýríki Rússi hann Abramovich og allt snobbið kringum hann. Þeir ljósbláu Lundúnapiltar í Chelsea náðu a.m.k. engan veginn að skapa fiðring í brjósti Orkubloggsins. Þessa einstöku tilfinningu sem bloggið finnur þegar rauðliðarnir frá Liverpool sýna snilli sína.

Það er náttlega barrrasta alveg stórfurðulegt hvernig hægt er að tengjast einhverju fótboltaliði útí heimi svona sterkum tilfinningaböndum. Það hlýtur að hafa eitthvað með það að gera, að maður kynntist liðinu strax á æskuárunum. Liðið varð partur af tilfinningaþroskanum.

Nöfn eins og Ray Clemence, Terry McDermott, Sammy Lee, Alan Hansen og Ian Rush vekja ennþá hlýju í huga Orkubloggsins. Meira að segja Brúsi kallinn Grobbelaar vandist og fékk sinn sess í hjarta bloggsins. En sá sem skipar æðsta sess er auðvitað Kenny Dalglish. Rétt eins og þegar ég hugsa til góðu, gulu Tonka-gröfunnar sem ég átti sem smápatti. Og gat leikið mér hreint endalaust að. Góð minning sem aldrei gleymist.

Tonka! Þar var sko ekkert plastrusl á ferðinni, eins og í vesælum nútímanum. Heldur ekta amerískt stál. Þegar ég hugsa til gröfunnar góðu, dettur mér alltaf í hug atriðið úr Citizen Kane. Þegar deyjandi milljarðamæringurinn andvarpar sína síðustu hugsun; "Rosebud". Sem reynist vera sleðinn, sem hann renndi sér á í snjónum sem stubbur. Algert snilldaratriði hjá meistaranum Orson Welles.

Stund okkar á jörðu er stutt. Og stundum gott að hugleiða hvað skiptir raunverulega máli í lífinu. Hvað er það sem situr eftir í endurminningunni þegar upp er staðið? Auðvitað fyrst og fremst atburðir tengdir börnum og ástvinum. Í mínu tilviki ótalmargar skemmtilegar og góðar stundir með krökkunum mínum tveimur og Þórdísi minni. En líka alls konar "litlar" minningar, sem í reynd eru svo óumræðilega hlýjar.

Vonandi nær íslenska þjóðin að hrista af sér tilberana sem hafa leikið hana svo grátt upp á síðkastið - og finna aftur lífsgleðina áður en langt um líður. Nú eftir að hafa gjörsamlega gleymt sér síðustu árin í einhverju allsherjar ömurlegu peningabrjálæði.

En nú er ég farinn að huga að flugeldunum. Og auðvitað olíunni. Til að skvetta á áramótabrennuna. Gleðilegt nýtt ár!

Frá miðbaugi að Eyríki

Eins og dyggir lesendur Orkubloggsins vita, þá er nú byrjað mikið djúpborunarævintýri í Mexíkóflóanum. En það er jafnvel hægt að finna ennþá meira spennandi hafsvæði.

Þannig virðist Brasilíudýpið utan við Rio de Janeiro geyma brjálæðislegar olíulindir. En kannski er Gíneuflóinn bestur? Hann er a.m.k. töfraorðið í djúpvinnslubransanum í dag.

Olíuvinnsla á sér nokkuð langa og merka sögu í sumum þeirra ríkja, sem liggja að Gíneuflóanum. Þar er Nígería líklega dæmið sem flestir þekkja. Nígeríski olíuiðnaðurinn þykir reyndar einhver svakalegasta táknmynd þeirrar spillingar og harðræðis sem á sér víða stað í olíuríkjum þriðja heimsins. Milljarðar hverfa í vasa embættismanna og mannrán og skemmdarverk eru nánast daglegt brauð. Og þegar spillingin lætur ekki á sér kræla í smátíma reynist það “svikalogn” - því skýringin er að það hefur skollið á fellibylur.

Nígería hefur í áratugi verið langstærsti olíuframleiðandinn í Afríku. Komst upp í 2,5 milljón tunnur á dag fyrir nokkrum árum, en hefur allra síðustu árin verið að dansa í kringum 2 milljón tunnur. Lengst af hafa það verið Líbýa og Alsír sem komið hafa á hæla Nígeríu á olíuvinnslulista Afríku.

En nú hefur hið ótrúlega gerst á örskammri stundu. Snemma árs (2008) stökk Angóla upp í annað sætið með um 1,7 milljón tunnur og hratt vaxandi framleiðslu. Og um mitt árið varð ljóst að vesenið í Nígeríu var búið að minnka framleiðsluna þar í 1,8 milljón tunnur – meðan Angóla bætti við sig og var komið í 1,9 milljón tunnur á dag!

Þar af fara nú um 500 þúsund tunnur beint til Kína. Bandaríkin og Kína eru í miklum slag um olíuna frá semi-marxistunum í Angóla. Samdrátturinn í Nígeríu er talsvert áhyggjuefni fyrir Bandaríkin og ekki beint þeirra óskastaða hvernig Kínverjarnir laumuðust í angólsku olíuna.

Bandaríkin vilja minnka þörf sína fyrir á olíu frá Mið-Austurlöndum og því lykilatriði að þeir eigi góðan aðgang að Afríku. Þar að auki er mjög praktískt fyrir þá að flytja olíuna frá Vestur-Afríku beint yfir Atlantshafið. Þess vegna streyma nú olíuskip sömu leið og þrælaskipin streymdu fyrir tveimur öldum.

Já - Angóla er allt í einu orðinn mesti olíuframleiðandi Afríku. Hver hefði trúað því fyrir svona fimm árum? Enn sem komið er, fer mest af vinnslunni þar fram örskammt utan við ströndina. Og þetta er sannkallað hágæðagums. Nú eru sum olíufyrirtækin byrjuð að færa sig út á dýpið, utan við þröngt landgrunnið. Og eru vongóð um að djúpvinnsla geti innan skamms aukið framleiðslu í lögsögu Angóla um heilar 500 þúsund tunnur á dag.

Angóla hreinlega æðir áfram þessa dagana. Kannski verður Angóla búið að ná olíuframleiðslumagni Norðmanna eftir örfá ár. Og mun taka yfir virðulegan sess Noregs sem eitt mesta olíuútflutningsríki heims. Ekki leiðum að líkjast.

Meðan Angóla er nú í einhverri mestu olíu-uppsveiflu sem sögur fara af síðustu árin, fer olíuframleiðsla Norðmanna nefnilega hnignandi. Þess vegna er ekki skrítið að norsku skotthúfurnar í StatoilHydro eru nú þessa dagana einmitt að koma sér þægilega fyrir með flotpalla úti á Gíneuflóanum. Sama hvenær norska olían verður búin; Norðmenn ætla sér áfram að verða leiðandi í olíuvinnslu úr hafsbotni út um alla heim.

Horfur eru á að olíuævintýrið þarna í Gíneuflóanum sé eitt hið allra mest spennandi í bransanum þessa dagana. Menn eru komnir með vinnsluna út á allt að 3 þúsund metra dýpi og virðist enginn endir ætla að verða á því hvað þarna er að finna. Auk Mexíkóflóans er Gíneuflóinn að verða æðislegasti leikvöllur þeirra sem eru tilbúnir að leggja á djúpið. Þess vegna eru menn hjá fyrirtækum eins og Chevron, Shell og auðvitað Statoil nú með trylltan glampa í augum, þegar þeir horfa til Vestur-Afríku. Ásamt Kínverjunum auðvitað.

En hvaða olíusvæði skyldi verða heitast eftir að nýjabrumið hverfur af Vestur-Afríku-ævintýrinu? Það gæti orðið sjálft Norðrið. Verða kannski Barentshaf og jafnvel Drekasvæðið íslenska táknmynd nýrra tíma í olíuvinnslu? Upphaf olíulandnámsins mikla á Norðurskauti?

En áður en það mikla ævintýri hefst, væri kannski ráð að Ísland sameinist fyrst Grænlandi. Útlit er fyrir að mikil olía eigi eftir að finnast í grænlenskri lögsögu. Auðvitað ættu Grænland, Færeyjar, Ísland og Noregur að mynda eitt sambandsríki. Og taka upp sameiginlegan gjaldmiðil. Eiríkskrónu! Sem bæði rímar vel við Eirík rauða og Eyríki. Sem er tillaga Orkubloggsins um nafn á hið nýja ímyndaða draumastórveldi á Norðurhjaranum.