Vesturfararnir

Einhver átakanlegasta bók sem Orkubloggið hefur lesið eru Vesturfarfararnir. Sem eru reyndar fjórar bækur - tetralógía - eftir Svíann Vilhelm Moberg.

Allt sæmilega þroskað fólk ætti að muna eftir sjónvarpsþáttaröð, sem gerð var eftir þessari miklu sögu og var sýnd í Ríkissjónvarpinu fyrir margt löngu. Hin norska Liv Ullman sló þar í gegn. Held að þetta sé jafnvel ein af elstu sjónvarpsminningum Orkubloggsins.

Draumur flestra landnemanna um betra líf í Vesturheimi reyndist því miður tálsýn. Fólkið mætti miklu harðræði, sjúkdómum og hungri. Til allrar hamingju eru nú aðrir tímar, en þegar sárafátækir Norðurlandabúar flykktust vestur um haf í leit að nýjum tækifærum. Ameríski draumurinn lifir þó auðvitað enn í hugum margra. Sem í huga Íslendinga ætti kannski að kallast kanadíski draumurinn.

Fjárfestingafyrirtækið Geysir Green Energy hefur verið í fararbroddi orkufjárfestinga Íslands í Vesturheimi. Stutt er síðan GGE - þá reyndar undir stjórnarformennsku Hannesar Smárasonar - fjárfesti í jarðhitafyrirtækinu Western Geopower. Sem er að reisa jarðgufuvirkjun á s.k. Geyser-svæði skammt frá San Francisco. Framleiðslugeta virkjunarinnar á að verða um 35 MW.

Jarðhitinn hefur reyndar heldur átt undir högg að sækja í Bandaríkjunum. Meðan vind- og sólarorka hafa notið mun meiri velvilja og stuðnings.

Vissulega eru skattaívilnanir fyrir hendi í jarðhitageiranum þar vestra. En reglurnar eru með þeim hætti, að það eru fyrst og fremst risastór fyrirtæki með miklar tekjur, sem hafa séð hag í því að setja pening í bandarískan jarðhita. Fyrirtæki eins og Lehman Brothers, Morgan Stanley og fjarfestinga-armur General Electric hafa öll sýnt jarðhitaverkefnum býsna mikinn áhuga. En sem kunnugt er, er saga Lehman nú öll. Og krísan hefur gefið bæði Morgan Stanley, GE og öðrum tilefni til að hugsa um aðra hluti en að dæla pening í jarðhita.

GGE ákvað sem sagt að blanda sér í hópinn með þessum þekktu amerísku nöfnum, sem þá renndu hýru auga til jarðhitans. Því miður hefur gengi hlutabréfa í WGP líklega rýrnað um nálægt 50% frá því kaup GGE áttu sér stað. Bréfin eru skráð á kanadíska hlutabréfamarkaðnum Canadian Venture Exchange.

Geyser-svæðið þarna í Kaliforníusólinni er vel þekkt virkjanasvæði. Engu að síður eru jarðhitaverkefni WGP nokkuð áhættusamur bransi. T.d. er veruleg óvissa um framleiðslugetuna á svæðinu. Rafmagnsframleiðslu á Geyser-svæðinu hnignaði mjög á 9. áratug liðinnar aldar vegna ofnýtingar. Með vatnsdælingu niður í borholur hefur tekist að auka afköst svæðisins á ný. Og nú veðja þeir hjá WGP að svæðið hafi eflst nægilega til að geta staðið undir nýrri virkjun.

Virkjunin á að vera tilbúin 2010 og samið hefur verið við Northern California Power Agency um orkusölu. Ennþá er óvíst hversu margar holur mun þurfa að bora, til að ná þeim afköstum sem stefnt er að. Til allrar hamingju hafa þó undanfarið verið að berast góðar fréttir af borunum á svæðinu. Sumar holurnar hafa reynst talsvert aflmeiri en búist var við!

WGP er einnig að reisa 100 MW jarðgufuvirkjun í Bresku Kólumbíu í Kanada. Um 170 km norður af Vancouver, á svæði sem er kennt við eldfjallið Meager. Það jarðhitaverkefni flokkast tvímælalaust sem hrein frumkvöðlastarfsemi. Þetta eru sannir eldhugar þarna hjá WGP. Jafnvel sprotar. Eða hvað það er nú allt kallað, þegar verið er að kjafta upp áhættufjárfestingar og nota um þær fín og flott orð.

Þrátt fyrir umtalsverðan jarðhita á þessum slóðum, hafa Kanadamenn fram til þessa ekki virkjað gufuaflið til rafmagnsframleiðslu. Dæmi eru þar um hitaveitur, en gufuaflið er algerlega vannýtt. Árið 1984 var jarðhitaprógramm Kanadastjórnar beinlínis lagt til hliðar – aðallega vegna lágs olíuverðs. Og kanadíska jarðgufuaflið svaf Þyrnirósarsvefni í meira en tvo áratugi.

Það að Kanada hefur nú á ný tekið stefnu á jarðhitanýtingu, er kannski helst að þakka umræðu um hlýnun jarðar af völdum ólíubrennslu. En auðvitað er það sjálft olíuverðið sem þarna skiptir mestu. Og sem kunnugt er hækkaði olíuverð gríðarlega 2007 og fram eftir 2008.

Orkulindir eins og jarðhiti, vindorka og sólarorka eru í reynd algerlega háðar verðsveiflum á olíu. Lágt olíuverð er versti óvinur endurnýjanlegrar orku. Þess vegna fagnar endurnýjanlegi orkugeirinn sem hæstu olíuverði. Og vonar heitt og innilega að lækkunin undanfarið sé bara tímabundin.

Þó svo Íslendingar telji sig vita allt best í jarðhitanum, þá er jarðhitaþekking Bandaríkjamanna vart síðri. Þar í landi er löng og mikil reynsla af byggingu jarðgufuvirkjana. Fyrr vikið er þar að finna mjög öflug jarðhitafyrirtæki. Eins og t.d. Ormat Technologies frá Neveda - bara svona til að nefna dæmi.

Og bandarískt kapítal hefur sýnt jarðhitanum mikinn áhuga. T.d. er Google nú líklega það fyrirtæki sem fjárfestir hvað mest í nýrri jarðhitatækni. Og stærsti orkuframleiðandi heims í jarðhitanum er ekki smærri player en gamla góða Standard Oil of California. Chevron. Jarðhitavirkjanir olíu-ljúflinganna hjá Chevron eru þó reyndar fyrst og fremst í SA-Asíu, þ.e. á Filippseyjum og í Indónesíu.

Kanada er aftur á móti óplægður akur. Orkubloggið hefur alveg sérstaka þrá til Kanada. Fallegt land með fjölbreyttu og góðu mannlífi. Land með litla þekkingu á raforkuframleiðslu úr jarðhita. Alveg kjörið fyrir jarðhitaverkefni íslenskra fyrirtækja. Hvernig væri barrrasta að taka upp Kanadadollar og gefa skít í þessa bresk-hollensku fýlupoka?

Hér í upphafi minntist Orkubloggið á sorgarsöguna um sænsku Vesturfarana eftir Vlhelm Moberg. Um Svíana sem flúðu hroðalega fátæktina heima fyrir og fluttust vestur um haf á 19. öldinni. Í leit að betra lífi.

Hvorki sænsku landnemarnir í Minnesota né hinir íslensku Vesturfarar, sem fyrir rúmum hundrað árum héldu til Kanada, fundu það gósenland sem þeir vonuðust eftir. Nú er kominn tími á aðra og vonandi betur heppnaða íslenska útrás til Kanada. Útflutning á orkuþekkingu - sem ætti að geta orðið mun árangursríkari en streðið hjá landnemunum við Winnipeg-vatn.

Það er kannski bæði tilgerðarlegt og óviðeigandi af Orkublogginu að blanda saman útrásarævintýri Geysis Green og hörmungarsögum Vesturfaranna. En maður hugsar óneitanlega til þess, að hrun Glitnis, Kaupþings & Co. gæti orðið til þess að þúsundir Íslendinga flytji af landi brott.

En vonandi tekst íslenskum orkufyrirtækjum í framtíðinni að finna og nýta bestu tækifærin. Þó svo Orkuveita Reykjavikur og kannski ekki síður Landsvirkjun, stefni líklega hraðbyri í þrot þessa dagana. Þetta er a.m.k. alveg glataður tími til að skulda mikið í erlendum gjaldmiðlum og fá tekjur, sem tengdar eru hratt fallandi álverði. Og jafnvel bjórinn er hreint fjári dýr núna, hér í Sevilla, hvar Orkubloggið er statt þessa dagana. Samt gaman á vellinum í gærkvöldi að sjá Barca bursta Sevilla!

Tárahliðið

Like some ill-destined bark that steers

In silence through the Gate of Tears

 

Þannig orti írska skáldið Thomas Moore fyrir um tveimur öldum síðan. Í tragíska ástarkvæðinu Fire Worshippers, um ungu elskendurna Hafed og hina fögru Hindu.

 

Í dag ætlar Orkubloggið að ímynda sér að bloggið sé nýkomið í gegnum Tárahliðið. Sundið sem tengir Adenflóa og Rauðahaf - og skilur að Arabíuskagann og austurhorn Afríku. Á frummálinu - arabísku - heitir sundið Bab el-Mandeb. Eða öllu heldur باب المندب.

 

Við getum líka ímyndað okkur að farkosturinn sé íslenska olíuskipið Svartifoss. Og nú er tilefni til að þakka sínum sæla fyrir að sjóræningjarnir á Adenflóa náðu hvorki okkur né þessu nýja stolti íslenska íslenska skipaflotans. Frá Tárahliðinu er siglt áfram norð-norðvestur eftir Rauðahafinu og að Súez-skurðinum.

 

Svartifoss gæti verið eitt af hinum fjölmörgu olíuskipum, sem flytja svarta gullið frá framleiðslulöndunum við Persaflóa, til okkar vesalinganna á Vesturlöndum.

 

Meira en helming af öllum olíubirgðum heimsins er að finna hjá Persaflóa-ríkjunum. Í dag framleiða þessi sólbökuðu ríki eyðimerkurinnar um þriðjung allrar olíu í heiminum - u.þ.b. 28 milljón tunnur á dag. Þar á meðal eru Írak, Saudi-Arabía, Kuwait og ríkin innan Sameinuðu Arabísku furstadæmanna. Og Íran.

 

Hluti af þessari gríðarlegu olíu er auðvitað nýttur af bæði Persunum og Arabaríkjunum sjálfum. Og hluti hennar er fluttur með miklum olíuleiðslum til viðskiptavina í nágrenninu. En stærsta sneiðin fer um borð í olíuskip, sem svo sigla með fullfermi suður Persaflóann og út um Hormuz-sund, áleiðis til síþyrstra Bandaríkjamanna, Evrópubúa, Japana og annarra landa út um víða veröld.

 

Út um sundið góða - Hormuz - er daglega siglt með u.þ.b. 17 miljón tunnur af olíu á degi hverjum (þetta magn er auðvitað breytilegt eftir eftirspurninni hverju sinni og er talan líklega eitthvað minni í dag). Þetta samsvarar um 20% af allri olíunotkun heimsins og gróflega 40% af öllum olíuviðskiptum milli ríkja.

 

Flest tankskipin eru gríðarlega stór og á venjulegum degi eru það ca. 15 olíutankskip sem fara um Hormuz-sund. Þar að auki fer allt fljótandi gas frá Qatar einnig með skipum þarna um sundið - en Qatar er einmitt stærsti LNG-útflytjandi heims.

 

Það sem Orkubloggið er að reyna að segja: Hormuz-sund er einfaldlega þýðingamesta siglingaleiðin á okkur dögum. Nefna mætti að Japanir fá 75% af allri sinni olíu um þessa siglingaleið. Þannig er veröldin í reynd háð því að olíuskip eigi greiða leið um þetta tæplega 30 sjómílna breiða sund, þar sem íranskir byssubátar og bandarísk herskip kýtast reglulega. Og allt getur farið í háaloft hvenær sem er.

 

Um Hormuz-sund liggur líka aðalflutningaleiðin með hergögn til bandaríska hersins í Írak. M.ö.o. þá er þetta þrönga sund þarna milli Arabíu og Íran ekki beint rólegasti staðurinn á bláa hnettinum.

 

Flest þeirra olíuskipa sem koma frá Hormuz, sveigja fljótlega hart í bak - með stefnu í átt til A-Asíu. Engu að síður tekur um fimmtungur skipanna stefnuna til Evrópu og austurstrandar Bandaríkjanna – með laufléttri beygju á stjórnborða.

 

Þau allra stærstu sigla suður fyrir Góðravonarhöfða. En öll þau olíutankskip sem geta troðið sér gegnum Súez-skurðinn - skip í s.k. Suezmax stærðarflokki - taka nokkuð krappari beygju í átt að Rauðahafi. Og sigla sem leið liggur frá Hormuz, meðfram ströndum Oman og Jemen, inn á hinn alræmda Adenflóa og í átt að Tárahliðinu - innganginum að Rauðahafi. Og þaðan í gegnum Súez-skurðinn. Þar í gegn fara nú um 3,3 milljónir tunna af olíu daglega.

 

Þar að auki er sífellt að aukast olíudæling frá stórum olíuskipum í gegnum olíuleiðsluna sem liggur frá suðurenda Súez og norður að Sidi Kerir-höfninni við Alexandríu í Egyptalandi. Á strönd Miðjarðarhafsins. Það gæti þýtt enn meiri umferð risatankskipa inn á Rauðahaf.

 

En áður en skipin komast að Tárahliðinu og inn á Rauðahaf, þurfa áhafnir þeirra að horfast í augu við 

nýjasta vandamálið á höfunum. Sem eru snarbrjálaðir sjóræningjar frá anarkíinu í Sómalíu. Þeir hafa gert Adenflóa að leikvelli Svartskeggja nútímans.

 

Lengi vel var Rauðahafið vissulega ekki beint rólegasta hafsvæði heims. En nú er það nánast orðið griðastaður. Því eftir að skip eru komin í gegnum Tárahliðið getur áhöfnin andað léttar. Sloppnir frá ströndum Sómalíu og skrílnum á Adenflóa.

 

Sómölsku sjóræningjana hafa reyndar verið að færa sig duglega upp á skaftið og herja nú líka á skip sem fara suðurleiðina - eru farnir að ráðast á skip á úthafinu fleiri hundruð sjómílur austur af Sómalíu og Kenía. Nú síðast náðu þeir þar risaolíuskipinu Sirius Star, sem sagt hefur verið frá í fréttum síðustu dagana. Það er í s.k. VLCC-flokki olíuskipa; Very Large Crude Carriers. Sem á mannamáli merkir að þetta er mjög stórt olíuskip og farmurinn allt að 2 milljón tunnur af olíu. En í dag ætlar Orkubloggið ekki að spá í stærð olíuskipa, heldur halda sig við Tárahliðið.

 

Það er reyndar alls ekki fyrst nú, á tímum olíuflutninga, sem Tárahliðið gegnir stórmerkilegu hlutverki. Það er nefnilega af mörgum talið hafa verið sú leið sem mannkynið fór frá Afríku fyrir svona 50-60 þúsund árum - og þar hafi jafnvel einungis verið á ferðinni um 150 einstaklingar. Þaðan hafi mannkynið dreifst smám saman um jörðina alla og við öll komin af þessum fámenna flokki afrískra sjófarenda. En líklega er Kári Stefánsson betur til þess fallin að útskýra tilurð þessarar kenningar, en Orkubloggið.

 

Tárahliðið er aðeins 14 sjómílur að breidd (25 km ) - og var enn mjórra fyrir 50 þúsund árum, þegar sjávarstæða var lægri en nú. Og nú er þetta sögulega sund enn og aftur í fókus. Stutt er síðan vellauðugur Sádi lýst því yfir að hann hyggist reisa brú yfir sundið, þarna á milli Jemen og Djibúti. Sá snillingur heitir Sjeik Tarek Mohammad Bin Laden og er vel þekktur kaupsýslumaður í Saudi Arabíu. Svo skemmtilega vill til að hann á hálfbróður sem heitir Osama Bin Laden. Já - þetta er lítill heimur. Sem því miður er samt ekki alltaf auðvelt að brúa.

 

En ljúflingurinn Tarek Bin Laden er hvergi banginn. Brúin yfir sundið góða er aðeins smáflís í miklu stærri áætlun, sem hann er að ýta af stokkunum þarna á Afríkuhorninu. Sitt hvoru megin brúarinnar yfir Tárahliðið á nefnilega að rísa ný stórborg; Al Noor Cities.

 

Þetta er verkefni upp á litla 200 milljarða dollara og meiningin er að Al Noor muni í framtíðinni keppa við borgir eins og London og New York. Alltaf metnaður í gangi hjá Bin Laden fjölskyldunni.

 

En hverjir skyldu eiga að hanna þetta mikla samgöngumannvirki yfir Bab el-Mandeb sundið? Því miður ekki íslenska verkfræðistofan Mannvit né aðrir Íslendingar - heldir eru það frændur okkar Danir sem fengu það þetta verkefni.

 

Nánar tiltekið "barn" þeirra dönsku verkfræðinganna Christen Ostenfeld og Wriborg Jönson. Danska verkfræðifyrirtækið COWI. Það er óneitanlega athyglisvert að COWI var stofnað 1930 - rétt í þann mund að heimskreppan var skollin á. Hin nýstofnaða verkfræðiskrifstofa lognaðist þó ekki aldeilis útaf við fæðingu - er nú með starfsemi um allan heim. Og verður fyrir valinu til að hanna geggjaða framkvæmd eins og Al Noor brúna. Danir eru seigir.

 

Eins og gildir um svo mörg af öflugustu fyrirtækjum í Danmörku er COWI nú að mestu leyti í eigu sjálfseignastofnunar (COWI-sjóðsins). Sem er þvert á öll lögmál kapítalismans um velgengni fyrirtæka. Af einhverjum ástæðum virðist þetta undarlega danska viðskiptamódel fúnkera hreint prýðilega!

 

En aftur að Bin Laden og félögum. Bin Ladenarnir er ein af auðugustu fjölskyldunum í Saudi Arabíu. Líklega eiga þessar stórhuga byggingaáætlanir Tarek's Bin Laden þarna í Jemen og Djibútí, rætur að rekja til þess að hann á einmitt ættir að rekja til Jemen. Þeir hálfbræðurnir Tarek og Osama (samfeðra) munu eiga um eða yfir 50 systkini og eru börnin sögð fædd af 22 mæðrum.

 

Auður fjölskyldunnar er risastór bygginga- og iðnaðarsamsteypa; Saudi Bin Laden Group. Það var fjölskyldufaðirinn, sjeikinn Mohammed Bin Awad Bin Laden, sem byggði upp þetta risafyrirtæki. Hann fæddist í Jemen 1908, en fór barn að aldri yfir til Saudi Arabíu. Örlögin höguðu því þannig að þessi fátæki Jemeni varð náinn vinur og samstarfsmaður Abdul Aziz Al-Saud.

 

Ef nafnið Abdul Aziz Al-Saud klingir ekki bjöllum hjá einhverjum lesenda, hefur viðkomandi ekki lesið eldri færslur Orkubloggsins nógu vel!

 

Þetta var nefnilega maðurinn sem stofnaði nútímaríkið Saudi Arabíu og varð fyrsti konungurinn þar í landi. Maðurinn sem fundaði með fársjúkum Roosevelt á Jaltaráðstefnunni 1945, þegar sá snjalli forseti Bandaríkjanna tryggði landinu sínu aðgang að einhverjum mestu olíuauðlindum heims. Á meðan þeir Stalín og Churchill voru á barnum og stóðu í þeirri misskildu trú að þeir væru aðalgæjarnir.

 

Núverandi konungur Sádanna er einmitt sonur Abdul Aziz Al-Saud. Og enn er mjög spes samband milli æðstu ráðamanna þessara tveggja ríkja; Bandaríkjanna og Saudi-Arabíu (núverandi konungur Sádanna, sem sést hér á myndinni með Bush, heitir Abdullah Bin Abdul Aziz Al-Saud).

 

Það var ekki amalegt fyrir höfuð Bin Laden fjölskyldunnar að verða góðvinur konungs Sádanna. Einmitt um það leyti sem hinar gríðarlegu olíuauðlindir landsins uppgötvuðust á fjórða áratug liðinnar aldar. Mohammed Bin Awad Bin Laden, fékk gríðarlega verktakasamninga upp á milljarða dollara, um uppbyggingu á moskum og ýmsum öðrum byggingum í landinu. Fyrir vikið auðgaðist hann gríðarlega. Góður peningur í trúar-bissnesinum þarna í Arabíu.

 

Þessi goðsögn frá Jemen, faðir þeirra Osama og Tarek Bin Laden, er sagður hafa látist í flugslysi seint á sjöunda áratugnum. Í dag er fjölskyldufyrirtækið einkum þekkt fyrir að koma að bæði skipulagningu og byggingu risavaxinna mannvirkja, bæði fasteigna og samgöngumannvirkja eins og flugvalla og járnbrauta. Við ættum kannski að fá Saudi Bin Laden Group til að sjá um Vatnsmýrarsvæðið? A.m.k. yrði þá væntanlega minni hætta á að allt fari á sama veg og Tónlistarhúsið hjá Portus og Nýsi. Sic.

 

------------------------------------

 

Já - menn skulu muna að saga þjóðanna á Arabíuskaganum er stórmerk. Og ætti auðvitað að vera námsefni á Orkumálabraut Háskóla Íslands. Sem er reyndar ekki til. Það þykir Orkublogginu þyngra en tárum taki.

 

PS: Ljóðlínurnar hér efst eru úr bókinni "Lalla Rookh, an Oriental Romance", sem kom út árið 1817. Eftir írska ljóðskáldið, rithöfundinn og söngvaskáldið Thomas Moore (1779-1852).

Drekasvæðið

Undanfarið hefur Orkubloggið beint athyglinni að olíuvinnslu á hafsbotni. Litið til þess hvernig olíuleit er að byggjast upp á djúpi Mexíkóflóans. Þar eru menn bjartsýnir um olíu- og gasvinnslu á hafdýpi sem er yfir 3 þúsund metrar.

Á Drekasvæðinu íslenska er dýpið mun minna; 1-1,5 km. Hreint smotterí. Þaðan gæti þurft að bora ca. 3-3,5 km niður í hafsbotninn til að finna olíu og gas. Tæknilega séð yrði vinnsla þarna alls ekki sú dýrasta í heimi. Aftur á móti vantar alla innviði olíuiðnaðar hér. Það er eflaust eitt af því sem dregur úr áhuga fyrirtækja eins og Diamond Offshore Drilling. Sem vitnað var í hér á blogginu í síðustu færslu.

Í dag ætlar bloggið að rekja stuttlega hvað búið er að gera á Drekasvæðinu - af hverju menn telja að þar geti hugsanlega fundist olía og gas í vinnanlegu magni og hvernig stendur til að haga leyfiskerfinu.

Orkubloggið hefur eins og aðrir Mörlandar auðvitað lengi verið meðvitað um ungan jarðfræðialdur Íslands. Sem mun gera vonir um olíufund á Klakanum góða að engu.

En við erum aftur á móti svo ljónheppinn að eiga lögsögu norður á Jan Mayen hrygginn. Sem sést svo prýðilega á myndinni hér til hliðar. Hluta hans svipar mjög til bæði landgrunns Noregs og Grænlands. Olíuauðlindir norska landgrunnsins eru alkunnar og einnig er gert ráð fyrir mikilli olíu við austurströnd Grænlands. Sama gæti einmitt verið upp á teningnum á Jan Mayen hryggnum – a.m.k. ákveðnum hluta hans. Eftir því sem sunnar dregur á hryggnum, hverfur hann undir landgrunn Íslands, sem er miklu yngri jarðfræðimyndun. 

Ýmislegt jákvætt hefur komið fram við rannsóknir á svæðinu. Niðurstöður af hljóðendurvarpi, gerð jarðmyndana og ummerki um gas í yfirborðsseti eru allt vísbendingar um að olíu- og gas sé þarna að finna. Þetta mun sérstaklega eiga við um norðurhluta Drekasvæðisins. Sem liggur við efnahaglögsögumörkin að Jan Mayen.

Þar hefur sérstaklega verið afmarkað ca. 4.400 ferkm svæði, sem telst hvað álitlegast. Af því eru um 3.600 ferkm innan íslensku lögsögunnar (afgangurinn er innan þeirrar norsku annars vegar og sameiginlegrar norsk/íslenskrar lögsögu hins vegar, sbr. landgrunnssamningurinn milli Íslands og Noregs frá 1981).

Umræddar ályktanir um hugsanlegt íslenskt olíuævintýri eru ekki síst byggðar á skýrslu norska olíuleitarfyrirtækisins Sagex. Sem Jón Helgi Guðmundsson, oftast kenndur við í BYKO, á stóran hlut í. Eins og Orkubloggið hefur auðvitað löngu áður sagt frá.

Eignarhluti Jóns Helga í Sagex er í gegnum íslenskt fyrirtæki hans, Lindir Resources. Samkvæmt heimasíðu Linda, á félagið einnig í norska olíuleitarfyrirtækinu Nor Energy og í kanadíska Athabasca Oil Sands (AOSC). Hið síðastnefnda sérhæfir sig í olíuvinnslu úr olíusandi - sem er einhver óþrifalegasti bransinn í olíuiðnaðinum. Orkubloggið hefur ekki hugmynd um hvort þetta hafa reynst góðar fjárfestingar fyrir Lindir. En það er mikil synd og skömm að íslenskt fjármagn skuli ekki hafa horft meira til orkugeirans. Og hefur takmarkast um of við vatnsafl og jarðvarma.

Sagex-skýrslan er unnin með hliðsjón af þeim rannsóknum, sem gerðar hafa verið á Drekasvæðinu, m.a. hljóðendurvarpsmælingum norska InSeis. Þeir sem hafa áhuga á kolvetnisauðlindum svæðisins, munu geta keypt öll þessi gögn. Ekki veit ég hvert verðið er - en þeir hjá Sagex virðast duglegir að hæpa upp þann mikla ávinning sem svæðið búi yfir. Sem er væntanlega bara eðlileg markaðssetning á þeim gögnum sem í boði eru.

Nú virðist loks vera komið að því að senn verði boðin út leyfi til olíuleitar, rannsókna og vinnslu á svæðinu. Svæðinu verður þá skipt í reiti, svipað og t.d. er gert á norska landgrunninu. Skv. skýrslu iðnaðarráðuneytisins um Drekasvæðið frá 2007, verður hver reitur rétt tæplega 400 ferkm. Og alls um 110 reitir í boði. Þetta fyrirkomulag á þó eftir að ákveða endanlega.

Sjá má framtíðina fyrir sér þannig: Strax á næsta ári verða leitarleyfin væntanlega boðin út. Þá fá útvalin fyrirtæki heimild til frekari rannsókna innan tiltekinna reita. Til að fá slíkt leyfi þarf viðkomandi fyrirtæki að uppfylla kröfur um sérþekkingu og fjárhagslegt bolmagn til að geta komið að olíuvinnslu. Veiting leyfanna verður í höndum Orkustofnunar.

Olíuleitin mun felast í ítarlegri jarðeðlisfræðilegum mælingum, t.d. hljóðendurvarpsmælingum og ýmsum sýnatökum. Ef fyrirtækið telur leitina gefa tilefni til starfsemi á svæðinu hefjast rannsóknaboranir. Þær eru einnig háðar samþykki Orkustofnunar, en að sjálfsögðu á viðkomandi fyrirtæki forgang að leyfi til rannsóknaborana á sínum reit. Til stendur að ránnsóknaleyfin verði gefin út til allt að 16 ára.

Það er fyrst við þessar rannsóknaboranir að borpallar (eða borskip) munu skjóta upp kollinum á Drekasvæðinu. Ekki ólíklegt að það verði einmitt fljótandi pallar, svipaðir þeim sem Orkubloggið hefur þröngvað upp á lesendur sína í síðustu færslum. Einhver ár eru í að þetta gerist.

Reynist rannsóknaboranirnar jákvæðar er svo ráðist í næsta stig - sjálfa vinnsluna. Fyrirtækið sem var handhafi rannsóknaleyfisins að viðkomandi reit, mun væntanlega geta fengið vinnsluleyfi til allt að 30 ára í senn.

Komi til olíuvinnslu á Drekanum mun skapast talsverður fjöldi starfa í landi við að þjónusta pallana. Þyrluflug íslenskra auðmanna er sagt á hraðri niðurleið þessa dagana. En þarna gætu íslenskir þyrluflugmenn etv. fengið nýjan starfsvettvang. Væntanlega yrði það Egilsstaðaflugvöllur, sem yrði nýttur fyrir þetta flug. Einnig myndu birgðaflutningar verða með skipum - hugsanlega yrði Húsavík eða Vopnafjörður kjörinn fyrir þá starfsemi?

Vandi er að spá um það hvaða fárhagslega ávinningi olíuvinnsla á Drekasvæðinu gæti skilað Íslandi. Þar eru óvissuþættirnir fjölmargir. Fer t.d. algerlega eftir því hversu mikil olía finnst á svæðinu, kostnaði við vinnsluna, hversu hátt olíuverð verður á næstu árum og áratugum, skattlagningarprósentunni o.s.frv.

Þess vegna er eiginlega útí bláinn að nefna einhverjar tölur. En hafa má í huga að í Noregi er vinnslan hressilega skattlögð. Sem hefur gert norska olíusjóðinn útbólginn og Norðmenn einhverja ríkustu þjóð heims. Þar er skattlagningin í olíuiðnaðinum líka all svakaleg eða nærri 80% (tekjuskattur plús sérstakur olíuskattur). Eitt er víst - ef veruleg olía finnst á Drekasvæðinu verður þetta margfalt meiri fjárfesting en Kárahnjúkavirkjun og allt það álvers-ævintýri var. Kannski ráðlegast að skipta fyrst yfir í alvöru gjaldmiðil, áður en þetta hugsanlega olíuævintýri fer af stað!

Einnig er mögulegt að verulegt gas sé að finna á Drekasvæðinu. Sem myndi væntanlega þýða að lögð yrði leiðsla í land og hér byggð upp verksmiðja sem kælir gasið og breytir því í fljótandi gas. Um slíka starfsemi geta lesendur Orkubloggsins t.d. lesið í færslunni “Mjallhvít”. Slík LNG-vinnsla myndi kalla á umtalsverða orku - m.ö.o. nýjar virkjanir. Menn ættu kannski að doka við með hugmyndir um Bakkaálver og geyma orkuna á Þeistareykjum fyrir meira spennandi verkefni en enn eina álbræðslu. Hafa orkuna fremur tilbúna til framleiðslu á LNG - fljótandi gasi. Og þá verður Húsavík kannski eins konar Hammerfest Íslands.

Nú gæla menn við að olían á Drekasvæðinu gæti enst í ca. 50 ár, en þetta er að sjálfsögðu skot í myrkri. Svo eru önnur svæði á íslenska landgrunninu, sem einnig hafa hugsanlega að geyma olíiu og gas. Kannski meira um þau síðar.

En hvenær getum við gert ráð fyrir því að eldspúandi olíupallar verði komnir í fulla vinnslu á Drekasvæðinu? Þ.e.a.s. ef svarta gullið finnst. Sumir segja eftir svona áratug. Orkubloggið myndi veðja á að það taki allt að 15 ár. Rannsóknaboranir gætu byrjað strax 2010-12. En vinnsla verður varla komin á fullt fyrr en um eða eftir 2020.

Það er a.m.k. tómt mál að tala um að íslenskt olíuævintýri reddi málunum fyrir þjóðina nú. En kannski horfa sumir fyrrverandi bankamógúlar engu að síður gráðugum augum til rannsóknaleyfanna. Þó enginn gráðugri en Orkubloggið. Sem er þegar farið að svipast um eftir rétta flotpallinum.

Peningalyktin er spennandi í nefi margra. En minnt skal á að það er alls óvíst að olía finnist á Drekasvæðinu. Þó svo sumir leyfi sér bjartsýni, er vel mögulegt að þarna sé því miður enga vinnanlega olíu að hafa. En ávinningurinn gæti vissulega orðið mikill ef sullið leynist þarna í faðmi Drekans.

---------------------------------------------------------------------

PS:  Reyndar munu olíuhagsmunir Íslands teygja anga sína mun víðar, en segir hér að ofan. T.d. hafa verið að birtast fréttir um eign gamla Kaupþings í írska olíuleitarfyrirtækinu Circle Oil. Sem er m.a. í olíuvinnslu víða í N-Afríku. Enda mun líbýska ríkið eiga stóran hlut í þessu félagi.

Kannski hafa hinir dularfullu og ofurlítið slímugu angar íslensku bankanna fjárfest í fleiri olíufyrirtækjum. Alveg örugglega. Og jafnvel í N-Afríku. Það myndi gleðja Orkubloggið. En kannski er Gaddafi hershöfðingi ekki  alveg sá sem maður ímyndaði sér fyrstan í slíkt samstarf með íslenskum bankamönnum. "Circle completed a GBP 33 million equity funding - principal subscribers were Libya Oil Holdings and Kaupthing bank":

www.oilvoice.com/n/Circle_Oil_Announces_2008_Interim_Results/b911d8eb.aspx

Drekinn og demanturinn

Orkubloggið er oftast nokkuð bjartsýnt. Eins og í síðustu færslu þegar bloggið veðjaði á Drekasvæðið. Og það jafnvel þótt bloggið væri þá þegar meðvitað um það sem demanturinn Lawrence Dickerson sagði fyrir um mánuði síðan.

Tilefni ummæla Dickerson's var níu mánaða uppgjör olíuleitarfyrirtækisins öfluga Diamond Offshore Drilling. Þá lét hann Larry, sem er forstjóri Demantsins, eftirfarandi orð falla vegna spurninga frá Thomas nokkurn Curran frá Wachovia Capital:

Wachovia Capital: “As you look out across the countries that are poised to open up offshore acreage for the first time, such as Iceland, which of those are you guys most excited about in terms of potential 2010-2011 incremental demand?”

Larry svaraði að bragði – og talaði þokkalega skýrt: "I think we're a ways away from some of these frontier places, like Iceland, getting out to actually awarding leases where oil companies begin contracting for us. I mean, we're most excited about just Southeast Asia, more countries that may have explored in the past that are ramping up production.”

M.ö.ó. þá er Drekasvæðið of mikið nýjabrum í augum Demantsins.

Reyndar bætti Larry við: “We took a jack-up down to Argentina, the Ocean Scepter, which is first offshore rig to return there in some time. And we had President Kirchner come out and she came on board the rig, so it was a big deal for the country (Cristina Fernandes Kirchner er forseti Argentínu). And those are the kind of things that I see in 2010-2011. I just think we're a long ways away from east coast to the US, and Iceland and Falklands and those kinds of places."

Iceland and Falklands and those kinds of places! Fjárans sjálfumglaði fýlupoki, segi ég nú bara. Enginn ljúflingur þarna á ferð. Ljótt ef kreppan hefur fleygt okkur niður á eitthvert Falklandseyja-level.

Kannski þarf Larry bara að fá smá hvatningu frá þeim Óla og Dorrit til að koma hlaupandi með borpall hingað norður í rass. Hann virðist soldið spenntur fyrir forsetum. En kannski bara kvenforsetum? Eins og henni Kristínu Kirchner.

Orkublogginu þykir það auðvitað spælandi að menn skulu ekki vera spenntari fyrir Drekanum okkar. Diamond Offshore Drilling þarna westur í Houston er vissulega ekki kóngur eins og Schlumberger eða drottning eins og Transocean. En Demanturinn er nú samt ekki bara eitthvert peð, sem maður getur bara fussað yfir.

Reyndar er Schlumberger yfirleitt ekki talið með þegar menn bera saman olíuborunarfyrirtækin – þeir eru í flestu öðru og því ekki nándar nærri eins sérhæfðir eins og t.d. Transocean, Noble eða Demanturinn. Því má segja að Transocean sé núna - eftir nýlega yfirtöku á GlobalSantaFe – langstærst í þessum bransa. Með rúmlega 20% markaðarins. Þar á eftir koma svo nokkur öflug fyrirtæki – öll með meira en 5% markaðshlutdeild – og meðal þeirra er einmitt Diamond Offshore Drilling.

Demanturinn - Diamond Offshore Drilling - getur rakið upphaf sitt til 6. áratugarins og er nú skráð á hlutabréfamarkaðnum í New York. Þar sem verðið hefur nánast hrunið nú á tímum lækkandi olíuverðs. Sem þýðir líklega ekkert annað en dúndrandi kauptækifæri í þessu snilldar olíuborunarfyrirtæki.

Larry Dickerson og félagar hans hjá Demantinum eru nefnilega með afskaplega gott safn af borpöllum. Þó svo þeir hafi reyndar skutlast með einn tjakk-pall suður til Argentínu, hafa þeir lagt mun meiri áherslu á fljótandi palla, sem nýta má við fjölbreyttar aðstæður. M.a. við djúpboranir á meira en 3 km dýpi og allt að 200 sjómílur frá landi. Gríðarleg eftirspurn hefur verið eftir þessum flotpöllum, enda menn farnir að leita æ lengra út a djúpið.

Þessi tækni er auðvitað ekkert annað en tær snilld. Orkubloggið leyfir sér að fullyrða að þótt Demanturinn sé aðeins með um 6% markaðshlutdeild í borpallaútgerðinni (m.v. 20% hjá Transocean), þá sé Diamond Offshore Drilling málið í þessum bransa. Af pöllunum þeirra 45 eru 2/3 fljótandi – heil 30 stykki - og gætu þeir orðið hrein gullnáma á næstu árum.

Og þó svo Demanturinn virðist ekki spenntur fyrir Drekasvæðinu, er bloggið á því að ekki muni líða langur tími þar til nokkrir fljótandi borpallar verða komnir inná Drekasvæðið, djúpt norðaustan við Ísland.

En það væri mikil skömm ef Íslendingar sjálfir leigja sér ekki a.m.k. einn svona pallræfil – til að vera með í olíu-lottóinu. Jafnvel þó að dagsleigan sé ca. 5-600 þúsund dollarar nú um stundir.

Af hverju láta útlendingana hirða kúfinn af olíugróðanum? Ef einhver verður. No pain - no gain!

Djúpið

Nú virðast íslenskir fjölmiðlar skyndilega hafa uppgötvað Drekasvæðið. Og halda vart vatni yfir þeim möguleika að við verðum bráðum öll orðin olíumilljónerar.

Gott og blessað. En til að finna réttu olíulindina á Drekasvæðinu þarf mikinn pening. Hreint ógrynni. Og tíma. Líkurnar á að hitta á stóra og arðbæra olíulind á svo miklu dýpi, eru svona svipaðar eins og... eins og fljúga yfir Reykjavík í kolsvarta myrkri í 5 km hæð, henda niður fótbolta og hitta beint á miðpunktinn á Laugardalsvelli.

En það er hægt! Myndi auðvitað kosta nokkuð marga flugtúra og ógrynni fótbolta. Og sá sem hittir í bullseye, mun geta brosað breitt. Þannig er hinn harði heimur olíubransans. Það er oftast minnsta mál í heimi að sulla gumsinu upp. Jafnvel af miklu dýpi, fleiri km undir hafsbotninum.

Trikkið er að finna sullið. Hitta í mark. En menn skulu hafa í huga að hver bolti – aðeins einn brunnur - á svona mikið dýpi, kostar allt að 50-100 milljón dollara. Og þá er bara verið að tala um stofnkostnaðinn. Bara leigan á borpalli kostar ca. 600 þúsund dollara dagurinn. Ekki beint bisness fyrir þá sem leita eftir skammtímagróða.

Menn fara auðvitað ekki útí svona mikla fjárfestingu, nema viðkomandi trúi á hátt olíuverð til framtíðar. Sársaukamörk olíuverðs, m.t.t. djúpborana á hafi úti, eru almennt sögð liggja á bilinu 50-70 dollara tunnan. Og þó svo stutt sé síðan olíutunnan fór næstum í 150 dollara, er verðið nú skyndilega fallið ofaní þennan ljóta pytt. Akkúrat núna er verðið... ca. 57 dollarar á Nymex. Sem er náttlega barrrasta útí hött!

Gæti þýtt að olíuiðnaðurinn kippi að sér höndum og leggi allar djúpboranir á ís. Hvort sem er utan við baðstrendur Brasilíu, vestur af Afríku eða í Mexíkóflóa. Ég tala nú ekki um áhættasöm ný svæði, eins og Drekasvæðið.

Orkubloggið er samt bjartsýnt um að margir muni sýna Drekasvæðinu áhuga. Það er nefnilega þannig með djúpboranirnar, að þá horfa menn til langs tíma. Og eru ekki að stressa sig um of á tímabundnum niðursveiflum. Því þegar olíuverðið rýkur upp á ný, verður fátt betra en hafa eina feita uppsprettu tilbúna - hvort sem er hér í nágrenni Klakans góða eða í Mexíkóflóanum. T.d. hafa snillingarnir hjá Anadarko Petroleum sagt að það sé engin ástæða til að fresta djúpborunum, meðan horfur eru á að olíutunnan fari ekki undir 30 dollara til lengri tíma.

Orkubloggið er fullkomlega sammála þessari viðmiðun. Þeir hjá Anadarko vita nefnilega sínu viti. Eru meðal fremstu fyrirtækjanna í Mexíkóflóanum - vel að merkja á djúpinu mikla utan við sjálft landgrunnið. Þeir eru nefnilega hvergi bangnir við að vaða svolítið utar - rétt eins og Orkubloggið hegðaði sér í skaftfellsku ánum hér í Den. Held m.ö.o. að það sé rétt að taka mark á þeim Anadarkóum . Þar sem þeir í ljósaskiptunum horfa gáfulegir á svip út um gluggana á Anadarko-turninum og yfir nýborgina sína sérkennilegu, Woodlands í Texas. Rétt utan við Houston.

Mexíkóflói er einmitt gott svæði að líta til, þegar maður veltir fyrir sér hvort raunhæft sé að fara að sulla á Drekasvæðinu. Þarna í “the Gulf” - á fellibyljasvæðinu ógurlega - er nú búið að bora einhverja svakalegustu holu til þessa dags. Tilraunabrunninn Jack 2, 150 sjómílur suður af ströndum Louisiana. Dýpið þarna er rúmir 2 km og holan sjálf 6 km ofaní hafsbotninn. Samtals heilir 8 km!

Og þarna rákust menn á prýðilega lind, sem þegar í stað frussaði upp nokkur þúsund tunnum af olíu. Sem er náttúrulega bara smotterí - en menn eru vongóðir um að þarna leynist gríðarleg olía. En til að nálgast hana þurfa menn að vera tilbúinn með úttroðna buddu. T.d. kemur fyrir að sanddrulla þvælist með og stífli árans rörið. Hreint smámál að redda því - en ekki óalgengt að það kosti svona u.þ.b. eina milljón dollara.

Það var 2006 sem pallurinn Cajun Express kom niður á olíuna þarna í djúpinu. Í holunni sem kölluð er Jack 2. En fljótlega varð að setja verkefnið á hold, því þörf var á að nýta borpallinn annars staðar. Vegna síaukinnar eftirspurnar eftir olíu síðustu árin, hefur nefnilega orðið skortur á borpöllum og -skipum til djúpborana. Og ekkert bendir til annars, en að sú eftirspurn eigi eftir að aukast enn meira - um leið og heimurinn hristir af sér yfirstandandi samdrátt. Enda hefur allt verið á suðupunkti upp á síðkastið hjá skipasmíðastöðvum, sem sérhæfa sig í þessum apparötum. Þær eru fyrst og fremst í Suður-Kóreu og... auðvitað norskar skipasmíðastöðvar. Já – Norsararnir vinna alltaf.

Fólkið á bak við Jack 2 brunninn er frá Chevron. Sem á helming í þessu djúpborunarævintýri þarna í Flóanum. Hinn helmingurinn skiptist á milli norsku vina okkar hjá StatoilHydro og Devon Energy - sem er eitt af þessum öflugu, lítt þekktu og “litlu” bandarísku olíufélögum.

Bandarískir fjölmiðlar ráku upp siguróp þegar fréttist af þessari nýfundnu olíu í Flóanum. “Nýtt Prudhoe - stærsta uppgötvunin í bandaríska olíubransanum í fjóra áratugi!”.

Já - þetta var talsverður viðburður. Enda var settur fjöldi heimsmeta við Jack 2 borunina. Merkasta metið var auðvitað að finna og ná upp olíu af svo fáheyrðu dýpi. Nú gæla menn við að undir djúpi Mexíkóflóans sé unnt að finna allt að 15 milljarða tunna af olíu. Sem myndi þýða að olíubirgðir Bandaríkjanna séu um 50% meiri en hingað til hefur verið talið.

Svo eru menn eitthvað að rugla um peak-oil! Málið er auðvitað að það er nóg af olíu. Vandamálið felst í kostnaðinum. Meðan peningar skipta ekki máli er hægt að finna fullt af olíu. En einhversstaðar liggja mörkin. Þegar olían verður “of dýr” mun framleiðslan toppa. En sú viðmiðun er síbreytileg og þess vegna er olíubransinn auðvitað ennþá aðalbransinn.

Stóra spurningin er á hvað menn vilja veðja? Ef olíufélögin hella sér í djúpboranir utan landgrunnsins, væri brilljant að hafa sett pening í fyrirtæki sem framleiða borpallana (eða borskipin) sem þarf í svoleiðis stúss. Þeir eru nefnilega af mjög skornum skammti í dag. Þeir hjá Anadarko vita þetta og eiga til að mynda stóran hlut í rekstri á undrapallinum Independence Hub. Sem er risastór gasvinnslupallur, sem liggur djúpt úti af árósum Mississippi, hvar dýpið er um 2.500 m. Kannski meira um þennan pallabissness síðar hér á Orkublogginu.

Ekki er augljóst hvernig olíuvinnsla mun þróast þarna í Mexíkóflóanum. Kannski verður hagkvæmara að nálgast fyrst hinar stóru olíulindir undir NV-hluta Bandaríkjanna. Sem kenndar eru við Bakken. Þar undir Montana og Dakóta og alla leið norður til Saskatchewan í Kanada, er líklega að finna 200 milljarða tunna. Kannski er áhugaverðara fyrir olíufyrirtækin að horfa til þess, fremur en að standa í einhverju veseni djúpt útí rokbörðum sæ?

En þó svo Bakken-lindirnar séu með glás af olíu, eru þetta soddan þunnildi að það kostar hreint ferlega mikið að sækja þá olíu. Í anda Drekans ætlar Orkubloggið því að veðja á djúpið mikla! 

Fláráður og vinir hans

"Je veux devenir calife à la place du calife". Þannig hafa margir látið sig dreyma. T.d. dreymir nú margan íslenskan stjórnmálamanninn um digran bankastjórnar-bitling. Og Fláráð stórvesír dreymdi um að verða kalífi. Rétt eins og gömlu olíurisana hefur lengi dreymt um að komast aftur yfir olíuna i Írak.  Og nú rætast draumarnir hver á fætur öðrum. Meðan almenningur stendur, horfir á og blæðir.

"Ég vil verða kalífi í stað kalífans!". Hver man ekki eftir þessari yndislegu setningu hans Fláráðs stórvesírs. Eða Iznogoud eins og hann heitir í upprunalegu frönsku útgáfunni. "Is-no-good"! Í teiknimyndasögunum um þrenninguna sprenghlægilegu; hinn sípirraða og gráðuga skíthæl Fláráð stórvesír, hinn ljúfa en vitgranna aðstoðarmann hans og grunlausu fitubolluna hann Harún kalífa.

Nú sýnist manni Ísland skyndilega lent í einu allsherjar Iznogoud-ástandi. Þar sem hefnigjarnir gamlir stjórnmálamenn og gráðugir bankastjórar sameinast í að vera klónar af stórvesírnum sjálfum. Honum Fláráði.

Og það er ekki leiðum að líkast. Í dag er Fláráður auðvitað snilldartáknmynd fyrir gömlu stóru olíufélögin. Sem nú keppast um að komast yfir einhverjar mestu olíubirgðir heimsins. Hinar svakalegu olíulindir í Írak.

Eins og sjá má á myndinni hér til hliðar er olíuveröldin í reynd tvískipt. Annars vegar eru gömlu bandarísku olíufélögin, ásamt nokkrum evrópskum kunningjum, sem öll hafa mikla reynslu og tækniþekkingu en vantar aðgang að nýjum olíulindum. Hins vegar eru nýju ríkisolíufélögin, sem ráða yfir öllum stærstu olíulindum heimsins.

Mitt í valdabaráttu þessara tveggja fylkinga liggur einskismannslandið Írak. Sem ekki er enn útséð með í hvorri klíkunni lendir. Það munskipta gríðarlegu máli. Í Írak er að finna næstmestu olíubirgðir heimsins. Einungis Sádarnir eiga meiri birgðir (og auðvitað Kanada ef olíusandurinn er talinn með).

Nýjustu fréttir eru reyndar þær, að í Írak kunni jafnvel að vera ennþá meiri olía en í arabíska sandinum. Þess efnis að allt að 350 milljarðar tunna af olíu eigi eftir að finnast í Írak! Sem er hressilega meira en þær skitnu 215 milljarðar tunna sem Sádarnir líklega eiga. Orkubloggið barrrasta svitnar af sælu við þessa tilhugsun.

Þeim sem ráða á Vesturlöndum hryllir við þeirri tilhugsun að olíulindirnar í Írak lendi undir hrammi enn eins ríkisolíufélagsins. Eins og málin hafa þróast undanfarið, bendir allt til þess að íraski olíuauðurinn eins og hann leggur sig, hafni í faðmi gömlu olíurisanna. Sem Orkubloggið leyfði sér nýlega að kalla dvergana sjö.

Nú sjáum við sem sagt möguleikann á upprisu dverganna. Eftir innrás Bandaríkjanna í Írak upphófst mikið baktjaldamakk vestur í Washington. Um það hvernig skyldi farið með olíulindir Íraka. Gömlu afkvæmi Standard Oil auðvitað slefuðu yfir því að komast í þetta massífa gums. Meðan aðrir töldu heppilegra að íraska olían yrði heldur í höndum nýfrelsaðra  Íraka - og vildu einkavæða olíuiðnaðinn í Írak með aðkomu íraskra fyrirtækja.

Svo fór að sjónarmið gömlu olíufélaganna urðu ofaná. Kannski aðallega vegna þess að mennirnir í Vesturálmunni voru meðvitaðir um "hættuna" sem annars gæti skapast - að skyndilega myndu írösk yfirvöld þjóðnýta olíulindirnar. Og kannski byrja að selja olíuna til Kínverja, Indverja eða annarra álíka vandræðagemsa. Vitað er að Kínverjar voru u.þ.b. að landa slíku samkomulagi við Saddam Hussein, skömmu fyrir innrásina í Írak.

Nei - þetta skyldi sko ekki gerast. Þarna var komið dásamlegt tækifæri til að styrkja gömlu, góðu vestrænu olíufélögin - og tryggja sér aðgang að einhverjum  mestu olíulindum heimsins.

Um leið myndi Vesturlöndum hugsanlega takast að klekkja á ofurvaldi OPEC-ríkjanna. Með því að nota írösku olíuna til að neyða OPEC til að lækka olíuverðið.

Þar með myndu Bandaríkin og önnur lönd í vestrinu hugsanlega ná aftur því mikla valdi á olíumörkuðunum, sem þau misstu í kjölfar orkukreppunnar 1973 og klerkabyltingarinnar í Íran1979.

Þarna er að rætast ekki ósvipaður draumur og ljúflingurinn Fláráður stórvesír hafði - um að verða kalífi í stað kalífans! Kannski verður óhamingja Íraka, sem í áratugi máttu þola harðstjórn Saddam Hussein, til þess að við ljúflingarnir á Vesturlöndum fáum aftur ódýra olíu. Og getum nýtt hana sem eldsneyti á enn eina bóluna og staðið keik, enn um sinn.

Já - kannski renna hinir "gömlu og góðu" dagar upp á ný. Í sumar var Pentagon einmitt búið að ákveða að Shell, BP, ExxonMobil, Chevron og Total gætu byrjað að stinga fingrunum í Íraska jörð. Svo skemmtilega vill til að þetta eru einmitt sömu olíufélögin og lengi vel réðu yfir olíunni í Írak. Í reynd allt fram til þess að Saddam Hussein þjóðnýtti gumsið árið 1972. Rétt fyrir olíukreppuna, sem Orkubloggið nefndi einmitt í síðustu færslu.

Fjárans delanum honum Saddam tókst nefnilega að fleygja vestrænu olíufélögunum burt - og var að því leyti árangursríkari en íraski hershöfðinginn Abd al-Karim Qasim, sem reyndi hið sama árið 1961. Fyrir vikið varð Saddam þjóðhetja í Írak - tímabundið - og styrkti sig mjög í endalausri valdabaráttunni þar í landi.

Því miður fékk þetta fína plan Pentagon ekki snurðulausan framgang. Einhverjir hundleiðinlegir öldungadeildarmenn vestur í Washington þurftu að skemma planið hjá Pentagon. Með því að byrja að nöldra um óeðlileg hagmunatengsl. Og þar með fresta örlítið þessari fínu fléttu hjá Pentagon.

En það er huggun harmi gegn að nú í lok september - þegar allir voru hættir að huga um annað en forsetakosningarnar þarna vestra - fékk Shell loks samning um aðgang að olíulindum í Basra.

Og nú í byrjun nóvember - fyrir örfáum dögum - bárust þær fréttir að Shell hefði að auki fengið einkarétt til 25 ára að mestöllum olíu- og gaslindum í suðurhluta Íraks. Þannig að þetta er allt í áttina. Nú verður spennandi að sjá hvaða félag fær olíuna í Kirkuk!

Já - hann Fláráður virðist barrrasta vera orðinn kalífi. Kannski ekki í Bagdad ennþá - en a.m.k. í Basra.

Og íslensku pólitíkusarnir eru aftur að komast í bankaráðin sín. Og sumir náðu bönkunum úr höndum "óreiðumannanna" og "götustrákanna". Gripu tækifærið og kaffærðu Glitni - og svo restina. En kannski voru íslensku bankarnir að drukkna hvort sem var...

Allt gerðist þetta án þess að íraska þjóðin eða íslenska þjóðin væru spurðar álits. Þetta er eitthvað svo sætt. En auðvitað hvílir ennþá skuggi óvissu yfir Fláráðum heimsins.

Leyfi nr. 229: Golíat

Mjallhvít litla var rétt nýkomin á svæðið, þegar risinn ógurlegi birtist. Og færði henni blóm, með von um ástríka framtíð. Enda ekki nema u.þ.b. 50 km á milli þeirra, þessara tveggja krúttlegu orkubolta í norska Barentshafinu.

Menn voru auðvitað pínupons hræddir við að leggja mikinn pening í að leita að olíu og gasi alla leið norður í Barentshafi. En varla voru Norsararnir byrjaðir að byggja upp gasvinnsluna á Mjallhvítarsvæðinu utan við Hammerfest í N-Noregi, þegar þeir römbuðu á hann Golíat. Pissfullan af olíu.

Reyndar voru það ekki norskar skotthúfur, heldurt suðrænir töffarar með 3ja daga skegg, sem fundu olíulindirnar kenndar við Golíat. Nefnilega Ítalir frá orkufyrirtækinu Eni. Sem lesendur Orkubloggsins ættu að vera farnir að kannast vel við. Og þar með gat gönguskíðaþjóðin góða byrjað að undirbúa fyrstu olíuvinnslu norður í Barentshafi.

Já - einungis um 50 km suðaustan við hana Mjallhvíti hafa nú fundist nýjar og spennandi olíulindir. Sem fékk auðvitað Norsarana í Hammerfest til að brosa enn breiðar. Þar sem þeir mauluðu hádegisnestið sitt framan við tölvurnar og horfðu dreymandi út á sjóinn.

Aðdragandinn var sá að árið 1997 gáfu skriffinnarnir í norska olíumálaráðuneytinu út leyfi til olíuleitar á Golíat-svæðinu í Barentshafi. Framleiðsluleyfi nr. 229! Og haustið 2000 uppgötvaðist svo olíulindin. Næstu árin var talsverð andstaða við að fara í olíuvinnslu á þessu viðkvæma hafsvæði. Sem er ríkt af fiskimiðum og mengunarslys gæti valdið miklu tjóni. En í desember 2003 var ákveðið að slá til, eftir að ítarlegar rannsóknir höfðu farið fram á svæðinu. Og hinir rómantísku Ítalir - Gente di mare - settu allt á full swing.

Já - það var auðvitað Eni sem var fengið til að gera prufuboranirnar vegna Golíat – enda fáir með jafn mikla og góða reynslu af olíuleit á hafsbotni. Þeir ljúflingarnir suðrænu fleygðu dallinum Eiríki rauða þarna úti Barentshafið og boruðu alls þrjár holur. Eða brunna, eins og það er kallað í olíubransanum. Eni er reyndar það fyrirtæki sem hvað mest hefur komið að ævintýrinu á norska landgrunninu – komu þangað strax í upphafi partýsins á sjöunda áratugnum og hafa nú líklega ein 14 vinnsluleyfi innan norsku lögsögunnar.

ENI fékk 65% eignarhlut í leyfi nr. 229, Statoil átti 20% og norska fyrirtækið DNO (Det Norske Oljeselskap) 15%. Nýlega keypti Statoil DNO út og því eru nú einungis tveir handhafar að leyfinu.

Í kjölfar tilraunaborana leit út fyrir að Golíat byggi yfir u.þ.b. 50 milljón tunnum af olíu. Nú hafa tveir brunnar verið boraðir í viðbót – með þeirri ljúfu niðurstöðu að þarna séu a.m.k. 200-250 milljón tunnur. Og auðvitað gasið, sem liggur ofan við olíuna. Svo er aldrei að vita nema þetta sé rétt smjörþefurinn af olíunni af svæðinu – sólbrúnu jaxlarnir hjá Eni hafa hvíslað því að mér að þeir vonist eftir allt að 800 milljónum tunna frá Golíat!

Sjávardýpið þarna eru skitnir 340 metrar, en sjálfar auðlindirnar er að finna í tveimur lögum. Sem annars vegar eru ca. 1.000 m undir hafsbotninum og hins vegar heila 1.800 m. Þrýstingurinn virðist í lægri kantinum, þ.a. það verður ekki beint sáraeinfalt að ná svarta gullinu upp á yfirborðið. Enda er heildarkostnaður vegna vinnslunnar áætlaður um 20 milljarðar norskra króna. Sem er nú samt líklega ekki meira en svona rétt rúmlega tvær Kárahnjúkavirkjanir. Það þætti Landsvirkjun varla mikið...?

Undanfarna mánuði hefur Eni verið að velta vöngum yfir því hvernig best verði að standa að vinnslunni. Sem gæti staðið yfir í ca. 10-15 ár. Þeir í N-Noregi vildu auðvitað að vinnslan skapi sem flest störf í landi. Og vonuðust t.d. eftir því að leggja stóran og mikinn rafmagnskapal út á vinnslupallinn – sem myndi kalla á byggingu rafvirkjunar í landi.

Fyrr á þessu ári ákvað Eni aftur á móti að þeir muni nýta bortækni sem verður á hafsbotninum og fljótandi pallur verði notaður sem olíugeymir og virkjun. Væntanlega verður gasið frá Golíat nýtt til rafmagnsframleiðslunnar. Hæpið er að olíunni verði dælt í land, heldur sent beint til útflutnings. Ef fyrst ætti að senda gumsið til Hammerfest, myndi það nefnilega kosta aukalega ca. 13 milljarða norskra króna. Sem varla getur talist réttlætanlegt - nema kannski þar sem ríkir íslensk byggðastefna eins og hún gerist best.

Þess er vænst að byrjað verði að koma græjunum þarna fyrir eftir tvö ár og vinnslan byrji svo 2012. Framleiðslugetan verður þá ca. 100 þúsund tunnur á dag. Til samanburðar þá eru mestu olíuvinnslusvæði Norðmanna í dag, Tröllasvæðið og hið dásamlega gullepli Ekofisk, líklega að gefa af sér hátt í 300 þúsund tunnur daglega hvort um sig. Þannig að þetta verður sæmilegasta búbót frá honum Golíat.

Vonandi verður hinn norski Golíat langlífari en hinn íslenski Samson. Báðir voru þessir goðsögulegu risar heldur ógæfusamir í hinum upprunalegu sögnum.

Svo fór, sem kunnugt er, að Samson hinn íslenski tórði einungis í fáein ár - þó menn hér héldu að umrætt eignarhaldsfélag yrði kjölfestan í íslensku atvinnu- og fjármálalífi til ókominnar framtíðar. Til allrar hamingju eiga Bjöggarnir líklega ennþá smávegis skotsilfur - sem þeir geta kannski sett í Drekasvæðið íslenska?

E.t.v. eru Norðmenn bara einfaldlega snjallari fjárfestar en Íslendingar. A.m.k. virðist flest ganga upp hjá þeim í olíuævintýrinu mikla. Og hefur gengið þokkalega í meira en 40 ár.

---------------------------- 

PS: Læt fylgja hér undarlega frétt um nýtt samkomulag Íslands og Noregs, sem spyrðir einhvern meintan "óskýrleika" í landgrunnssamningi landanna frá 1981 saman við peningalán Norðmanna til Íslands: 

"Norway and Iceland sign border treaty…”A treaty from 1981 gives Norway the right to a 25 percent participation in a limited part of Iceland's continental shelf. The new treaty clarifies better the terms in the 1981 agreement. The new treaty is signed only three days after the Norwegian Bank gave the Icelandic Government a loan of approximately 1 million EUR".

 http://www.barentsobserver.com/norway-and-iceland-sign-border-treaty.4524106.html

 

Tangentopoli

Eni. Ítalska ofurfyrirtækið sem er eitt stærsta orkufyrirtæki í heimi. Fyrirtækið hans Enrico Mattei – sem margir telja að CIA eða leigumorðingjar hafi komið fyrir kattanef. Af því hann keypti olíu af Sovétmönnum og virtist jafnvel ætla að komast fram fyrir bandarísku olíufélögin í keppninni um olíuna frá bæði Írak og Persíu (Íran).

Í síðustu færslu sagði Orkubloggið stuttlega frá tilurð þessa magnaða ítalska fyrirbæris. Sem á fáeinum árum varð einn af aðalleikendunum í orkuleikriti veraldarinnar á eftirstríðsárunum, þó svo fremur litla olíu eða gas sé að finna í ítalskri lögsögu.

Við skildum við félagið 1962, þegar Mattei fórst í dularfullu flugslysi. Þá þegar var Eni orðið stórveldi – bæði vegna gaslinda sem fundust undir Adríahafinu og þó fyrst og fremst vegna starfseminnar erlendis. Mattei náði samningum við bæði Egypta og Persa um aðkomu Eni að olíulindunum þar. Eftir fráfall Mattei’s hélt félagið áfram að vaxa í skjóli ítalska ríkisins - þar sem yfirburðastöðu þess var óspart beitt til að ná kverkataki á stórum hluta iðnaðarframleiðslu í landinu.

 Í dag ætlar Orkubloggið að beina athyglinni að niðurlægingu Eni í upphafi 10. áratugarins og manninum sem náði að hefja það til vegs og virðingar á ný. Eins og vonandi verður með íslensku bankana. 

Sagt er að vald spilli. Og eftir því sem Eni varð valdameira jókst spilling innan fyrirtækisins. En hún fór hljótt og komst í reynd ekki upp á yfirborðið fyrr en 1992. Þegar fyrirtækið var að sligast undan geggjaðri skuldsetningu. Og spilaborgin hrundi. Það drama leiddi til handtöku margra æðstu stjórnenda fyrirtækisins - með skelfilegum persónulegum harmleik.

Í júlí 1993 fannst Gabriele Cagliari, fyrrum forstjóri Eni, kafnaður í fangaklefa sínum - með plastpoka um höfuðið. Cagliari sætti þá ákærum um stórfelldar mútur og hafði setið í varðhaldi í nokkra mánuði.

Og örfáum dögum seinna skaut Raul Gardini höfuðið af sér í 18. aldar höllinni sinni í Mílanó. Það sjálfsmorð vakti smávegis athygli, enda var Gardini yfir næststærstu iðnaðarsamsteypu á Ítalíu - Ferruzzi Group. Fyrirtæki Gardini's var einfaldlega allt í öllu í ítölskum iðnaði (einungis Fiat-samsteypan hans Gianni Agnelli's var stærri en viðskiptaveldi Gardini).

Þetta var auðvitað sorglegur endir á ævi mikils merkismanns. Sem fáeinum mánuðum áður hafði baðað sig í dýrðarljóma, þegar risaskútan hans - Il Moro di Venezia – náði frábærum árangri í America's Cup. Já – mikil veisla fyrir Orkubloggið sem bæði dýrkar siglingar og olíu. 

Allt var þetta angi af hinni algjöru pólitísku spillingu á Ítalíu – Tangentopoli - sem náði bæði til kristilegra demókrata og sósíalista. Og leiddi til fjöldasjálfsmorða meðal æðstu klíku ítalskra embættismanna og viðskiptajöfra. Kannski má segja að hrun þessarar gjörspilltu klíku hafi náð hámarki þegar Bettino Craxi, sem verið hafði forsætisráðherra Ítalíu 1983-87, flúði undan réttvísinni til Túnis 1994.

“Dentro Bettino, fuori il bottino”, hrópaði ítalskur almenningur. Og grýtti Craxi með smápeningum, þegar upp komst um viðurstyggilegt siðleysi hans og græðgi.

Og Craxi snéri aldrei heim aftur, enda beið hans þar 10 ára fangelsisdómur. Það ótrúlega er nefnilega, að þrátt fyrir allt er til réttlæti á Íslandi... á Ítalíu vildi ég sagt hafa. En það má kannski segja að það hafi einmitt verið öll þessi upplausn sem kom Berlusconi til valda á Ítalíu. Sem var kannski ekki besta þróunin.

En hvernig gat Eni orðið eitt af stærstu orkufyrirtækjum heims? Líklega sambland af heppni og útsjónarsemi. Fyrirtækið náði tangarhaldi á miklum gaslindum í Túnis og Alsír á 7. áratugnum. Sem urðu að hreinni gullnámu þegar olíukreppan skall á 1973. Og eftirspurn eftir gasi jókst skyndilega.

Starfsemi Eni í Adríahafinu, sem hófst löngu á undan Norðursjávarævintýrinu, leiddi til þess að Eni varð leiðandi fyrirtæki við gasvinnslu úr hafsbotni. Og þeir búa enn að þessu forskoti sínu, núna þegar gasvinnsla er að hefjast í Barentshafi. Nú þegar vinnslan færist stöðugt norðar eru fyrirtæki eins og Eni og StatoilHydro einfaldlega í vinningsliðinu.

Já - Ítalirnir leyna á sér. A.m.k. ef litið er framhjá langvarandi taprekstri innan Eni-samsteypunnar og hroðalegri spillingar stjórnenda félagsins eftir daga Enrico Mattei. Líklega hefði félagið hrunið fljótlega upp úr 1990, eftir skandalinn mikla, ef ekki hefði komið til maður að nafni Franco Bernabé.

Bernabé var millistjórnandi hjá Eni og hafði lengi barist fyrir breytingum innan fyrirtækisins. Í upphafi 10. áratugarins þegar Eni virtist einfaldlega að hruni komið fjárhagslega, taldi þáverandi forsætisráðherra Ítalíu,  Guiliano  Andreotti, að Bernabé væri rétti maðurinn til að reyna að bjarga því sem bjargað varð. 

Skuldir Eni í árslok 1992 námu a.m.k. 19 milljörðum dollara og tapið það ár var nærri 700 milljónir dollarar. Og Bernabé bretti upp ermarnar. En þá kom líka allur skíturinn í ljós - og skyndilega stóð hann einn. Öll yfirstjórn fyrirtækisins var komin á sakamannabekk og stjórnin sömuleiðis. Sjálfur hefur Bernabé lýst þessu þannig, að það hafi verið líkt og fá atómsprengju í höfuðið.

En til að gera langa sögu stutta, þá gekk Bernabé til verks, hreinsaði burtu óarðbæra starfsemi og rekstur sem kom orku ekki nokkurn skapaðan hlut við. Gjörsamlega umsnéri öllu hjá Eni. Og aðeins fjórum árum síðar skilaði Eni-samsteypan þremur milljörðum USD í hagnað og var orðið eitt stærsta og best rekna orkufyrirtæki heims.

Ætli Íslendingar fái bráðum sinn eigin “Franco Bernabé”. Eða verða bankarnir barrrasta einkavinavæddir á ný? Eftir þessa snyrtilegu kennitölufléttu.

Þess má geta að Bernabé er nú orðinn forstjóri Telecom Italia. Og tók auk þess hliðarspor frá business as usual og varð formaður Feneyjatvíæringsins. Fjölhæfur og snjall náungi þar á ferð.

...og dvergarnir sjö!

Um miðja 20. öld skapaði ítalski stjórnmálamaðurinn og einhver áhrifamesti maðurinn í iðnaðaruppbyggingu Ítalíu, Enrico Mattei, hugtakið "systurnar sjö".

Flest íslenskt áhugafólk um olíu og iðnað þekkir væntanlega hann Enrico Mattei. En samt þykir Orkublogginu rétt að fara hér örfáum orðum um kappann.

Mattei var einn af andspyrnuhetjum Ítalíu í stríðinu. Fasistastjórn Mussolini's hafði komið á fót olíufélaginu Agip - og nú var Mattei falið það hlutverk að leysa félagið upp og losa Ítali við þennan viðbjóð fasistanna. En í stað þess að tvístra Agip - þessu sköpunarverki fasistanna - upp í frumeindir sínar, ákvað Mattei þvert á móti að halda bæri félaginu og nýta það til stórfelldrar iðnaðaruppbyggingar Ítalíu.

Þessa ákvörðun tók hann þvert á vilja pólitíkusana. En svo fór að vinstrimenn á Stígvélinu góða studdu áætlun Mattei's. Og fljótlega réð Agip - og Mattei - yfir hundruðum fyrirtækja í landinu. Árið 1953 samþykkti ítalska þingið svo lög, sem settu á fót orkufyrirtækið Eni, sem voru nýjar umbúðir utan um Agip.

En það var ekki létt verk að byggja upp metnaðarfullt ítalskt olíufélag, sem þurfti að keppa við stóru bandarísku félögin. Mattei fór ófögrum orðum um það sem hann kallaði "systurnar sjö" - risaolíufélögin sjö sem þá réðu nánast einu og öllu í olíuiðnaði veraldarinnar.

Flest þessi félög voru afsprengi Standard Oil – félagsins hans John D. Rockefeller's sem hafði verið leyst upp með dómi Hæstaréttar Bandaríkjanna.

Nánar tiltekið voru systurnar sjö Standard Oil of New Jersey (sem síðar varð Esso – og svo Exxon og er nú hluti af ExxonMobil), Standard Oil of New York (sem síðar varð Mobil og er nú líka hluti af ExxonMobil), Standard Oil of California (sem nú er Chevron), Gulf Oil (sem síðar rann inní Chevron), Texaco (sem nú er líka hluti af Chevron) og loks tvö evrópsk félög. Sem voru breska félagið Anglo Persian Oil Company (sem síðar varð að British Petroleum eða BP) og bresk-hollenska olíufélagið Shell.

Þegar Mattei talaði um ofurvald systranna sjö upp úr heimsstyrjöldinni síðari, grunaði hann ekki hvernig olíuheimurinn myndi gjörbreytast á næstu hálfri öld. Sjálfur var hann grjótharður nagli í viðskiptum og náði mörgum samningum fyrir olíuvinnslu Eni með því að undirbjóða systurnar sjö. Hann var dáður af ítölskum almenningi - svo vinsæll að enginn þorði að hreyfa við honum. Hvorki óvildarmenn á vinstri vængnum, né kristilegir demókratar. En sumir telja reyndar að flugvél Mattei's hafi verið skotin niður, þegar hún fórst skammt sunnan Mílanó í október 1962. Um borð í þessari nettu einkaþotu voru flugmaðurinn, Mattei og bandarískur blaðamaður og fórust þeir allir þrír. Mattei var þá 56ára.

Eftir fráfall Mattei fór að bera á ýmsum erfiðleikum hjá Eni. Og svo fór að ítalskt efnahagslíf lenti í miklum öldudal. En systurnar sjö lifðu áfram góðu lífi - enn um sinn. Eftir hinar geggjuðu sameiningar í lok 20. aldar, var reyndar byrjað að lýsa stærstu einkareknu olíufélögum heimsins sem risunum sex - "the six supermajors". Þau eru auðvitað áðurnefnd félög ExxonMobil, Shell, BP og Chevron, auk bandaríska ConocoPhillips og franska Total. Þetta eru sem sagt stærstu, hefðbundnu einkareknu olíufélögin í heiminum í dag. Arftakar systranna sjö. En eru þetta ennþá risarnir á olíu- og gasmarkaði heimsins?

Nýr hugsanaháttur alþjóðasamfélagsins eftir lok heimsstyrjaldarinnar síðari leiddi til hruns nýlendustefnunnar. Upp spratt ný tegund olíufélaga - ríkisolíufélög á gömlu nýlendusvæðunum sem réðu yfir gríðarlegum olíulindum. Þetta byrjaði með ríkisvæðingu olíuiðnaðar Arabaríkjanna. Þar fór auðvitað Saudi Aramco þeirra Sádanna í fararbroddi. Einnig reis upp ríkisrekinn olíuiðnaður víðar í Mið-Austurlöndum, Norður-Afríku og Venesúela. Völd bandarísku olíufélaganna og Shell og ekki síst BP fóru ört minnkandi á heimsmarkaðnum.

Það sem bjargaði gömlu systrunum sjö var tækniþekkingin og aðgangur að fjármagni vestrænna banka. Nýju ríkisolíufélögin voru fyrst og fremst umráðamenn olíulinda, en þurftu samstarf við systurnar til að ná gumsinu upp. Þess vegna eru félög eins og ExxonMobil, Shell og BP enn risastór og öflug félög - jafnvel þótt þau hafi mjög takmarkaða möguleika á að finna nýjar olíulindir heima fyrir. Eins og grafið hér að ofan sýnir vel.

Stofnun OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries) í upphafi 7. áratugarins var líklega mikilvægasta skrefið í að færa áhrifasvæði olíuiðnaðarins frá Bandaríkjunum og Evrópu, til Mið-Austurlanda. En hugmyndin að OPEC mun reyndar hafa komið frá Venesúela.

Undir regnhlíf OPEC gátu nýju ríkisolíufélögin haft mikil áhrif á olíuframboð og þar með stýrt verðinu. Það var þó ekki fyrr en á 8. áratugnum að völd OPEC urðu almennilega áþreifanleg. Þegar Bandaríkin náðu ekki lengur að fullnægja eftirspurn innanlands með framleiðslu heima fyrir. Og urðu þar með háð innfluttri olíu.

Kaldur raunveruleikinn birtist Bandaríkjunum og öðrum Vesturlöndum á dramatískan hátt þegar Yom Kippur stríðið skall á í október 1973. Til að setja þetta í samhengi, læt ég hér fljóta með eina gamla forsíðu Time. Allt sæmilega þroskað fólk man eftir honum Moshe Dayan - hershöfðingjanum með leppinn. Sem m.a. stýrði ísraelska hernum einmitt til sigurs í Yom Kippur stríðinu gegn Egyptalandi og Sýrlandi. Þá var hann reyndar varnarmálaráðherra og mistókst hrapalega að sjá fyrir innrásina frá Arabaríkjunum. En Ísraelar líta engu að síður á hann sem þjóðhetju.

Arabaríkin voru ekki sátt við stuðning Vesturlanda við Ísrael og Sádarnir ákváðu að minnka olíuframboð til vestursins um heil 25%! Olíukreppan fræga skall á.

Samkomulag um lausn náðist fljótlega eða snemma árs 1974. En óróleikinn hafði þá þegar leitt til hlutabréfahruns - ekki síst í Bretlandi. Þessu öllu tengdust svo þeir atburðir að Bandaríkin hættu að tengja dollarann við verð á gulli og lögðu Bretton-Woods peningakerfið til hliðar. Dollarinn féll og það leiddi til ennþá ýktari hækkunar á olíuverði, því það reiknaðist í dollurum.

Efnahagslegur raunveruleiki hundruða milljóna Bandaríkjamanna og Evrópubúa var gjörbreyttur til allrar framtíðar. Og hið hækkandi olíuverð færði sífellt meiri völd til ríkisreknu olíufélaganna og OPEC.

Næstu árin eftir 1974 einkenndust af háu olíuverði og mikilli verðbólgu víða um heim. Kannski var helsta rót þessa erfiða efnahagsástands óhófleg eyðsla Bandaríkjanna vegna Víetnamstríðsins. En Orkubloggið hættir sér ekki útí slíkar hagfræðipælingar. 

Nokkuð dró úr ofurvaldi OPEC þegar líða tók á 9. áratuginn. Um það leyti sem friður komst á milli Íran og Írak. Olíverð hélst hóflegt mestan part síðustu 15 ár liðinnar aldar. Að frátöldum hikstanum vegna Persaflóastríðsins 1991. En svo rauk það upp á ný - þegar saman fór efnahagsuppgangur og stríð í Írak. Og sló öll fyrri met um mitt þetta ár (2008).

Núna þegar eftirspurnin minnkar vegna efnahagssamdráttar, verður fróðlegt að sjá hvaða áhrif OPEC hefur. Ekki er ólíklegt að OPEC-ríkin geti skotið verðinu upp á ný, með því að draga örlítið úr olíuframleiðslu sinni. Kannski erum við að upplifa svipaðar sviptingar nú, eins og á 8. áratugnum. Afleiðingar af óheyrilega dýru Íraksstríðinu og jafnvel hugsanlegu hámarki í olíuframleiðslugetu heimsins.

Auk Saudi Aramco eru nýju olíurisarnir sjö - ríkisolíufélögin - hið rússneska  Gazprom, China National Petroleum Corporation eða CNPC í Kína, National Iranian Oil Company eða NIOC í Íran, Petróleos de Venezuela eða PDVSA í Venesúela, brasilíska Petrobras og Petronas í Malsíu. Í dag stefna Gazprom og CNPC í að verða stærstu olíufélög heims á hlutabréfamarkaði. Jafnvel stærri en ExxonMobil. Kannski má bráðum einfaldlega kalla gömlu systurnar sjö, dvergana sjö? Og gaman að því að nýju ríkisrisarnir eru líka sjö - rétt eins og gömlu systurnar voru!

Dvergarnir sjö. Það er ekki alveg útí hött. Bæði BP og Shell hafa nú þegar orðið að víkja fyrir Gazprom og PetroChina sem verðmætasta orkufyrirtækið á hlutabréfamarkaði (CNPC á mest allt hlutafé í PetroChina). ExxonMobil streitist enn við á topp-3 listanum.

Önnur viðmiðun og mun dramatískari er að líta til framleiðslu og aðgangs að auðlindunum. Miklu stærri hluti allrar olíu- og gasframleiðslu er nú í höndum ríkisolíufélaganna, en afkomenda gömlu systranna. Þetta misvægi verður ennþá meira þegar litið er til olíubirgða. Ríkisolíufélögin eru með rúmlega þriðjung allra olíu- og gasbirgða heimsins - en gömlu systurnar aðeins með 3%. Þess vegna má vel segja að þær séu nú dvergar í samanburði við ríkisolíufélögin.

Já - allt að 90% allra nýrra olíulinda verður senn að finna í  löndum þróunarríkjanna - og fyrst og fremst í löndum nýju ríkisrisanna. Reyndar eru afkvæmi Standard Oil og systur þeirra samt vongóðar um að ná aftur fyrri frægð. Lykillinn að upprisu þeirra heitir Írak. Eða réttara sagt olíu- og gaslindirnar svakalegu, sem þar er að finna. En það er önnur saga - og bíður betri tíma hér á blogginu.

En Orkubloggið sefur ágætlega þrátt fyrir þessi umskipti og umbrot. Það er fullt af smærri olíufélögum, sem eru að gera það gott. Og virðast jafnvel ætla að hagnast enn meira af núverandi ástandi. Þetta eru "lítil" félög sem stóru ríkisfélögin eru æst í að fá til samstarfs. Þarna mætti t.d. nefna norska StatoilHydro og bandaríska félagið Marathon. Og auðvitað áðurnefnda ítalska Eni!

Ég held barrrasta að hann Enrico Mattei myndi glotta hressilega, ef hann sæi hvernig Eni stendur í dag. Nýbúnir að leggja Blue Stream gasleiðsluna eftir botni Svartahafsins. Og búnir að semja við Rússana um að leggja líka South Stream. Eni nútímans virðist ósigrandi. Kannski meira um þann sæta, sexfætta og eldspúandi svarta hvutta í næstu færslu.

Mjallhvít...

Nú er ár liðið síðan Norðmenn byrjuðu í fyrsta sinn að framleiða fljótandi gas (LNG). Gasið fá þeir úr hafsbotninum langt í norðri. Á svæði út af Hammerfest í Finnmörku – svæði sem kallað er Mjallhvít (Snöhvit).

Þetta risatóra verkefni hefur gert krummaskuðin þarna við Hammerfest í Norður-Noregi að miðpunkti norska olíu- og gasævintýrisins. Hjá Norðmönnum er sagan um Mjallhvíti sko ekki aldeilis eitthvert ævintýrabull. Heldur “et sant eventyr”, eins og þeir Statoil-menn lýsa því.

Alls samanstendur Mjallhvítarsvæðið af þremur stórum gaslindum, sem kallaðar eru Mjallhvít, Albatros og Askeladd. Lindirnar liggja um 140 km frá strönd Noregs, en sjálf LNG-vinnslustöðin var reist á eyjunni Melköja skammt utan við Hammerfest. Enn sem komið er bíða Albatros og Askeladd þess að verða nýttar.

Gasið þarna uppgötvaðist 1984, en lengi vel var óvissa um hvort eða hvenær farið yrði í vinnsluna. Sökum þess að gassvæðin risastóru í Norðursjó, Tröllasvæðið, Ormurinn langi o.fl., munu ekki endalaust anna eftirspurninni eftir gasi, varð spennandi að leita norðar. Þó er stutt síðan að gasvinnsla í Barentshafi þótti nánast útilokuð - bæði vegna erfiðara aðstæðna, svo sem veðurofsans á veturna, en ekki síður vegna vandamála við að koma gasinu á markað. Hæpið er að byggja gasleiðslur alla leið þaðan í norðri og suður til Evrópusambandsins. Slíkt yrði mjög kostnaðarsamt. Þar að auki er áhugvert er að ná til fleiri markaða en bara Evrópu.

Eftir því sem eftirspurn eftir LNG jókst, ekki síst í Bandaríkjunum, sáu menn að það gæti orðið mjög arðbært að framleiða þarna fljótandi gas. Stórþingið norska blessaði verkefnið 2002 og þá gat Statoil farið á fullt. Aðeins 5 árum síðar - í ágúst 2007 - streymdi svo gasið frá borholunum á 250-350 metra hafdýpi, þessa 140 km til vinnslustöðvarinnar á Melköja. Þar sem því er umbreytt í fljótandi gas og sett á tankskip. Þá var liðinn rétt tæpur aldarfjórðungur síðan gaslindirnar fundust þarna langt í norðri.

Alveg eru þeir hreint magnaðir, Norsararnir. Það er ekki nóg með að þetta sé fyrsta LNG-verkefnið þeirra og stærsta LNG-verksmiðja í Evrópu. Allt vinnslukerfið á Mjallhvítarsvæðinu liggur neðansjávar og kerfinu öllu er stjórnað með joystick úr stjórnstöð á landi – 140 km frá vinnslusvæðinu. Þetta er líkast til ennþá meira tækniafrek en uppbygging gasvinnslunnar geggjuðu á Orminum langa - svæðinu langt vestur af Þrándheimi.

Sem fyrr segir er gasinu frá Mjallhvíti umbreytt í fljótandi gas - LNG. Kælingin á sér stað í vinnslustöðinni á Melköja og þar er fljótandi gasið sett á tvo gríðarstóra geyma. Sem eru í raun ekkert annað en risastórir ísskápar. Kæligeymarnir eru sagðir geta geymt samtals 125 þúsund teningsmetra af fljótandi gasi. Teikningin hér að neðan sýnir slíkan turn - með ráðhúsið í Osló sem stærðarviðmiðun.

Þessi kælingar-prósess þarf eðlilega örlítið rafmagn. Eða rúmlega 1,5 teravattstundir á ári hverju. Það er líklega svipað orkumagn og notað er á Íslandi á einum ársfjórðungi. Þar með talin öll orkunotkun almennings, fyrirtækja og allrar stóriðjunnar! Dágóður biti.

Raforkan sem fer í kælinguna er að sjálfsögðu framleidd með hluta gassins frá Mjallhvíti. Sem þýðir lauflétta losun á CO2. En Norsararnir fara létt með það. Koltvíoxíðinu er einfaldlega dælt til baka eftir leiðslu á hafsbotninum og ofaní sérstaka borholu. Þangað munu 7-900 þúsund tonn af CO2 á hverju ári hverfa í iður jarðar. Það er talsvert meira en allur íslenski fiskiskipaflotinn losar á heilu ári. Og u.þ.b. það sama og allur íslenski bílaflotinn losar árlega. Þessu gumsi dæla Norðmenn barrrasta niður í holu á hafsbotninum. Sniðugir pottormar, Norsararnir. 

Svo þarf auðvitað að sigla með gasið til kaupendanna vestur í Ameríku og suður á Spáni. Alls um 5,7 milljarða teningsmetra árlega (talið er að um 200 milljarðar rúmmetra af fljótandi gasi séu vinnanlegir þarna á Mjallhvítar-svæðinu). Á ca. 5 daga fresti siglir stórt og glæsilegt rauðmálað tankskip inní höfnina við Melköja til að flytja fljótandi gasið suður til markaðanna.

Alls eru þetta um 70 ferðir árlega - og munu skipin fara sem leið liggur skammt austan við Austfirði. Kannski kominn tími á “vegatoll” í íslenskri lögsögu? Svona með hliðsjón af skattpíningu Noregskonunga hér áður fyrr.

Til þessara flutninga hafa Norsararnir nú þegar fengið fjögur LNG-tankskip. Annars vegar frá heimamönnunum hjá Leif Höegh & Co og hins vegar frá hinni fornfrægu japönsku skipasmíðastöð með skemmtilega nafnið; Kawasaki Kisen Kaisha.

Eitt er það sem fer smá í taugarnar á Orkublogginu. Meðan norsku Höegh-skipin Arctic Princess og Arctic Lady sigla um Atlantshaf stútfull af fljótandi gasi, er Eimskipum siglt í þrot. Þó hefur Eimskipafélagið haft rúmlega áratug lengri tíma en Höegh-skipafélagið til að byggjast upp. Súrt. Kannski hefði Eimskip átt að horfa til þess að flytja fljótandi gas?

StatioilHydro á um þriðjung í Mjallhvítar-verkefninu og annar þriðjungur er í höndum norska ríkisfyrirtækisins Petoro. Hlutverki Petoro má etv. lýsa þannig, að meðan Statoil er að mörgu leyti eins og hvert annað fyrirtæki þar sem arðsemin er aðalatriði, er Petoro ætlað að gæta þess að viðskipti Statoil samrýmist víðtækari hagsmunum norska ríkisins. Svona svipað eins og ef Landvirkjun hefði ekki setið ein að Kárahnjúkavirkjun, heldur hefði ábyrgðinni verið skipt á milli tveggja ríkisfyrirtækja í því skyni að efla áhættumatið.

Aðrir eigendur Mjallhvítar-verkefnisins eru ýmis fyrirtæki í gasiðnaðinum. Þar á meðal auðvitað franska Total, sem er með mikla þekkingu á LNG (eiga rúm 18% í Mjallhvíti).

Þessi fyrsti áfangi hins mikla LNG-ævintýris mun hafa kostað um 58 milljarða norskra króna. Nú á tímum gengisfalls - stjúpunnar vondu sem virðist einkum uppsigað við Ísland - er maður ekkert að umreikna þetta í íslenska krónuræfla.

Kostnaðurinn var einhver 5% yfir upphaflegri áætlun. Sem þætti vel gert í opinberum framkvæmdum á Íslandi! Og það sem meira er – um 6/10 alls fjárins fór til norskra fyrirtækja. Og það þó svo StatoilHydro og flestir Norðmenn hefðu varla svo mikið sem heyrt um LNG áður en til þess risaverkefnis kom. En nú eru þeir orðnir sérfræðingar í LNG-vinnslu í Barentshafi.

Þar með eru Norðmenn nánast búnir að tryggja aðkomu sína að næsta stóra LNG-dæminu i í Norðurhöfum. Sem er Shtokman-verkefni Rússana aðeins austar í Barentshafi, norðan Kólaskaga.  Og gaslindirnar í nágrenni Mjallhvítar, sem kenndar eru Albatros og Askeladd, eru enn ósnertar. Björt framtíð hjá Norðmönnum.

Myndin hér til hliðar sýnir tankskipið Arctic Princess lesta fyrsta LNG-farminn á Melköya. Þetta var fyrir sléttu ári síðan (20. október 2007). Og þaðan sigldi skipið með Mjallhvítar-gasið í átt til markaðarins - um íslenskt hafsvæði.