Magnaður Miðjarðarhafskapall

Ef/þegar rafmagnskapall verður lagður milli Íslands og Evrópu verður hann að lágmarki u.þ.b. 1.100 km langur (og færi þá til Bretlands). Og þessi langi sæstrengur mun fara niður á allt að 1.000 m dýpi.

Eðlilega veltir fólk fyrir sér hvort þetta sé framkvæmanlegt og hvort áhættan af t.d. bilun komi í veg fyrir að unnt verði að fjármagna svona verkefni. Íslandskapallinn yrði nær helmingi lengri en lengsti rafstrengur af þessu tagi er í dag. Þar er um að ræða NorNed, sem er 580 km langur og liggur milli Noregs og Hollands (og liggur því á miklu minna dýpi). Flest bendir þó til þess að það sé bæði tæknilega gerlegt og fjárhagslega mögulegt að ráðast í Íslandskapalinn.

Þetta má rökstyðja með ýmsum hætti. Svo sem með tilvísun til góðrar reynslu af þeim sæstrengjum sem nú þegar hafa verið lagðir. Og með tilvísun til þeirra gagna sem fjalla um þá kapla af þessu tagi sem nú eru í bígerð. Það virðist í reynd einungis tímaspursmál hvenær svona geysilega langir rafmagnskaplar neðansjávar verða að veruleika. Það kann vissulega að tefjast eitthvað. En það er fyllilega tímabært að við skoðum þessa möguleika nákvæmlega og könnum til hlítar bæði tæknilegar og viðskiptalegar forsendur.

Líklegt er að sá sæstrengur sem næst mun slá lengdarmetið verði kapall sem stendur til að leggja milli Noregs og Bretlands (hann er merktur inn á kortið hér að ofan). Þessi kapall verður á bilinu 700-800 km langur (eftir því hvaða leið verður endanlega fyrir valinu). Og flutningsgetan verður tvöföld á við NorNed!

Það á þó við um „norsku“ kaplana að þeir fara um hafdýpi sem er miklu minna en það sem mest er á milli Íslands og Evrópu. Þetta er þó ekkert úrslitaatriði. Það er vel þekkt að unnt er að leggja svona neðansjávarkapla þó svo hafdýpið sé afar mikið. Þannig fer t.d. rafstrengurinn sem liggur milli Ítalíu og ítölsku Miðjarðarhafseyjarinnar Sardiníu (SAPEI kapallinn) niður á um 1.600 m dýpi. Og nú eru áætlanir um ennþá stærri og dýpri Miðjarðarhafsstreng, sem mun slá öll núverandi met.

Þessi magnaði Miðjarðarhafskapall á að tengja raforkukerfi Ísraels, Kýpur og Grikklands. Gert er ráð fyrir að orkan sem fer um kapalinn verði fyrst og fremst raforka frá gasorkuverum í Ísrael og á Kýpur. Á landgrunninu innan lögsögu þessara tveggja ríka hafa á síðustu árum fundist geysilegar gaslindir. Þær væri unnt að nýta til að framleiða raforku til stóriðju heima fyrir eða að umbreyta gasinu í fljótandi gas (LNG) og sigla með það til viðskiptavina sem greiða gott verð (t.d. Japan og Suður-Kórea). Einnig væri mögulegt að leggja gasleiðslu yfir til meginlands Evrópu, þar sem gasverð er nokkuð hátt. Fýsilegast þykir þó að nýta a.m.k. verulegan hluta gassins til að framleiða rafmagn og selja það til Evrópu um rafstreng! Þannig er talið að hámarka megi arðinn af gaslindunum.

Þessi nýi Miðjarðarhafskapall er kallaður EuroAsia Interconnector. Gert er ráð fyrir að heildarlengd kapalsins verði á bilinu 1.000-1.500 km (eftir því hvaða leið verður fyrir valinu) og stærðin um 2.000 MW. Þetta á sem sagt að verða risastór kapall og geysilega langur. Það sem þó verður erfiðasti hjallinn er vafalítið hið mikla hafdýpi á svæðinu. 

Milli Kýpur og Krítar þarf EuroAsia sæstrengurinn að fara niður á dýpi sem er á bilinu 2.000-2.500 m eða jafnvel nokkru meira. Þessi leið milli Kýpur og Krítar er jafnframt lengsti neðansjávarleggur kapalsins. Milli þessara tveggja eyja verður kapallinn mögulega allt að 880 km langur (nokkru styttri leið er þó möguleg). Sem fyrr segir er ráðgert að heildarlengd kapalsins verði 1.000-1.500 km, en bæði endanleg lengd og dýpi kapalsins mun ráðast af leiðarvalinu.

Nú má vel vera að einhverjir hafi litla trú á því að Ísraelar, Grikkir og Kýpverjar geti staðið að þvílíkri risaframkvæmd. En í því sambandi er vert að hafa í huga að ísraelsk fyrirtæki byggja mörg yfir geysilegri hátækniþekkingu. Þar að auki nýtur verkefnið mikils velvilja innan Evrópusambandsins. Enda er þessi sæstrengur í samræmi við þá stefnu ESB-ríkjanna að fá aðgang að meiri og fjölbreyttari uppsprettum raforku og styrkja þannig orkuöryggi sitt.

Það er til marks um áhuga ESB að nú í október sem leið (2013) var þessi magnaði kapall settur inn á lista ESB um lykilverkefni næstu ára á sviði orkumála. Þetta er góð vísbending um að Íslandskapall muni vekja mikinn áhuga bæði stjórnvalda og fyrirtækja í Evrópu. Fyrst og fremst verða það þó auðvitað íslenskir hagsmunir sem munu ráða því hvort og hvenær Íslandskapallinn verður lagður. Á síðustu mánuðum og misserum hafa komið fram afar skýrar vísbendingar um að það verkefni geti skapað okkur íslensku þjóðinni geysilegan hagnað og fordæmalausan arð af orkuauðlindunum okkar. Um það verður brátt fjallað nánar hér á Orkublogginu.

Athugasemdir

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 2.12.2013 kl. 13:53]

Eitt sem gerist við lagningu kapals frá Íslandi er það að allt í einu galopnast fyrir raforkuframleiðslu á Grænlandi með streng þaðan og svo til Evrópu um íslandsstrenginn!

Það mun hefjast mikið fjárfestakapphlaup ef/þegar þetta gerist. Kanski að Núpó sé kominn í mark nú þegar!

[Ketill Sigurjónsson, 2.12.2013 kl. 14:07]

Íslandskapall mun ekki endilega gera Grænlandskapal borðleggjandi. Íslandskapallinn verður væntanlega fullnýttur verulegan hluta sólarhringsins og því myndi Grænlandskapall sennilega kalla á áframhaldandi kapal til Evrópu. Þar að auki eru bestu vatnsaflskostirnir á Grænandi vestanmegin á landinu og kann að verða of langt að leiða þá raforku austur á bóginn til Evrópu. Mun einfaldara væri að tengjast inn á kanadíska raforkukerfið. En þar er raforkuverð að vísu mun lægra en í Evrópu og því ekki víst að grænlensk orka yrði nógu arðbær. Það eru sem sagt mörg ljón í þeim vegi að flytja út grænlenskt rafmagn.

[Grímur (IP-tala skráð) 3.12.2013 kl. 08:09]

Þessi gífurlegi hagnaður miðast við að "fólk" sé tilbúið að borga hærri verð fyrir "umhverfisvæna" orku.

Samt erum við ekkert að fá hærra verð fyrir eldisfiskinn, minnkaskinnin, vatnið og álið þó það sé framleitt með  umhverfisvænni orku meðan aðrir nota kol

Forsendunar fyrir að það fáist margfalt verð fyrir "græna" orku eru mjög hæpnar 

[Ketill Sigurjónsson, 3.12.2013 kl. 09:14]

Bretland vill tryggja sér meira orkuöryggi, fjölbreyttari aðgang að orku og auka hlutfall endurnýjanlegrar orku. Orkusustefnan er sambland af þessu og viðmiðunarverðið sem Bretar miða við hefur þann tilgang að hvetja til fjárfestinga í orkuframleiðslu. Hvatar af sambærilegu tagi hafa einkennt orkugeirann í marga áratugi. Fyrir um hálfri öld var t.d. tvenns konar olíuverð í Bandaríkjunum, eitt fyrir „gamla“ olíu og annað og hærra verð vegna nýrrar olíuvinnslu. Þetta var til að hvetja til meiri framleiðslu innanlands (of dýrt og osanngjarnt þótti að láta „nýja“ verðið líka ná til eldri ódýrrar olíuvinnslu). Allur heimurinn einkennist af miklum ríkisafskiptum af orkugeiranum, Hér heima hafa svo til allar virkjanaframkvæmdir verið studdar með ábyrgð ríkisins eða sveitarfélaga. Orkustefna Breta núna er bara ein birtingarmynd þessara ríkisafskipta, sem þessi grundvallaratvinnuvegur hefur sætt og mun sæta. Í þetta sinn getur stefnan komið okkur afar vel og full ástæða til að nýta sér það ef mögulegt er.

[Ketill Sigurjónsson, 3.12.2013 kl. 09:17]

Svarið hér að ofan miðar við Bretland því stefnan þar og nálægðin virðist geta hentað Íslandi best. En svipuð eða sambærileg sjónarmið gilda í flestum ef ekki öllum öðrum Evrópulöndum. Og víðast hvar um heim.