LNG – tækifæri hins nýja Onassis?

Nýlega leyfði Orkubloggið sér að fullyrða að gasdraumar Rússa liggi í LNG. Liquefied Natural Gas – fljótandi gasi.

Ástæðan er ekki flókin. Bæði Bandaríkin og Japan eru óð í meira gas. Rússar, sem eiga gnótt af gasi og eru búnir að sigra Evrópu, finna peningalyktina frá þessum risastóru mörkuðum i austri og vestri. En þangað geta Rússar ekki flutt gasið sitt í gegnum pípur, eins og til Evrópu. Þess vegna er lausnin LNG - fljótandi gas sem flutt er með stórum, sérsmíðuðum tankskipum.

Öll þekkjum við gas sem lofttegund - loftkennt efnasamband sem aðallega samanstendur af metani (CH4). Með því að kæla gasið niður í rúmlega -160 gráður á celsíus verður það fljótandi. Og þá er rúmmál þess u.þ.b. 600 sinnum minna en þegar gasið er loftkennt! Fyrir vikið er hægt að nota kælingar-aðferðina til að flytja mikið magn af orku, t.d. með tankskipum eða járnbrautalestum.

Augljóslega kostar það skildinginn að kæla gas svo svakalega. Og þetta er ekki bæra orkufrek kæling. Fyrst þarf að hreinsa öll efni úr gasinu, sem myndu frjósa við hið geysilága hitastig. Gasið sem kemur úr iðrum jarðar er oft um 90% metangas, en afgangurinn eru önnur efnasambönd sem ná þarf burt til að geta komið gasinu í fljótandi form.

Fljótandi gasið er unnt að flytja langar leiðir yfir úthöfin með skipum. Á áfangastað þarf að umbreyta LNGinu aftur í loftkennt form. Þá er loks unnt að koma því til neytenda um hefðbundið gasdreifikerfi. Allt þetta ferli gerir LNG ekki beint að ódýrri orku - en er samt víða talsvert ódýrara og hagkvæmara en að flytja inn olíu.

LNG er m.ö.o. dýrara eldsneyti en venjulegt gas, sem fer beint í dreifingu um pípulagnir veraldarinnar. En sökum þess hversu verð á olíu hefur farið hækkandi undanfarin ár - og gasverðið líka - er nú æ betri bissness i LNG. Auk þess vilja mörg ríki einfaldlega auka fjölbreytni í notkun orkugjafa - og auka gasnotkun eins mikið og mögulegt er, á kostnað olíunnar.

Ef stór gaslind er fyrir hendi getur það því gefið góðan arð að framleiða LNG. Og sigla með það til landa, sem ekki geta fullnægt gaseftirspurn sinni.

Líklega er Japan besta dæmið um kaupanda að LNG. Þangað er ekki unnt að leiða gas eftir leiðslum og því þurfa Japanir að kaupa gasið í fljótandi formi. Aðrir stórir kaupendur LNG eru t.d. Suður-Kórea og Taívan. Svo og Spánn, Mexíkó og fleiri ríki. Grafið hér að ofan sýnir aftur á móti gasinnflutning til Bandaríkjanna. Þar sést vel að veruleg aukning hefur orðið á influtningi á fljótandi gasi. Og því er spáð að þessi innflutningur vaxi hratt á næstu árum og áratugum.

Bandaríkin eiga gríðarlegar gaslindir og hafa einnig dælt til sín gasi frá Kanada. Á allra síðustu árum hefur gasið orðið æ ákjósanlegri kostur út af þeirri einföldu staðreynd að gasverðið hefur verið talsvert lægra en olíuverðið (m.v. orkumagnið). Auk þess losar gasnotkun miklu minna koldíoxíð en olíunotkun. Aukin gasnotkun á kostnað olíunnar slær því tvær flugur í einu höggi. Er ódýrari orka og losar minna CO2.

Nú er svo komið að gasið sem framleitt er innanlands og í Kanada fullnægir vart eftirspurninni í Bandaríkjunum. Því hefur innflutningur á LNG verið að aukast þar í landi.

Stór sérsmíðuð tankskip flytja nú fljótandi gas til Bandaríkjanna frá löndum eins og Karabísku orkuparadísinni Trínidad og nokkrum Afríkuríkjum. Þar eru t.d.  Alsír, Egyptaland og Nígería stórir seljendur. Og Qatar mun á næstu árum stórauka LNG-framleiðslu sína. Hvernig fór annars með 25 milljarða fjárfestingu Katarprinsins í Kaupþingi? Hann brosir varla núna - nema kaupin hafi "gengið til baka".

Sökum þess að eftirspurn eftir gasi eykst nú um allan heim – og það mun hraðar en olíueftirspurnin – verða fjárfestingar í LNG sífellt áhugaverðari. Bæði í vinnslu, flutningum og geymslu.

Sumir búast við því að sá hluti orkugeirans sem muni vaxa hraðast á næstu árum, sé einmitt LNG. Hafandi í huga hvernig Onassis varð billjóner af því að sjá fyrir aukna olíueftirspurn eftir heimsstyrjöldina síðari og veðja á stór olíutankskip, gæti nú verið rétti tíminn að setja pening í smíði nokkurra LNG-skipa. Kannski ekki síst skipa sem ráða við að sigla á hafísslóð. Og geta flutt fljótandi gas frá norðursvæðum Rússlands og Noregs, til hungraðra gasneytenda út um allan heim.

Í þessu sambandi er vert að hafa í huga, að nú eru horfur á að senn byrji vinnsla á tveimur gríðarlegum gaslindum í nágrenni Íslands. Og útlit er fyrir að stórum hluta þess gass verði umbreytt í LNG.

Þetta er annars vegar Shtokman-lind Rússana norður af Kólaskaga - gaslindin, sem alþjóðlegi orkugeirinn horfir nú hungruðum augum til. Og hins vegar er gasverkefni sem er lengra komið og stendur okkur ennþá nær – þ.e. svæðið vestur af Noregi sem kennt er við Mjallhvíti. Sem virðist jafnvel geta orðið enn betra ævintýri en Tröllasvæðið, sunnar í norsku lögsögunni. Sem Orkubloggið fjallaði um í síðustu færslu.

Já - það verður bráðum skollið á LNG-æði skammt fyrir norðaustan okkur. En sem fyrri daginn, mun Ísland líklega ekki sína þeirri uppbyggingu neinn áhuga. Hér hafa stjórnvöld í gegnum tíðina agerlega vanrækt að hjálpa íslenskum fyrirtækjum að verða þátttakendur í orkuævintýrinu í Norðursjó. Sem nú er einnig komið inní færeysku lögsöguna og Barentshafið. Hér hefði strax fyrir 30 árum átt að beina Háskóla Íslands í þann farveg að verða sérhæfður Orkuháskóli. Í staðinn sitjum við uppi með þrjár eða jafnvel fjórar lagadeildir í landinu. Og skrilljón viðskiptafræðinga. Athyglisverð menntastefna. Geisp.

Þriðja stóra gassvæðið, sem mun í framtíðinni verða mikil uppspretta fyrir LNG, er auðvitað hið alræmda Sakhalin-verkefni austast í Rússkí. Þar sem Shell hefur verið í miklum slag við Rússana hjá Gazprom. Sú gaslind verður mikilvæg fyrir t.d. Japani og Suður-Kóreu.

Ekki er vandséð að eftirspurn eftir risastórum LNG-tankskipum mun aukast mikið í náinni framtíð. Einhvern sem langar að setja pening í smíði slíkra skipa? Sem kunna að margfaldast í verði á fáeinum árum. Gleymum ekki hvernig Ari Onassis auðgaðist á stóru olíutankskipunum!

Athugasemdir

[Guðmundur Ásgeirsson, 30.10.2008 kl. 23:03]

Sæll. Kannast þú við kenningar um að hugsanlega séu olía og jarðgas ekki bara afurðir af plöntuleifum, heldur verði líka til í stórum stíl í iðrum jarðar vegna samspils hita og þrýstings við ákveðnar tegundir djúpbergs? (Theory of Abiogenic petroleum origin) Kenning þessi nýtur telst ekki meirihlutaviðhorf í vísindasamfélaginu, en ef eitthvað er til í þessu þá væru sennilega flestar kenningar um yfirvofandi olíuþurrð ómerkar með öllu. Þeir eru samt fleiri sem trúa því að við verðum bráðum búin með alla olíu sem hefur orðið til á jörðinni síðustu tugi milljóna ára, eða hvað? Ef þú hefur einhverja skoðun á þessu væri forvitnilegt að sjá athugasemdir þínar um það.

Bestu kveðjur og takk fyrir vandaðar greinar þínar um orkumál.

[haraldurhar, 30.10.2008 kl. 23:59]

  Það er nægt framboð á skipum LNG, og hafa fragtir þeirra verið að lækka sl. mánuði, dregið hefur verulega á innfluttu LNG gasi til Bandaríkjanna, meira segja hef ég séð humyndir um´útfluting á LNG, en eins og þú eflaust veist þá hefur ný tækni í borunum leitt til framleiðsluaukingar á gasi, og þá sérstaklega á þremur svæðum er innihalda Shale.

  Hugmyndir hafa verið upp að leggja leiðslu yfir Barenthafið og tengja framleiðlu Rússa við lagnir í Alaska.  Einnig hefur verið talað um að gera jarðgöng undir Barenthafið og opna þar möguleika á fluting gas og fleira á markaði í US.

[Einar Þorkelsson (IP-tala skráð) 31.10.2008 kl. 08:20]

Sammála þér, Ketill.  Ég skil ekki af hverju íslensk stjórnvöld hafa verið svona áhugalaus um það að finna jarðefnaeldsneyti hér við land.  Ef ég mun rétt að þá birtu Sovétmenn gögn árið 1973 sem sýndu að jarðlög hér fyrir norð-austan land bentu til að hér væri etv. jarðefnaeldsneyti í hafsbotninum.  Síðan eru liðin mörg ár.  Á meðan hafa frændur vorir og miklir vinir, Færeyingar, fyrir löngu byrjaðir að vinna að þessum málum í sinni lögsögu, eða fyrir svona 15 árum síðan. 

Líklega skýringu á þessu áhugaleysi okkar er það, að þar sem að hugsanleg svæði hér við land eru úti fyrir norð-austurlandi, en ekki fyrir suð-vestan land, þá sé enginn áhugi á þessu, því jú öll starfsemi sem hugsanlegri olíuvinnsla hefði í för með sér, myndi eiga sér stað í sveitarfélögum á norð-austurlandi eins og t.d Þórshöfn, Raufarhöfn, Bakkafirði og Vopnafirði, og það vill jú enginn ráðamaður byggja upp svoleiðis krummaskuð.  Öll uppbygging á jú að vera á höfuðborgarsvæðinu, sjáðu nú til.

Ekki má heldur gleyma því að án nokkurs efa munu jú umhverfissinnar rísa upp á afturlappirnar ef það kæmi í ljós að vinnanleg olía og gas væru hér við land.  Þar kæma náttúrulega fram sjónarmið um að mikil mengun yrði vegna þessa.  Nú ef þeim sjónarmiðum yrði rutt úr vegi, kæmu umhverfissinnar með rök um að hér væru um einstök hafsvæði að ræða, sem ekki mætti hrófla við og að betra væri því að geyma olíuna á hafsbotni.  Og til að setja punktinn yfir i-ið, kæmu umhverfissinnar með þau rök og olíu- og gasnotkun myndi fara jú fara minnkandi á komandi áratugum og því myndi ekki borga sig að hefja olíuvinnslu hér við land.  Við ættum jú heldur að veðja á hugvit og ferðamennsku.  Við gætum þess vegna siglt með ferðamenn um þessi hafsvæði og sagt þeim að þar undir væru einstök ósnortin olíusvæði. 

Að öllu gríni slepptu, Ketill, þá eru þessi framtíðarsýn þín um tankskip fyrir fljótandi gas, alveg bráðsnjöll.  Ég er alveg sammála þér að það er mikil framtíð í þessu.  

[Hagbarður, 31.10.2008 kl. 08:47]

Mjög áhugaverðar greinar hjá þér um orkumál. Ég tek undir með þér að ég tel að við ættum núna að endurskoða hvað við erum að gera og hvað við höfum verið að gera. Nærtækt dæmi í mínum huga er t.d. að við höfum ekkert tekið þátt eða reynt að taka þátt í "olíuævintýrinu" á N-Atlantshafi. Eins og þú veist manna best að þá kallar sú grein bæði eftir hugviti og að geta smíðað og viðhaldið hlutum. Við litum aldrei á þetta sem tækifæri þó að þessi stórkostlega uppbygging væri nánast í túnfætinum. Á "kerfisbundinn" hátt höfum við frekar flæmt úr landi eða sett á hausinn fyrirtæki sem áður gátu smíðað úr járni og líklegast er í dag "hlutfallslega" minni þekking hér en var um miðja síðustu öld. Þessu þurfum við að breyta og leggja áherslu á að virkja alla þá þekkingu sem við höfum. Það eru mörg tækifæri sem við höfum."Einfalt" verkefni væri t.d. að endurgera borstangir fyrir olíuiðnaðinn hér á landi, sem er gríðarlega mikill "business" annað væri t.d. að "splæsa" saman háskólunum hérna og í Noregi til hátæknilegra verkefna fyrir olíuiðnaðinn, jarðfræði/verkfræði og hátæknismíði. Í raun væri kannski betra að fá þróunaraðstoð frá Norðmönnum frekar en að þeir veittu okkur lán til að styrkja við þrautarvarasjóðinn. Það yrði þá a.m.k. trygging fyrir því að aðstoðin leiddi til einhverjar uppbyggingar frekar en að hinir misvitru ráðmenn okkar nýttu fjármagnið til mótvægisaðgerða sem fælust í að mála skúr á Grenivík eða að fjölga í lögreglunni á Stöðvarfirði.

[Ketill Sigurjónsson, 31.10.2008 kl. 08:56]

Það er auðvitað hárrétt að nóg er til af skipum til lng-flutninga. Enda er ekki ráðist í lng-vinnslu, nema um leið bæði að tryggja sér kaupanda að gasinu til langs tíma og panta ný skip til flutninganna. Það má hvergi vanta í keðjuna.

En ef spár um samdrátt í olíuframleiðslu rætast og gaslindirnar undir íshafinu reynast jafnvel meiri en menn búast við, er mögulegt að bæði framboð og eftirspurn eftir lng aukist snögglega. Þá gæti orðið tímabundin stífla, vegna of fárra skipa. Og veröldin okkar er aldrei í eilífu jafnvægi.

Það er líka hárrétt að innflutningur á lng til Bandaríkjanna verður minni 2008 en var 2007. Miklu minni. Sem er í takt við efnahagsástandið. Til lengri tíma litið leyfi ég mér þó að fullyrða að innflutningurinn muni aukast á ný - og fljótlega slá metið frá 2007.

Svo er það efinn um hver sé uppspretta olíu og gass. Ég hallast nú að þeirri kenningu, að þetta gums sé til orðið úr lífrænum setlögum. Þetta eins og margt annað verður líklega seint sannað. En eigum við kannski að segja að þessi kenning sé "beyond reasonable doubt"?

[haraldurhar, 31.10.2008 kl. 18:01]

Sæll Ketill.

   Eg gleymdi að þakka fyrir afar áhugaverð blogg þín um orkumál.  Eg hef fylgst með LNG síðan um sl. aldamót, en þá keypti ég hlutabréf í Golar, sem á einn stærsta flota LNG skipa, taldi þegar ég keypti að þetta væri arðvænlegur kostur, og tel reyndar enn.  Þolinmæði er dyggð.

[Ívar Pálsson, 2.11.2008 kl. 12:10]

Hafðu aftur þökk fyrir hnitmiðaða, fræðandi og skemmtilega grein, Ketill. Það er mikil gæfa að þú skyldir ekki gefast upp á þessu eins og þú boðaðir nýlega. Þessi praktíska nálgun í léttum dúr gæti jafnvel gert bókhald áhugavert!

Samstarf við Norðmenn á olíu- og gas- sviði gæti án efa komið okkur á farsældarbraut í þessu, þótt að lúðu- og lönguveiði- samstarfið við þá hafi eytt stofnunum í hafinu! Eins og staðan er núna þá fengjum við aldrei fjármögnun á skaplegu verði ella og ómögulegt er að láta olíufélögin ráða þessu alfarið ein. Amk. gæti boltinn farið að rúlla ef þetta væri helsta tromp oggar í samstarfi við Norðmenn um auðlinda-og öryggismál.

[Ketill Sigurjónsson, 4.11.2008 kl. 14:26]

Takk fyrir skilaboð. Vegna olíuleitar við Ísland hefur mér borist til eyrna frá mönnum í olíuiðnaðinum, að einungis þau olíufélög sem hafa slatta inni á bankabókinni, muni sækjast eftir leyfum á Drekasvæðinu. Öll fjármögnun er erfið núna og þetta gæti t.d. útilokað mörg smærri félögin.