Bændaolían á Bakken

Olíuævintýrið á Bakken er líklega besta dæmið um nútíma-gullæði í Bandaríkjunum.

Ef orkuþyrstir Íslendingar nenna ekki að bíða eftir árangri af olíuleit á Drekasvæðinu, er etv. réttast að skella sér þarna vestur til Dakóta. Þar geta menn keypt sér slatta af hekturum á sléttunni, sett upp glás af vindtúrbínum og svo farið að bora eftir svarta gullinu.

Því nú er orðið nokkuð ljóst að einhverjar stærstu olíulindir Bandaríkjanna leynast þarna á sléttunum. Undir fótum vísundanna. Fylkið sem stundum hefur verið kallað "Saudi Arabía vindsins" - Norður Dakóta - er þessa dagana að breytast í eina mestu olíuvon Bandaríkjanna.

Þetta nýjasta gullæði hefur nefnilega alls ekki reynst tálsýn. Sumir segja að síðustu árin hafi bæst við einn nýr dollara-milljarðamæringur á hverjum degiþarna westur í Montana og ekki síst á sléttum Norður-Dakóta. Sjaldan hafa jafn margir staurblankir bandarískir smábændur orðið jafn ríkir á jafn stuttum tíma.

Já - þökk sé olíunni á Bakken hefur áratuga hnignun byggðanna í Noður-Dakóta nú skyndilega stöðvast. Og varla hægt að fá barn skírt, því pastorinn er einhversstaðar úti á sléttunni að grafa eftir olíu. Og líklega útfararstjórinn og kráareigandinn líka. Rétt eins og gerðist í Titusville i Pennsylavníu, þegar "brjálaði" Drake fann olíuna þar árið 1859 og allt varð vitlaust.

Bakken er gríðarstórt svæði, sem liggur innan bandarísku fylkjanna Montana og Norður-Dakóta og teygir sig þaðan norður til Saskatchewan í Kanada. Nafnið "Bakken" er dregið af Henry nokkrum Bakken, en hann átti landið þar sem fyrsta olían fannst á þessu svæði. Það var árið 1953. Og þá vissu menn strax að þarna væri mikið magn af olíu. Mjög mikið.

Já - það er meira en hálf öld liðin frá því olía uppgötvaðist á Bakken. Samt eru einungis fáein ár síðan olíuvinnsla fór þar af stað fyrir alvöru. Nú er skyndilega allt hreinlega orðið brjálað þarna á sléttunum góðu. Þar sem Síouxarnir og frændur þeirra réðu áður ríkjum.

Alls er Bakken-svæðið rúmlega 500 þúsund ferkm eða fimm sinnum stærra en Ísland. Ef þarna er mikil olía, verður hún augljóslega ekki sótt gegnum eina eða tvær nettar borholur, heldur þarf þúsundir brunna.

Til eru margar og mismunandi spár um það hversu mikið af svarta gullinu Bakken hafi að geyma. Til að gera langa sögu stutta, skal látið nægja að segja, að nefndar hafa verið tölur frá 500 milljón tunnum og allt upp í 500 milljarða tunna.

Það magnaða er að kannski er síðastnefnda talan alls ekki útí hött! Kannski eru 500 milljarðar tunna af olíu í Bakken. Það væri auðvitað alveg stórkostlegt og einhver stærsti happdrættisvinningur Bandaríkjamanna á síðari tímum. Hér talar Orkubloggið í fullri alvöru og einlægni - og leggur alla kaldhæðni til hliðar. Þetta er kannski ólíklegt - en mögulegt. Og þótt óvissan sé mikil hefur straumur olíufyrirtækja undanfarið legið sunnan frá Texas og öðrum hefðbundnum olíufylkjum, norður til Bakken.

Já - hugsanlega er þetta einhver allrastærsta olíu-uppgötvun í Bandaríkjunum. En fögnum ekki of snemma. Því olían í Bakken hefur mikla sérstöðu.

Hún liggur nefnilega í mjög þunnum jarðlögumá nokkurra km dýpi. Þetta er samt olía! En hvorki olíusandur (oil sands) né tjörugrýti (oil shale); það er annar og sóðalegri iðnaður sem vonandi verður aldrei stór í sniðum.

Þessar olíulindir þarna á Bakken eru ekki nema u.þ.b. 50 m að  þykkt - og sumstaðar þynnri. Segja má að þær hlykkist eins og breiður örþunnur snákur eða risastór skata á um 1,5-3,5 km dýpi. Já - þetta eru mjög óvenjulegar olíulindir þarna á Bakken og oft mikið vesen að ná að kreista svarta gullið þarna upp. Fyrir vikið hentar hefðbundin bortækni, þar sem borað er beint niður, afar illa til vinnslu olíunnar á Bakken.

Einmitt þess vegna hefur olían í Bakken að mestu legið óhreyfð, þó svo meira en hálf öld sé liðin síðan olía fannst fyrst á svæðinu. Það var einfaldlega alltof dýrt að sækja hana. Það var ekki fyrr en bylting varð í láréttri bortækniá 9. og 10. áratugnum, að menn fóru af alvöru að renna hýru auga til Bakken.

Og þá liðu ekki mörg ár þar til borinn hitti beint í mark. Aldamótaárið 2000 uppgötvaðist stór olíulind á Bakken-svæðinu í Montana. Lindin sú kallast Elm Coulee. Og hún mun vera hvorki meira né minna en stærsta olíulind sem fundist hefur á bandarísku landi s.l. 60 ár (utan Alaska að sjálfsögðu, sbr. Prudhoe!).

Þessi "risalind" - Elm Coulee í Montana - framleiðir nú u.þ.b. 50 þúsund olíutunnur á dagfrá nokkur hundruð brunnum. Þar upp hafa nú skilað sér um 50 milljón tunnur af olíu og um 115 milljón tunnur á Bakken-svæðinu öllu. Áætlað er að á líftíma sínum muni Elm Coulee skila allt að 270 milljón tunnum. Sumir eru reyndar enn bjartsýnni um framleiðslugetuna í Elm Coulee og giska á að 500 milljón tunnur sé nær lagi. Í dag er heildarframleiðsla Bakken-svæðisins um 100 þúsund tunnur af olíu á dag.

En eins og Orkubloggið nefndi hér ofar, þá er ekki beint sáraeinfalt að ná þessu Bakken-stöffi upp á yfirborðið. Olían í Elm Coulee liggur t.d. í jarðlagi, sem er einungis um 15 m að þykkt. Eina raunhæfa leiðin til að nálgast þessa olíu er að bora niður og svo taka 90 gráðu beygju og reyna að komast vel inn í lindina. Og svo líka beita vatnsdælingu til að hrekja olíuna að borholunni. Sannkallaður línudans.

Flestir brunnar í Montana skiluðu reyndar fremur litlu - nema Elm Coulee. Það sem flestir leita að á Bakken, er einmitt að finna aðrar lindir af sambærilegri stærð og Elm Coulee. Það er stóri draumurinn.

Orkubloggið hefur einmitt núna - eftir að í ljós kom að íslenski kapítalisminn reyndist byggður á botnlausri sandbleytu - verið að velta fyrir sér að gerast dreifbýlistútta þarna vestur á sléttunum. Feta í fótspor íslensku Vesturfaranna, sem höfðu ekki áhuga á kuldabolanum við Winnipeg-vatn og héldu þess í stað vestur til Dakóta.

Mig hefur hvort sem er alltaf langað að sjá forsetafésin á Rushmore-fjalli - og ein uppáhalds bíómyndin mín er einmitt klassíkin dásamlega North by Northwest! Já - þá kunnu menn sko að búa til bíó. En reyndar skilst blogginu að Rushmorið sé í Suður-Dakóta. Kannski fínn sunnudagsbíltúr þangað frá krummaskuðinu Fargo?

Í nokkur ár hefur Montana verið langmest spennandi svæðið á Bakken. Og olíu-kapphlaupið á Bakken því að mestu beinst þangað. En eftir því sem olíuverðið hækkaði fóru menn að bora víðar um Bakken. Og skyndilega rauk jarðaverðið á Bakken upp - ekki síst í Norður-Dakóta.

Ástæða þess að Norður-Dakóta hefur nú náð athyglinni frá Montana er einföld. Árið 2007 fannst nefnilega afar myndarleg olíulind Dakótamegin á Bakken-svæðinu. Rétt við smábæinn Parshall í norðvesturhluta fylkisins. Lindin sú er talin geta skilað allt að 700 þúsund tunnum. Allt í einu varð Elm Coulee bara litli kallinn á Bakken og hreint geggjað gullæði greip um sig í Norður-Dakóta.

Smábændur, sem lengst af höfðu varla séð pening nema sem innlögn í bókum kaupmannsins við vegamótin - svona í anda Óðals feðranna- fengu nú óvænt tilboð í olíuréttindin á jörðinni sinni. Og gátu sumir trítlað í smábæjarbankann sinn og lagt milljón dollara inn á gamla sparireikninginn! Ef menn aka um sveitir Norður-Dakóta þessa dagana, má víða sjá brosandi gamlingja sitja á veröndinni og njóta kvöldsólarinnar. Gæti verið að maður eigi þarna fjarskylda ættingja?

En hvað þýða þessar miklu olíulindir Bakken fyrir Bandaríkin í heild? Nú halda lesendur Orkubloggsins kannski að ef 500 milljarðar tunna af olíu séu hugsanlega á Bakken, sé einfaldlega hægt að segja að olíubirgðir Bandaríkjanna hafi þar með aukist úr 21 milljarði tunna í rúmlega 520 milljarða tunna í einu vetfangi. En þetta er örlítið flóknara en svo. Því það verður líklega aldrei hægt að ná upp nema broti af allri þessari olíu þarna á Bakken.

Oftast nær er ekki unnt að vinna nema ca. 50% af þeirri olíu, sem olíulind hefur að geyma. Og stundum minna. Þegar þrýstingurinn í lindinni er orðinn of lítill verður oftast alltof dýrt að ná afganginum upp. Og þá halda menn annað. Sádarnir og fleiri hafa með vatnsdælingu náð að hækka þetta hlutfall verulega - sumir segja í allt að 75%.

En þunnildin á Bakken bjóða því miður ekki upp á hlutfall í líkingu við þetta. Þar mega menn teljast góðir ef þeir geta náð kannski svona 3-10% af olíunni upp á yfirborðið. Það kann jafnvel að vera, að einungis um 1% olíunnar á Bakken sé vinnanleg olía. Og 1% af 500 milljörðum tunna eru bara 5 milljarðar tunna. Smá spæling. En jafnvel bara 5 milljarðar tunna þykir mikið - meira að segja í Bandaríkjunum.

En hvað er raunhæft að ætla að Bakken geti gefið mikið af sér? Til samanburðar má hafa í huga að á 35 árum hefur norska landgrunnið samtals gefið af sér u.þ.b. 21 milljarð tunna af olíu (og að auki um 8 milljarða tunna af gasi, mælt í ígildum olíutunna). 

Orkubloggið er svo ljónheppið að bandaríska jarðfræðistofnunin (USGS) er nýbúin að senda frá sér uppfært álit um Bakken. Reyndar hefur skýrslan öll af einhverjum ástæðum ekki enn verið birt, heldur einungis stutt ágrip með helstu niðurstöðum. Þar segir að gera megi ráð fyrir að á Bakkensvæðinu öllu megi líklega vinna nákvæmlega 3,65 milljarða tunna af olíu. Það er nú allt og sumt.

Já - það er sem sagt svo að nýjasta og stærsta olíuuppgötvunin á bandarísku landi í meira en hálfa öld (utan Alaska) kann að skila vel innan við 4 milljörðum tunna af olíu. Og dýpi Mexíkóflóans gæti kannski skilað 9 milljörðum tunna (eða öllu heldur 3-15 milljörðum) ef spá Chevron reynist rétt.

Bandaríkjamenn brosa breitt þessa dagana yfir bæði Mexíkóflóanum og Bakken. En Orkubloggið rekur nú barrrasta upp hæðnishlátur. Það tekur því varla fyrir Kanana að vera að eltast við þetta smotterí.

Af því viðmiðun Orkubloggsins er auðvitað spáin góða, um að Íslandsmegin á Drekasvæðinu séu 10 milljarðar tunna af olíu. Sem skiptast á milli þjóðar með 330 þúsund íbúa. Það væri sambærilegt eins og Bandaríkjamenn myndu finna nýja olíulind með 10.000 milljörðum tunna af olíu. Miðað við fólksfjölda!

Sú góða tala - 10.000 milljarðar - er líka stundum orðuð sem 10 trilljónir. Stórhuga Íslendingar, sem hafa lifað í milljarðaheimi síðustu árin, ættu kannski að gleyma öllu krepputali og aðeins tjá sig í trilljónum héðan í frá. En blessaðir Kanarnir eru nægjusamari - og kætast yfir einungis örfáum milljörðum tunna af nýrri bandarískri olíu.

Það sem við getum lært af umræðunni um Bakken, er kannski helst eftirfarandi: Ef einhver fótur er fyrir því að 10 milljarðar tunna af vinnanlegri olíu og gasi finnist á íslenska Drekasvæðinu, hljóta menn í bandaríska orkumálaráðuneytinu að vera komnir á lyktina. Og tilbúnir að greiða Íslendingum milljarða dollara á borðið fyrir að fá exclusive nýtingarétt á svæðinu. Þar með getum við barrrasta hlegið að einhverju bresku icesave-væli og öðru krepputali. Jafnvel keypt Jómfrúreyjar af Könunum og öll komið okkur fyrir þar í sólarsælunni.

A goldmine is a whole in the ground with a liar on top! Að fullyrða að Drekasvæðið íslenska búi yfir 10 miljörðum olíutunna er auðvitað barrrasta eins og hvert annað grín. Taki menn mark á slíkum spádómum hljóta olíufélög eins og t.d. Chevron, ExxonMobil, Marathon Oil - og kannski líka Ewing Oil - öll að koma æðandi og skríða fyrir fótum iðnaðarráðherra. Eins og rakki að biðja eiganda sinn um fyrirgefningu.

Nú bara bíðum við og sjáum hvað setur. Vonandi kemur að því að Orkubloggið þurfi að éta ofan í sig allt þetta nöldur útí olíuspár Drekasvæðisins. Vonandi verður Ísland eitt mesta olíuframleiðsluríki heims, eins og hinar villtu og blautu spár Norsaranna hjá Sagex Petroleum gefa til kynna. Svo við fáum hina raunverulegu Ewinga hingað norður á Klakann góða til að dæla stöffinu upp. Úff, hvað ég er orðinn spenntur.

Athugasemdir

[Elvar Eyvindsson (IP-tala skráð) 26.1.2009 kl. 21:15]

Frændi minn einn sem þarn býr (afkomandi vesturfara)  og vinnur fyrir hluthafa í orkufyrirtækjum segir að ekki sé allt sem sýnist amk. eins og er.  Þessi svæði þurfi minnst 75 dollara á tunnuna til að ganga.  Borun er dýr og flókin og holur oft 8-9 km djúpar.

Akkúrat núna hefur framleiðslan skroppið saman og hann spáir því að lítið verði í gangi þar til verðið hækkar aftur.  Eflaust stekkur verðið upp þegar hjólin fara að snúast á ný og kanski er sniðugt að komast yfir blett núna, hver veit.

[Ketill Sigurjónsson, 27.1.2009 kl. 17:34]

Takk fyrir þetta innlegg frá innvígðum í bransanum. Já - gera eins og

Buffet: Kaupa þegar aðrir eru í örvæntingu að selja.

Það er auðvitað ekki tilviljun að gullæðið á Bakken hófst loks þegar olíuverðið rauk upp. Menn hafa vitað um þessa olíu í áratugi. En verðið var lengst af ekki nógu hátt, til að vinnsla borgaði sig.

Break-even er reyndar sagt afar breytilegt á Bakken. Allt frá 20 dollurum og upp í 80 dollara á erfiðari svæðum - og jafnvel langt yfir hundrað dollarana þegar nálgast jaðra svæðisins.

Mér kæmi ekki á óvart ef algengt break-even, þ.e. meðaltalið, sé verð upp á ca. 50-55 dollara. Break-even verðið sem þú nefnir (75 dollarar) þykir mér í hærri kantinum.

[Kristján Sigurður Kristjánsson, 28.1.2009 kl. 17:51]

Sæll. Ég held að Orkubloggið sé vandaðasta bloggið nú um stundir. Annað blogg sem ég les er vald.org. Rosaleg er spennandi ef að Orkubloggið skoðaði skrifin um orkumálin þar og "kommendraði" á þau skrif.

[Elvar Eyvindsson (IP-tala skráð) 28.1.2009 kl. 17:54]

Þið frændi eruð trúlega nokkuð sammála.  Hann orðar það svo að hann sjái ekki fyrir sér mikið af nýjum borunum fyrr en $75 er náð.  Líklega eru ódýrustu holurnar þegar boraðar en gott fyrir þá að eiga þennan möguleika næst þegar allt verður vitlaust. 

Gott fyrir þessar byggðir, eins og þú segir.  Þetta er vestan við mestu Íslendingabyggðirnar en þar hefur búsetuþróunin síðustu 20 árin verið mjög dapurleg og ekki víst að þetta hafi mikil áhrif þar.  Aragrúi smáþorpa sem nánast eru í eyði eða byggð ellilífeyrisþegum, fyrst og fremst.  Borgirnar eru þó hressari og hafa verið í einhverri sókn.

[Ketill Sigurjónsson, 28.1.2009 kl. 21:15]

Ég tók Kristján á orðinu og las tvær nýjustu greinarnar á vald.org. Mér þykir tónnin þar óneitanlega helst til svartsýnn. Ég held að ef olíuverðið muni ofbjóða neytendum, komi fljótt fram fyrirtæki sem bjóða nýja valkosti. Metanól gæti t.d. hugsanlega verið ein af lausnunum. Markaðurinn mun m.ö.o. laga sig að aðstæðum (þó svo markaðslögmálin virki reyndar ekki alltaf vel, sbr. bankahrunið og ofurgræðgi þeirra sem stóðu þar að baki).

Ég er sammála því að olíuverð geti hækkað upp í hæstu hæðir fljótlega. Það er nóg af olíu ennþá, en fjárfestingastífla kemur í veg fyrir nauðsynlega uppbyggingu í bransanum. Sem mun líklega valda tímabundinni umframeftirspurn, sem hækkar verðið mikið.

Svo gæti peak-oil vissulega verið skollið á eða u.þ.b. verið að skella á. En það veit enginn - og slíkar spásagnir einkennast af talsverðri svartsýni. Ég telst til þeirra sem álít að enn sé hægt að auka olíuframleiðslu. En sú olía verður dýrari en þekkst hefur til þessa - kemur af miklu dýpi og dýrt að sækja hana þangað. Þannig að meðalverðið á olíu gæti orðið t.d. 75 dollarar ef litið er til næstu ára. Og stundum umtalsvert hærra eða lægra, þegar ójafnvægi myndast í efnahagskerfinu.

Ég er líka sammála því að Landsvirkjun - eða stjórnvöld - hafi einblínt um of á áliðnað. Þó svo mér finnist hálf einkennilegt að tala um "eiturspúandi álver" - eins og gert er á vald.org. Álversiðnaðurinn er hreinni en margur annar iðnaður og á skárri umsögn skilið. En ég er auðvitað NIMBY - kæri mig ekki um álver í mínum bakgarði! Sem sagt bara ófullkominn og breyskur stráklingur...