Skeppa af sojabaunum...

Eftir að verðafall varð á ýmsum hrávörumörkuðum á seinni hluta liðins árs (2008) hefur olía og ýmis önnur hrávara hækkað mikið í verði aftur síðustu mánuðina.

Nýlega tóku þrír starfsmenn CNBC saman yfirlit um hvaða hrávörur hafa hækkað mest frá síðustu áramótum (hugtakið hrávara er hér notað yfir enska orðið commodity, sem nær yfir margs konar einsleitar framleiðsluvörur, sem viðskipti eiga sér stað með).

Viðmiðunardagsetningin var 3. júní 2009, þ.e. reiknuð var verðbreytingin milli 1. janúar og 3. júní 2009. Einnig var skoðað hvernig verð á viðkomandi hrávörum hafði sveiflast síðustu 52 vikurnar fyrir umrædda dagsetningu, þ.e. yfir 12 mánaða tímabil.

Niðurstöðurnar eru nokkuð athyglisverðar. T.d. komst gull ekki á topp tíu listann yfir þær vörur sem hafa hækkað mest. Það kemur á óvart miðað við allt krepputalið sem verið hefur bæði vestan hafs og austan. Líklega verða menn ekki almennilega spenntir fyrir gullinu nema verðbólgan fari af stað. Tekist hefur að halda aftur af henni - næstum of vel því farið er að bera á verðhjöðnun - þó svo ýmsir telji reyndar enn möguleika á að verðbólgudraugurinn æði senn af stað víða um heim.

Ennþá er of snemmt að segja til um hvernig málin þróast út árið og full snemmt að tilnefna heitustu hrávörurnar 2009. Það eru t.d. ýmsir sem segja að olíubirgðir séu orðnar svo miklar út um allan heim, að olíuverð hljóti senn að falla hratt. Aðrir telja að von sé um að kreppan hafi þegar náð botni, en það muni valda aukinni eftirspurn og verðhækkunum á olíu og fleiri hrávörum. Menn eru skemmtilega ósammála um þróun efnahagslífsins næstu misserin.

Hér til hliðar má sjá hvernig hrávöruvísitalan CCI  (Continuous Commodity Index) hefur þróast síðustu ár og fram í miðjan júlí s.l. (2009). Þessi þekkta hrávöruvístala er samsett úr 17 hrávörum og á m.a. að geta nýst til átta sig á því hvort verðbreytingar á hrávörum séu "eðlilegar" eða hvort spekúlantar séu að hafa mikil áhrif.

Gríðarlegar hrávöruhækkanir urðu í aðdraganda hrunsins á síðari hluta liðins árs (2008). Þá kom mikið fall, en nú hafa aftur orðið talsverðar hækkanir á mörgum hrávörum. Það skýrist væntanlega helst af vaxandi bjartsýni um að kreppunni sé brátt að ljúka.

Reyndar ber að hafa í huga að sveiflur á dollar hafa líka mikil áhrif á hrávöruverð. Hrávörumarkaðurinn notast við bandaríkjadal og lækkandi dollar hefur þau áhrif að hrávara hefur tilhneigingu til að hækka í dollurum - og öfugt.

Allra síðustu vikur hefur dollarinn verið að styrkjast og ef sú þróun heldur áfram gæti það slakað á hækkunum á hrávörumörkuðum. Verðmyndunin þarna er þó flókið samspil miklu fleiri þátta, svo í reynd er ómögulegt að segja til um þróunina. En skoðum hvaða hrávörutegundir hafa hækkað mest frá síðustu áramótum, skv. útreikningum CNBC:

Í 10. sæti kom nikkel. Þar var lokaverðið 13.950 dollarar á tonnið, sem er rúmlega 19% hækkun frá áramótum. Síðustu 12 mánuðina hafði verðið á nikkeli sveiflast á bilinu 8.850-25.000 dollarar fyrir tonnið. Hæsta verðið var sem sagt næstum þrefalt á við lægsta verðið á tímabilinu!

Næst kom olía til húshitunar í 9. sætinu. Þar var hækkunin svipuð og hjá nikkelinu eða um 20,5%. Einnig þar var mikil verðsveifla síðustu 12 mánuðina; milli 1.252 og 4.158 dollarar. Lokaverðið 3. júní s.l. var aftur á móti 1.738 dollarar.

Sojabaunirnar voru í 8. sætinu með nánast sömu hækkun; 20,6% frá áramótum. Þarna sveiflaðist verðið síðustu 12 mánuðina frá 7,77 dollurum á skeppuna og upp í 16,35 dollara (bandaríska rúmmálseiningin skeppa  eða bushel  jafngildir um 35,24  lítrum). Lokaverðið á soja-skeppunni þann 3. júní s.l. var 11,82 dollarar.

Í 7. sæti var blessað kaffið, sem Orkubloggarinn getur ekki án verið. Lokaverðið var 1,383 dollarar pundið. Það merkir að verðið hækkaði um 23,5% á tímabilinu frá áramótum. Verðsveiflan á 12 mánaða tímabilinu var frá 1,025 dollurum pundið og upp í 1,563 dollara; sem sagt u.þ.b. 50% sveifla.

Hlaupum nú örlítið hraðar yfir sögu. Í 6. sæti kom hrásykur með 26,08% hækkun. Í 5. sæti yfir þær hrávörur sem hækkað hafa mest frá áramótum var silfur, en hækkun þess nam 35,55%. Þarna erum við sem sagt kominn upp um einn flokk, ef svo má segja. Hinar hrávörurnar höfðu hækkað þetta 20-25% en nú erum við komin í meira en 35% hækkun á fyrstu 5 mánuðum ársins.

Í 4. sæti kom svolítið skemmtileg hrávara, sem er ávaxtadjús. Eða réttara sagt appelsínudjús. Hann hækkaði um 36,6% á þessu 6 mánaða tímabili í dollurum talið.

Þá erum við komin að máli málanna. Sem auðvitað er hráolían. Hún er þarna í 3. sæti; hefur hækkað um rúmlega 48% frá áramótum. Á 12 mánaða tímabili sveiflaðist olían milli 33,2 dollara og hinna háfrægu 147,27 dollara fyrir tunnuna. Lokaverðið 3. júní s.l. var 66,12 dollarar.

Bæði þessi 48% hækkun á hráolíu frá áramótum og verðsveiflan yfir 12 mánaða tímabilið er nokkuð mögnuð.  Og eiginlega er svolítið sérkennilegt að olía skuli hafa hækkað svo mikið síðustu mánuðina, á tímum mikils samdráttar í efnahagslífinu. Í dag eru, sem fyrr segir, afar mismunandi skoðanir uppi um það hvernig olíuverðið þróist næstu mánuði og misseri. Í trausti þess að Sádarnir lesi markaðinn rétt er Orkubloggið hallara undir þær skoðanir að verðið hækki til lengri tíma litið. Um skammtímasveiflur er aftur á móti ómögulegt að segja. Bloggið bíður auðvitað afar spennt eftir því hver niðurstaðan verður í þessu æsispennandi fjárhættuspili.

Einungis tvær tegundir hrávara hafa hækkað meira frá áramótum en hráolían . Það eru kopar og bensín. Hækkunin á kopar á umræddu 5 mánaða tímabili nam tæpum 57% og var lokaverðið þann 3. júní s.l. 2.212 dollarar fyrir pundið. Þegar litið er til 12 mánaða tímabilsins sést að koparverðið hefur sveiflast milli 1,255 og 4,08 dollarar pundið.  Sem sagt mikil sveifla þar á ferðinni.

Þá komum við að sjálfum "sigurvegaranum", sem er bensínið. Bensín er sem sagt sú hrávara sem hækkað hefur mest á bandaríska hrávörumarkaðnum frá áramótum. Hækkunin nemur 79%!

Hafa má í huga að lítil fylgni getur verið milli verðbreytinga á hráolíu og bensíni. Þótt það kannski hljómi undarlega, er þetta staðreynd. Stundum verður verulegt misræmi milli birgðasöfnunar á bensíni annars vegar og olíu hins vegar. Það getur myndast stífla í bensínbransanum þegar mjög hægir á olíuhreinsun og vinnslu á bensíni úr hráolíunni. Þess vegna getur bensín t.a.m. hækkað mikið þó svo efnahagslífið sé í lægð - sem sumum finnst skrýtið. Ástæðan fyrir slíkum bensínhækkunum er sú að olíuframleiðslan skilar sér þá ekki í aukinni bensínframleiðslu - þess í stað fer hráolían öll meira eða minna í birgðageymslur til að hamla gegn verðfalli og þá getur bensínverð hreinlega rokið upp.

Ein möguleg ástæða þess að bensín hefur verið að hækka meira undanfarið en hráolía, er m.ö.o. að menn séu að hamstra hráolíu en ekki að vinna hana jafnóðum í afurðir. Þetta gæti þýtt að birgðasöfnun á hráolíu sé komin útí vitleysu og olíuverðið muni senn kolfalla. Þarna er óvissan samt alger, sem einmitt gerir olíuspekúlasjónir svo geysilega skemmtilegar! Og minna má á sögur um að víða um heimsins höf liggi nú dularfull risatankskip drekkhlaðin af olíu, sem beðið er með að fari á markaðinn.

Hvað um það. Hækkunin á bensíni á bandaríska hrávörumarkaðnum frá síðustu áramótum nemur sem sagt meira en 79%. Sú þróun er ekki beint til þess fallin að hjálpa bandarískum bifreiðaframleiðendum í viðleitni sinni til að auka bílasölu. Lokaverðið á bensíni 3. júní s.l. var 1,9016 dollarar pr. gallon og verðsveiflan á 12 mánaða tímabili þar á undan var á milli 0.785 og 3,631 dollarar fyrir gallon af bensíni (eitt gallon samsvarar 3,8 lítrum).

Í reynd eru svona upptalningar á verðbreytingum tilgangslitlar ef ekki tilgangslausar og segja manni nákvæmlega ekkert um það hvernig verðið muni þróast næstu mánuðina eða misserin. En af einhverjum undarlegum ástæðum hefur fólk oft voða gaman af svona talnaleikjum. Rétt eins og það er skemmtilegt að taka "quiz" á Fésbókinni um það hvaða poppstjörnur menn þekkja... eða hversu flinkur maður er í þeirri list að kyssa. Sem sagt óttalegt bull - en skemmtilegt engu að síður!

Athugasemdir

[Gunnar Ásgeir Gunnarsson, 9.8.2009 kl. 11:57]

Alltaf gaman að lesa bloggið þitt.

Í minni grein kjötframleiðslu er afleiðingar af þessari gífurlegu sveiflum á hrávörumarkiðaði ekki komnar fram en markaðurinn var tiltölulega stöðugur til 2006 en þá virðist spákaupmenn í stórum stíl fara inn á þennan markað. Afleiðingarnar sem eru að byrja að koma fram í kjöt og mjólkurframleiðslu eru fjöldagjaldþrot en bændur hafa ekki gert ráð fyrir þessum gífurlegu sveiflum.

Framleiðsluferilinn í kjöti og mjólk tekur mörg ár og það tekur mörg ár að gíra framleiðsluna niður til ná hærri verðum á markaði.  Núna er flestum tilfellum hráefnin dýrari en bændur fá fyrir framleiðsluna

Afleiðingin af þessu er ljós. Stórfelld gjaldþrot í bændastétt á heimsvísu, sem eru þegar byrjuð, í framhaldinu stórfelldar hækkanir á matvælum

[Gunnar Ásgeir Gunnarsson, 10.8.2009 kl. 10:14]

Datt inn á þessa frétt sem er afleiðingin af þessum hrávörusveiflum

[Ketill Sigurjónsson, 11.8.2009 kl. 00:39]

Hrásykur hefur hækkað mikið nú fyrstu daga ágúst.

Hækkaði um 3% í dag og mun ekki hafa verið hærra síðan 1981!

http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/8193390.stm