Verðbólguótti og álbros

Oleg Deripaska heitir gjörvilegur piltur, sem ýmist er kallaður milljarðamæringurinn með barnsandlitið eða sagður minna mest á dyravörð á vafasömum skemmtistað.

Í reynd er Deripaska bráðgreindur ungur Rússi, sem náði að vinna sig upp í rússneska áliðnaðinum og nýta tækifærin í einkavæðingarstefnu Jeltsin-tímabilsins. Hann er þar að auki tengdasonur rússneska stjórnmálamannsins Valentin Yumashev og konu hans, Tatyana Dyachenko, en hún er einmitt dóttir Borisar Jeltsin.

Svo fór að Deripaska náði að koma stórum hluta rússneska áliðnaðarins undir sig og varð stærsti hluthafinn í stærsta álfyrirtæki heimsins. Sem er auðvitað Rusal, eins og lesendur Orkubloggsins eru sjálfsagt flestir meðvitaðir um. Í þessu sambandi má minna á eldri færslu  Orkubloggsins um Deripaska og Rússajeppana hans, frá því fyrir rúmu ári síðan. Frá þeim dögum þegar Íslendingar biðu spenntir eftir Rússaláninu alræmda. En það er allt önnur saga.

Það er varla ofsagt að þessi rétt liðlega fertugi Rússi og aðaleigandi Rusal, sé valdamesti maðurinn í áliðnaði veraldarinnar. Og ekki amalegt fyrir áliðnaðinn að vera uppá svona snillinga kominn.

En jafnvel hjá auðmönnum Rússlandi skiptast á skin og skúrir. Fyrir rétt um ári síðan var Deripaska álitinn auðugasti maður Rússlands - jafnvel ríkari en Íslandsvinurinn Roman Abramovich. En kreppan hefur því miður lagst illilega á Rusal og fjárfestingafyrirtæki Deripaska, Basic Element. Nú er svo komið að líklega má Oleg Deripaska þakka fyrir ef hann sleppur við gjaldþrot.

Fyrir um ári síðan voru eignir Deripaska álitnar litlir 28 milljarðar dollara, að mati viðskiptatímaritsins Forbes (þar er reyndar væntanlega átt við eigið fé). En nú einu ári síðar eru eignir hans sagðar hafa rýrnað um allt að 90%! Þannig að í dag standa kannski ekki eftir nema skitnir 3 milljarðar dollara. Í reynd er allsendis óvíst hvort nokkuð eigið fé sé lengur að finna í hlutafélagavafningum Deripaska - kannski er þarna allt kafnað í gígantískum skuldum.

Það væri auðvitað hið versta mál. En svo skemmtilega vill til að líkurnar á því að vel fari fyrir Deripaska eru reyndar nokkuð góðar. Af því svo virðist sem hann njóti ríkulegs stuðnings austur í Kreml þessa dagana. Oleg Deripaska er sem sagt einn af fáum olígörkum Jeltsin-tímabilsins, sem ennþá er í fullri náð stjórnvalda í Kreml.

En hvað svo sem líður velvilja Pútíns og klíku hans gagnvart Oleg Deripaska, verður ekki framhjá því litið að hugsanlega er álið frá Rusal og öðrum álrisum heimsins nýjasti leiksoppur fjármálaspekúlanta. Og ekki útséð með hvernig sá ljúfi leikur endar.

Á liðnum mánuðum hafa margir glaðst yfir hækkandi álverði. Vandamálið er bara að þessar hækkanir eru vart komnar til með að vera. Eftirspurn framleiðslu-iðnaðarins eftir áli hefur ekki verið að aukast nú í kreppunni - og þó svo sumir bæði vestan hafs og austan telji merki komin fram um efnahagsbata, er það ennþá hrein óskhyggja. M.ö.o.; ef ekki koma bráðlega fram skýrar og óvefengjanlegar vísbendingar um að efnahagslífið sé að komast á almennilegan skrið, er langlíklegast að álið - og reyndar ýmsar aðrar hrávörur - taki brátt hressilega dýfu.

Sumir vilja jafnvel meina að álið muni hreinlega steinfalla í verði og að það sama hljóti líka að gerast með olíuna. Í huga Orkubloggarans má vissulega finna stæka lykt spákaupmennskunnar af álinu. Vissara að snerta ekki við þessum annars ljúfa málmi að svo stöddu. Því blaðran gæti sprungið - eða a.m.k. farið að leka.

Þetta er auðvitað allt háð mikilli óvissu. Óttinn við verðbólguna gæti náð að halda fjárfestum í hrávörugeiranum - og jafnvel beina þangað enn meira fjármagni. Hvað það verður veit nú enginn... en þetta er samt tæplega rétti tíminn að ráðast í nýjar álverksmiðjur. Allra síst á Íslandi.

Þeir álfar sem láta sér koma til hugar að Landsvirkjun eða Orkuveita Reykjavíkur eigi nú að hlaupa í að virkja fyrir nýtt álver, eru annað hvort áhættufíklar eða draumóramenn. Það er auðvitað voða gaman að gambla fyrir hönd íslenskra skattgreiðenda. En vegna alvöru málsins og æpandi áhættu, ætti að harðbanna alþingismönnum eða sveitarstjórnarfólki að liðka fyrir álvirkjun nú um stundir. Nema þá að viðkomandi gerist persónulega ábyrgur fyrir öllum lánum sem til slíkra verkefna yrðu tekin. Það myndi kannski hægja aðeins á skuldagleði þeirra, sem höndla með eigur almennings.

Þegar augunum er rennt yfir þróun áliðnaðar veraldarinnar síðustu misseri og ár, er ýmislegt sem bendir til þess að offramboð verði á áli næstu árin. Hvað mest áberandi er geggjuð uppbygging Kínverja a nýjum álverksmiðjum. Sagt er að álframleiðsla í Kína muni aukast um 20% bara á næsta ári (2010). Það er einfaldlega ekki heil brú í álversstefnu kínverskra stjórnvalda og sennilega allt of hratt þar gengið um álgleðinnar dyr.

Og það er víðar um heiminn sem menn leggja í púkkið til að tryggja offramboð af áli. Í Abu Dhabi verður á komandi ári (2010) einmitt gangsett ein nett álverksmiðja - sem verður reyndar stærsta álbræðsla í heimi og mun í framtíðinni framleiða 1,4 milljón tonn árlega! Að auki má t.d. nefna að einmitt núna á sunnudaginn fyrir viku, fór nýja Qatalum-verksmiðjan í gang austur í Katar. Þar verður ársframleiðslan nærri 600 þúsund tonn - bara fyrsti áfanginn. Þeir kunna svo sannarlega að smíða stórt þarna á blessuðum Arabíuskaganum.

Staðan er sem sagt sú að margt bendir til hressilegrar offramleiðslu á áli á næstu misserum og árum. Ekki nema von að Deripaska leggist á bæn. Hér skiptir líka máli að birgðageymslur um allan heim eru hreinlega stútfullar af áli þessa dagana. Einn álspekúlantinn orðaði það skemmtilega nýverið - þegar hann benti á að bara álið sem bíður í geymslunum dugi í 70 þúsund Boeing 747 júmbóþotur. Ekki ætlar Orkubloggið að ábyrgjast þá fullyrðingu, enda segir þessi samanburður manni lítið sem ekkert. En  you get the meaning.

Það er sem sagt til mikið af ónotuðu áli og vandséð að markaðurinn nái að halda álverði svo háu sem nú er. Verðhækkanirnar undanfarið virðast til komnar vegna hreinnar spákaupmennsku og ef braskararnir verða hræddir er hætt við að álverð taki senn umtalsverða dýfu. Þeir sem hafa gaman af að dramatísera hlutina, leyfa sér sumir að segja, að hækkandi álverð undanfarið geti varla verið ávísun á neitt annað en að álbólan springi með enn meiri hvelli en ella.

Hvort það gengur eftir verður barrrasta að koma í jós. Það eru a.m.k. ýmsar vísbendingar um að umtalsvert offramboð verði á áli á næstunni. Það eina sem gæti viðhaldið álbólunni er líklega ennþá meiri ótti spákaupmannanna en sá að álblaðran fari að leka. Sem er hræðslan við verðbólguna.

Spákaupmennskan með álið síðustu mánuði og misseri kann að gleðja bæði Rannveigu Rist og Oleg Deripaska. En Rússneskir skattgreiðendur munu ekki brosa, ef og þegar lækkandi álverð lendir af alefli á Rusal. Á liðnu ári bjargaði nefnilega rússneski ríkisbankinn VEB (Внешэкономбанк eða Vnesh Econom Bank) Rusal með ofurnettu láni upp á 4,5 milljarða dollara. Það jafngildir næstum 580 milljörðum íslenskra krónuræfla á gengi dagsins. Yrði súrt að sjá þá milljarða fara niður um niðurfallið hjá Rusal.

Já - bankastjórum ríkisbanka um allan heim finnst gaman að leika sér í Matador. Þar þekkist nefnilega ekkert sem heitir ábyrgð og leikur einn að taka svona stórfínar ákvarðanir um ráðstöfun fjármuna frá skattgreiðendum. Hvort sem er til að bjarga Rusalinu hans Deripaska eða gömlu Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna.

Svona upphæðir eru reyndar kannski barrrasta smotterí - a.m.k. núna þegar Íslendingar nenna varla að velta vöngum yfir skuldum sem eru minni en a.m.k. nokkur þúsund milljarðar króna. Þetta er samt áhyggjuefni fyrir blanka útlendinga. Eins og Oleg Deripaska og skvísuna hans; hana Pálínu Jumasjevu. Sem þó ávallt er tilbúin að senda lesendum Orkubloggsins ómótstæðilegt bros. Og hver getur sossem staðist svona indælt álbros?

Vonandi reynast aðvörunarorð Orkubloggarans um álið vera vindhögg. Bloggarinn vonar heitt og innilega að það hýrni yfir álinu, svo þetta fari nú örugglega allt vel hjá þeim skötuhjúunum geðþekku; Pálínu og Oleg. Þá geta íslenskir stjórnmálamenn líka haldið áfram að álíta álið vera málið. Að eilífu. Og geta nú meira að segja keppt við Abu Dhabi og Katar um undirboð á raforkuverði til álbræðslna.

Það verður sko aldeilis fjör að láta íslenska náttúru etja kappi við ódýrustu gaslindir veraldar í sandauðnum Arabíuskagans. Ísland á svo sannarlega bjarta framtíð fyrir höndum, núna þegar bankar í eigu ríkisins og bandarískra debt-distressed-vogunarbraskara geta farið á fullt í að fjármagna nýjar álvirkjanir. Geisp.

 

Athugasemdir

[Sigurjón Jónsson, 29.12.2009 kl. 15:11]

Það er ekki auðvelt a lifa í heimi sem á yfir höfði sér að dollarinn sem er helsti gjaldmiðill í alheimsviðskiptum, muni falla eins og steinn.

Hvað eiga fjárfestar að gera , þeir kaupa gull, ál og ýmislegt annað, svo fellur dollarinn og þeir tapa ekki svo miklu, af því að þeir voru búnir að losa sig við dollarana en vissulega mun þetta verða til þess að verð á áli verður lágt til langs tíma.

Og ekki bætir úr skák að Boeing 747 þoturnar verða aldrei smíðaðar, heldur verða þotur búnar til úr koltrefjum.