Sólarorkan sigrar

Ég missi yfirleitt alltaf af spennandi atburðum á Íslandi. Hvort sem eru sólmyrkvar eða jarðskjálftar. Líklega of mikið á flækingi í útlöndum. Verð að fara að venja mig af því. Enda er alltaf best á Klakanum góða. Til allrar hamingju fer að styttast í heimkomu. Og fátt er yndislegra en september á Íslandi. Svo ég er farinn að hlakka til. Og ekki er ólíklegt að þá verði slökkt á Orkublogginu. Sjáum til.

Orkubloggið hefur undanfarið gefið því undir fótinn að Evrópa eigi að bindast nánu samstarfi við ríkin við norðanvert Miðjarðarhaf. N-Afríku. Þar sem sólin skín sterkar en víðast hvar annars staðar - og þar sem eyðimörkin breiðir úr sér. Eyðimörkin sem mun bjarga orkumálum Evrópu.

Ég held að ég hafi áður birt þessa mynd hér til hliðar, einmitt hér á Orkublogginu. Þar er lýst hugmynd TREC um að Evrópa tengist öðrum löndum við Miðjarðarhaf, í gegnum nýtt raforkunet með vind- og sólarorkuverum allt i kringum Mare Nostrum.

TREC stendur fyri Trans-Mediterranean  Renewable Energy Cooperation og verkefnið er kallað Desertec (um þetta má t.d. lesa á  www.desertec.org, www.trec-eumena.org og  www.trec-uk.org). 

Menn halda kannski að þetta sé einhver vísindaskáldskapur. En það er langt í frá. Nær að segja að þetta sé í anda sænsks realisma! Hvað svo sem verður um draum Sarkozy's Frakklandsforseta um nýtt Miðjarðarhafsbandalag, þá eru Miðjarðarhafslöndin utan Evrópu mál dagsins. Og hananú.

M.ö.o. þá eru óvíða í heiminum meiri fjárfestingar nú um stundir, eins og í Miðjarðarhafslöndunum utan Evrópu. Slagar hátt í Kína. Kannski meira um það síðar. Í dag ætla ég aftur á móti að beina sjónum að sólarorkutækninni, sem þarna mun hugsanlega ryðja sér til rúms.

Sem kunnugt er hefur Orkubloggið lengi (a.m.k. miðað við líftíma bloggsins fram að þessu!) trúað á þá hugmynd að í N-Afríku verði reist orkuver, sem byggi á s.k. CSP-tækni (Concentrated Solar Power). Sem mætti kalla "brennipunkta-orkuver" a íslensku. Og nú hefur málflutningur Orkubloggsins náð eyrum fleiri. Líklega í gegnum Moggabloggið! T.d. var grein um þetta í Guardian fyrir sléttri viku. Blessaðir kjánarnir hjá Guardian hafa reyndar ekki alveg skilið málið. Því skv. greininni mun þessi uppbygging aðallega felast í orkuverum sem nýta sólarsellutæknina (photovoltaic cells). Eins og allir vita, er það barrrasta bull. Þó svo sólarsellutæknin sé mjög sniðug, þá verður hún ekki stóra málið í rafmagnsframleiðslu fyrir Evrópu. Slíkt yrði alltof, alltof dýrt.

Til allrar hamingju eru Íslendingar betur upplýstir um endurnýjanlega orkugjafa, en breskir blaðasnápar. En reyndar er CSP enn líka nokkuð dýr tækni. Enda einungis eitt einkarekið CSP-orkuver starfrækt í heiminum í dag. Það er í Nevada í Bandaríkjunum. Nú eru aftur á móti horfur á að senn muni þessi tækni t.d. verða samkeppnisfær við vindorku. Þar að auki hefur CSP-tæknin eitt, sem gefur henni mikið forskot á t.d. vindorku.

Það er að geta geymt orkuna. CSP tæknin byggir nefnilega á því að safna geislum sólar í brennipunkt og mynda mikinn hita. Þessi hiti er auðvitað notaður til að búa til gufuþrýsting, sem knýr túrbínu og framleiðir rafmagn. En hitinn er líka notaður til að bræða sérstaka saltlausn og þar er hægt að "geyma" mikla hitaorku í umtalsverðan tíma. Og sækja þann hita þegar t.d. sólin sest og halda rafmagnsframleiðslunni áfram í marga klukkutíma eftir sólsetur. Þessi möguleiki er afar hagstæður þarna suður við Miðjarðarhaf. Því rafmagnsnotkunin er mikil þar á kvöldin - eftir að dimmt er orðið. Auk þess sem sólargeislunin þarna er mjög stöðug og útreiknanleg - öfugt við vindinn sem er síbreytilegur. Allt leggst þetta á eitt og gerir CSP að góðum valkosti.

Reyndar verður líklega hagkvæmast að "blanda saman" raforkuframleiðslu frá CSP og vindorku. Slík orkuver gætu gefið af sér mjög stöðugt framboð af raforku allan sólarhringinn. Þess vegna gerir TREC einmitt ráð fyrir miklum vindorkuverum á strönd Marokkó, svo dæmi sé tekið.

En er þetta raunhæft? Jafnvel þó að kostnaðurinn af þessari rafmagnsframleiðslu verði etv. ekki meiri en við þekkjum i jarðhitanum eða í vindorku? Af hverju ættu olíuríki eins og Egyptaland, Lýbía eða Alsír að vilja taka þátt í orkuvinnslu, sem myndi etv. draga úr eftirspurn eftir olíu? Er Orkubloggið alveg útá þekju?

Má vera. En bloggið er fullvisst um að þetta er framtíðin. Ef ESB klúðrar þessu ekki pólítískt. CSP er nefnilega upplögð tækni til að framleiða drykkjarvatn úr sjó! Í það ferli þarf gríðarmikla raforku. Og ekki er gæfulegt að nota kolefnislosandi orkugjafa í slíkt. Því hentar CSP löndunum við Miðjarðarhaf ákaflega vel. Þetta mun einnig vekja áhuga landanna á Arabíuskaganum. Þ.á m. olíuríkjanna.

Þar að auki þyrstir N-Afríkulöndin í meira efnahagssamstarf við ESB. Að enn meira fjármagn frá ríkjunum innan ESB komi inní þessi lönd. Rétt eins og erlendar fjárfestingar eru eftirsóttar á Íslandi. CSP er m.ö.o. snilldar tækni fyrir bæði Evrópu og N-Afríku. Og þetta eru menn nú að uppgötva - ekki síst nokkur af öflugustu fyrirtækjum Spánar.

Nefna má að senn munu taka til starfa nokkur CSP raforkuver, sem nú eru í byggingu á Spáni, í Flórída í Bandaríkjunum og í Egyptalandi (mynd frá einu þeirra hér að ofan). Og það eru sko engir bjánar, sem standa að baki þessum fjárfestingum. Fremst í flokki eru líklega spænsku iðnaðarrisarnir Abengoa og Acciona. Nefna mætii enn eitt spænskt fyrirtæki; Torresol. Að baki því standa spænska fyrirtækið Sener og olíupeningar frá Sameinuðu Arabísku furstadæmunum; fyrirtæki sem nefnist Masdar og hefur þann tilgang að fjárfesta í endurnýjanlegri orku víða um heim. Vantar kannski erlent fjármagn í REI?

Já - CSP er í alvörunni alvöru bisness! Satt að segja er ég hálf hissa á að jafn súperklár náungi og BTB, skuli nú vera að horfa til fjárfestinga á Indlandi og í Kína. Eins og maður hefur heyrt af. Í mínum huga er Brasilía meira spennandi - ef maður ætti svona glás af pening. Og miklu nærtækara og meiri möguleikar eru t.d. í Tyrklandi og löndunum sunnan megin við Miðjarðarhaf. Where the sun always shines.

Nærmyndir af sólmyrkva

Sóðalegt?

Sóðalegt? Ég veit satt að segja ekki hvort það er viðeigandi að birta myndbönd, eins og það hér að neðan.

Þar sem gefið er í skyn að æðstu menn íslenskra banka, í þessu tilviki Kaupþings, séu á sama plani og yfirmenn Enron voru. Sem nú sitja í bandarískum fangelsum með margra ára dóma á bakinu. Reyndar "slapp" Ken Lay undan réttvísinni og lenti þess í stað í gröfinni. En Skilling þarf að dúlla sér við að spila tennis næstu áratugina. Sbr. færslan "Fucking smart":   http://askja.blog.is/blog/askja/entry/577795/

En samt horfir maður auðvitað á þetta... 

Hagnaður bankanna dregst saman

Trillion dollars!

Enn einu sinni! Enn einu sinni ætlar Orkubloggið að minna á þá skoðun sína, að olíutunna undir 150 USD er bara skítbilleg. Þetta er reyndar mikið öfugmæli þegar litið er til þess, hvað það kostar miklu, miklu minna að framleiða olíuna sem er í tunnuræflinum.

Orkubloggið hefur áður sagt frá því að olíufélögin dæla svarta gullinu upp fyrir allt frá 5 dollurum pr. tunnu. Þá er allur kostnaður við vinnsluna innifalinn - líka kostnaður við að leita og finna olíuna! Af einhverjum ástæðum geta þau svo selt olíuna örlítið dýrari. Af því ekkert skárra er í boði.

Auðvitað kostar sumstaðar talsvert meira en 5 dollara að finna svarta gumsið og dæla því upp á yfirborðið. T.d. er meðaltalskostnaðurinn í þessum bransa víða um heim í kringum 10-15 dollara pr. tunnu. Svo kostar ca. 5 dollara í viðbót að hreinsa sullið, svo það verði nothæft. Þannig að algengur framleiðslukostnaður á olíutunnunni er ca. 15-20 USD. Líklega um 30 USD hjá Sádunum, sem eru þeir stærstu í bransanum. En það er nú allt og sumt.

Í kvöld var lokaverðið á NYMEX 124,07 USD. Þó svo verðmunurinn þarna segi ekki alla söguna, er þetta í reynd prýðileg vísbending um það af hverju olíufyrirtækin eru að græða talsvert þessa dagana.

Hafa ber í huga að það er talsvert mikið dýrara að vinna t.d. Norðursjávarolíuna. En þetta er engu að síður mjög algengur kostnaður í olíuvinnslu víða um heim; 15-20 USD pr. tunnu. Stundum aðeins meira og stundum jafnvel aðeins minna. Það kostar sem sagt svona ca. 1.200-1.600 íslenskar krónur víðast hvar fyrir olíufélögin að framleiða ca. 160 lítra af olíu (ein olíutunna inniheldur nákvæmlega 158,9873 lítra).

Ef við miðum við hærri töluna (1.600 kr) er algengur framleiðslukostnaður pr. líter af olíu ca. tíkall. Tíu íslenskar krónur fyrir að framleiða einn lítra af olíu. Ég verð að segja alveg eins og er - þetta er náttttlega barrrrast hræbillegt stöff.

Stóra spurningin er hvort sætir og grænir orkugjafar eins og sól, gufa eða vindur geti keppt við olíusullið af einhverju viti? Hverjum dettur í hug að setja milljarða í t.d. vindorkuver, þegar Sádarnir geta kaffært mann í einni svipan. Með því að lækka verðið hjá sér í svona ca. 40 USD tunnuna. Og græða samt vel á framleiðslunni.

Al Gore og fleiri góðir spámenn tala nú um að það þurfi að stórauka rafmagnsframleiðslu frá endurnýjanlegum orkulindum. Þær góðu lindir þurfa ekki aðeins að keppa við olíuna í verði. Heldur líka keppa við gas. Og kol. Og kjarnorku.

Endurnýjanleg orka verður því aðeins samkeppnisfær, að þannig sé búið um hnútana af pólitíkusunum. Eins og við þekkjum, hefur t.d. bensínverð á Íslandi ekkert með raunverulegt framleiðsluverð að gera. Það stjórnast fyrst og fremst af skattlagningu ríkisins. Eina leiðin til að eitthvað komi í stað olíu á næstu áratugum, er að skattkerfinu eða kvótum verði beitt til að gera það hagkvæmt að nota aðra tegund orku.

Forstjóri vindtúrbínufyrirtækisins Vestas, hér í Danmörku, hefur sagt að vindtúrbínurnar geti keppt við olíuna svo lengi sem verðið á henni sé yfir 50 USD.

En áhættan af því að fjárfesta í endurnýjanlegri orkuframleiðslu er veruleg. Fari olíuverðið niður í 50 dollara er hætt við að fjörið verði snarlega búið hjá fyrirtækjum eins og Vestas. Í bili. 

Fyrirsögn færslunnar (Trillion dollars) vísar til þeirrar upphæðar sem Bandaríkjamen munu líklega eyða á þessu ári í að kaupa og flytja inn oliu frá útlöndum. Þetta eru 1.000 milljarðar dollara. Sem Bandaríkin borga til olíu-sheikanna í Mið-Austurlöndum og fleiri olíuríkja.

Hvað seljendurnir gera við þennan pening er önnur saga. En þeir hafa m.a. notað aurana til að kaupa upp mörg af ábatasömustu fyrirtækjum Bandaríkjanna. Þar að auki er stór hluti af olíukaupum Bandaríkjanna fjármagnaður með lánum - ekki síst frá Kína. Þess vegna hrannast upp skuldir Bandaríkjanna við útlönd. Loks stefnir flest í, að þar á bæ ætli menn að stöðva hrunið á húsnæðismarkaðnum með því að ríkið komi bönkunum til bjargar. Sem þýðir líklega ekkert annað en ennþá meiri dollaraprentun, meiri verðbólgu og enn frekari lækkun dollars. Og af því að nánast öll olía heimsins er seld í dollurum, mun verðið á henni varla lækka í bili. Ekki ef dollarinn lækkar enn meira. Þetta eru ekki beint bestu ár Bandaríkjanna. En Orkubloggið geislar af hamingju, enda allt að gerast á orkumarkaðnum.

Hvað um það. Það er reyndar vel þess virði að hlusta á Al Gore lýsa framtíðarsýn sinni. Um það að innan tíu ára komi öll rafmagnsnotkun í Bandaríkjunum frá endurnýjanlegum orkulindum (þetta er stytt "best-of" útgáfa af ræðunni):

 

Svo er hér comic-relief útgáfa til stuðnings Gore. Með þeim David Letterman og ljúflingnum Billy Crystal úr gamla góða Löðrinu. 

 

118.000 króna gróði á sekúndu

"Tímabundið verðbólguskot..."

Í gær var það Landsbankinn, sem tilkynnti um 12 milljarða króna hagnað á 2. ársfjórðungi (vel að merkja eftir skatta). Sá hagnaður munað verulegu leyti til kominn vegna gengisvarna. Eins og sumir kalla það, þegar veðjað er gegn krónunni.

Og nú í dag fáum við þær góðu fréttir að Kaupþing hafi líka hagnast vel á 2. ársfjórðungi. Ekki síst af því "að bankanum hafi tekist að "verja eiginfjár- og lausafjárstöðu sína. Gengisvörn bankans og verðtryggðar eignir í eignasafni hans hafi varið bankann fyrir óróa í hagkerfi Íslands". Eins og Hreiðar Már orðar það.

Og ég sem hélt að það hefðu bara verið vondir útlendir ofurbraskarar og andstyggilegir krónusjortararar, sem högnuðust á gengisfalli krónuræfilsins. Var ekki alltaf verið að tala um árás útlendinga á krónuna? Það er nú aldeilis gott að fá að vita, að íslensku bankarnir skuli a.m.k. vera með í þeim hópi sem högnuðust vel á gengisfallinu.

Og bara svo þið vitið það: Ástandið sem nú ríkir á Íslandi er hvorki kreppa né hrun. Það heitir aftur móti því fína og sæta nafni að endurheimta jafnvægi. Sbr. fréttatilkynning frá Halldóri J. Kristjánssyni, bankastjóra Landsbankans  (www.landsbanki.is/umlandsbankann/frettirogutgafuefni/frettir?GroupID=294&NewsID=12660&y=0&p=1): 

"Íslenska hagkerfið er nú að endurheimta jafnvægi aftur eftir mikinn og áralangan vöxt. Þróunin fyrri hluta ársins endurspeglar þessa breytingu, sér í lagi endurmat á krónunni og tímabundið verðbólguskot. Þökk sé jákvæðum gjaldeyris- og verðtryggingarjöfnuði hefur Landsbankanum tekist að halda neikvæðum áhrifum gengislækkunarinnar á eiginfjárhlutfall og efnahagsreikning í lágmarki."

Ég hef reyndar alltaf átt erfitt með að skilja þetta orðalag "tímabundið verðbólguskot". Hélt að maður kallaði svoleiðis "lélega efnahagsstjórnun". En kannski er efnahagsstjórnun aldrei léleg nema verðbólga fari yfir t.d. 20% á ári í a.m.k. 5 ár. Eða er það kannski líka "tímabundið verðbólguskot"?

Reyndar hefur niðursveiflan núna (réttara sagt "endurheimt jafnvægis") auðvitað engin áhrif á almenning. Svo ég aftur vitni í Halldór: 

"Íslensk heimili eru að hluta varin gegn skammtímaáhrifum verðbólgu þar sem hefðbundin húsnæðislán bera fasta raunvexti." 

Það gæti nefnilega verið verra; bæði verðbólga og hækkun á vöxtum, ef þeir væru breytilegir. Reyndar mætti kannski benda Halldóri á að fjölmörg íslensk heimili eru reyndar með húsnæðislán á breytilegum vöxtum. En kannski er Halldór ekki með þannig lán á íbúðinni sinni.

En auðvitað ættu allir að geta verið kátir yfir því hvað ástandið hjá Landbankanum er gott. Svo mun þetta bráðum verða enn betra, þegar nýju álverksmiðjurnar verða komnar á fulllt, eins og Halldór bendir á:

"Nýlegar stóriðjuframkvæmdir hafa aukið framleiðslugetu í útflutningsgreinum sem auðveldar aðlögun hagkerfisins að nýju jafnvægi. Aukin arðsemi af nýtingu hinna fjölmörgu orkulinda landsins mun ýta undir beinar erlendar fjárfestingar í orkufrekum iðnaði. Aukin orkuframleiðsla getur aukið landsframleiðsluna um 4% sem svarar til um 0,8% hagvaxtarauka á ári næstu 5 árin."

Eins og lesa má mun reyndar þurfa fleiri álverksmiðjur til að skapa þennan hagvöxt. Sem væntanlega mun þýða nýtt ójafnvægi. Sem er barrrasta hið besta mál; því þá verður aftur hægt að "endurheimta jafnvægi". Og allan tímann hagnast auðvitað bankarnir.

Og hagnist þeir ekki alveg nóg, mun ríkið auðvitað hjálpa þeim með að fá ódýrara lánsfé, en önnur fyrirtæki eiga kost á. Reyndar eru alltaf einhverjir sem þurfa að borga vaxtamuninn, sem bankarnir fá gefins frá ríkinu. Varla hægt að líta fram hjá því. En það skiptir engu - bara eitthvert nafnlaust fólk sem kallast skattborgarar. Þetta er sérstök útgáfa af ríkisstyrktum bankakapítalisma, sem þeir fundu upp í Bandaríkjunum. Mjög sniðugt fyrirbæri. Eins og sagt er frá hér:

 

15,4 milljarða hagnaður

شكيب خليل ... og olíuvandræði Evrópu

Eins og við John Bogle hjá Vanguard höfum alltaf sagt: "Nobody knows nuthin!"

Í dag birtust fréttir um að Alsírmaðurinn Chakib Khelil spáir því að olían fari niður i 80 USD tunnan. Skemmtilegt. Því varla er mánuður siðan þessi sami ljúflingur spáði olíuverðinu i 150-170 USD. T.d. sagði Bloomberg fréttaveitan svona frá þessu þann 29. júlí:

"President Chakib Khelil predicted that the price of oil will climb to $170 a barrel before the end of the year".

Þetta er óneitanlega athyglisvert. Því Khelil er hvorki Ketill né hver sem er. Ekki aldeilis. Og svo heitir hann reyndar ekki Chakib Khelil, heldur شكيب خليل !

Khelil er forseti OPEC og því nánast æðsti páfinn í olíubransanum. Þetta væri svona álíka og hinn hreini sveinn suður í Vatíkaninu í Róm, breytti um skoðun á ágæti aflátsbréfa á ca. mánaðarfresti. En svona er nú olíumarkaðurinn bara skemmtilega óútreiknanlegur. 80 dollarar eða 160 dollarar? Who cares? And nobody knows nuthin!

Undanfarið hefur Orkubloggið beint athyglinni að orkuvandræðum Evrópu. Í dag ætlar bloggið aðeins að skoða hvaðan Evrópa fær olíuna sína.

Sem fyrr, segir mynd meira en 1000 orð. Og myndin hér til hliðar skýrir sig sjálf (smella á hana til að fá stærri). Aðalatriði er að olíubirgðir innan lögsögu Evrópusambandsins fara hratt minnkandi. Þannig að innflutningur frá löndum utan ESB eykst.

Það getur verið svolítið ruglingslegt að skoða þróun á olíuneyslu ESB. Vegna þess að bandalagið hefur t.d. verið að stækka. Einnig ber að hafa í huga að þegar talað er um olíunotkun og olíuframleiðslu ESB, er Noregur stundum talinn þar með. Þó svo Noregur sé jú ekki í sambandinu - frekar en Ísland. Í reynd er aðeins einn stór olíuframleiðandi innan ESB. Það er Bretland, sem framleiðir u.þ.b. 1,8 milljón tunnur á dag (meðan Norðmenn framleiða hátt i 3 milljón tunnur). Olíuframleiðsla Breta fer hratt minnkandi. Norðmenn kunna að geta aukið framleiðslu sýna á ný, með því að flytja vinnsluna norðar. En Bretland er einfaldlega hnignandi sem olíuframleiðsluríki.

Önnur helstu  olíuframleiðsluríki innan EB eru Danmörk (ca. 300 þúsund tunnur á dag), Ítalía (ca. 150 þúsund), Þýskaland (ca. 150 þúsund), Rúmenía (ca. 120 þúsund tunnur) og Holland og Frakkland (hvort um sig með ca. 75 þúsund tunnur). Nokkur önnur Evrópuríki framleiða olíu, en í það litlu magni að það skiptir litlu, eða öllu heldur engu máli, í heildar samhenginu.

Orkubloggið hefur áður nefnt hversu ESB er háð Rússum um gas. Um helmingur af gasinnflutningi ESB kemur frá Rússlandi (hinn helmingurinn að mestu frá Noregi og Alsír). Aftur á móti fær ESB stærstan hluta af olíunni frá Mið-Austurlöndum.

Í dag nota þjóðirnar innan ESB (EES löndin meðtalinn) um 15 milljónir tunna af olíu á dag (til samanburðar má nefna að Bandaríkin nota rúmlega 20 milljón tunnur á dag). Eins og sjá má af tölunum hér ofar, um olíuframleiðsluna innan Evrópu, er framleiðslan þar sáralítil miðað við notkunina eða einungis um 15-20%. Álfan er því mjög háð innflutningi á olíu.

Af þessum 15 milljón tunnum sem ESB notar, flytur sambandið um 85% inn. Eftir ca. 20 ár verður þetta hlutfall líklega 90%. M.ö.o. þarf Evrópa bráðum að flytja inn nánast alla olíuna sem íbúar þar nota.

Hátt hlutfall innfluttar olíu hefur hrjáð Evrópu talsvert lengi. Þetta ástand hefur hvatt Evrópuríkin til þess að nýta aðra orkugjafa. Þessi þróun mun halda áfram. En þrátt fyrir það hversu Evrópa er háð innfluttri olíu, held ég að það sé ekki stórkostlegt áhyggjuefni. Það eru ýmis tækifæri fyrir hendi.

Engu að síður er nú komið að ákveðnum vatnaskilum. Evrópa þarf að gera það upp við sig, hvort hún vill kasta sér í orkufaðm Rússa eða horfa til N-Afríku. Auðvitað verður reynt að halda sem flestum leiðum opnum og nýta alla möguleika í einu. En stóra spurningin er samt: Hvor kosturinn er álitlegri?

Ég veðja á að innan fárra áratuga muni umtalsverður hluti af allri rafmagnsnotkun Evrópu koma frá sólarorkuverum í ríkjunum allt í kringum Miðjarðarhaf. Ekki síst frá N-Afríku. Sólarorkuverin taka nefnilega talsvert pláss og landverðið er miklu lægra sunnan Miðjarðarhafs, heldur en Evrópumegin. Þess vegna er N-Afríka góður kostur fyrir sólarorkuver.

Já - orkuveldi framtíðarinnar mun rísa á rústum Rómaveldis. Enn á ný verða löndin kringum Miðjarðarhaf í brennidepli. Og í þetta sinn í orðsins fyllstu merkingu. Meira um sólarorkuna og brennidepilstæknina síðar.

PS:  Batnandi manni er best að lifa.  Nú er Orkubloggið búið að hrista af sér smávegis af sjálfsánægjuklístrinu.  Og opna á Bloggvinakerfið.  Þ.a. ef einhverjir tilvonandi Bloggvinir eru out there...

Olíuverð hækkaði skyndilega

Össur og Össur

Eins og áður hefur verið nefnt hér á Orkublogginu, hef ég ætíð haldið upp á hann Sigurjón Þ. Árnason. Sem nú er annar af bankastjórum Landsbankans. Og það er líklega til marks um snilld þeirra Landsbankamanna að geta grætt fullt af pening í svona lufsuárferði, eins og núna ríkir. Ég held ég verði að fara að færa mig yfir í Landsbankann. Áður en Exista & Co. dregur Kaupþingsbankann minn alveg í svaðið.

Fyrst hélt eg reyndar að þeir Landsbankamenn hefðu gert svona vel á 2. ársfjórðungi, af því þeir hefðu hlýtt ráðum Orkubloggsins og farið massíft yfir í olíuna í apríl og maí. Þess vegna varð ég smá spældur að sjá frétt á visir.is um að þetta sé bara gengishagnaður. Eða eins og þar segir orðrétt: "Hagnað Landsbankans á öðrum ársfjórðungi má að stórum hluta rekja til jákvæðrar afkomu af gengisvörnum eiginfjár á tímabilinu."

Skemmtilega að orði komist. "Gengisvarnir eigin fjár". Á mæltu máli þýðir þetta líklega að Landsbankinn veðjaði á gengisfall krónunnar. Sem þýðir að þeir hafa keypt erlendan gjaldeyri i stórum stíl og losað sig við krónuræfla. Gott hjá þeim. Ég vildi óska að ég hefði sjálfur gert miklu meira af slíku - að "gengisverja" mitt eigið fé í stórum stíl. En maður getur ekki alltaf unnið.

Hvað um það. Fyrirsögnin að þessari færslu er reyndar út af allt öðru. Mig nefnilega dreymdi hann Össur s.l. nótt. Að hann væri mér reiður fyrir að tala um það hér á Orkublogginu, að hann eigi að skammast til að móta skynsamlega framtíðarstefnu í orkumálum. Sbr. færslan "Íslenskt orkustefnuleysi";  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/597513/

Draumurinn gekk sem sagt út á það, að þetta hafi verið ómakleg aðför hjá mér. Í reynd hafi hann (Össur) tekið eitt stærsta skrefið að slíkri stefnumótun, með breytingunum á orkulöggjöfinni frá því i vor. Hann orðaði það reyndar aðeins öðruvísi í draumnum. En það ætla ég ekki að hafa eftir hér.

Ég hrökk auðvitað upp í svitakófi. Með nagandi samviskubit. Því í reynd fila ég Össur oftast mjög vel. Hver veit nema þetta framtak Össurar og Alþingis verði fyrsta skrefið að hinni heilstæðu og skynsömu orkustefnu, sem ég lýsti eftir.

Samt verð ég að segja að álversumræðan í kringum Helguvík og Húsavík finnst mér enn einkennast af gamla bútasaumshættinum. Og að Össur leiki stórt hlutverk í þeim bútasaumi. Í stað þess að taka næsta skref - og íslenska ríkið og þjóðin taki upp skýra langtímastefnu í orkumálum. Og í stóriðjumálum. En kannski er til of mikils mælst. Hjá þjóð sem fram til þessa hefur sjaldnast getað horft lengra fram en að næsta sauðburði eða næstu vertíð.

Ég barrrasta skil það vel. Enda man ég sem það hafi gerst í gær, þegar ég var í sauðburðinum hjá honum Steina í Hörgslandskoti harðindavorið 1979. Og gul lambaskitan rann niður regnkápuna, þar sem maður burðaðist með tvílembinga ofan af heiðarbrúninni. Til að bjarga þeim frá að krókna í slyddunni. Já - þá komst maður líklega næst frelsaranum. Og var lítt að hugsa um langtíma orkustefnu.

Nóg um Össur í bili. Og þess í stað að Össuri. Gott að sjá hlutabréfin þar mjakast upp á við. Í dag sá ég nokkuð, sem snart mig. Þar sem ég var á hjólinu í nágrenni við Strikið hér í Köben, rak ég augun í stúlku í stuttbuxum með afskaplega granna fætur. Fyrst hryllti ég mig við anorexíunni. En svo áttaði ég mig á raunveruleikanum. Þarna stóð hún, þessi stúlka eða öllu heldur unga kona, í stuttbuxum og stuttermabol og hallaði sér upp að vegg í hitasvækjunni. Við hliðina á henni stóð talsvert eldri kona, hugsanlega mamma hennar, og var að taka peninga úr hraðbanka.

Stúlkan var ekki með anorexíuleggi. Hún var einfaldlega með gervifætur. Og svo sá ég að handleggirnir hennar enduðu báðir sem stubbar, rétt fyrir neðan olnboga. Engar hendur. Engir úlnliðir. Mig minnir að svona vansköpun geti verið afleiðing lyfjaneyslu móður á meðgöngu. Eða kannski út af einhverju allt öðru.

Svo gengu þær mæðgur (eða vinkonur) af stað yfir Nytorv og að Strikinu. Stúlkan líkt og haltraði örlítið. En gekk að öðru leyti eðlilega. Á gervifótunum sínum. Með handleggjastubbana. Það er á svona stundum, sem maður fyllist einhverri hlýju til fyrirtækja eins og Össurar. Fyrirtækja sem eru í þeim bissness að hjálpa fólki. Og skipta í alvöru miklu máli. Á svona stundum finnst mér menn leggjast lágt, sem dreymir um það eitt að Ísland verði "fjármálamiðstöð". Líklega er sá draumur reyndar orðinn martröð. Rétt eins og þegar Össur (hinn Össur, sko) skammaði mig í mínum draumi.

Eflaust eru fyrirtæki eins og t.d. FL Group, Straumur, Baugur, Glitnir og Landsbankinn, líka með mikinn metnað og vel þenkjandi eigendur. Rétt eins og Össur. En ég verð að segja alveg eins og er. Ég ber meiri virðingu fyrir fólkinu að baki Össuri. Miklu meiri.

Össur og Landsbanki hækka

BP í ævintýraleit

Í þessaru færslu ætla ég að fylgja eftir umfjöllun um orkuveldið Rússland. Og beina athyglinni að fyrirtækinu TNK-BP og baráttu BP við Gazprom, Kremlverja og rússneska ólígarka.

Þessi ógeðfellda mynd hér til hliðar, er tilvísun til þeirra vandræða sem BP hefur lent í vegna olíu- og gasvinnslu sinnar í Rússlandi. Þar hefur BP í nokkur ár verið þátttakandi í dramatísku ævintýri, sem óljóst er hvort muni enda vel eða illa. Sennilega þó illa.

Fyrirmynd þessarar teikningar, með lógói BP í bakgrunninum, er augljóslega ljósmyndin óhugnanlega, þegar Nguyen Ngoc Loan, sem var lögreglustjóri í Saigon, skýtur stríðsfanga frá N-Víetnam í höfuðið. Myndin sú er einhver frægasta fréttamynd allra tíma og var tekin snemma árs 1968 af ljósmyndaranum Eddie Adams. Á sama sekúndubrotinu og byssukúlan þýtur úr skammbyssuhlaupinu. Upprunalegu myndina má sjá hér neðar.

Kannski ekki beint smekkleg samlíking við ógnanir Rússa gagnvart BP. En þó svo BP sé eitt af stærstu orkufyrirtækjum heims, má það sín lítils í baráttu sinni við rússneska orkurisann Gazprom og þá sem þar ráða ríkjum.

Þó svo grimmdin í Víetnamstríðinu hafi verið mikil á báða bóga, ætla ég að sjálfsögðu ekki að halda því fram að sambærilegt ástand ríki á rússneska orkumarkaðnum. En yfirburðastaða Gazprom er hreint ótrúleg. Maður veit varla hvar maður á að byrja, þegar maður ætlar að lýsa Gazprom í stuttu máli.

Í fyrsta lagi er Gazprom stærsta fyrirtæki Rússlands. Í öðru lagi er Gazprom stærsti gasframleiðandi i heimi. Fyrirtækið framleiðir rúmlega 85% af öllu gasi í Rússlandi - og Rússland er einmitt það land sem býr yfir langmestu gasbirgðum í heiminum.

Og í þriðja lagi (og þetta finnst mér alltaf skemmtilegasta viðmiðunin); ef Gazprom væri sjálfstætt ríki, væri Gazprom í öðru sæti yfir þau ríki sem eiga mestu samanlögðu olíu- og gasbirgðir í heiminum. Það er m.ö.o. aðeins eitt ríki sem býr yfir meiri gas- og olíubirgðum en Gazprom. Og það er Saudi Arabía. Í þriðja sæti kemur svo Íran. Þetta er náttúrlega bara fyndið. En svona er raunveruleikinn alltaf miklu dramatískari en skáldskapur eða einhverjar hasarmyndir frá Hollywood.

Og það er þessi litli sæti bangsi sem BP stendur nú í stappi við. Eða kannski öllu heldur bestu vinir bangsans.  Og rússneski Bangsímoninn skaffar nú löndunum innan EB gríðarstóran hluta af því gasi, sem íbúar Evrópu-sambandsins nota (um helmingur af öllu innfluttu gasi EB kemur frá Rússlandi).

Svo þykist Evrópa vera eitthvað! Ætli "hnignandi útkjálki veraldarinnar" væri ekki betri lýsing á gömlu stórveldunum; Bretlandi og Frakklandi. Satt að segja held ég að það eina sem geti bjargað efnahag Evrópu - og þar með þeim pólitíska styrk sem álfan ennþá hefur - sé að taka upp náið samstarf við olíu- og sólarorkuríkin í N-Afríku. Og hananú. Þannig myndi Evrópusambandið fá aðgang að nýjum og hratt vaxandi mörkuðum og um leið minnka áhættuna sem felst í því að vera svo háð Rússum um orku.

En aftur að BP. British Petroleum! Hljómar svo virðulega.

Að mati Orkubloggsins er BP eitt af athyglisverðustu fyrirtækjum heims. Kannski aðallega vegna þess að mér fannst hann Ólí i Olís svo fjandi flottur þegar hann keypti gamla BPið á Íslandi. Og stökk sjálfur út að dæla þegar Dagsbrúnarverkfall skall á. Þá vorum við Óli báðir í sama djobbinu - bensínguttar.

Önnur ástæða fyrir því að ég fíla BP er forstjórinn. Hann er eitthvað svo skolli geðfelldur náungi. Sá heitir Anthony Hayward og er svo sannarlega ekki þessi venjulega forstjóratýpa. Allra síst þegar litið er til hrokagikkana hjá mörgum af stóru olíufélögunum.

Tony er jarðfræðingur, rétt eins og vinur minn T. Boone Pickens. Hann byrjaði hjá BP aðeins 25 ára gamall (það var 1982) og vann þá aðallega fyrir olíuborpallana utan við Aberdeen í Skotlandi.

Þarna var Tony búinn að vinna í nærri áratug þegar þáverandi forstjóri BP, John Brown (afsakið... Barón Brown), heillaðist af þessum sjarmerandi náunga. Eftir það kleif Tony Hayward hratt upp metorðastigann hjá BP. Varð m.a. yfirmaður olíuvinnslu BP i Venesúela 1995 og fjármálastjóri samsteypunnar árið 2000. Á liðnu ár (2007) varð hann svo forstjóri BP. Og ekki er verra að Tony mun vera harður stuðningsmaður Íslendingaliðsins. West Ham! Hvernig væri að bjóða honum embætti orkumalaráðherra i ríkisstjórn Geirs Haarde?

En að kjarna málsins - sem er ævintýri BP í Rússlandi (eins og stundum áður hefur Orkubloggið gleymt sér í aukaatriðunum). Til að gera langa sögu stutta, þá er málum þannig háttað að BP á í fyrirtækinu TNK-BP, sem er eitt af stærstu olíuvinnslufyrirtækum í Rússlandi. BP á sem sagt helminginn í TKN-BP, en hinn helminginn eiga fjórir ljúflingar; Mikhail Fridman, Leonard Blavatnik, German Khan og Viktor Vekselberg. Auður þessara fjögurra snillinga er metinn á ca. 20-25 milljarða dollara, en þar fer Fridman auðvitað fremstur. Nefna má að stór hluti af auðæfum hans kom einmitt til, þegar BP keypti sig inn í olíufyrirtæki Fridman's. Það var 2003 að Fridman og BP féllust í faðma og BP borgaði rúma 6 milljarða dollara fyrir hlut Fridman's í olíufélaginu Tyumen. Sem var aðgangsmiði BP að rússneska gas- og olíuiðnaðinum.

Svo skemmtilega vill til að TNK-BP er nú eina stóra olíufélagið í Rússlandi, sem útlendingar eiga tök í. Það var, eins og fyrr segir, árið 2003 sem BP kom þarna inní rússneska orkuiðnaðinn við hátíðlega athöfn í Moskvu. Þar sem bæði Pútín og Tony Blair voru viðstaddir. Og allir voru fjarska góðir vinir. Tilgangur Rússanna var að fá tækniþekkingu BP inní landið, enda miklir reynsluboltar þar á ferð. En fljótlega urðu blikur á lofti. Fridman, stjórnarformaður TNK-BP, vildi stærri bita af kökunni og mikil valdabarátta upphófst. Fridman segir stjórnun Bretanna á fyrirtækinu fyrir neðan allar hellur. Og að hann vilji reka fyrirtækið sem "öflugt sjálfstætt olíufyrirtæki". I love this guy.

Það eru smávegis hagsmunir í húfi. Rekja má fjórðung allrar olíuframleiðslu BP til TNK-BP. Og verðmæti eignarhlutarins er áætlað 25-50 milljarðar USD (lægra matið er miðað við "óróann" sem þar ríkir nú - en hærra matið miðað við hvað væri ef friður ríkti innan stjórnar fyrirtækisins). Gaman að þessu.

Möguleikinn er að BP þurfi að láta af hendi eign sína í TNK-BP. Jafnvel langt undir raunvirði. Það eitt og sér er kannski aukaatriði. En það að missa svo stóran hluta af olíubirgðum sínum í einu vettvangi, gæti aftur á móti stórskaðað BP. Og útlitið er ekki allt of gott fyrir Tony Hayward og félaga, þarna austur í Rússkí. TNK-BP er i raun eini olíurisinn í Rússlandi, sem ekki er undir stjórn Kremlarmanna. Nefna má að síðustu mánuðina hefur hitnað þokkalega í kolunum. Í mars s.l. réðust menn frá "rússneska FBI-inu" inn á skrifstofur TNK-BP og skrifstofur BP í Moskvu og handtóku BP-starfsmenn fyrir "iðnaðarnjósnir" (rússneska alríkislögreglan nefnist Federalnaya Sluzhba Bezopasnosti eða FSB og er í raun arftaki bæði KGB og rússnesku leynilögreglunnar NKVD - svona rétt til að skýra málið fyrir gömlum aðdéndum James Bond, John Le Carré og annarra snillinga fortíðarinnar).

Sagt er að síðustu vikurnar hafi forstjóri TNK-BP, Bandaríkjamaðurinn Bob Dudley, læðst með veggjum um Moskvu og einungis hringt úr gemsanum því allt annað var örugglega hlerað - helst læstur inni á klósetti með alla krana a fullu. Reyndar flúði Dudley frá Rússlandi i vikunni sem leið - en það er reyndar ekkert minnst á svoleiðis smáræði á vef TNK-BP. Sýnist mér. Hann er þó enn starfandi forstjóri TNK-BP!

Síðustu fréttirnar sem ég sá um þetta ævintýri BP, var á CNBC í dag. Þar er haft eftir Tony Hayward, forstjóra BP, að öllum yfirtökutilraunum rússnesku fjórmenninganna verði mætt af fullri hörku og fyrir dómstólum, ef þörf krefji. Úúúúúhhh. Ætli þeir Kremlverjar og vinir þeirra skjálfi ekki örugglega á beinunum núna, eftir svona hörð ummæli?

Hver þarf að borga sig inn á James Bond myndir, þegar svona fjör ríkir í raunveruleikanum!

PS: Tóm vitleysa. Auðvitað er sagt frá brotthvarfi Dudley's á vef TNK-BP:     www.tnk-bp.com/press/releases/2008/7/90/

Olíuverð hækkar töluvert

"From Russia with love..."

Þá kemur loks framhald um orkuvandræði Evrópu. Fyrst verð ég þó að nefna þessa frétt, um að Norsarar séu eitthvað spældir yfir því að olíusjóðurinn þeirra tútnar ekki endalaust út. Þrátt fyrir hækkandi olíuverð undanfarið ár. Ég held nú barrrrasta að blaðamennirnir hjá Aftenposten stígi ekki í vitið. Olíusjóðurinn norski fjárfestir i flestu öðru en olíu. Miðað við ástandið á mörkuðunum er ekki að undra þó eitthvað skreppi þar saman nú um stundir. Aftenposten og aðrir Norsarar geta kannski huggað sig við það, að gróðinn hjá StatOilHydro hefur líklega aldrei verið meiri en einmitt nú.

En þá að orkumálum EB. Til að kæfa ekki lesendur Orkubloggsins, er rétt að taka eitt í einu. Í dag ætla ég að einblína á gasið.

Myndir segja meira en þúsund orð. Þessi mynd hér til hliðar er byggð á upplýsingum frá BP, sem er með einhvern albesta gagnabankann um orkumál. Græna svæðið sýnir gasnotkun EB. Gasnotkunin hefur aukist jafn og þétt, en þó verið nokkuð stöðug allra síðustu árin og jafnvel minnkað. Sá samdráttur er ekki talinn endurspegla þróunina; búist er við verulega aukinni notkun á gasi í Evrópu. Rauða svæðið sýnir hversu mikið af gasinu er innflutt. Innflutningurinn hefur vaxið hratt. Ástæðan er einfaldlega sú að gasframleiðsla innan EB hefur nánast staðið í stað mjög lengi (gul-doppótta línan sýnir gasframleiðslu EB og rauð-doppótta línan sýnir gasframleiðslu EB þegar framleiðsla Noregs er meðtalinn). Gasframleiðsla Evrópusambandsins stendur sem sagt nokkurn veginn í stað.

En þá kemur að alvörunni. Sem eru gula línan og svarta línan. Svarta línan sýnir gasbirgðir EB og Noregs samtals. Þ.e. gas sem líkur eru taldar á að vinna megi innan lögsögu EB og Noregs. Gula línan sýnir gasbigðir EB (þ.e. án Noregs). Þessar birgðir minnka nokkuð hratt. Ástæðan er sú að ekki eru að finnast nýjar gaslindir innan lögsögu EB, svo neinu nemur. Þetta mun væntanlega þýða sífellt meiiri þörf fyrir að kaupa gas utan EB og flytja það inn. Og eins og staðan er i dag er gasið aðallega keypt frá Rússlandi.

Ein áætlunin gerir ráð fyrir að EB þurfi um 40%% meira af gasi árið 2030, en í dag. Líklega þarf öll þessi aukning að koma sem innflutt gas. Og meira til, því gasframleiðslan innan EB minnkar hratt. Sjálft miðar bandalagið t.d. við að innflutningur á gasi þurfi að aukast um 85% innan 2030.

Og hvaðan á allt þetta gas að koma? Þar er einkum horft til Rússlands og ríkja í Mið-Asíu. Og þar sem ekki er hagkvæmt að flytja gas með t.d. tankskipum, hafa verið gerðar miklar áætlanir um byggingu á nýjum gasleiðslum, sem flytji gasið að austan og til EB-landanna (málið er að til að flytja náttúrulegt gas með skipum þarf að kæla það fyrst í mínus 160-170 gráður á celsius svo það verði fljótandi - fljótandi gasið tekur 600falt minna rúmmal en loftkennt náttúrulegt gas).

Nú er horft til þriggja stórra, nýrra gasleiðsla. Í fyrsta lagi Norðurleiðslan (Nord Stream), sem á að liggja frá Rússlandi og eftir botni Eystrasalts til Þýskalands. Í annan stað (eins og Jón Baldvin sagði svo oft!) Suðurleiðslan eða South Stream. Hún á að liggja frá Svartahafsströnd Rússlands og eftir botni Svartahafs og þaðan til Búlgaríu og svo áfram til Ítalíu. Þriðja leiðslan nefnist Nabucco og á að liggja frá austustu héruðum Tyrklands og alla leið vestur til Austurríkis.

Nabucco línan hefur mikla stategíska þýðingu. Gasið sem mun fara eftir bæði Norður- og Suðurleiðslunni verður rússneskt gas. Eftir Nabucco-leiðslunni mun aftur á móti Evrópa fá gas frá löndum eins og Azerbaijan, Kazakstan og Turkmenistan. Síðar gæti leiðslan einnig flutt gas frá Írak og Íran.

M.ö.o. gerir Nabucco það að verkum að Evrópa verður ekki jafn háð Rússum um gas, eins og ella væri. Hugsanlega mun Nabucco-leiðslan reyndar einnig flytja rússneskt gas til Evrópu. Vegna þess að það er komin leiðsla sem flytur gas frá Rússlandi til Tyrklands (s.k. Bluestream leiðsla). En Nabucco gerir EB kleyft að kaupa gas af öðrum líka. Við sem lifum í fákeppninni á Íslandi ættum að skilja mikilvægi þess. Þess vegna held ég að EB muni setja Nabucco í forgang, fremur en South Stream. Samt er vel mögulegt að báðar leiðslurnar verði lagðar. En Orkubloggið veðjar aurunum frekar á fyrirtækin sem standa að Nabucco, fremur en ítölsku sulturnar sem taka þátt í Suðurleiðslunni. 

Þarna eru hreint geggjaðir hagsmunir á ferð. Enda bauð Gazprom Gerhard Schöder, fyrrum kanslara Þýskalands, stjórnarformennsku í Nord Stream. Og meðan Romano Prodi var forsætisráðherra Ítalíu buðu þeir ljúflingarnir i Gazprom honum stjórnarformennskuna í South Stream.

Rússar eru ekki beint spenntir fyrir því að sjá Nabucco rísa. Og vilja gjarnan tryggja stuðning við gasleiðslur, sem eingöngu treysta á rússneskt gas. Gazprom er, sem kunnugt er, stærsta gasvinnslufyrirtæki í heimi. Sjálfur John Rockefeller og Standard Oil hefðu mátt vera stolt af annarri eins einokun, eins og Gazprom hefur. En bandarísk samkeppnislög gilda ekki í Rússlandi. Heldur rússnesk lög. Og hananú.

Einu sinni kom ég til Moskvu. Það er einfaldlega stórbrotnasta borg í heimi. Held ég hljóti að vera. Þar lenti ég m.a. auðvitað i útistöðum við mútuþægna lögregluna; tvo valdmannslega gaura sem hótuðu mér dýflissu vegna "ólöglegs vegabréfs". Ef ég borgaði ekki sektina. Íslenska þrjóskan sigraði rússnesku peningagræðgina í það sinn.

Leitaði líka uppi tjörnina i sögu Búlgakov's um Meistarann og Margarítu, stóð aleinn á miðju Rauða torginu í ískulda nóvembernæturinnar kl. 3 um nótt og lenti á stórum útimarkaði einhversstaðar í úthverfunum. Og keypti þar bæði Lenin-styttu og húfu, sem stráksa mínum finnst gaman að leika sér með. Loks bjargaði rússnesk skvísa mér úr glæsilegu, en illskiljanlegu neðanjarðarlestakerfinu djúpt undir borginni. Svo sannarlega einstök borg. Washington DC var eins og hvert annað syfjulegt krummaskuð eftir þessa heimsókn.

Og æ síðan hef ég verið á bömmer yfir því að kunna ekki rússnesku. Með rússnesku að vopni er nokkuð víst að maður gæti enn betur notið peninga-ilmsins þarna fyrir austan. Spælandi. Held ég skreppi útí búð í fyrramálið og kaupi mér bók með rússneska stafrófinu. It could be the start of a beautiful friendship.

Norskir olíupeningar gufa upp

Betra er Drekagull en Rússagull

"I watched a snail crawl along the edge of a straight razor. That's my dream. That's my nightmare."

Já - stundum er erfitt að vita hvort maður þekkir sjálfan sig. Ég hef alltaf verið mikill Evrópumaður í mér. Einn af þessum sérvitringum sem t.d. elskar evrópskar kvikmyndir, en þolir ekki ameríska hasardraslið. Og eindreginn stuðningsmaður EB.

En hlutirnir eru því miður sjaldnast svarthvítir. T.d. eru flestar uppáhalds bíómyndirnar mínar í reynd amerískur hasar. Auðvitað gáfumannahasar! En amerískur hasar engu að síður. 

Þar get ég t.d. nefnt Deer Hunter og Apocalypse Now (hrifnari af orígínal-útgáfunni fremur en þeirri sem Coppola gaf út síðar og er ennþá lengri). "I love the smell of napalm in the morning!" Maður er af þeirri kynslóð, sem kann þessa frasa betur en gullmola úr bókum Laxness. "The smell you know that gasoline smell. The whole hill... smelled like... victory!"

Rétt eins og Kilgore hefur mér alltaf fundist bensínlykt góð. Allt frá því hér um árið, þegar ég var nokkur sumur bensíngutti austur á Klaustri. Anda líka djúpt þegar ég finn yndislega útblásturslyktina frá flugvélabensíni -  vekur upp góðar minningar. Minnir mig nefnilega á það, þegar maður nánast bjó niður á Reykjavíkurflugvelli hér í Den, fljúgandi 2ja sæta Cessnurellum. Það var ákaflega skemmtilegt.

Og nú er maður byrjaður að finna bensínlyktina berast frá Drekasvæðinu. Það er hið besta mál. Kannski fáum við íslensku búálfarnir loks Drekagull. Og nýtt ævintýri um þau Benedikt, Dídí og Daða dreka.

En víkjum að öðru gulli. Rússagullinu. Eða öllu heldur rússnesku gasi. Sem ég ætlaði að skrifa um. En got carried away. Reyndar er nærri 30 stiga hiti hér utan við gluggann á Friðriksbergi núna. Best að koma sér út að hjóla. Svo að Rússagasið verður aðeins að bíða. Á meðan geta lesendur Orkubloggsins, ef einhverjir eru, velt fyrir sér hvor sé svalari gæi; Kilgore eða Pútín?

--------------- 

PS: Tilvitnanirnar hér að ofan eru vel að merkja allar úr kvikmyndinni Apocalypse Now. Annars var þetta fínn hjólatúr, m.a. út á Amager strandpark. Þar taldi ég 20 vindtúrbínur utan við baðströndina. Líklega 40-50 MW framleiðslugeta þar á ferð. Eins og svo oft áður fór ég líka gegnum æskustöðvarnar á Austurbrú. Þar hjólaði ég í flasið á hópi uppstrílaðra Íslendinga i Skt. Paulsgade. Reyndist vera íslenskt brúðkaup í Skt. Pálskirkjunni. Brúðurin var afskaplega kjút íslensk stelpa. En gumann sá ég ekki, enda hefur hann líklega verið kominn í kirkju og beðið þar í svitabaði.

Loks bremsaði Evrópusnobbarinn að baki Orkublogginu við Seven/eleven, keypti stóra flösku af ísköldu kóka kóla, stökk svo inní McDonalds beint á móti og greip þar tvo skammta af hinu alþjóðlega rónafæði; McCheeseburgers. Úff hvað þetta var góður hádegisverður!

Svo er hér atriðið með Kilgore og "napalm in the morning": 

 

Benda holurnar á olíu?

Vesenið í Evrópu

Það er gaman að sjá að nú skuli árangurinn af aðstoð Íslendinga við Afgana að vera að koma fram. Sbr. fréttin sem þessi færsla er tengd við. Auðvitað eru ýmis önnur lönd, sem hafa stutt byggingu virkjana í Afganistan. M.a. lítil vindorkuver. En Ísland styður auðvitað uppbyggingu á vatnsafli.

Það er alltaf notalegt til þess að hugsa, að við á Íslandi erum okkur næg um rafmagn og hita. Og sökum þess að nú er mikið rætt um nánara samstarf Íslands við Evrópusambandið, er ekki úr vegi að skoða hvaðan orkan þar á bæ kemur.

Er ekki alltaf gaman að smá tölfræði? Eins og sjá má hér á myndinni að ofan kemur stærstur hluti orkunnar, sem EB-löndin nota, frá olíu og gasi. Eins og víðast hvar annars staðar i heiminum. Hjá EB er þetta mest innflutt orka. Orkubloggið hyggst í næstu færslum beina athyglinni að Evrópusambandinu og því hversu gjörsamlega varnarlaust EB er í orkumálum. Þessi færsla er eins konar inngangur að því.

Í Bandaríkjunum er varla talað um nema eitt þessa dagana (fyrir utan Evrópureisu Obama, auðvitað). Nefnilega mikilvægi þess að landið snúi af þeirri braut að vera í spennitreyju innfluttrar orku.

Gamli olíurefurinn Boone Pickens er t.d. nýbúinn að hrinda af stað áætlun sinni um stórfellda aukningu á virkjun vindorku. Og Al Gore gerðist ennþá stórtækari fyrir nokkrum dögum. Þegar hann lýsti hugmyndum sínum um að innan 10 ára komi öll orka í Bandaríkjunum frá endurnýjanlegum orkugjöfum. Gore notaði tækifærið til að minna á, að á sínum tíma setti Jack Kennedy tunglgöngu Bandaríkjanna líka á dagskrá með aðeins 10 ára fyrirvara.

Bandaríkjamenn komust til tunglsins vel innan umræddra 10 ára. Og kannski tekst þeim líka að gjörbreyta þjóðfélaginu, þannig að það nýti einungis endurnýjanlega orku innan 10 ára. Því trúir Orkubloggið reyndar tæplega. En alltaf gaman þegar menn hafa metnaðarfull markmið.

En hvað um Evrópu? Jú - þar á bæ eru líka uppi stórar áætlanir. Framkvæmdastjórn EB kynnti snemma á þessu ári áætlun um að árið 2020 muni 20% orkunotkunar í EB koma frá endurnýjanlegum orkulindum. Þannig að hinar glænýju hugmyndir Gore eru óneitanlega metnaðarfyllri. Segja má að hann hafi steinrotað framkvæmdastjórn EB eins og hún leggur sig.

Þetta er svolítið athyglisvert. Hvatinn fyrir Evrópu að sýna metnað i uppbyggingu endurnýjanlegrar orku er nefnilega miklu meiri en hjá Bandaríkjunum. Málið er að Evrópa á nánast enga orku. Kannski svolítið sterkt að orði komist. En innan EB er t.d. sáralítið af olíu og gasi. Evrópa er tvöfalt háðari innfluttri orku, en Bandaríkin eru. Meira að segja þó olíuauður Norðmanna sé talinn með (en þeir eru jú utan EB). Vissulega er slatti af olíu hjá t.d. Bretum og Dönum í Norðursjó og gasi líka. En engan veginn nóg fyrir EB. Þess vegna verður Evrópa í framtíðinni ennþá háðari olíu og gasi frá Rússum. Það er sem sagt Evrópa sem er í sannkölluðum orkuvandræðum - miklu fremur en Bandaríkin.

Þetta er satt að segja ekkert gamanmál. En menn eru á fullu að leita lausna. Ef fólk heldur að Miðjarðarhafsfundurinn, sem Sarkozy boðaði til nýlega, sé bara tilkominn vegna mikilmennskubrjálæðis Frakklandsforseta, then think again.

Þessi hugmynd að Miðjaraðarhafs-bandalagi snýst aðallega um eitt: Að Evrópa geti tryggt sér öruggari og meiri aðgang að orku frá löndunum í Norður-Afríku. Þess vegna er ástæða til að fagna frumkvæði Sarkozy's. Og ekki skrýtið að Sarkozy breiði faðminn á móti olíunni og sólarorkunni frá Afríku. Meira um þetta síðar.

Borga tuttugu smávirkjanir í Afganistan

Spákerlingar bankanna

Hlaut að koma að þessu. Nú eru komnar fram vísbendingar um að menn hafi með óeðlilegum hætti haft áhrif á olíuverð, skv. bandarískum reglum sem um þessi viðskipti gilda. Þetta hefur reyndar ekkert með olíuverðshækkanirnar undanfarna mánuði að gera. Né lækkunina í vikunni sem leið. Heldur er verið að skoða nokkur viðskipti frá því í mars 2007.

Rétt eins og Páll Magnússon sagði hér i auglýsingunni um árið, þá hefur Orkubloggið mjög einfaldan smekk. Eða öllu heldur mjög einfalda sýn á markaðina: Að versla á Nymex er engu skárra eða öruggara en að spila rúllettu í Las Vegas. Á báðum stöðum ráða tilviljanir nánast öllu. Á báðum stöðum eru menn, sem reyna að svindla. Og á báðum stöðum er aðalatriðið að vera með kerfi. Og fara eftir kerfinu.

Ef neikvæðar fréttir halda áfram að berast frá bandarísku og evrópsku efnahagslífi, kann að vera hugsanlegt að olían lækki enn frekar í verði. Af því markaðurin er fullur af kjánum, sem taka órökréttar ákvarðanir. Hér til hliðar er ein spáin, frá ónefndum sérvitringi eða sérfræðingi, sem gerir ráð fyrir að senn muni verðið vera á bilinu 107-115 USD tunnan. Spáir sem sagt lækkun. En spáir einnig að eftirspurnin frá Asíu, t.d. Kína og Indlandi, muni koma í veg fyrir enn meiri lækkanir.

Svo gæti dollarinn lækkað - sem myndi þrýsta olíuverðinu aftur upp. Svo er Íransmálið langt frá því að vera úr sögunni. Jamm. Sjáum til hvað gerist.

Eftir áramótin síðustu veðjaði Orkubloggið á að verðið á ólíutunnunni færi í 120 dollara. Það gerðist í maí. Bloggið mun halda sig við þá strategíu og fara alveg útaf markaðnum ef verðið fer undir 120 dollara. Þar til næsta góða kauptækifæri kemur.

Það skemmtilegasta við þetta allt er að það er ekki nokkur einasta sála þarna úti, sem veit hvað næsta vika ber í skauti sér. Olíumarkaðurinn er orðinn svo margslunginn og hefur í reynd meira með sálfræði að gera en raunverulegt framboð eða eftirspurn.

Sama á auðvitað við um flest ef ekki allt annað á fjármálamörkuðunum. Þess vegna er barrrasta ómögulegt að skilja til hvers bankarnir eru að eyða peningum í þessar blessuðu greiningardeildir, eins og þær eru kallaðar. A.m.k. væri nær að hafa þar sálfræðinga fremur en fólk með reiknivélar. Þarna situr fjöldi prýðilega vel gefins fólks og spáir fyrir um verðróun á markaði. Gætu eins verið að dúlla sér uppá Snæfellsjökli og spá hvenær geimskipið lendir. Sem væri sennilega miklu skemmtilegra djobb.

Myndin hér að ofan sýnir auðvitað nýstofnaða orkugreiningardeild Orkubloggsins að störfum. 

 

Sakaðir um markaðsmisnotkun

Verðbólgumarkmiðið er 2,5%

Bara svona rétt til að minna á þetta smáræði. Verðbólgan á Klakanum góða ku nú vera 13,6%. Verðbólgumarkmið Seðlabankans er sagt vera 2,5 %. Það er nefnilega það.

Annars er hálf óhugnarlegt að fylgjast með umræðu um efnahagsmál á Íslandi þessa dagana. Það er eins og enginn hafi minnstu hugmynd um hvernig bregðast eigi við tvíhöfðanum, sem nú herjar á landið. Gengislækkun, sem myndi líklega leysa úr læðingi nýja "franska byltingu" í Evrópu. Og verðbólgu, sem er gjörsamlega úr takti við öll önnur ríki innan EB og EES.

En maður er nú einu sinni Íslendingur og kippir sér þar af leiðandi ekki upp við svona smáræði. Enda alinn upp á hinum ljúfu verðbólgutímum. Þegar maður "græddi" fullt af pening með því að kaupa sér plötuspilara rétt fyrir gengisfellingu. Þá var nú aldeilis gaman að lifa.

Svona var það, svona er það og svona verður það. And I dont wanna change a thing!  F... off Europe. Ísland er auðvitað laaaangbest. Sama hvað hver segir. Þetta er fullkomið líf!

 

 

Ég á reyndar svona jakka, eins og Friðrik Ómar er í. Nema hvað minn er jafnvel enn flottari - því hann er bleikur. Frá hinum gömlu góðu dögum þegar maður las lögfræði í Bretaveldi í upphafi 10. áratugarins.

Held að ég hafi keypt jakkann þann með góðri aðstoð Ásgeirs nokkurs Einarssonar. Sem nú er helsti varðhundur samkeppninnar á Íslandi (aðstoðarforstjóri Samkeppniseftirlitsins). Og svo var farið á dansleik í Camden. Þetta voru skemmtilegir tímar. Verst hvað bresku stelpurnar voru herfilega ófríðar. Ætti kannski að dusta rykið af þeim bleika og máta hann, nú fyrir helgina. Og skreppa á diskó. Meðan "Róm brennur". Eða bráðnar.

Verðbólgan mælist nú 13,6%

Eike Batista

Í dag græddu sumir. Aðrir töpuðu. Eins og gengur á mörkuðunum.

Björgólfur Thor var einn af þeim sem töpuðu í dag. Siðferðislega. Ég held nefnilega að aðeins hafi skafist af aðdáun margra á Bjögga, við að lesa um að hann mæti í snobbboð á Bessastöðum. Með einhverri amerískri kerlingu, sem ætlaði að verða sér útum pening á innherjasvikum. Það er langt fyrir neðan virðingu Bögga að mæta í svoleiðis hóf. Finnst mér.

Hvað um það. Bjöggi er auðvitað einn af áhugaverðustu ungu milljarðamæringum heimsins. Ég verð að viðurkenna það. Þó ég sé auðvitað drullu öfundsjúkur.

Aðeins eldri, en ekki síður áhugaverður billjóner, er Brasilíumaður að nafni Eike Batista. Ekki veit ég hvort þeir Björgólfur Thor þekkjast. En Eike er einn af þeim sem ég hef fylgst með, síðan ég eyddi nokkrum dögum suður í Ríó hér um árið. 

Forbes álítur auðæfi Batista vera um 6,6 milljarða USD. Meðan aðrir skjóta á allt að 17 milljarða dollara. Batista er nokkuð skrautlegur karakter. Og afar metnaðarfullur. Hann segist ætla að gera Brasilíu að númer eitt. Það getur svo sem þýtt margt. En það sem Batista á við, er að Brasilía hafi alla burði til að verða eitt alöflugasta efnahagskerfi heimsins. Sjálfur segist Batista ætla að verða ríkari en Bill Gates. Sem sagt nokkuð yfirlýsingaglaður náungi.

Batista er sagður "self made". Rétt eins og Bjöggi. Auðæfi sín skapaði Batista upphaflega í námubissness, þar sem gull og járn kom aðallega við sögu. Í þá daga var hann einkum þekktur fyrir kvennafar og að keppa í spíttbátasiglingum.

Krúnudjásnið hans hlýtur að teljast vera námufyrirtækið MMX Mineracao, hvar Eike er stjórnarformaður. Það má vel vera að hann sé self made - en óneitanlega fékk hann þó hugsanlega smá forskot. Faðir Eike, Eliezer Batista var nefnilega ráðherra orku- og námumála í Brasilíu og forstjóri hins risastóra brasilíska námufyrirtækis Vale do Rio Doce, sem var einkavætt 1997.

En hvað um það. Eike Batista byggði sem sagt upp sitt eigið námufyrirtæki og var einnig öflugur fjárfestir í vatnsréttindum. En nú er stráksi kominn á kaf í olíuna. Eins og allir alvöru menn. Sjálfur segir Batista, að hann nenni ekki lengur að standa í einhverjum tittlingaskít. Maður þurfi að fara í olíu og gas til að komast í alvöru pening. Þetta er eins talað úr hjarta Orkubloggsins - ég verð nú barrrasta hrærður að heyra svona lagað.

Varla er mánuður síðan Batista halaði inn vel á sjöunda milljarð dollara í stærsta hlutafjárútboði í sögu Brasilíu. Þegar nýja olíufélagið hans, sem nefnist OGX Petroleo e Gas Participacoes,  var skráð á Bovespa. Það var nokkuð vel af sér vikið. Ekki síst þegar haft er i huga, að OGX hefur aldrei dælt upp einum einasta olíudropa.  

Félagið, sem er aðeins tæplega ársgamalt, var stofnað í þeim tilgangi að bjóða í vinnsluleyfi á landgrunninu utan við strönd Brasilíu. Þar keppir OGX auðvitað m.a. við brasilíska risann Petrobras. Þar kepptu einnig frændur okkar í StatoilHydro og Mærsk Oil, en þeim gekk heldur brösulega greyjunum. OGX var hæstbjóðandi í mörg leyfin, þó svo risinn Petrobras fengi enn fleiri. Reyndar ná þessi leyfi til olíuvinnslu á svo svakalegu dýpi að maður fer hálfpartinn hjá sér.

Eins og Orkubloggið hefur áður sagt frá, hefur kreppuskömmin af einhverjum ástæðum sveigt duglega fram hjá Brasilíu. Enda væri ljótt að styggja ofurbomburnar í Ríó. Og nú eru bundnar miklar vonir við olíulindirnar þarna utan við ströndina. Sjá t.d færsluna um strákana í Brasilíu;  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/514678/

Dýpið þarna á olíusvæðinu utan við Rio de Janeiro er um 3.000 m. Og þó svo vísbendingar séu um að þar séu einhverjar mestu olíulindir, sem fundist hafa í heiminum, gæti þurft að bora ansið djúpt til að ná gumsinu upp. Vonandi veit Batista hvað hann er að gera. Spurning hvort maður ætti að fara að undirbúa tilboð í vinnslu á Drekasvæðinu íslenska?

Það er reyndar skammt stórra högga milli hjá Batista þessa dagana. Fyrir um hálfum mánuði réðst löggan inn á heimili og skrifstofur Batista, í leit að einhverju pappírsdóti. Það mál snýst um járnbrautarfyrirtæki, sem Batista á hlut í. Örugglega bara smotterí og einhver misskilningur. Kannski brasilískt Baugsmál?

Reyndar má ég til að nefna, að strákgreyið lenti dáldið illa í einni brasilískri ofurbombunni. Viku áður en hann ætlaði að giftast ástinni sinni, fyrir nokkrum árum, kom karnivaldrottningin og Playboy-módelið Luma de Oliveira til sögunnar. Þau hlupust á brott, giftu sig og eignuðust saman tvo stráka. Áður en ballið endaði. Luma var stöðugt á djamminu og sú hamingja endaði með látum. Það gengur svona. En nú er Eike sem sagt tilbúinn í slaginn á ný - ákveðnari en nokkru sinni.

Einhvern tímann las ég viðtal við Bjögga, þar sem hann var m.a. spurður um fjárfestingastefnu sína. Af hverju hann væri t.d. ekki neitt í smásölunni? Hann svaraði þessu að bragði með því að tæma vasana. Úr veskinu komu kreditkort (bankastarfsemi) og magnyltöflur (lyfjastarfsemi). Og úr brjóstvasanum kom gemsinn (gsm þjónusta). Grunnþarfir nútímamannsins í daglega lífinu. En Orkubloggið hlýtur að spyrja: Þurfti Bjöggi ekki einmitt að fylla á tankinn þegar hann ók burt? Hvar eru orkufjárfestingarnar?

Já - ef Björgólfur Thor bætir orkunni við, þori ég að veðja tuttugu tunnum á að hann komist á topp100 á Forbes innan örfárra ára. Þess má geta að Eike Batista var í 142. sæti á síðasta lista Forbes (í mai s.l.). Bjöggi var þar u.þ.b. í 300. sæti? Ef ég man rétt.

Hækkanir á Wall Street

Olíusinfónían sló feilnótu

Þetta hefur verið skrítin vika. Olíuverðið steinlá. Af engri sýnilegri ástæðu. Annarri en þeirra að það hefur hækkað mikið undanfarið.

Var þetta bólan að springa? Það veit enginn. En allir vita auðvitað að það hlaut að koma að þessari lækkun. Undanfarið hafa ýmsar aðrar hrávörur, sem einnig hækkuðu hratt, nefnilega fallið í verði. Það var því orðið nokkuð augljóst að slatti af fjármagni var byrjað að leka úr hrávörupokanum. Olían hlaut að verða með í því.

Ég er samt undrandi á að þetta hafi gerst akkúrat núna. Líklega enn eitt merkið um að markaðurinn er fullur af kjánum. Sem fyrr. Óttalegir jólasveinar. Það ætti að rassskella þá alla sem einn. Þá, sem nú eru að losa sig við olíu.

Það er mikil kúnst að halda takti. Og feilnóturnar skera í eyrun. Er ekki augljóst að það er enn of snemmt að fara úr olíunni og byrja t.d. aftur að veðja á banka? Auðvitað kemur að því að kaup í bankabréfum á útsölu verða góður kostur. En ekki strax. Svo er líka að styttast í hámark fellibyljatímans. Þegar olíupallarnir á Mexíkóflóa fá skellinn. Maður sleikir út um, við tilhugsunina.

En kannski er olíubólan að springa. Ég held þó að ástæðan fyrir lækkununum undanfarna viku sé önnur. Braskararnir (úps - ég meina fínu vogunarsjóðirnir), sem sjortuðu fjármálageirann og voru long á olíu, lentu barrrrasta í smá veseni. Þurftu líklega að losa sig úr olíustöðunum til að kaupa hlutabréf í þessu bankadrasli. Gengur vonandi fljótt yfir.

Annars hefur þessi strategía braskaranna, að veðja á olíu og gegn bankageiranum, skilað þokkalega góðu. Hefur líklega gefið mönnum u.þ.b. 150% hagnað frá áramótum (hátt í 300% ársávöxtun). Og þó svo við sem enn erum með olíutunnurnar undir koddanum höfum "tapað" slatta síðustu vikuna, verður ástandið að teljast nokkuð gott. Hagnaðurinn er enn svimandi. Þannig að maður sefur bara vel og slefar áfram í koddann. Þó svo mikið vilji auðvitað alltaf meira!

Bensínverð úr takti við heimsmarkaðsverð?

"Orkubloggið spyr…"

Hér kemur þriðja færsla Orkubloggsins í röð, frá Netsteinaldarsambandi. Og þar sem bloggormurinn er undir mikilli tímapressu í dag, er þetta hraðsoðið. En vonandi samt sæmilega hnitmiðað. Horfur eru á að færslur komist í eðlilegra horf annað kvöld.

Annars er afskaplega ljúft að sitja hér störfum hlaðinn á hinni snotru sandströnd Falster, syðst í Danmörku, og rýna suður í átt til Þýskalands. Hér rétt handan við hálsinn er… sæluhús. Nei - reyndar gríðarstórt vindorkuver off-shore. Það er flott.

Í dag ætla ég að nefna heldur dapurlega staðreynd. Það hefur nefnilega komið í ljós að Orkubloggið hefur fallið í sama forarpytt og Morgunblaðið. Hér á ég við sið, sem orðið hefur æ algengari á blogginu. Þann sið að sá sem þetta skrifar komist svo að orði: “Orkubloggið telur…”, “Orkubloggið álítur…”, “Að mati Orkubloggsins…” o.s.frv. 

Málið er að mér hefur alltaf þótt það afspyrnu óviðkunnanlegt og hofmóðugt hjá hinum annars ágætu ritstjórum Morgunblaðsins í gegnum tíðina, að nota einmitt þennan stíl í leiðurum eða Reykjavíkurbréfi: “Morgunblaðið er þeirrar skoðunar…” eða “Morgunblaðið hefur ávallt stutt…” eða “Eins og Morgunblaðið benti á…”.

Auk þess sem mér finnst þetta sumpart hrokafullt orðalag hjá ritstjórum Moggans, er staðreyndin auðvitað sú að Morgunblaðið er ekki einstaklingur og fólkið að baki blaðinu hefur væntanlega sjaldnast alveg sömu skoðun og hinn nafnlausi ritstjóri – hvorki allir starfsmenn né allir hluthafar. Morgunblaðið hefur hvorki eina sameiginlega vísitölurödd né eina sameiginlega skoðun. Því er útí hött að tala um “skoðun Morgunblaðsins”.

Já - þetta er óneitanlega nokkuð sjálfumglatt díki að falla í sjálfur. Sjálfum mér til varnar má þó a.m.k. vera augljóst að “Orkubloggið” er sama og Ketill. Þannig að þetta er líklega sami sjúkdómurinn hjá mér eins og hefur hrjáð borgarstjórann núverandi. Að tala um sig í þriðju persónu.

En ég verð að viðurkenna að nú skil ég loksins vel, þá ritstjóra Moggans, sem beitt hafa þessu stílbragði. Það er nefnilega afskaplega þægilegt að “fela” persónu sína með þessari aðferð. Því miður er það meira að segja svo þægilegt, að allar líkur eru á að ég muni nota umrætt orðalag áfram. Það er a.m.k. mat og álit Orkubloggsins!

Líklega er þetta orðalag reyndar fyrst og fremst vitnisburður um annað hvort merkilegheit eða heigulshátt – nema hvort tveggja sé. Líklega eru hinir tíu fingur að baki “Orkublogginu” bara tákn um hrokafullan heigulshátt. Og hið sama að segja um nafnlaus skrif Morgunblaðsins gegnum tíðina um það hverjar séu skoðanir og álit “Blaðsins”.  

Til allrar hamingju er yfirstjórn Moggans í dag það þroskuð að ég fæ sennilega enga yfirhalningu þrátt fyrir að birta þessa athugasemd mína hér á Moggablogginu. Tímarnir eru breyttir. Frá því þegar ritstjórar Moggans, oft undir nafnleynd, nánast ofsóttu einstaklinga sem þeim var í nöp við.

 

Já - tímarnir breytast. Mikill ávinningur fyrir eigendur, starfsfólk og lesendur Moggans, að fá jafn vandaðan ritstjóra og Ólaf Stephensen. Þar fer prýðilegur maður sem sameinar framsýni og góð þjóðernisleg gildi.

 

En mér finnst engu að síður að leiðararnir, Reykjavíkurbréfið og óhroðinn í Staksteinum Moggans eigi allt að vera undir nafni. Nafnleysið er eitthvað svo hallærislegt – og stundum heigulslegt. Kannski eru reyndar öll þessi skrif í Mogganum nú undir nafni. Ég hef ekki séð blaðið í nokkrar vikur. Enda á enginn heigull heima á Mogganum lengur - er það nokkuð?

Íslenskt orkustefnuleysi

Sökum þess að Orkubloggið er enn statt utan almennilegs netsambands, er pistil dagsins lítt fræðandi og án skýringarmynda. Í staðinn kemur smá hugleiðing um orkunotkun á Íslandi framtíðarinnar. Og vonandi er í lagi að tengja þetta við frétt úr efnahagslífinu.

Eins og allir vita kemur nánast allt rafmagnið á Íslandi frá endurnýjanlegum orkugjöfum – m.ö.o. vatnsorku og jarðvarma. Og mikill hluti húshitunar er jú með hitaveituvatni. Þetta veldur því að flest önnur lönd virðast óttalegir umhverfissóðar í samanburði við Ísland.

Fyrir vikið segja íslensk stjórnvöld að við séum betri en hinir og að við eigum að fá undanþágur frá losunarmarkmiðum. Að það sé í lagi að skíta á hreina stéttina hér heima, af því hinir eru enn að bisast við að þrífa gamla kúkinn af sinni stétt. Eða rökin um að Ísland eigi að bjarga heiminum. Ef ekki verði leyft að drita í garðinn okkar, verði sannkallaður fíladellir settur á erlenda grund. Hydro versus Coal. Og það sé vont fyrir blessaða jörðina. Mér hálfleiðast þessar kjánalegu röksemdir um að stóriðja á Ísland muni bjarga lífríki jarðarinnar.

Hvað um það. Við notum sem sagt endurnýjanlega orku til rafmagnsframleiðslu og húshitunar. Eftir stendur sú orka sem knýr, bíla, skip og flugvélar. Innflutt orka, sem gott væri að losna við að spreða gjaldeyrinum okkar í. Orka sem etv. væri hægt að framleiða innanlands. Með endurnýjanlegum orkugjöfum.

Sennilega er Ísland það land í heiminum sem hvað auðveldast gæti nær alfarið byggt á endurnýjanlegri orku. Að svo stöddu er slíkt varla raunhæft í fluginu. Fiskveiðiflotinn gæti hugsanlega nýtt vetni? En vegna kostnaðar við slíka umbreytingu á flotanum er kannski rétt að bíða aðeins með svoleiðis plön. Kannski væri sniðugast að ganga í EB, selja útlendingunum kvótann og svo setja reglur um bann við veiðum á íslensku hafsvæði nema með endurnýjanlegum orkugjöfum. Láta aðra borga brúsann. Nú er blogginu reyndar ekki alvara – nema hvað það hefur í 15 ár stutt inngöngu í EB.

Stick to the point. Við erum hér að tala um að öll orkunotkun á Íslandi verði frá endurnýjanlegum innlendum orkugjöfum. Flugvélar og skip eru útúr myndinni í bili. En bílaflotinn aftur á móti. Þar eru líklega bestu tækifærin.

Þrír bestu möguleikarnir á nýjum orkugjafa fyrir bíla eru líklega rafmagn, vetni og metanól. Ég er ekki sérstaklega vel upplýstur um hver þessara tæknimöguleika er bestur, hagkvæmastur eða lengst á veg kominn tæknilega. En svo virðist sem hægt gangi að smíða hagkvæma rafbíla. Vetnisverkefnið sem framkvæmt hefur verið hjá strætó í Reykjavík virðist hafa tekist nokkuð vel. Um metanólið er það að segja, að það hefur þann kost að við framleiðsluna er notað koldíoxíð. Við metanólframleiðslu væri t.d. hægt að nýta koldíoxíðlosunina frá stóriðju og þar með minnka heildarlosun Íslands á sk. gróðurhúsalofttegundum. Tvær flugur í einu höggi. Kannski má ímynda sér að smærri bílar gengju fyrir rafmagni, en vetni eða metanól væri notað á hina stærri?

Sama hvaða leið er farin, þá þarf auðvitað innlenda orku til að framleiða viðkomandi orkugjafa. Stóra spurningin er hvort samstæða næðist um að ná í þá orku. Illa gengur að ná sátt um nýjar virkjanir, hvort sem er vatnsafl eða jarðvarmi. Kannski verðum við að bíða uns fyrir liggur hvaða niðurstöður djúpboranir gefa. Kannski yrði sátt um slíka orkuframleiðslu?

Orkublogginu þykir þó sorglegast algert metnaðarleysi stjórnvalda. Í stað þess að liggja alltaf á hnjánum og biðja um undanþágur frá losunarmarkmiðum, væri kannski nær að Össur, Þórunn og félagar í ríkisstjórn landsins, tækju sig til og kæmu fram með alvöru áætlun og framtíðarsýn í íslenskum orkumálum. Og myndu um leið skilja eftir sig jákvæða arfleifð.

Því miður mun það líklega ekki gerast. Margtugginni forgangsröðun virkjanakosta er t.d. enn ólokið. Og verður sennilega orðin úrelt loks þegar loks sér fyrir endann á því verkefni, sem staðið hefur yfir í fjölda ára.

Þess vegna vill Orkubloggið nú skora á orkumálaráðherrann að hætta að eltast við einhver jarðhitaþróunarverkefni í krummaskuðum veraldarinnar. Og þess í stað einbeita sér að því að koma á íslenskri orkustefnu. Orkustefnu sem á að vera grundvöllur framtíðarþróunar og uppbyggingar landsins. Orkustefnu sem stóriðjustefna mun byggjast á. En ekki öfugt og umsnúið, eins og verið hefur hingað til. Já – koma á skynsamlegri og raunhæfri orkustefnu, en um leið metnaðarfullri stefnu.

Og leggja skammtímahagsmunina til hliðar í bili. Þó svo vissulega sé alltaf stutt í næstu kosningar.

PS: Myndinni hér að ofan var bætt inn eftirá. 

 

Þungur róður í efnahagslífinu

Póstmódernísk orkustefna

Er heimurinn gjörbreyttur frá því fyrir nokkrum árum? Kannski - a.m.k. streymir olían nú æ meira frá ríkjunum í vestanverðri Asíu til risans í austri. Risans sem þjáist af nútímasjúkdómnum síþorsta. Olíueftirspurnin frá Kína vex með ógnvekjandi hraða. Meðan síþreyta hrjáir Vestrið.

 

Stórir olíuframleiðendur eins og Kazakstan og Azerbaijan, dæla sífellt meiri olíu í austurátt. Eftir leiðslum sem byggðar eru með kínversku fjármagni.

 

Meðan Bandaríkin og Evrópa voru enn gapandi af undrun yfir skyndilegu hruni Sovétríkjanna, gripu Kínverjar tækifærið. Og sömdu við mörg hin nýfrjálsu ríki um að kaupa af þeim olíuna - og hjálpa þeim að finna ennþá meiri olíu. Á meðan eyddu pólitíkusar í Washington kröftum sínum í að þefa uppi úldið sæði í grænum kjól. Og Evrópumegin fór nánast allt í þrot við að yfirtaka úr sér brætt Austur-Þýskaland.

 

Sumir segja að samdrátturinn núna vestur í Ameríku muni draga úr efnahagsvexti um allan heim. Þess vegna muni verð á olíu brátt lækka. Ef olíueftirspurnin þaðan minnki hljóti spákaupmennirnir að flýja og verðið að lækka hratt.

 

Einnig segja sumir að samdrátturinn þarna fyrir vestan muni valda enn meiri lækkun á hlutabréfum um allan heim. Rökin eru m.a. þau að lönd eins og Kína, Indland og Brasilía séu fyrst og fremst framleiðendur fyrir bandaríska neytendasukkara. Samdráttur í neyslu í Bandaríkjunum hljóti að hafa þau áhrif, að erfiðara verði fyrir fyrirtæki í löndum eins og Kína, Indlandi og Brasilíu að selja vörur sínar og bisnessinn þeirra einfaldlega minnki.

 

Aðrir segja grundvallarbreytingu hafa orðið á efnahagskerfi veraldar á síðustu árum. G8-hópurinn (Bandaríkin, Bretland, Frakkland, Ítalía, Kanada, Japan, Rússland, og Þýskaland) hafi í reynd tapað vægi sínu. Í löndunum, sem stundum eru nefnd G5 (Brasilía, Indland, Kína, Mexíkó og Suður-Afríka), sé komin upp gríðarlega fjölmenn millistétt. Sem með hratt vaxandi neyslu sinni sé fullfær um að tryggja áframhaldandi efnahagsvöxt þessara ríkja. Það skipti litlu fyrir þessi ríki þótt Bandaríkin og Evrópa lendi í lægð.

 

Reyndar er líklegt að aukinn styrkur Kína skipti miklu til að bjarga því sem bjargað verður í Bandaríkjunum. Lengi vel hefur hvað stærsta erlenda fjárfestingin þar fyrir vestan komið frá olíuríkjunum við Persaflóa. Nú eru það líka kínverskir peningar, sem streyma inní Bandaríkin (og fleiri lönd). Það er a.m.k. eins gott fyrir Bandaríkin að Kína dragi ekki snögglega úr fjárfestingum sínum þar. Ekki væri heldur gæfulegt ef kínversk stjórnvöld tækju upp á því að selja slatta af geggjuðum dollaraforða sínum. Þá fyrst myndi dollarinn falla almennilega.

 

Staðan í dag kann að vera orðin sú að efnahagskerfi Asíuveldanna geti staðið sjálfstætt, ef svo má að orði komast. En í þessu felst samt mótsögn. Um leið og efnahagsuppgangurinn í Asíu hefur búið til öflugan neytendamarkað heima fyrir, hafa Asíulöndin fjárfest umtalsvert bæði í Evrópu og Bandaríkjunum. Í reynd hlýtur efnahagslægð á Vesturlöndum líka að hafa neikvæð áhrif í Asíu. Af þrenns konar ásæðum. Í fyrsta lagi minnkar þá útflutningur frá Asíu til Vesturlanda. “Í annan stað”, eins og Jón Baldvin sagði jafnan, verður fjárfesting Vesturlanda í Asíu minni en ella. Og í þriðja lagi minnka umsvif hjá fyrirtækjum á Vesturlöndum, sem eru í eigu Asíufyrirtækja. Afleiðingin ætti að vera sú að samdráttur í Bandaríkjunum breiðist út til Asíu.

 

Í lokin eru það alltaf Arabaríkin sem vinna. Olíuríkin. Heimurinn er svo gjörsamlega háður olíunni. Í huga Orkubloggsins er olían einfaldlega það sem stjórnar veröld okkar. Til að breyta þessu þarf olía að verða minni háttar orkugjafi. Það er væntanlega mikið langtímaverkefni.

 

Hún er þokkalega metnaðarfull, hugmyndin sem Al Gore hefur nú kastað fram. Um að Bandaríkin verði sjálfbær um orku eftir einungis 10 ár! Og ekki bara sjálfbær um orku – heldur að öll orkan komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum. Er kallinn orðinn galinn?

 

Það magnaða er að þessi hugmynd Gore kann að vera tæknilega möguleg. Tæknilega! Ekki endilega fjárhagslega skynsöm og ekki alveg í takt við ofurvald bandaríska olíuiðnaðarins – en kannski tæknilega möguleg. Kannski. Kannski samt ekki

 

Auðvitað er þessi hugmynd gjörsamlega óraunhæf og varla hægt að kalla þetta annað en lýðskrum. Skemmtileg hugmynd engu að síður. En hlýtur að vekja upp mikilvæga spurningu: Er þessi hugmynd kannski afturhvarf frá opnum alþjóðaviðskiptum og til marks um einhvers konar póstmóderníska græna einangrunarstefnu Bandaríkjanna?

 

Hér má lesa um áætlun Gore:  http://www.msnbc.msn.com/id/25718230/

 

PS: Vegna veru Orkubloggsins í dönsku krummaskuði varð smá bið á myndskreytingu með blogginu. Steinaldarnettenging!

Lækkun á Wall Street

Sprenging í kjarnorkuiðnaðinum

Hér kemur síðasti kaflinn í þríleik Orkubloggsins um úranið. Nú verður athyglinni beint að því hvernig kjarnorkuiðnaðurinn muni þróast á næstu árum. Sennilega verður kjarnorkuáætlun Írana stöðvuð með hervaldi. Takist þeim að svara með því að loka Hormuz-sundi verður sprenging í olíuverði. Tímabundið. Líklega myndi mesta verðhækkunin verða rétt áður eða í þann mynd sem atburðirnir brystu á. Og olíuverðið svo lækka snögglega á ný - en samt etv. haldast nokkuð hátt. "Buy on the rumour and sell on the fact" eru a.m.k. góð og gömul sannindi.

Það mun enn frekar hvetja Vesturlönd til að auka fjárfestingar í nýjum kjarnorkuverum. En satt að segja þarf enga árás á Íran til þess. Nánast daglega aukast líkur á því að ný og enn fleiri kjarnorkuver verði byggð í Bandaríkjunum og í Kína og á Indlandi. Og í S-Kóreu. O.s.frv!

Á þessu andartaki er verið að byggja sex ný kjarnorkuver í Kína. Kínverjar voru seinir til að byggja kjarnorkuver. Byrjuðu ekki fyrr en um miðjan 9. áratuginn. Og fyrstu verin voru loks tilbúin eftir 1990; fyrst Qinshan-verið í Zhejiang-héraðinu í lok árs 1991 og svo tvö kjarnorkuver við Daya-flóann í SA-Kína 1993 og 1994. En síðan þá hafa hlutirnir gerst hratt. Og kunna að verða enn hraðari.

Já - í Kína eru nú 11 kjarnorkuver starfandi sem framleiða skitin 9.000 MW. Sem jafngildir rúmlega 1% af rafmagnsframleiðslunni í Kína í dag (er nú alls um 700 þúsund MW og eykst hratt). Sem fyrr segir eru Kínverjar að byggja 6 ný ver (athugið að heildartalan á kortinu hér til hliðar er nokkru hærri, því hún nær til Kína og Taiwan samtals). Þar að auki eru um 50 önnur kjarnorkuver a teikniborði Kínverjanna! Af þessum verum á um helmingurinn að vera risin árið 2020.

Og Kínverjar eru á fullu að fylgja eftir þessari stefnu sinni. Ekki er langt síðan kínversk stjórnvöld gerðu langtíma samninga við bæði Ástralíu og Níger um kaup á úrani. Þeir samningar áttu tvímælalaust stóran þátt í því að úranverðið rauk upp um mitt ár 2007. Og fór í um 135 USD pundið. Síðan þá hefur verðið lækkað aftur. Um 50%! Og það þrátt fyrir gengislækkun bandaríkjadals. Það er mikil lækkun. Til að fræðast um verðmyndun og kaup á úrani, bendi ég á færsluna "Úran" hér þarnæst á undan þessari hér.

Kjarnorkuáætlun Kínverja fram til ársins 2020 var birt 2006. Þar er stefnt að því að 2020 verði framleidd 40.000 MW með kjarnorku. Þá var framleiðslan rétt um 7.000 MW og er í dag um 9.000 MW. Vegna stóraukinnar orkunotkunar í Kína er gert ráð fyrir, í umræddri áætlun frá 2006, að þessi 40.000 MW verði aðeins 4% rafmagnsframleiðslunnar í Kína 2020. Til samanburðar framleiða Bandaríkin nú 100.000 MW með kjarnorku, sem eru 20% rafmagnsins þar í landi. Kínverska kjarnorkuáætlunin er byrjunin á sannkallaðri sprengingu í kjarnorkunni.

Reyndar eru Kínverjar nú að hækka takmark sitt enn meira. Í mars s.l. hækkuðu þeir nefnilega kjarnorkumarkmið sitt úr 4% í 5% af rafmagnsframleiðslu, m.v. árið 2020. Og það þýðir 60.000 MW - því markmið um heildar rafmagnsframleiðslu hefur einnig hækkað. Til að takmarkið náist þarf að meðaltali að bæta við kjarnorkuverum á hverju ári, sem framleiða rúm 5.000 MW. Já - það er allt stór i Kína. Minna má á að Þriggja gljúfra orkuverið á fullreist að framleiða yfir 20.000 MW. Best gæti ég trúað að Kínverjum þyki 60.000 MW frá kjarnorku fljótlega full lítið. Og að enn fleiri ver verði smíðuð. Minni aftur á að bandarísku kjarnorkuverin hafa 100.000 MW framleiðslugetu. Og þau eru öll meira en 30 ára gömul.

Svo virðist sem þessi nýlega ákvörðun Kínverja um að hraða enn frekar uppbyggingu kjarnorkuiðnaðarins, sé enn ekki farin að endurspeglast í verði á úrani. Kannski trúa menn þessu hreinlega ekki - þetta eru of stórar tölur til að geta gleypt þær. En Orkubloggið skilur þetta alveg prýðilega. Enda lærði ég að telja upp að skrilljón-gilljónir, bara 6 ára gamall.

Menn gera ekki aðeins ráð fyrir mikilli fjárfestingi Kínverja í nýjum kjarnorkuverum. Það er einnig búist við því að þeir setji óhemjufé í erlendan kjarnorkuiðnað. Önnur Asíuríki sem treysta mjög á kjarnorkuna, hafa af þessu talsverðar áhyggjur. T.d. Japan og S-Kórea. Þetta er t.d. ein helsta ástæða þess að japanska fyrirtækið Toshiba keypti bandaríska kjarnorkurisann Westinghouse Electric árið 2006. Og síðan þá hefur WE keypt nokkur kjarnorkuver víða um heim. Menn vita sem er, að það verður mikil barátta um úranið og nauðsynlegt að tryggja sér sterka stöðu á kjarnorkumarkaðnum.

En af hverju eru Kínverjar svo stórtækir í kjarnorkunni? Og eru áætlanir þeirra kannski bara blautir draumar? Ég held ekki. Minnumst þess að í dag framleiðir kjarnorkan 17% af allri raforku í heiminum. Sambærileg tala er 20% í Bandaríkjunum og a.m.k. níu ríki framleiða meira en 40% rafmagnsnotkunar sinnar með kjarnorku. Kína aftur á móti framleiðir nú einungis innan við 2% rafmagnsins með kjarnorku, eins og áður var nefnt. Þessu ætla Kínverjar að breyta.

Og umhverfismálin standa ekki í Kínverjum. Þeir eru reyndar með skýra stefnu í úrgangsmálum vegna kjarnorkunnar. Til stendur að nota hálfan milljarð dollara til að útbúa geymslu fyrir kínverska kjarnorkuúrganginn í fjalllendi á strjálbýlu svæði langt inní Mið-Asíu. Þetta er svona svipuð áætlun og Bandaríkjastjórn hefur haft uppi um að grafa kjarnorkuúrgang í Yukka-fjöllum í Nevada. Munurinn er bara sá að þarna fyrir vestan varð allt vitlaust út af þessu plani og óvíst að það nái fram að ganga. Hlutirnir eru aðeins öðruvísi austur í Kína. Þar er bara ákvörðun tekin og svo gengið í verkið. Ekkert lýðræðiskjaftæði. Minnir mig á það þegar Kátir piltar sungu "Ég vil fá'ana strax og ekkert ástarkjaftæði eða rómantík hér". Ég er reyndar ekki þessi röff týpa, þannig að kínverska leiðin er ekki alveg mín.

En það eru fleiri ríki en Kína með kjarnorkuver í pípunum. Sérstaklega er vert að hafa í huga annað "smáríki". Indland er t.d. líka með stör plön um ný kjarnorkuver. Indverjar hafa langa kjarnorkusögu og mikla þekkingu, enda opnuðu þeir fyrsta kjarnorkuverið sitt 1969. Á Indlandi eru nú 17 kjarnorkuver, sem líklega framleiða um 4-5.000 MW, og önnur 8 í byggingu sem munu hugsanlega allt að tvöfalda framleiðslugetuna.

Rafmagnsframleiðsla frá kjarnorkuverum á Indlandi er einungis u.þ.b. 3% af heildinni. Stefna indverskra stjórnvalda er að þetta hlutfall verði 25% árið 2050 - og jafnvel fyrr. Það mun kalla á mikla uppbyggingu í kjarnorkuiðnaði Indverja. Og af því Indverjar eru mjög háðir innflutningi á úrani, hafa þeir lagt mikla áherslu á að þróa kjarnorkutækni sem mun byggja á öðrum kjarnakleyfum frumefnum.

Ekkert virðist geta komið í veg fyrir að mega sprenging verði í eftirspurn eftir úrani. Þó er hugsanlegt að tækniframfarir leiði til þess að menn fari að nýta önnur efni í kjarnorkuiðnaðinum. Þar er einkum litið til þóríums. Ef og þegar af því verður, kann kjarnorkan að verða mun umhverfisvænni orkugjafi en er í dag. Þetta er samt enn framtíðarmúsík. Annars er vert að hafa í huga að það mun finnast heilmikið þóríum í Noregi. Ætli það verði ekki gull Norðmanna um það leyti sem þeir dæla upp síðustu olíudropunum? Það væri a.m.k. alveg dæmigert fyrir lukku Norðmanna.

Annar fundur í ágúst

Framhaldssagan um kjarnorkuna

Í morgin fleygði ég hér inn færslu um úran. Og lofaði framhaldi um hvernig úran er notað í kjarnorkuverum. Moggamenn hljóta að hafa rekið augun í færsluna. A.m.k. kom þessi frétt um úranvinnslu Írana eins og skv. pöntun. Til að tengja færsluna við. Takk fyrir það. Sannleikurinn er auðvitað annar; Orkubloggið er bara svo gjörsamlega meðvitað um hvar hjartað slær og tækifærin liggja. Right?

Í dag framleiða um 440 kjarnorkuver í 31 landi rúmlega 17% af öllu rafmagni í heiminum.  Bandaríkin eru stórtækust í þessum hluta orkuiðnaðarins, með um 100 þúsund MW framleiðslugetu frá kjarnorku (20% rafmagnsnotkunarinnar). En langhæsta hlutfall rafmagnsframleiðslu með kjarnorku er í Frakklandi (80%) og Litháen (70%).

Athugið að hlutfallstölurnar á myndinni eru heldur lægri, enda frá 2005. Af Norðurlöndunum eru það Svíþjóð og Finnland sem framleiða rafmagn með kjarnorku. Þó svo mikil umræða sé um að loka kjarnorkuverum, sérstaklega í Svíþjóð, er ekki ólíklegt að bæði þessi lönd muni veðja enn frekar á kjarnorkuna. Þau hafa fáa aðra góða kosti í orkumálum. Í Finnlandi er einmitt verið að smíða stærsta kjarnorkuver í heimi þessa dagana (þ.e. stærsta kjarnakljúf sem nú er í smíðum). Það rís á eyjunni Olkiluoto við suðvesturhorn landsins og á að vera tilbúið 2011. Verið mun framleiða 1.600-1.700 MW. Það eru vel rúmar tvær Kárahnjúkavirkjanir.

Hér til hliðar er mynd af því hvernig verið í Olkiluoto mun líta út. Finnar fengu fyrsta kjarnorkuverið sitt snemma á 8. áratugnum. Sennilega er Finnland eina ríkið í Evrópu þar sem þokkaleg sátt er um að rafmagnið skuli koma frá kjarnorku. Enda myndi annað þýða gífurleg útgjöld vegna innfluttrar orku eða kola.

 

Í Bandaríkjunum er nú mikið talað um að koma upp nýjum kjarnorkuverum. Þrátt fyrir að orkulöggjöfin þar fyrir vestan sé afar hliðholl kjarnorkuiðnaðinum, gengur "endurreisn" kjarnorkunnar þar þó hægt. Eins og myndin hér til hliðar sýnir vel, hefur dregið mjög úr byggingu nýrra kjarnorkuvera síðustu 20 árin. Ástæður þess eru einkum þrjár; lágt olíuverð lengst af, slysið á Þriggja mílna eyju (og slysið í Chernobyl) og einfaldlega andstaða við kjarnorkuver sem var sterk á tímum vígbúnaðakapphlaupsins. Í Bandaríkjunum hefur ekki verið reist nýtt kjarnorkuver í þrjá áratugi!

Í síðustu færslu Orkubloggsins var fjallað um úrangrýti. Bandaríkin nota nú u.þ.b. 24 þúsund tonn af úrangrýti árlega og þar af er um 90% innflutt. Ef áætlanir um stækkun bandaríska kjarnorkuiðnaðarins ganga eftir þýðir það einfallega aukna heimseftirspurn eftir úrani. Á sama tíma eru Kínverjar með stórtækar áætlanir um byggingu kjarnorkuvera.

Úran - þetta makalausa frumefni - er að finna nánast út um allt. Úran er t.d.talið vera 40 sinnum algengara frumefni en silfur og 500 sinnum algengara en gull. En er fremur óvíða í vinnanlegu magni.

Stærstu framleiðendur úrangrýtis eru Ástralía, Kanada og Kazakhstan með samtals um 50% allrar framleiðslunnar. Hvað bestu úrannámurnar er að finna í Kanada. Nánast allt úranið kemur frá um tug landa og meðal annarra framleiðenda má t.d. nefna Rússland, Namibíu, Níger og Uzbekistan.

Til að unnt sé að nota úranið til rafmagnsframleiðslu í kjarnorkuverum, þarf að auðga það. Kannski rétt að útskýra þetta stuttlega - frá sjónarhóli leikmanns í fræðunum sem er aðeins farinn að ryðga í eðlis- og efnafræðinni. Þótt þau hafi, ásamt stærðfræðinni, verið uppáhaldsfögin mín í MH hér í Den. En síðan eru liðin rúm 20 ár. Til allrar hamingju hef ég alltaf haft afskaplega gott minni. Í alvöru. Sem er að sumu leyti galli - því ég er nokkuð langrækinn. Rétt eins og Dabbi. Oddsson. 

Í úrangrýtinu er ekki allt úranið alveg eins. Heldur samanstendur það af tveimur mismunandi samsætum. Annars vegar er  U235 (einungis ca. 0,7%) og hins vegar U238 (99,3%). Munurinn á þessum samsætum er eftirfarandi. U238 hefur 92 róteindir í kjarnanum og 146 nifteindir. U235, sem miklu minna er af, hefur einnig 92 róteindir en aftur á móti einungis 143 nifteindir. Það er í sjálfu sér enginn munur á kúk og skít - m.ö.o. er þetta sama frumefnið og að mestu með sömu eiginleika. En samt er stór munur á - það eru nefnilega miklu meiri líkur á því að U235 (sjaldæfa samsætan) klofni. Og það er einmitt kjarnaklofnunin sem skapar hina gríðarlegu orku - kjarnorkuna - sem veldur miklum hita og er nýtt til að framleiða rafmagn.

Klofnunin verður þegar einmana nifteind rekst á kjarna U235 samsætunnar. Og þegar klofnunin skeður losna yfirleitt nokkrar nifteindir, sem svo rekast á kjarna annarra U235 samsæta og valda fleiri kjarnaklofnunum og keðjuverkun myndast. Rekist nifteind á hina samsætuna, þ.e. U238 sem er jú langmest af, gerist hins vegar sjaldan nokkur skapaðan hlutur. Sem sagt er U235 beib, en ekki U238. Svona frá sjónarhóli lögfræðings, sem kann vel að meta fallegar stelpur. Kannski væri betri samlíking að segja, að U235 samsætan sé laus, liðug og til í tuskið. En U238 samsætan hamingjusamlega gift og lítur ekki við nifteindum sem blikka hana.

Til að flækja ekki málið, sleppi ég því að lýsa mismunandi tegundum kjarnakljúfa sem til eru. En til að auka líkur á að nifteindir nái að kljúfa úrankjarnana, er úranið auðgað, eins og fyrr segir. Auðgun úrans felst í því að fjölga U235 samsætunum. Sem fyrr segir er um 0.7% af U235 í úrani, en með auðgunarferlinu eykst þetta hlutfall í allt að 3-5%. Fleiri U235 samsætur auka líkur á árekstrum nifteinda við slíkar samsætur og því verður meira um kjarnaklofnanir.

En hvernig fer þessi auðgun á U235 fram? Sáraeinfalt - og það vita Íranar rétt eins Orkubloggið. Sökum þess að U235 er léttari samsæta en U238, er hægt að aðskilja samsæturnar. Það er gert með sérstakri "skilvindu" (ég hef alla vega ekki betra íslenskt orð yfir þessa tækni). Fyrst er þó úraninu (eða úranoxíði, sbr. lýsing í færslunni hér á undan um úrangrýti) breytt í s.k. úranflúoríð. Þessa lofttegund með úrani, er tiltölulega einfalt að nota til að framleiða auðgað úran. Íranar eru sagðir hafa framleitt 300 tonn af úranflúoríði og eru þar af leiðandi á þröskuldi þess að geta framleitt auðgað úran. Sem er mikilvægt til að geta rekið kjarnorkuver.

En vandamálið er að auðgað úran má einnig nota í kjarnorkusprengju (sprengja með venjulegu úrani myndi aftur á móti aldrei koma af stað þeirri kjarnaklofnun, sem nauðsynleg er). Til að geta smíðað kjarnorkusprengju þarf nokkra tugi kílóa af vel auðguðu úrani. Líklegt er að Íranar þurfi all nokkur ár til að geta náð að auðga svo mikið úran. En spurningin er hvað Bandaríkjastjórn og Ísrael munu bíða lengi...

En til að klára þetta um kjarnorkuframleiðsluna. Þegar hlutfall U235 í úranflúoríðinu er komið yfir 3% er því breytt í úrandíoxíð. Sem er tiltölulega einföld efnafræði. Það efni er eldsneytið sem notað er í kjarnaofninn (eða kjarnakljúfinn). Auðgaða úranið í úrandíoxíðinu klofnar, þegar nifteindir rekast á kjarna þess, og við það losnar gríðarlegur hiti. Um leið losna nifteindir, sem rekast á aðra úrankjarna, sem klofna o.s.frv. Hitinn er notaður til að mynda gufukraft sem knýr túrbínu og framleiðir rafmagn. Nokkuð snjallt ferli.

Því miður er þar með ekki öll sagan sögð. Gæta þarf þess að halda keðjuverkuninni í kjarnakljúfnum innan hóflegra marka - annars getur t.d. myndast óstjórnlegur hiti sem ekki verður við ráðið. En það er önnur saga. Í næstu færslu verður reynt að spá um úran-eftirspurnina eftir nokkur ár. Þar verður að finna sterka peningalykt. Mjög sterka!

Segir Írana ekki ætla að hætta að auðga úran

Úran!

Upp og niður. Þannig gengur það á mörkuðunum. Svona rétt eins og þegar krakkarnir á leikskólanum syngja "inn og útum gluggann...".  En hvernig á að græða almennilega slummu í svona leiðinda árferði? Varla með því að kaupa í Exista.

Auðvitað er þá mest spennandi að halla sér að tvíeykinu góða; svívirðilegum tækifærum og dúndrandi áhættu. Með það í huga gæti Orkubloggið vel hugsað sér að veðja á úran. Þar gæti orðið mikil uppsveifla á næstunni. Hugsanlega. 

Spáum aðeins betur í þetta. Hvað er úran og af hverju eru talsverðar líkur á að það hækki mjög í verði? Í fyrsta lagi er þetta vel kortlagður markaður. Við vitum hversu mörg kjarnorkuverin eru og hversu mörg ný ver er verið að byggja eða á að fara að byggja. Við vitum um allar úrannámur heimsins og nokkurn veginn hversu mikið úran þær framleiða eða geta framleitt. Málið er bara að nenna að safna þessum upplýsingum saman og sjá hver útkoman úr dæminu er. Reyndar er eitt hundfúlt. Þ.e. að geta ekki með góðu móti plöggað sig inn á Netið og hreinlega verslað beint með úranið þar. Það er nefnilega enginn hrávörumarkaður, sem býður upp á viðskipti með úran. Kannski eins gott - við viljum jú ekki að hver sem er geti skroppið útí sjoppu og keypt úran. Úran, Árans, Óróans, Íran!

En auðvitað hefur blessaður kapítalisminn fundið þokkalega lausn á þessu eins og öðru. Maður getur t.d. sett aura í sérstaka sjóði sem taka þátt í úranviðskiptum og þannig notið góðs (eða ills) af verðsveiflum á úrani. Áhugasamir geta t.d. haft samband við Van Eck Associates og fjárfest þar í Market Vectors Nuclear Energy. Ljúflingarnir hjá Van Eck skráðu þennan sjóð í kauphöllinni i New York fyrir um ári síðan og fengu af því tilefni að hringja bjöllunni. Það finnst mér alltaf afskaplega bjánaleg athöfn - lítið skárra en íslenskur ráðherra með skæri einhversstaðar útí móa. Eini sénsinn að lóan bjargi athöfninni með sínu yndislega dirrindí. En þeir hjá Van Eck hafa gaman að þessu bjölluglingri. Myndin er frá því þegar þeir settu sérstakan fjárfestingasjóð á NYSE, sem sérhæfir sig í endurnýjanlegri orku. Þarna má m.a. sjá John Thaine, forsjóra NYSE og Keith Carlson, forstjora Van Eck. Auðvitað allir fjarska glaðir.

Einfalt er að fylgjast með verðbreytingum á úrani. T.d. eru góðar upplýsingar um þetta á heimasíðu UX Consulting (www.uxc.com). Og þannig háttar núna að úranverð hefur undanfarið lækkað mjög. Ástæður þess eru ekki augljósar. Kannski hafa bankar í vandræðum þurft að losa um fé. Þessi mikla verðlækkun á úrani er a.m.k. nokkuð á skjön við vaxandi líkur á mörgum nýjum kjarnorkuverum og þar með meiri eftirspurn eftir úrani.

Grafið að ofan sýnir verðþróunina á úrani u.þ.b. 2 ár aftur í tímann. Do I need to say more? Verðið núna er um 64 USD fyrir pundið (sem jafngildir um 10 þúsund íslenskum krónum fyrir kílóið - er það ekki svipað og nautalundin í Nóatúni - ef maður kippir einu oststykki með?). Þá er átt við verð þegar keypt eru meira en 100.000 pund af úrani til afhendingar innan 3ja mánaða. Verð á úrani miðast stundum við annan afhendingartíma og annað magn, þ.a. ýmis verð eru í gangi hverju sinni. En trendið hefur verið verðlækkun undanfarna mánuði. Verðið hefur þó verið að skríða örlítið upp á við síðustu vikurnar. Þ.e. frá miðjum júní.

En hvað er úran? Eins og menn vita er úran eitt af frumefnunum sem finnst í náttúrunni. Það efni sem hér hefur verið lýst sem úrani, er í reynd s.k. úranoxíð. Stundum líka kallað úrangrjót eða úrangrýti á íslensku, hygg ég. Úr þessu er svo unnið úran, sem notað er í kjarnorkuverum og í kjarnorkusprengjur. "Litli strákurinn" (Little Boy) sem kastað var á Hiroshima var einmitt úransprengja. En á Nagasaki fór plútonsprengjan "Feiti kallinn" (Fat man).

En nú er sólin að brjótast fram úr skýjunum hér í Köben. Best að fara út í Frederiksberg have og skokka nokkra km. Og kíkja á fílana í leiðinni. Þeir eru svo skemmtilega hamingjusamir með nýju aðstöðuna sína í Zoo. Í næstu færslu hyggst Orkubloggið fjalla um nýtingu kjarnorkunnar í orkuiðnaðinum. Og af hverju eftirspurnin eftir úrani kann að aukast mikið á næstu árum.

PS: Ef einhvern vantar góða íbúð til leigu í Kaupmannahöfn næsta vetur, þá ætti viðkomandi endilega að hafa samband:  [e-mail] 

Styrkingar í vikunni