Spákerlingar bankanna

Hlaut að koma að þessu. Nú eru komnar fram vísbendingar um að menn hafi með óeðlilegum hætti haft áhrif á olíuverð, skv. bandarískum reglum sem um þessi viðskipti gilda. Þetta hefur reyndar ekkert með olíuverðshækkanirnar undanfarna mánuði að gera. Né lækkunina í vikunni sem leið. Heldur er verið að skoða nokkur viðskipti frá því í mars 2007.

Rétt eins og Páll Magnússon sagði hér i auglýsingunni um árið, þá hefur Orkubloggið mjög einfaldan smekk. Eða öllu heldur mjög einfalda sýn á markaðina: Að versla á Nymex er engu skárra eða öruggara en að spila rúllettu í Las Vegas. Á báðum stöðum ráða tilviljanir nánast öllu. Á báðum stöðum eru menn, sem reyna að svindla. Og á báðum stöðum er aðalatriðið að vera með kerfi. Og fara eftir kerfinu.

Ef neikvæðar fréttir halda áfram að berast frá bandarísku og evrópsku efnahagslífi, kann að vera hugsanlegt að olían lækki enn frekar í verði. Af því markaðurin er fullur af kjánum, sem taka órökréttar ákvarðanir. Hér til hliðar er ein spáin, frá ónefndum sérvitringi eða sérfræðingi, sem gerir ráð fyrir að senn muni verðið vera á bilinu 107-115 USD tunnan. Spáir sem sagt lækkun. En spáir einnig að eftirspurnin frá Asíu, t.d. Kína og Indlandi, muni koma í veg fyrir enn meiri lækkanir.

Svo gæti dollarinn lækkað - sem myndi þrýsta olíuverðinu aftur upp. Svo er Íransmálið langt frá því að vera úr sögunni. Jamm. Sjáum til hvað gerist.

Eftir áramótin síðustu veðjaði Orkubloggið á að verðið á ólíutunnunni færi í 120 dollara. Það gerðist í maí. Bloggið mun halda sig við þá strategíu og fara alveg útaf markaðnum ef verðið fer undir 120 dollara. Þar til næsta góða kauptækifæri kemur.

Það skemmtilegasta við þetta allt er að það er ekki nokkur einasta sála þarna úti, sem veit hvað næsta vika ber í skauti sér. Olíumarkaðurinn er orðinn svo margslunginn og hefur í reynd meira með sálfræði að gera en raunverulegt framboð eða eftirspurn.

Sama á auðvitað við um flest ef ekki allt annað á fjármálamörkuðunum. Þess vegna er barrrasta ómögulegt að skilja til hvers bankarnir eru að eyða peningum í þessar blessuðu greiningardeildir, eins og þær eru kallaðar. A.m.k. væri nær að hafa þar sálfræðinga fremur en fólk með reiknivélar. Þarna situr fjöldi prýðilega vel gefins fólks og spáir fyrir um verðróun á markaði. Gætu eins verið að dúlla sér uppá Snæfellsjökli og spá hvenær geimskipið lendir. Sem væri sennilega miklu skemmtilegra djobb.

Myndin hér að ofan sýnir auðvitað nýstofnaða orkugreiningardeild Orkubloggsins að störfum. 

 

Sakaðir um markaðsmisnotkun

Verðbólgumarkmiðið er 2,5%

Bara svona rétt til að minna á þetta smáræði. Verðbólgan á Klakanum góða ku nú vera 13,6%. Verðbólgumarkmið Seðlabankans er sagt vera 2,5 %. Það er nefnilega það.

Annars er hálf óhugnarlegt að fylgjast með umræðu um efnahagsmál á Íslandi þessa dagana. Það er eins og enginn hafi minnstu hugmynd um hvernig bregðast eigi við tvíhöfðanum, sem nú herjar á landið. Gengislækkun, sem myndi líklega leysa úr læðingi nýja "franska byltingu" í Evrópu. Og verðbólgu, sem er gjörsamlega úr takti við öll önnur ríki innan EB og EES.

En maður er nú einu sinni Íslendingur og kippir sér þar af leiðandi ekki upp við svona smáræði. Enda alinn upp á hinum ljúfu verðbólgutímum. Þegar maður "græddi" fullt af pening með því að kaupa sér plötuspilara rétt fyrir gengisfellingu. Þá var nú aldeilis gaman að lifa.

Svona var það, svona er það og svona verður það. And I dont wanna change a thing!  F... off Europe. Ísland er auðvitað laaaangbest. Sama hvað hver segir. Þetta er fullkomið líf!

 

 

Ég á reyndar svona jakka, eins og Friðrik Ómar er í. Nema hvað minn er jafnvel enn flottari - því hann er bleikur. Frá hinum gömlu góðu dögum þegar maður las lögfræði í Bretaveldi í upphafi 10. áratugarins.

Held að ég hafi keypt jakkann þann með góðri aðstoð Ásgeirs nokkurs Einarssonar. Sem nú er helsti varðhundur samkeppninnar á Íslandi (aðstoðarforstjóri Samkeppniseftirlitsins). Og svo var farið á dansleik í Camden. Þetta voru skemmtilegir tímar. Verst hvað bresku stelpurnar voru herfilega ófríðar. Ætti kannski að dusta rykið af þeim bleika og máta hann, nú fyrir helgina. Og skreppa á diskó. Meðan "Róm brennur". Eða bráðnar.

Verðbólgan mælist nú 13,6%

Eike Batista

Í dag græddu sumir. Aðrir töpuðu. Eins og gengur á mörkuðunum.

Björgólfur Thor var einn af þeim sem töpuðu í dag. Siðferðislega. Ég held nefnilega að aðeins hafi skafist af aðdáun margra á Bjögga, við að lesa um að hann mæti í snobbboð á Bessastöðum. Með einhverri amerískri kerlingu, sem ætlaði að verða sér útum pening á innherjasvikum. Það er langt fyrir neðan virðingu Bögga að mæta í svoleiðis hóf. Finnst mér.

Hvað um það. Bjöggi er auðvitað einn af áhugaverðustu ungu milljarðamæringum heimsins. Ég verð að viðurkenna það. Þó ég sé auðvitað drullu öfundsjúkur.

Aðeins eldri, en ekki síður áhugaverður billjóner, er Brasilíumaður að nafni Eike Batista. Ekki veit ég hvort þeir Björgólfur Thor þekkjast. En Eike er einn af þeim sem ég hef fylgst með, síðan ég eyddi nokkrum dögum suður í Ríó hér um árið. 

Forbes álítur auðæfi Batista vera um 6,6 milljarða USD. Meðan aðrir skjóta á allt að 17 milljarða dollara. Batista er nokkuð skrautlegur karakter. Og afar metnaðarfullur. Hann segist ætla að gera Brasilíu að númer eitt. Það getur svo sem þýtt margt. En það sem Batista á við, er að Brasilía hafi alla burði til að verða eitt alöflugasta efnahagskerfi heimsins. Sjálfur segist Batista ætla að verða ríkari en Bill Gates. Sem sagt nokkuð yfirlýsingaglaður náungi.

Batista er sagður "self made". Rétt eins og Bjöggi. Auðæfi sín skapaði Batista upphaflega í námubissness, þar sem gull og járn kom aðallega við sögu. Í þá daga var hann einkum þekktur fyrir kvennafar og að keppa í spíttbátasiglingum.

Krúnudjásnið hans hlýtur að teljast vera námufyrirtækið MMX Mineracao, hvar Eike er stjórnarformaður. Það má vel vera að hann sé self made - en óneitanlega fékk hann þó hugsanlega smá forskot. Faðir Eike, Eliezer Batista var nefnilega ráðherra orku- og námumála í Brasilíu og forstjóri hins risastóra brasilíska námufyrirtækis Vale do Rio Doce, sem var einkavætt 1997.

En hvað um það. Eike Batista byggði sem sagt upp sitt eigið námufyrirtæki og var einnig öflugur fjárfestir í vatnsréttindum. En nú er stráksi kominn á kaf í olíuna. Eins og allir alvöru menn. Sjálfur segir Batista, að hann nenni ekki lengur að standa í einhverjum tittlingaskít. Maður þurfi að fara í olíu og gas til að komast í alvöru pening. Þetta er eins talað úr hjarta Orkubloggsins - ég verð nú barrrasta hrærður að heyra svona lagað.

Varla er mánuður síðan Batista halaði inn vel á sjöunda milljarð dollara í stærsta hlutafjárútboði í sögu Brasilíu. Þegar nýja olíufélagið hans, sem nefnist OGX Petroleo e Gas Participacoes,  var skráð á Bovespa. Það var nokkuð vel af sér vikið. Ekki síst þegar haft er i huga, að OGX hefur aldrei dælt upp einum einasta olíudropa.  

Félagið, sem er aðeins tæplega ársgamalt, var stofnað í þeim tilgangi að bjóða í vinnsluleyfi á landgrunninu utan við strönd Brasilíu. Þar keppir OGX auðvitað m.a. við brasilíska risann Petrobras. Þar kepptu einnig frændur okkar í StatoilHydro og Mærsk Oil, en þeim gekk heldur brösulega greyjunum. OGX var hæstbjóðandi í mörg leyfin, þó svo risinn Petrobras fengi enn fleiri. Reyndar ná þessi leyfi til olíuvinnslu á svo svakalegu dýpi að maður fer hálfpartinn hjá sér.

Eins og Orkubloggið hefur áður sagt frá, hefur kreppuskömmin af einhverjum ástæðum sveigt duglega fram hjá Brasilíu. Enda væri ljótt að styggja ofurbomburnar í Ríó. Og nú eru bundnar miklar vonir við olíulindirnar þarna utan við ströndina. Sjá t.d færsluna um strákana í Brasilíu;  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/514678/

Dýpið þarna á olíusvæðinu utan við Rio de Janeiro er um 3.000 m. Og þó svo vísbendingar séu um að þar séu einhverjar mestu olíulindir, sem fundist hafa í heiminum, gæti þurft að bora ansið djúpt til að ná gumsinu upp. Vonandi veit Batista hvað hann er að gera. Spurning hvort maður ætti að fara að undirbúa tilboð í vinnslu á Drekasvæðinu íslenska?

Það er reyndar skammt stórra högga milli hjá Batista þessa dagana. Fyrir um hálfum mánuði réðst löggan inn á heimili og skrifstofur Batista, í leit að einhverju pappírsdóti. Það mál snýst um járnbrautarfyrirtæki, sem Batista á hlut í. Örugglega bara smotterí og einhver misskilningur. Kannski brasilískt Baugsmál?

Reyndar má ég til að nefna, að strákgreyið lenti dáldið illa í einni brasilískri ofurbombunni. Viku áður en hann ætlaði að giftast ástinni sinni, fyrir nokkrum árum, kom karnivaldrottningin og Playboy-módelið Luma de Oliveira til sögunnar. Þau hlupust á brott, giftu sig og eignuðust saman tvo stráka. Áður en ballið endaði. Luma var stöðugt á djamminu og sú hamingja endaði með látum. Það gengur svona. En nú er Eike sem sagt tilbúinn í slaginn á ný - ákveðnari en nokkru sinni.

Einhvern tímann las ég viðtal við Bjögga, þar sem hann var m.a. spurður um fjárfestingastefnu sína. Af hverju hann væri t.d. ekki neitt í smásölunni? Hann svaraði þessu að bragði með því að tæma vasana. Úr veskinu komu kreditkort (bankastarfsemi) og magnyltöflur (lyfjastarfsemi). Og úr brjóstvasanum kom gemsinn (gsm þjónusta). Grunnþarfir nútímamannsins í daglega lífinu. En Orkubloggið hlýtur að spyrja: Þurfti Bjöggi ekki einmitt að fylla á tankinn þegar hann ók burt? Hvar eru orkufjárfestingarnar?

Já - ef Björgólfur Thor bætir orkunni við, þori ég að veðja tuttugu tunnum á að hann komist á topp100 á Forbes innan örfárra ára. Þess má geta að Eike Batista var í 142. sæti á síðasta lista Forbes (í mai s.l.). Bjöggi var þar u.þ.b. í 300. sæti? Ef ég man rétt.

Hækkanir á Wall Street

Olíusinfónían sló feilnótu

Þetta hefur verið skrítin vika. Olíuverðið steinlá. Af engri sýnilegri ástæðu. Annarri en þeirra að það hefur hækkað mikið undanfarið.

Var þetta bólan að springa? Það veit enginn. En allir vita auðvitað að það hlaut að koma að þessari lækkun. Undanfarið hafa ýmsar aðrar hrávörur, sem einnig hækkuðu hratt, nefnilega fallið í verði. Það var því orðið nokkuð augljóst að slatti af fjármagni var byrjað að leka úr hrávörupokanum. Olían hlaut að verða með í því.

Ég er samt undrandi á að þetta hafi gerst akkúrat núna. Líklega enn eitt merkið um að markaðurinn er fullur af kjánum. Sem fyrr. Óttalegir jólasveinar. Það ætti að rassskella þá alla sem einn. Þá, sem nú eru að losa sig við olíu.

Það er mikil kúnst að halda takti. Og feilnóturnar skera í eyrun. Er ekki augljóst að það er enn of snemmt að fara úr olíunni og byrja t.d. aftur að veðja á banka? Auðvitað kemur að því að kaup í bankabréfum á útsölu verða góður kostur. En ekki strax. Svo er líka að styttast í hámark fellibyljatímans. Þegar olíupallarnir á Mexíkóflóa fá skellinn. Maður sleikir út um, við tilhugsunina.

En kannski er olíubólan að springa. Ég held þó að ástæðan fyrir lækkununum undanfarna viku sé önnur. Braskararnir (úps - ég meina fínu vogunarsjóðirnir), sem sjortuðu fjármálageirann og voru long á olíu, lentu barrrrasta í smá veseni. Þurftu líklega að losa sig úr olíustöðunum til að kaupa hlutabréf í þessu bankadrasli. Gengur vonandi fljótt yfir.

Annars hefur þessi strategía braskaranna, að veðja á olíu og gegn bankageiranum, skilað þokkalega góðu. Hefur líklega gefið mönnum u.þ.b. 150% hagnað frá áramótum (hátt í 300% ársávöxtun). Og þó svo við sem enn erum með olíutunnurnar undir koddanum höfum "tapað" slatta síðustu vikuna, verður ástandið að teljast nokkuð gott. Hagnaðurinn er enn svimandi. Þannig að maður sefur bara vel og slefar áfram í koddann. Þó svo mikið vilji auðvitað alltaf meira!

Bensínverð úr takti við heimsmarkaðsverð?

"Orkubloggið spyr…"

Hér kemur þriðja færsla Orkubloggsins í röð, frá Netsteinaldarsambandi. Og þar sem bloggormurinn er undir mikilli tímapressu í dag, er þetta hraðsoðið. En vonandi samt sæmilega hnitmiðað. Horfur eru á að færslur komist í eðlilegra horf annað kvöld.

Annars er afskaplega ljúft að sitja hér störfum hlaðinn á hinni snotru sandströnd Falster, syðst í Danmörku, og rýna suður í átt til Þýskalands. Hér rétt handan við hálsinn er… sæluhús. Nei - reyndar gríðarstórt vindorkuver off-shore. Það er flott.

Í dag ætla ég að nefna heldur dapurlega staðreynd. Það hefur nefnilega komið í ljós að Orkubloggið hefur fallið í sama forarpytt og Morgunblaðið. Hér á ég við sið, sem orðið hefur æ algengari á blogginu. Þann sið að sá sem þetta skrifar komist svo að orði: “Orkubloggið telur…”, “Orkubloggið álítur…”, “Að mati Orkubloggsins…” o.s.frv. 

Málið er að mér hefur alltaf þótt það afspyrnu óviðkunnanlegt og hofmóðugt hjá hinum annars ágætu ritstjórum Morgunblaðsins í gegnum tíðina, að nota einmitt þennan stíl í leiðurum eða Reykjavíkurbréfi: “Morgunblaðið er þeirrar skoðunar…” eða “Morgunblaðið hefur ávallt stutt…” eða “Eins og Morgunblaðið benti á…”.

Auk þess sem mér finnst þetta sumpart hrokafullt orðalag hjá ritstjórum Moggans, er staðreyndin auðvitað sú að Morgunblaðið er ekki einstaklingur og fólkið að baki blaðinu hefur væntanlega sjaldnast alveg sömu skoðun og hinn nafnlausi ritstjóri – hvorki allir starfsmenn né allir hluthafar. Morgunblaðið hefur hvorki eina sameiginlega vísitölurödd né eina sameiginlega skoðun. Því er útí hött að tala um “skoðun Morgunblaðsins”.

Já - þetta er óneitanlega nokkuð sjálfumglatt díki að falla í sjálfur. Sjálfum mér til varnar má þó a.m.k. vera augljóst að “Orkubloggið” er sama og Ketill. Þannig að þetta er líklega sami sjúkdómurinn hjá mér eins og hefur hrjáð borgarstjórann núverandi. Að tala um sig í þriðju persónu.

En ég verð að viðurkenna að nú skil ég loksins vel, þá ritstjóra Moggans, sem beitt hafa þessu stílbragði. Það er nefnilega afskaplega þægilegt að “fela” persónu sína með þessari aðferð. Því miður er það meira að segja svo þægilegt, að allar líkur eru á að ég muni nota umrætt orðalag áfram. Það er a.m.k. mat og álit Orkubloggsins!

Líklega er þetta orðalag reyndar fyrst og fremst vitnisburður um annað hvort merkilegheit eða heigulshátt – nema hvort tveggja sé. Líklega eru hinir tíu fingur að baki “Orkublogginu” bara tákn um hrokafullan heigulshátt. Og hið sama að segja um nafnlaus skrif Morgunblaðsins gegnum tíðina um það hverjar séu skoðanir og álit “Blaðsins”.  

Til allrar hamingju er yfirstjórn Moggans í dag það þroskuð að ég fæ sennilega enga yfirhalningu þrátt fyrir að birta þessa athugasemd mína hér á Moggablogginu. Tímarnir eru breyttir. Frá því þegar ritstjórar Moggans, oft undir nafnleynd, nánast ofsóttu einstaklinga sem þeim var í nöp við.

 

Já - tímarnir breytast. Mikill ávinningur fyrir eigendur, starfsfólk og lesendur Moggans, að fá jafn vandaðan ritstjóra og Ólaf Stephensen. Þar fer prýðilegur maður sem sameinar framsýni og góð þjóðernisleg gildi.

 

En mér finnst engu að síður að leiðararnir, Reykjavíkurbréfið og óhroðinn í Staksteinum Moggans eigi allt að vera undir nafni. Nafnleysið er eitthvað svo hallærislegt – og stundum heigulslegt. Kannski eru reyndar öll þessi skrif í Mogganum nú undir nafni. Ég hef ekki séð blaðið í nokkrar vikur. Enda á enginn heigull heima á Mogganum lengur - er það nokkuð?

Íslenskt orkustefnuleysi

Sökum þess að Orkubloggið er enn statt utan almennilegs netsambands, er pistil dagsins lítt fræðandi og án skýringarmynda. Í staðinn kemur smá hugleiðing um orkunotkun á Íslandi framtíðarinnar. Og vonandi er í lagi að tengja þetta við frétt úr efnahagslífinu.

Eins og allir vita kemur nánast allt rafmagnið á Íslandi frá endurnýjanlegum orkugjöfum – m.ö.o. vatnsorku og jarðvarma. Og mikill hluti húshitunar er jú með hitaveituvatni. Þetta veldur því að flest önnur lönd virðast óttalegir umhverfissóðar í samanburði við Ísland.

Fyrir vikið segja íslensk stjórnvöld að við séum betri en hinir og að við eigum að fá undanþágur frá losunarmarkmiðum. Að það sé í lagi að skíta á hreina stéttina hér heima, af því hinir eru enn að bisast við að þrífa gamla kúkinn af sinni stétt. Eða rökin um að Ísland eigi að bjarga heiminum. Ef ekki verði leyft að drita í garðinn okkar, verði sannkallaður fíladellir settur á erlenda grund. Hydro versus Coal. Og það sé vont fyrir blessaða jörðina. Mér hálfleiðast þessar kjánalegu röksemdir um að stóriðja á Ísland muni bjarga lífríki jarðarinnar.

Hvað um það. Við notum sem sagt endurnýjanlega orku til rafmagnsframleiðslu og húshitunar. Eftir stendur sú orka sem knýr, bíla, skip og flugvélar. Innflutt orka, sem gott væri að losna við að spreða gjaldeyrinum okkar í. Orka sem etv. væri hægt að framleiða innanlands. Með endurnýjanlegum orkugjöfum.

Sennilega er Ísland það land í heiminum sem hvað auðveldast gæti nær alfarið byggt á endurnýjanlegri orku. Að svo stöddu er slíkt varla raunhæft í fluginu. Fiskveiðiflotinn gæti hugsanlega nýtt vetni? En vegna kostnaðar við slíka umbreytingu á flotanum er kannski rétt að bíða aðeins með svoleiðis plön. Kannski væri sniðugast að ganga í EB, selja útlendingunum kvótann og svo setja reglur um bann við veiðum á íslensku hafsvæði nema með endurnýjanlegum orkugjöfum. Láta aðra borga brúsann. Nú er blogginu reyndar ekki alvara – nema hvað það hefur í 15 ár stutt inngöngu í EB.

Stick to the point. Við erum hér að tala um að öll orkunotkun á Íslandi verði frá endurnýjanlegum innlendum orkugjöfum. Flugvélar og skip eru útúr myndinni í bili. En bílaflotinn aftur á móti. Þar eru líklega bestu tækifærin.

Þrír bestu möguleikarnir á nýjum orkugjafa fyrir bíla eru líklega rafmagn, vetni og metanól. Ég er ekki sérstaklega vel upplýstur um hver þessara tæknimöguleika er bestur, hagkvæmastur eða lengst á veg kominn tæknilega. En svo virðist sem hægt gangi að smíða hagkvæma rafbíla. Vetnisverkefnið sem framkvæmt hefur verið hjá strætó í Reykjavík virðist hafa tekist nokkuð vel. Um metanólið er það að segja, að það hefur þann kost að við framleiðsluna er notað koldíoxíð. Við metanólframleiðslu væri t.d. hægt að nýta koldíoxíðlosunina frá stóriðju og þar með minnka heildarlosun Íslands á sk. gróðurhúsalofttegundum. Tvær flugur í einu höggi. Kannski má ímynda sér að smærri bílar gengju fyrir rafmagni, en vetni eða metanól væri notað á hina stærri?

Sama hvaða leið er farin, þá þarf auðvitað innlenda orku til að framleiða viðkomandi orkugjafa. Stóra spurningin er hvort samstæða næðist um að ná í þá orku. Illa gengur að ná sátt um nýjar virkjanir, hvort sem er vatnsafl eða jarðvarmi. Kannski verðum við að bíða uns fyrir liggur hvaða niðurstöður djúpboranir gefa. Kannski yrði sátt um slíka orkuframleiðslu?

Orkublogginu þykir þó sorglegast algert metnaðarleysi stjórnvalda. Í stað þess að liggja alltaf á hnjánum og biðja um undanþágur frá losunarmarkmiðum, væri kannski nær að Össur, Þórunn og félagar í ríkisstjórn landsins, tækju sig til og kæmu fram með alvöru áætlun og framtíðarsýn í íslenskum orkumálum. Og myndu um leið skilja eftir sig jákvæða arfleifð.

Því miður mun það líklega ekki gerast. Margtugginni forgangsröðun virkjanakosta er t.d. enn ólokið. Og verður sennilega orðin úrelt loks þegar loks sér fyrir endann á því verkefni, sem staðið hefur yfir í fjölda ára.

Þess vegna vill Orkubloggið nú skora á orkumálaráðherrann að hætta að eltast við einhver jarðhitaþróunarverkefni í krummaskuðum veraldarinnar. Og þess í stað einbeita sér að því að koma á íslenskri orkustefnu. Orkustefnu sem á að vera grundvöllur framtíðarþróunar og uppbyggingar landsins. Orkustefnu sem stóriðjustefna mun byggjast á. En ekki öfugt og umsnúið, eins og verið hefur hingað til. Já – koma á skynsamlegri og raunhæfri orkustefnu, en um leið metnaðarfullri stefnu.

Og leggja skammtímahagsmunina til hliðar í bili. Þó svo vissulega sé alltaf stutt í næstu kosningar.

PS: Myndinni hér að ofan var bætt inn eftirá. 

 

Þungur róður í efnahagslífinu

Póstmódernísk orkustefna

Er heimurinn gjörbreyttur frá því fyrir nokkrum árum? Kannski - a.m.k. streymir olían nú æ meira frá ríkjunum í vestanverðri Asíu til risans í austri. Risans sem þjáist af nútímasjúkdómnum síþorsta. Olíueftirspurnin frá Kína vex með ógnvekjandi hraða. Meðan síþreyta hrjáir Vestrið.

 

Stórir olíuframleiðendur eins og Kazakstan og Azerbaijan, dæla sífellt meiri olíu í austurátt. Eftir leiðslum sem byggðar eru með kínversku fjármagni.

 

Meðan Bandaríkin og Evrópa voru enn gapandi af undrun yfir skyndilegu hruni Sovétríkjanna, gripu Kínverjar tækifærið. Og sömdu við mörg hin nýfrjálsu ríki um að kaupa af þeim olíuna - og hjálpa þeim að finna ennþá meiri olíu. Á meðan eyddu pólitíkusar í Washington kröftum sínum í að þefa uppi úldið sæði í grænum kjól. Og Evrópumegin fór nánast allt í þrot við að yfirtaka úr sér brætt Austur-Þýskaland.

 

Sumir segja að samdrátturinn núna vestur í Ameríku muni draga úr efnahagsvexti um allan heim. Þess vegna muni verð á olíu brátt lækka. Ef olíueftirspurnin þaðan minnki hljóti spákaupmennirnir að flýja og verðið að lækka hratt.

 

Einnig segja sumir að samdrátturinn þarna fyrir vestan muni valda enn meiri lækkun á hlutabréfum um allan heim. Rökin eru m.a. þau að lönd eins og Kína, Indland og Brasilía séu fyrst og fremst framleiðendur fyrir bandaríska neytendasukkara. Samdráttur í neyslu í Bandaríkjunum hljóti að hafa þau áhrif, að erfiðara verði fyrir fyrirtæki í löndum eins og Kína, Indlandi og Brasilíu að selja vörur sínar og bisnessinn þeirra einfaldlega minnki.

 

Aðrir segja grundvallarbreytingu hafa orðið á efnahagskerfi veraldar á síðustu árum. G8-hópurinn (Bandaríkin, Bretland, Frakkland, Ítalía, Kanada, Japan, Rússland, og Þýskaland) hafi í reynd tapað vægi sínu. Í löndunum, sem stundum eru nefnd G5 (Brasilía, Indland, Kína, Mexíkó og Suður-Afríka), sé komin upp gríðarlega fjölmenn millistétt. Sem með hratt vaxandi neyslu sinni sé fullfær um að tryggja áframhaldandi efnahagsvöxt þessara ríkja. Það skipti litlu fyrir þessi ríki þótt Bandaríkin og Evrópa lendi í lægð.

 

Reyndar er líklegt að aukinn styrkur Kína skipti miklu til að bjarga því sem bjargað verður í Bandaríkjunum. Lengi vel hefur hvað stærsta erlenda fjárfestingin þar fyrir vestan komið frá olíuríkjunum við Persaflóa. Nú eru það líka kínverskir peningar, sem streyma inní Bandaríkin (og fleiri lönd). Það er a.m.k. eins gott fyrir Bandaríkin að Kína dragi ekki snögglega úr fjárfestingum sínum þar. Ekki væri heldur gæfulegt ef kínversk stjórnvöld tækju upp á því að selja slatta af geggjuðum dollaraforða sínum. Þá fyrst myndi dollarinn falla almennilega.

 

Staðan í dag kann að vera orðin sú að efnahagskerfi Asíuveldanna geti staðið sjálfstætt, ef svo má að orði komast. En í þessu felst samt mótsögn. Um leið og efnahagsuppgangurinn í Asíu hefur búið til öflugan neytendamarkað heima fyrir, hafa Asíulöndin fjárfest umtalsvert bæði í Evrópu og Bandaríkjunum. Í reynd hlýtur efnahagslægð á Vesturlöndum líka að hafa neikvæð áhrif í Asíu. Af þrenns konar ásæðum. Í fyrsta lagi minnkar þá útflutningur frá Asíu til Vesturlanda. “Í annan stað”, eins og Jón Baldvin sagði jafnan, verður fjárfesting Vesturlanda í Asíu minni en ella. Og í þriðja lagi minnka umsvif hjá fyrirtækjum á Vesturlöndum, sem eru í eigu Asíufyrirtækja. Afleiðingin ætti að vera sú að samdráttur í Bandaríkjunum breiðist út til Asíu.

 

Í lokin eru það alltaf Arabaríkin sem vinna. Olíuríkin. Heimurinn er svo gjörsamlega háður olíunni. Í huga Orkubloggsins er olían einfaldlega það sem stjórnar veröld okkar. Til að breyta þessu þarf olía að verða minni háttar orkugjafi. Það er væntanlega mikið langtímaverkefni.

 

Hún er þokkalega metnaðarfull, hugmyndin sem Al Gore hefur nú kastað fram. Um að Bandaríkin verði sjálfbær um orku eftir einungis 10 ár! Og ekki bara sjálfbær um orku – heldur að öll orkan komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum. Er kallinn orðinn galinn?

 

Það magnaða er að þessi hugmynd Gore kann að vera tæknilega möguleg. Tæknilega! Ekki endilega fjárhagslega skynsöm og ekki alveg í takt við ofurvald bandaríska olíuiðnaðarins – en kannski tæknilega möguleg. Kannski. Kannski samt ekki

 

Auðvitað er þessi hugmynd gjörsamlega óraunhæf og varla hægt að kalla þetta annað en lýðskrum. Skemmtileg hugmynd engu að síður. En hlýtur að vekja upp mikilvæga spurningu: Er þessi hugmynd kannski afturhvarf frá opnum alþjóðaviðskiptum og til marks um einhvers konar póstmóderníska græna einangrunarstefnu Bandaríkjanna?

 

Hér má lesa um áætlun Gore:  http://www.msnbc.msn.com/id/25718230/

 

PS: Vegna veru Orkubloggsins í dönsku krummaskuði varð smá bið á myndskreytingu með blogginu. Steinaldarnettenging!

Lækkun á Wall Street

Sprenging í kjarnorkuiðnaðinum

Hér kemur síðasti kaflinn í þríleik Orkubloggsins um úranið. Nú verður athyglinni beint að því hvernig kjarnorkuiðnaðurinn muni þróast á næstu árum. Sennilega verður kjarnorkuáætlun Írana stöðvuð með hervaldi. Takist þeim að svara með því að loka Hormuz-sundi verður sprenging í olíuverði. Tímabundið. Líklega myndi mesta verðhækkunin verða rétt áður eða í þann mynd sem atburðirnir brystu á. Og olíuverðið svo lækka snögglega á ný - en samt etv. haldast nokkuð hátt. "Buy on the rumour and sell on the fact" eru a.m.k. góð og gömul sannindi.

Það mun enn frekar hvetja Vesturlönd til að auka fjárfestingar í nýjum kjarnorkuverum. En satt að segja þarf enga árás á Íran til þess. Nánast daglega aukast líkur á því að ný og enn fleiri kjarnorkuver verði byggð í Bandaríkjunum og í Kína og á Indlandi. Og í S-Kóreu. O.s.frv!

Á þessu andartaki er verið að byggja sex ný kjarnorkuver í Kína. Kínverjar voru seinir til að byggja kjarnorkuver. Byrjuðu ekki fyrr en um miðjan 9. áratuginn. Og fyrstu verin voru loks tilbúin eftir 1990; fyrst Qinshan-verið í Zhejiang-héraðinu í lok árs 1991 og svo tvö kjarnorkuver við Daya-flóann í SA-Kína 1993 og 1994. En síðan þá hafa hlutirnir gerst hratt. Og kunna að verða enn hraðari.

Já - í Kína eru nú 11 kjarnorkuver starfandi sem framleiða skitin 9.000 MW. Sem jafngildir rúmlega 1% af rafmagnsframleiðslunni í Kína í dag (er nú alls um 700 þúsund MW og eykst hratt). Sem fyrr segir eru Kínverjar að byggja 6 ný ver (athugið að heildartalan á kortinu hér til hliðar er nokkru hærri, því hún nær til Kína og Taiwan samtals). Þar að auki eru um 50 önnur kjarnorkuver a teikniborði Kínverjanna! Af þessum verum á um helmingurinn að vera risin árið 2020.

Og Kínverjar eru á fullu að fylgja eftir þessari stefnu sinni. Ekki er langt síðan kínversk stjórnvöld gerðu langtíma samninga við bæði Ástralíu og Níger um kaup á úrani. Þeir samningar áttu tvímælalaust stóran þátt í því að úranverðið rauk upp um mitt ár 2007. Og fór í um 135 USD pundið. Síðan þá hefur verðið lækkað aftur. Um 50%! Og það þrátt fyrir gengislækkun bandaríkjadals. Það er mikil lækkun. Til að fræðast um verðmyndun og kaup á úrani, bendi ég á færsluna "Úran" hér þarnæst á undan þessari hér.

Kjarnorkuáætlun Kínverja fram til ársins 2020 var birt 2006. Þar er stefnt að því að 2020 verði framleidd 40.000 MW með kjarnorku. Þá var framleiðslan rétt um 7.000 MW og er í dag um 9.000 MW. Vegna stóraukinnar orkunotkunar í Kína er gert ráð fyrir, í umræddri áætlun frá 2006, að þessi 40.000 MW verði aðeins 4% rafmagnsframleiðslunnar í Kína 2020. Til samanburðar framleiða Bandaríkin nú 100.000 MW með kjarnorku, sem eru 20% rafmagnsins þar í landi. Kínverska kjarnorkuáætlunin er byrjunin á sannkallaðri sprengingu í kjarnorkunni.

Reyndar eru Kínverjar nú að hækka takmark sitt enn meira. Í mars s.l. hækkuðu þeir nefnilega kjarnorkumarkmið sitt úr 4% í 5% af rafmagnsframleiðslu, m.v. árið 2020. Og það þýðir 60.000 MW - því markmið um heildar rafmagnsframleiðslu hefur einnig hækkað. Til að takmarkið náist þarf að meðaltali að bæta við kjarnorkuverum á hverju ári, sem framleiða rúm 5.000 MW. Já - það er allt stór i Kína. Minna má á að Þriggja gljúfra orkuverið á fullreist að framleiða yfir 20.000 MW. Best gæti ég trúað að Kínverjum þyki 60.000 MW frá kjarnorku fljótlega full lítið. Og að enn fleiri ver verði smíðuð. Minni aftur á að bandarísku kjarnorkuverin hafa 100.000 MW framleiðslugetu. Og þau eru öll meira en 30 ára gömul.

Svo virðist sem þessi nýlega ákvörðun Kínverja um að hraða enn frekar uppbyggingu kjarnorkuiðnaðarins, sé enn ekki farin að endurspeglast í verði á úrani. Kannski trúa menn þessu hreinlega ekki - þetta eru of stórar tölur til að geta gleypt þær. En Orkubloggið skilur þetta alveg prýðilega. Enda lærði ég að telja upp að skrilljón-gilljónir, bara 6 ára gamall.

Menn gera ekki aðeins ráð fyrir mikilli fjárfestingi Kínverja í nýjum kjarnorkuverum. Það er einnig búist við því að þeir setji óhemjufé í erlendan kjarnorkuiðnað. Önnur Asíuríki sem treysta mjög á kjarnorkuna, hafa af þessu talsverðar áhyggjur. T.d. Japan og S-Kórea. Þetta er t.d. ein helsta ástæða þess að japanska fyrirtækið Toshiba keypti bandaríska kjarnorkurisann Westinghouse Electric árið 2006. Og síðan þá hefur WE keypt nokkur kjarnorkuver víða um heim. Menn vita sem er, að það verður mikil barátta um úranið og nauðsynlegt að tryggja sér sterka stöðu á kjarnorkumarkaðnum.

En af hverju eru Kínverjar svo stórtækir í kjarnorkunni? Og eru áætlanir þeirra kannski bara blautir draumar? Ég held ekki. Minnumst þess að í dag framleiðir kjarnorkan 17% af allri raforku í heiminum. Sambærileg tala er 20% í Bandaríkjunum og a.m.k. níu ríki framleiða meira en 40% rafmagnsnotkunar sinnar með kjarnorku. Kína aftur á móti framleiðir nú einungis innan við 2% rafmagnsins með kjarnorku, eins og áður var nefnt. Þessu ætla Kínverjar að breyta.

Og umhverfismálin standa ekki í Kínverjum. Þeir eru reyndar með skýra stefnu í úrgangsmálum vegna kjarnorkunnar. Til stendur að nota hálfan milljarð dollara til að útbúa geymslu fyrir kínverska kjarnorkuúrganginn í fjalllendi á strjálbýlu svæði langt inní Mið-Asíu. Þetta er svona svipuð áætlun og Bandaríkjastjórn hefur haft uppi um að grafa kjarnorkuúrgang í Yukka-fjöllum í Nevada. Munurinn er bara sá að þarna fyrir vestan varð allt vitlaust út af þessu plani og óvíst að það nái fram að ganga. Hlutirnir eru aðeins öðruvísi austur í Kína. Þar er bara ákvörðun tekin og svo gengið í verkið. Ekkert lýðræðiskjaftæði. Minnir mig á það þegar Kátir piltar sungu "Ég vil fá'ana strax og ekkert ástarkjaftæði eða rómantík hér". Ég er reyndar ekki þessi röff týpa, þannig að kínverska leiðin er ekki alveg mín.

En það eru fleiri ríki en Kína með kjarnorkuver í pípunum. Sérstaklega er vert að hafa í huga annað "smáríki". Indland er t.d. líka með stör plön um ný kjarnorkuver. Indverjar hafa langa kjarnorkusögu og mikla þekkingu, enda opnuðu þeir fyrsta kjarnorkuverið sitt 1969. Á Indlandi eru nú 17 kjarnorkuver, sem líklega framleiða um 4-5.000 MW, og önnur 8 í byggingu sem munu hugsanlega allt að tvöfalda framleiðslugetuna.

Rafmagnsframleiðsla frá kjarnorkuverum á Indlandi er einungis u.þ.b. 3% af heildinni. Stefna indverskra stjórnvalda er að þetta hlutfall verði 25% árið 2050 - og jafnvel fyrr. Það mun kalla á mikla uppbyggingu í kjarnorkuiðnaði Indverja. Og af því Indverjar eru mjög háðir innflutningi á úrani, hafa þeir lagt mikla áherslu á að þróa kjarnorkutækni sem mun byggja á öðrum kjarnakleyfum frumefnum.

Ekkert virðist geta komið í veg fyrir að mega sprenging verði í eftirspurn eftir úrani. Þó er hugsanlegt að tækniframfarir leiði til þess að menn fari að nýta önnur efni í kjarnorkuiðnaðinum. Þar er einkum litið til þóríums. Ef og þegar af því verður, kann kjarnorkan að verða mun umhverfisvænni orkugjafi en er í dag. Þetta er samt enn framtíðarmúsík. Annars er vert að hafa í huga að það mun finnast heilmikið þóríum í Noregi. Ætli það verði ekki gull Norðmanna um það leyti sem þeir dæla upp síðustu olíudropunum? Það væri a.m.k. alveg dæmigert fyrir lukku Norðmanna.

Annar fundur í ágúst

Framhaldssagan um kjarnorkuna

Í morgin fleygði ég hér inn færslu um úran. Og lofaði framhaldi um hvernig úran er notað í kjarnorkuverum. Moggamenn hljóta að hafa rekið augun í færsluna. A.m.k. kom þessi frétt um úranvinnslu Írana eins og skv. pöntun. Til að tengja færsluna við. Takk fyrir það. Sannleikurinn er auðvitað annar; Orkubloggið er bara svo gjörsamlega meðvitað um hvar hjartað slær og tækifærin liggja. Right?

Í dag framleiða um 440 kjarnorkuver í 31 landi rúmlega 17% af öllu rafmagni í heiminum.  Bandaríkin eru stórtækust í þessum hluta orkuiðnaðarins, með um 100 þúsund MW framleiðslugetu frá kjarnorku (20% rafmagnsnotkunarinnar). En langhæsta hlutfall rafmagnsframleiðslu með kjarnorku er í Frakklandi (80%) og Litháen (70%).

Athugið að hlutfallstölurnar á myndinni eru heldur lægri, enda frá 2005. Af Norðurlöndunum eru það Svíþjóð og Finnland sem framleiða rafmagn með kjarnorku. Þó svo mikil umræða sé um að loka kjarnorkuverum, sérstaklega í Svíþjóð, er ekki ólíklegt að bæði þessi lönd muni veðja enn frekar á kjarnorkuna. Þau hafa fáa aðra góða kosti í orkumálum. Í Finnlandi er einmitt verið að smíða stærsta kjarnorkuver í heimi þessa dagana (þ.e. stærsta kjarnakljúf sem nú er í smíðum). Það rís á eyjunni Olkiluoto við suðvesturhorn landsins og á að vera tilbúið 2011. Verið mun framleiða 1.600-1.700 MW. Það eru vel rúmar tvær Kárahnjúkavirkjanir.

Hér til hliðar er mynd af því hvernig verið í Olkiluoto mun líta út. Finnar fengu fyrsta kjarnorkuverið sitt snemma á 8. áratugnum. Sennilega er Finnland eina ríkið í Evrópu þar sem þokkaleg sátt er um að rafmagnið skuli koma frá kjarnorku. Enda myndi annað þýða gífurleg útgjöld vegna innfluttrar orku eða kola.

 

Í Bandaríkjunum er nú mikið talað um að koma upp nýjum kjarnorkuverum. Þrátt fyrir að orkulöggjöfin þar fyrir vestan sé afar hliðholl kjarnorkuiðnaðinum, gengur "endurreisn" kjarnorkunnar þar þó hægt. Eins og myndin hér til hliðar sýnir vel, hefur dregið mjög úr byggingu nýrra kjarnorkuvera síðustu 20 árin. Ástæður þess eru einkum þrjár; lágt olíuverð lengst af, slysið á Þriggja mílna eyju (og slysið í Chernobyl) og einfaldlega andstaða við kjarnorkuver sem var sterk á tímum vígbúnaðakapphlaupsins. Í Bandaríkjunum hefur ekki verið reist nýtt kjarnorkuver í þrjá áratugi!

Í síðustu færslu Orkubloggsins var fjallað um úrangrýti. Bandaríkin nota nú u.þ.b. 24 þúsund tonn af úrangrýti árlega og þar af er um 90% innflutt. Ef áætlanir um stækkun bandaríska kjarnorkuiðnaðarins ganga eftir þýðir það einfallega aukna heimseftirspurn eftir úrani. Á sama tíma eru Kínverjar með stórtækar áætlanir um byggingu kjarnorkuvera.

Úran - þetta makalausa frumefni - er að finna nánast út um allt. Úran er t.d.talið vera 40 sinnum algengara frumefni en silfur og 500 sinnum algengara en gull. En er fremur óvíða í vinnanlegu magni.

Stærstu framleiðendur úrangrýtis eru Ástralía, Kanada og Kazakhstan með samtals um 50% allrar framleiðslunnar. Hvað bestu úrannámurnar er að finna í Kanada. Nánast allt úranið kemur frá um tug landa og meðal annarra framleiðenda má t.d. nefna Rússland, Namibíu, Níger og Uzbekistan.

Til að unnt sé að nota úranið til rafmagnsframleiðslu í kjarnorkuverum, þarf að auðga það. Kannski rétt að útskýra þetta stuttlega - frá sjónarhóli leikmanns í fræðunum sem er aðeins farinn að ryðga í eðlis- og efnafræðinni. Þótt þau hafi, ásamt stærðfræðinni, verið uppáhaldsfögin mín í MH hér í Den. En síðan eru liðin rúm 20 ár. Til allrar hamingju hef ég alltaf haft afskaplega gott minni. Í alvöru. Sem er að sumu leyti galli - því ég er nokkuð langrækinn. Rétt eins og Dabbi. Oddsson. 

Í úrangrýtinu er ekki allt úranið alveg eins. Heldur samanstendur það af tveimur mismunandi samsætum. Annars vegar er  U235 (einungis ca. 0,7%) og hins vegar U238 (99,3%). Munurinn á þessum samsætum er eftirfarandi. U238 hefur 92 róteindir í kjarnanum og 146 nifteindir. U235, sem miklu minna er af, hefur einnig 92 róteindir en aftur á móti einungis 143 nifteindir. Það er í sjálfu sér enginn munur á kúk og skít - m.ö.o. er þetta sama frumefnið og að mestu með sömu eiginleika. En samt er stór munur á - það eru nefnilega miklu meiri líkur á því að U235 (sjaldæfa samsætan) klofni. Og það er einmitt kjarnaklofnunin sem skapar hina gríðarlegu orku - kjarnorkuna - sem veldur miklum hita og er nýtt til að framleiða rafmagn.

Klofnunin verður þegar einmana nifteind rekst á kjarna U235 samsætunnar. Og þegar klofnunin skeður losna yfirleitt nokkrar nifteindir, sem svo rekast á kjarna annarra U235 samsæta og valda fleiri kjarnaklofnunum og keðjuverkun myndast. Rekist nifteind á hina samsætuna, þ.e. U238 sem er jú langmest af, gerist hins vegar sjaldan nokkur skapaðan hlutur. Sem sagt er U235 beib, en ekki U238. Svona frá sjónarhóli lögfræðings, sem kann vel að meta fallegar stelpur. Kannski væri betri samlíking að segja, að U235 samsætan sé laus, liðug og til í tuskið. En U238 samsætan hamingjusamlega gift og lítur ekki við nifteindum sem blikka hana.

Til að flækja ekki málið, sleppi ég því að lýsa mismunandi tegundum kjarnakljúfa sem til eru. En til að auka líkur á að nifteindir nái að kljúfa úrankjarnana, er úranið auðgað, eins og fyrr segir. Auðgun úrans felst í því að fjölga U235 samsætunum. Sem fyrr segir er um 0.7% af U235 í úrani, en með auðgunarferlinu eykst þetta hlutfall í allt að 3-5%. Fleiri U235 samsætur auka líkur á árekstrum nifteinda við slíkar samsætur og því verður meira um kjarnaklofnanir.

En hvernig fer þessi auðgun á U235 fram? Sáraeinfalt - og það vita Íranar rétt eins Orkubloggið. Sökum þess að U235 er léttari samsæta en U238, er hægt að aðskilja samsæturnar. Það er gert með sérstakri "skilvindu" (ég hef alla vega ekki betra íslenskt orð yfir þessa tækni). Fyrst er þó úraninu (eða úranoxíði, sbr. lýsing í færslunni hér á undan um úrangrýti) breytt í s.k. úranflúoríð. Þessa lofttegund með úrani, er tiltölulega einfalt að nota til að framleiða auðgað úran. Íranar eru sagðir hafa framleitt 300 tonn af úranflúoríði og eru þar af leiðandi á þröskuldi þess að geta framleitt auðgað úran. Sem er mikilvægt til að geta rekið kjarnorkuver.

En vandamálið er að auðgað úran má einnig nota í kjarnorkusprengju (sprengja með venjulegu úrani myndi aftur á móti aldrei koma af stað þeirri kjarnaklofnun, sem nauðsynleg er). Til að geta smíðað kjarnorkusprengju þarf nokkra tugi kílóa af vel auðguðu úrani. Líklegt er að Íranar þurfi all nokkur ár til að geta náð að auðga svo mikið úran. En spurningin er hvað Bandaríkjastjórn og Ísrael munu bíða lengi...

En til að klára þetta um kjarnorkuframleiðsluna. Þegar hlutfall U235 í úranflúoríðinu er komið yfir 3% er því breytt í úrandíoxíð. Sem er tiltölulega einföld efnafræði. Það efni er eldsneytið sem notað er í kjarnaofninn (eða kjarnakljúfinn). Auðgaða úranið í úrandíoxíðinu klofnar, þegar nifteindir rekast á kjarna þess, og við það losnar gríðarlegur hiti. Um leið losna nifteindir, sem rekast á aðra úrankjarna, sem klofna o.s.frv. Hitinn er notaður til að mynda gufukraft sem knýr túrbínu og framleiðir rafmagn. Nokkuð snjallt ferli.

Því miður er þar með ekki öll sagan sögð. Gæta þarf þess að halda keðjuverkuninni í kjarnakljúfnum innan hóflegra marka - annars getur t.d. myndast óstjórnlegur hiti sem ekki verður við ráðið. En það er önnur saga. Í næstu færslu verður reynt að spá um úran-eftirspurnina eftir nokkur ár. Þar verður að finna sterka peningalykt. Mjög sterka!

Segir Írana ekki ætla að hætta að auðga úran

Úran!

Upp og niður. Þannig gengur það á mörkuðunum. Svona rétt eins og þegar krakkarnir á leikskólanum syngja "inn og útum gluggann...".  En hvernig á að græða almennilega slummu í svona leiðinda árferði? Varla með því að kaupa í Exista.

Auðvitað er þá mest spennandi að halla sér að tvíeykinu góða; svívirðilegum tækifærum og dúndrandi áhættu. Með það í huga gæti Orkubloggið vel hugsað sér að veðja á úran. Þar gæti orðið mikil uppsveifla á næstunni. Hugsanlega. 

Spáum aðeins betur í þetta. Hvað er úran og af hverju eru talsverðar líkur á að það hækki mjög í verði? Í fyrsta lagi er þetta vel kortlagður markaður. Við vitum hversu mörg kjarnorkuverin eru og hversu mörg ný ver er verið að byggja eða á að fara að byggja. Við vitum um allar úrannámur heimsins og nokkurn veginn hversu mikið úran þær framleiða eða geta framleitt. Málið er bara að nenna að safna þessum upplýsingum saman og sjá hver útkoman úr dæminu er. Reyndar er eitt hundfúlt. Þ.e. að geta ekki með góðu móti plöggað sig inn á Netið og hreinlega verslað beint með úranið þar. Það er nefnilega enginn hrávörumarkaður, sem býður upp á viðskipti með úran. Kannski eins gott - við viljum jú ekki að hver sem er geti skroppið útí sjoppu og keypt úran. Úran, Árans, Óróans, Íran!

En auðvitað hefur blessaður kapítalisminn fundið þokkalega lausn á þessu eins og öðru. Maður getur t.d. sett aura í sérstaka sjóði sem taka þátt í úranviðskiptum og þannig notið góðs (eða ills) af verðsveiflum á úrani. Áhugasamir geta t.d. haft samband við Van Eck Associates og fjárfest þar í Market Vectors Nuclear Energy. Ljúflingarnir hjá Van Eck skráðu þennan sjóð í kauphöllinni i New York fyrir um ári síðan og fengu af því tilefni að hringja bjöllunni. Það finnst mér alltaf afskaplega bjánaleg athöfn - lítið skárra en íslenskur ráðherra með skæri einhversstaðar útí móa. Eini sénsinn að lóan bjargi athöfninni með sínu yndislega dirrindí. En þeir hjá Van Eck hafa gaman að þessu bjölluglingri. Myndin er frá því þegar þeir settu sérstakan fjárfestingasjóð á NYSE, sem sérhæfir sig í endurnýjanlegri orku. Þarna má m.a. sjá John Thaine, forsjóra NYSE og Keith Carlson, forstjora Van Eck. Auðvitað allir fjarska glaðir.

Einfalt er að fylgjast með verðbreytingum á úrani. T.d. eru góðar upplýsingar um þetta á heimasíðu UX Consulting (www.uxc.com). Og þannig háttar núna að úranverð hefur undanfarið lækkað mjög. Ástæður þess eru ekki augljósar. Kannski hafa bankar í vandræðum þurft að losa um fé. Þessi mikla verðlækkun á úrani er a.m.k. nokkuð á skjön við vaxandi líkur á mörgum nýjum kjarnorkuverum og þar með meiri eftirspurn eftir úrani.

Grafið að ofan sýnir verðþróunina á úrani u.þ.b. 2 ár aftur í tímann. Do I need to say more? Verðið núna er um 64 USD fyrir pundið (sem jafngildir um 10 þúsund íslenskum krónum fyrir kílóið - er það ekki svipað og nautalundin í Nóatúni - ef maður kippir einu oststykki með?). Þá er átt við verð þegar keypt eru meira en 100.000 pund af úrani til afhendingar innan 3ja mánaða. Verð á úrani miðast stundum við annan afhendingartíma og annað magn, þ.a. ýmis verð eru í gangi hverju sinni. En trendið hefur verið verðlækkun undanfarna mánuði. Verðið hefur þó verið að skríða örlítið upp á við síðustu vikurnar. Þ.e. frá miðjum júní.

En hvað er úran? Eins og menn vita er úran eitt af frumefnunum sem finnst í náttúrunni. Það efni sem hér hefur verið lýst sem úrani, er í reynd s.k. úranoxíð. Stundum líka kallað úrangrjót eða úrangrýti á íslensku, hygg ég. Úr þessu er svo unnið úran, sem notað er í kjarnorkuverum og í kjarnorkusprengjur. "Litli strákurinn" (Little Boy) sem kastað var á Hiroshima var einmitt úransprengja. En á Nagasaki fór plútonsprengjan "Feiti kallinn" (Fat man).

En nú er sólin að brjótast fram úr skýjunum hér í Köben. Best að fara út í Frederiksberg have og skokka nokkra km. Og kíkja á fílana í leiðinni. Þeir eru svo skemmtilega hamingjusamir með nýju aðstöðuna sína í Zoo. Í næstu færslu hyggst Orkubloggið fjalla um nýtingu kjarnorkunnar í orkuiðnaðinum. Og af hverju eftirspurnin eftir úrani kann að aukast mikið á næstu árum.

PS: Ef einhvern vantar góða íbúð til leigu í Kaupmannahöfn næsta vetur, þá ætti viðkomandi endilega að hafa samband:  [e-mail] 

Styrkingar í vikunni

Fagmennska í stjórnarráðið

Tryggvi Þór Herbertsson hefur verið ráðinn sem efnahagsráðgjafi forsætisráðherra. Tryggvi Þór var sem ferskur vindur í Háskólasamfélaginu á sínum tíma. Hann kunni sitt fag alltaf ákaflega vel, þótti mér. En virtist þó stundum nokkuð einstrengingslegur. Það getur verið vafasamt í hagfræði - þar eru engin "rétt" vísindi og mikilvægt að menn séu viðsýnir. Vonandi kemur Tryggvi Þór auga á skynsamlegar leiðir. Traustur maður. Fannst samt reyndar alltaf hálf kjánaleg myndin af forsvarsmönnum Askar Capital með hönd á pung. Eru þetta menn sem láta hendur standa frammúr ermum - láta verkin tala?

Annars fer manni að verða um og ó að heyra allar martraðarsögurnar af Klakanum. Svo sem þá um hvernig Glitnir á u.þ.b. að vera að fara á hausinn og Landsbankinn muni yfirtaka bankann. Skv. fyrirframgefnu leynisamþykki Fjármálaeftirlitsins. Kjaftasögurnar grassera svo sannarlega þessa dagana.

Íslenska fjármálaumræðan er reyndar smá þreytandi. Hvernig væri að viðurkenna að Kárahnjúkaframkvæmdirnar voru vitlaust tímasettar, einkavæðing bankanna alltof hröð og eftirlit hins opinbera með fjármálamarkaðnum gjörsamlega í molum. Fyrir vikið misstu stjórnvöld öll tök á efnahagslífinu. Í staðinn þarf maður endalaust að hlusta á þessa afspyrnu aulalegu samlíkingu um að partýið hafi verið mikið og fjörugt. Og þá hljóti að koma timburmenn. Sic.

Best að tala um eitthvað skemmtilegra og meira upplífgandi. T.d. það hvernig olíuþorsti Bandaríkjanna er að senda landið á allsherjar efnahagslegt afvötnunarhæli. Þeir eru reyndar alltaf sætir saman, þar sem þeir leiðast um grænar grundir eða gula sanda, þeir félagarnir Bush og Abdullah bin Abdul Aziz Al Saud, konungur Sádanna. Hvort sem er á teikningum eða á ljósmyndum.

Ég veit. Auðvitað eru þetta bara fordómar sem hér örlar á hjá Orkublogginu. Það er að sjálfsögðu ekkert að því að tveir karlmenn leiðist. Bara góður siður þarna í eyðimörkinni. Og líklega myndi mannlífið allt strax verða miklu betra hér í norðrinu ef við tækum þetta upp. Kannski hefðu þeir Davíð og Halldór átt að leiðast stundum. Þá hefði þetta allt etv. endað betur.

En ég myndi nú samt frekar vilja leiða einhvern aðeins huggulegri en Abdúlla. Eða Bush. Eins og t.d.... George Clooney?  Veit samt ekki. Best að sofa á þessu í nótt.

Nauðsynlegt að ná niður verðbólgu

Hið góða

Kannski er maður farinn að verða soldið meyr. Eða jafnvel væminn. En í tilefni af níræðisafmæli Nelson Mandela langar mig að nefna, að fyrir nokkrum árum las ég ævisögu Mandela. Sem kom út ekki löngu eftir að honum var sleppt úr fangelsinu á Robben-eyju. Það þótti mér frábær bók. Held að þeir séu fáir meðal okkar, sem búa yfir þvílíkum óhemju viljastyrk og þrautseigju, eins og Mandela. Hin hversdagslegu vandamál velferðarþjóðarinnar verða óneitanlega hlægileg, í samanburði við lífið og dauðann í Suður-Afríku undir Apartheid. Nelson Mandela er nánast táknmynd fyrir hið góða í mannkyninu. Og á það fyllilega skilið.

Það er einn af mestu kostunum við Ísland hversu lítið er um ofstæki á Klakanum góða. Ef við t.d. lítum á stjórnmálin og pólitíkusana, þá er enginn öfgaflokkur á Alþingi. Þetta er mjög óvenjulegt - víðast í nágrannalöndunum vaða ofstækismenn uppi í stjórnmálunum.

Og ég hygg að nánast allir þingmenn okkar séu alveg prýðilegt fólk. Ég er reyndar líklega það, sem kallað er pólitískt viðriðni. Held ég geti fundið bæði fólk og skoðanir í öllum flokkum heima, sem mér líkar vel við. Þó mér líki auðvitað betur við suma en aðra.  

Ef við t.d. lítum til þingmannanna held ég að mér sé hlýjast til Árna Páls. Ég veit um marga sem eru á allt annarri skoðun um þann ágæta pilt. En trúið mér - þarna fer maður sem vill vel og á vonandi eftir að dvelja dágóða stund í pólítík.

Og þó svo ég gæti nefnt marga fleiri góða Alþingismenn, ætla ég að sleppa því. Í þetta sinn. Og þó - auðvitað er eðlilegt að nefna a.m.k. einn af ráðherrunum. Og kannski líka þingmann úr stjórnarandstöðunni.

Fyrst skal þó viðurkennt að það er kannski engum greiði gerður að vera hrósað, um leið og Nelson Mandela. Þar er á ferðinni svo einstakur maður að aðrir blikna og nánast kjánalegt að vera nefndur í sama mund. En við búum nú einu sinni í mjög svo ólíku þjóðfélagi - og erum þar af leiðandi á nokkuð öðrum nótum í okkar stjórnmálabaráttu.  

Sá ráðherra sem ég vil nefna er Þorgerður Katrín. Hún hefur alltaf verkað vel á mig - alveg síðan ég kynntist henni fyrst í lagadeildinni. Heilsteypt og sjálfri sér samkvæm. Sjálfstæðisflokkurinn myndi leika góðan leik með því að gera hana að formanni. Jafnvel fyrr en seinna.

Ég vildi reyndar óska að Þorgerður Katrín tæki sig til og reyndi að afnema þá leiðinda venju að ráðherrar séu úti um allar trissur að klippa á borða og opna fundi. Ég hreinlega skil ekki þennan þreytandi ósið að alltaf þurfi að hafa ráðherra við slíkar uppákomur. Einstaklega kjánalegt.

Annað sem líka má nefna; fyrir þingræðið væri æskilegt að ráðherrar sætu ekki á Alþingi. Það þarf að styrkja þrískiptingu valdsins á Íslandi. Hygg að þetta sé mesti gallinn á íslenskri stjórnskipan og í reynd einhver leiðinda arfleifð frá konungdæminu. Þegar lagasetning og framkvæmdavald var á sömu hendi. Svo er auðvitað alger skandall að nú, árið 2008, sé það einhver ráðherra útí bæ sem skipar í öll dómaraembætti landsins. Stundum botnar maður ekkert í lýðræðishugsun Landans. Ef einhver ráðherra á að skipa dómara í Hæstarétt væri a.m.k. lágmark að meirihluti Alþingis þyrfti að samþykkja skipunina. Finnst mér. Og maður á að segja einsog manni finnst! Eins og strákurinn sagði í Cheerios auglýsingunni hérna um árið.

Stjórnarandstaðan býr líka yfir mörgum frábærum manneskjum. Þar held ég hvað mest upp á unga konu; Katrínu Jakobsdóttur. Þó ekki væri nema bara fyrir það eitt hversu laus hún er við að setja sig í stellingar. Sumir eru alltaf að "vera eins og á að vera" eða "tala eins og pólitíkusar eiga að tala". Þá fer ég að gubba. En Katrín er algerlega hún sjálf, ákaflega eðlileg, einlæg og trúverðug.

Já - með þetta fólk á þingi held ég að við eigum prýðilega bjarta framtíð.

Fagnar afmæli með fjölskyldunni

Las Vegas og Húgo

Ég held ég hafi í fyrsta sinn keypt hlutabréf um miðjan 10. áratuginn. Það var líklega í íslenska hlutabréfasjóðnum, sem nefndist Auðlind. Þeim bréfum var síðar skipt út þegar Auðlind sameinaðist Kaupþingi, sem svo varð KB Banki og svo aftur Kaupþing.

Ég seldi öll bréfin mín í Kaupþingi nokkru áður en fjármálakreppan reið yfir. Vegna þess að ég taldi gengið vera orðið óeðlilega hátt. Fyrst á eftir var súrt að sjá gengi bréfanna halda áfram að hækka. En svo kom hrunið. Og þá þykist maður geta sagt "Vissiða!". Svo keypti ég ekki í Oz. Og ekki í Decode. Vissiða nefnilega!

En auðvitað er þetta bara gambling. Engu skárra en í Vegas. Það er vandlifað. Hef aðeins eina reglu í fjárfestingum. Aldrei að kaupa hlutabréf, né fjárfesta persónulega í í futures, með meira lánsfé en nemur 25%. Fyrir utan hina regluna mína. Kaupa þegar verðið er í botni. Og selja þegar það er í toppi.

He, he. Þetta síðastnefnda er auðvitað bara bull. Því enginn veit jú hvenær verð er í toppi eða botni. Þess vegna verður maður að koma sér upp eilítið meira vitrænni strategíu. Þá er annað hvort að elta Buffet eða að sýna örlítið meira sjálfstæði og veðja á hvaða markaðir standa frammi fyrir uppsveiflu. Nú er hálft ár síðan ég veðjaði á skammtímauppsveiflu á olíumörkuðum og langtímauppsveiflu hjá fyrirtækjum í endurnýjanlegri orku. Fyrri sveiflan gekk heldur betur eftir. Enn er of snemmt að segja til um hvernig fer með síðari sveifluna. En það er a.m.k. góðs viti, þegar maður eins og Ólafur Jóhann setur pening í fyrirtæki eins og Geysi Green Energy. Svo er auðvitað spennandi að veðja á hvort einhversstaðar séu hernaðarátök yfirvofandi. Alltaf mikil peningalykt af slíku. Sem sagt; Vegas, NYMEX, ICEX, OMX eða Borse Dubai. Hvar er mesta fjörið?

Nú hefur olíuverðið lækkað þrjá daga í röð. Verður spennandi að sjá hvort lækkunin heldur áfram í dag. Eða hvort spákaupmenn voru einfaldlega að leysa út smá hagnað og fara nú að kaupa á ný. Þegar þetta er párað er olíuverðið á Nymex að hækka frá því í gær. Hvað síðdegið ber í skauti sér kemur í ljós.

Orkubloggið hefur haldið því fram að sé litið til verðbólgu og hagvaxtar í heiminum síðustu ár og áratugi, sé ekki hægt að tala um að olíuverð sé hátt fyrr en það nær ca. 150 USD fyrir tunnuræfilinn. Orkubloggið hefur samt einnig gefið þeim skoðunum undir fótinn, um að það sé að myndast olíubóla. En bloggið er enn þeirrar skoðunar að hugsanleg bóla springi ekki alveg á næstunni - ekki fyrr en efnahagssamdrátturinn verður meiri og áþreifanlegri.

Kannski er Orkubloggið úti á þekju. Ég hef áður nefnt fýlupokann Ruchir Sharma hjá Morgan Stanley, sem spáir því að olíuverðið muni lækka stórlega (sjá færsluna "Tollað í olíutískunni" frá 10. júní;  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/564263.

Annar enn svartsýnni (eða bjartsýnni - allt eftir því hvert sjónarhornið er) er Bill nokkur Smith, sem er forstjóri ráðgjafafyrirtækisins SAM Advisors í Stóra Eplinu; New York. Hann segir olíumarkaðinn drifinn áfram af hreinni spákaupmennsku og verðið muni senn hrynja í 40 USD.

En hver mun hafa rétt fyrir sér? Aðrir fuglar í bransanum hafa spáð olíutunnunni í allt að 200-300 dollara innan árs. Það skemmtilega er auðvitað að við höfum enga hugmynd um hver er með réttu töluna. Og enn skemmtilegra er sú staðreynd að Bill Smith er alnafni aðstoðarmannsins hans Edwin Drake, sem fyrstur manna byrjaði á nútíma olíuvinnslu (sbr. færslan "Olíu Drake" frá 11. júlí s.l.;  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/588241).

En mesta grínið er auðvitað það, að framleiðslukostnaður á olíu er hreint peanuts víða um heim. Nánast frítt að ná gumsinu upp. Smá kostnaður að hreinsa það og keyra út á markaðinn. En þetta eru samt algerir smápeningar. Þess vegna eru olíufyrirtækin flest að græða stjarnfræðilegar upphæðir þessa dagana.

Tökum Venesúela sem dæmi. Þar er einfaldlega gríðarleg olía. Olíubirgðir Venesúela eru taldar vera um 80 milljarðar tunna, sem eru hátt í 7% af öllum olíubirgðum í heiminum. Enda er Venesúela nú 9. stærsta olíuframleiðsluríkið og 6. stærsti olíuútflytjandinn (á eftir Saudi Arabíu, Rússlandi, Noregi, Íran og Sameinuðu Arabísku furstadæmunum). Og þegar litið er til hækkandi olíuverðs verður olíusandur líka áhugaverður. Þar er Kanada með mestu birgðirnar, en Venesúela kemur skammt á eftir - með allt að 270 milljarða tunna vinnanlegar úr olíusandi. Maður fer barrrrasta að slefa - rétt eins og kallinn í "Dagsláttu drottins", þegar hann sá Elsku Jill berrassaða.

En olíuiðnaðinum í Venesúela er hryllilega illa stjórnað og fjárfestingar þar skipulagslausar. Þess vegna hefur framleiðslan þarna í sólinni við Karíbahaf heldur minnkað síðustu árin. Talið er að Venesúela gæti með eðlilegri uppbyggingu olíuiðnaðarins framleitt 5-6 milljón tunnur á dag. Í staðinn slefar framleiðslan þar ekki einu sinni yfir 3 milljón tunnur - eins og þó var fyrir nokkrum árum.

Það dásamlega skemmtilega við þetta allt saman er hvað það kostar hlægilega lítið að framleiða olíu í Venesúela. Núna þegar tunnan selst á.... 133 dolara og 46 cent á Nymex. Já - akkúrat á sama tíma er verið að framleiða olíutunnuna af light crude í Venesúela fyrir um 4 USD og selja hana til afhendingar eftir mánuð á meira en 30földu því verði. Kannski ekki skrítið þó allt sé á floti í peningum þessa dagana í höllinni hjá Hugo og félögum. Lucky bastards!

850 veðköll á þremur vikum

Vindkóngurinn glottir

Ætla bara rétt vona að olían fari ekki mikið neðar i verði. Það væri slæmt - fyrir framtíðina. Hátt olíuverð er nefnilega mesta hvatning sem hugsast getur til að framleiða umhverfisvæna orku. Í dag lækkaði verðið um 3,5% á NYMEX og fór undir 130 USD. Það er sama verð og var fyrir næstum tveimur mánuðum.

En þó svo olían hafi lækkað nokkuð síðustu dagana held ég að vindkóngurinn og nýjasti Facebook-vinurinn minn, T. Boone Pickens, brosi samt breytt. (Já - maður er auðvitað á Feisbúkk eins og hinir krakkarnir). Fyrir rétt rúmri viku hleypti Pickens af stokkunum áætlun sinni, Pickens Plan, um að Bandaríkin gjörbreyti orkunotkun sinni. Og hann hafði varla sleppt orðinu þegar Texasfylki tók athyglisvert skref í sömu átt

Nú eru framleidd rétt rúm 5.200 MW af vindorku í Texas. Í dag kynntu stjórnvöld í þessu gamla og góða olíufylki, áætlun sína um að meira en fjórfalda rafmagnsframleiðslu með vindorku. Með 5 milljarða dollara fjárfestingu í dreifikerfinu hyggst Texas bæta við meira en 18.400 MW af vindorku. Og það er ekki bara Pickens sem fagnar, heldur allur bandaríski vindorkuiðnaðurinn svo og orkudreifingarfyrirtækin.

Pickens sjálfur segist vera búinn að fá nóg af því að Bandaríkin borgi 700 milljarða dollara á ári fyrir innflutta olíu. Þessari geggjuðu tilfærslu fjármagns frá Bandaríkjunum til Arabalandanna og ýmissa annarra ríkja verði að linna.

Pickens vill, sem fyrr segir, gjörbreyta orkunotkun Bandaríkjanna. Að a.m.k. 20% rafmagnsframleiðslunnar verði með vindi og að gasið verði nýtt til að knýja bílaflotann. Verði þetta ekki gert þurfi Bandaríkin að kaupa og flytja inn olíu næstu tíu árin fyrir 10.000 milljarða USD.

Það nái heldur ekki nokkurri átt að þjóð sem einungis nemur 4% af íbúum jarðar noti 25% af allri olíu heimsins. Þessu verði að breyta. Pickens telur unnt að lækka árleg olíuútgjöld Bandaríkjanna um 300 milljarða dollara eða 3.000 milljarða á 10 árum. Það munar um minna. Hér útskýrir sá gamli áætlun sýna:

Hér má lesa meira um áætlun Pickens:  www.pickensplan.com/ 

 

 

9% lægri en í síðustu viku

Kaupsýslumenn

Hér í Danaveldi er nú Roskilde Bank mál málanna. Fólki blöskrar að bankinn skuli nú fara á hausinn tiltölulega skömmu eftir að stjórnendurnir nýttu sér stóra kaupréttarsamninga og allt virtist í þokkalega góðum málum hjá bankanum. Og fólki ofbýður líka að eitt af þeim verkefnum sem hefur dregið bankann í svaðið eru lán hans til alræmds byggingabraskara hér. Sá heitir Jørgen Olsen, oft kenndur við fasteignafyrirtækið Flexplan sem hann sigldi hressilega í strand árið 1984. Það dæmi gerði Kronebanken gjaldþrota rétt fyrir jólin '84. Fyrirtæki Olsen's sem nú hafa látið Roskilde-bankann blæða, urðu gjaldþrota í síðustu viku. Þetta eru einmitt tvö fasteignafyrirtæki hér á Friðriksberginu mínu.

En svo kynnist maður stundum kaupsýslumönnum sem aldrei myndu láta svona nokkuð koma fyrir sig. Menn sem byggja upp fyrirtæki sín af öryggi og halda áhættunni innan skynsamlegra marka. Og hafa jafnvel ýmsar góðar hugsjónir í farteskinu.

Mér kemur í hug náungi, sem ég og konan mín kynntumst fyrir nokkrum árum. Sá er bandarískur og heitir Richard Saul Wurman (f. 1935). Eftir farsælan feril í viðskiptum boðaði Wurman til ráðstefnu, sem hann kallaði TED  (Technology - Entertainment - Design). Fyrsti Ted-inn fór fram í Monterey í Kaliforníu 1984 og frá 1990 hafa þessar ráðstefnur verið árlegur viðburður. Þar hafa talað margir af helstu frumkvöðlum heimsins, Nóbelsverðlaunahafar og alls konar skemmtilegt og forvitnilegt fólk.

Wurman seldi konseptið árið 2002, en TED er enn á sigurbraut. Ég hygg það hafi verið sumarið 2004 að ég hitti Wurman fyrst hér á Íslandi. Vinur hans, Keith Bellows (ritstjóri National Geographic Traveler) hafði beðið okkur að vera Wurman og fjölskyldu hans innan handar með að plana Íslandsferðina sína. Hún tókst í alla staði mjög vel, en ég minnist þess enn hvernig þessi ágæti auðmaður átti ekki orð til að lýsa hneykslan sinni á verðlaginu á Íslandi. Hann hefur líklega meiri tilfinningu fyrir peningum, en þyrlufljúgandi islenskir billar. Í dag hefur Wurman tekið þráðinn upp að nýju og komið á fót ráðstefnu, sem hann kallar the Entertainment Gathering eða EG (www.the-eg.com).

TED er bráðsniðugt fyrirbæri. Á heimasíðunni (www.ted.com) er hægt að nálgast marga af þeim frábæru fyrirlestrum, sem fram hafa farið á ráðstefnunum. Þessi hér er eitt af uppáhaldinu mínu. Þar talar sænski læknirinn Hans Rosling um mannfjöldaþróunina og lífslíkur í heiminum. Og kemst m.a. að því að sænskir úrvalsnemendur hafa minni tölfræðiþekkingu en simpansar. Skemmtilegur fyrirlestur - svo ekki sé meira sagt - og hverrar mínútu virði:

 

Moody's lækkar einkunn Roskilde Bank

Framtíðin í Öldudal?

Nú lækkar olían annan daginn í röð. Og menn spretta fram úr öllum skúmaskotum og hrópa að nú sé bólan að springa. Í reynd er það aðeins "war talk premiumið" sem hefur skafist af verðinu. Líkur taldar hafa minnkað á því að ráðist verði á íranskar kjarnorkustöðvar í bráð.

Wilbur nokkur Ross er einn af þeim sem spá að olíuverðið sé bóla. Og hyggst grípa tækifærið og græða á því þegar verðið fer niður. Í dag var tilkynnt um 80 milljón dollara fjárfestingu hans í indverska lággjaldaflugfélaginu SpiceJet. Hann hirðir bréfin á hálfvirði, ef svo má seigja, því hlutabréf SpiceJet hafa lækkað um 50% á árinu. 

Ross telur að olíuverðið fari niður fyrir 100 USD innan árs. Og þá muni flugfélög blómstra á ný. Ross hefur einmitt nefnt sömu rök og Orkubloggið, gegn því að peak-oil sé náð. Nefnilega þá einföldu staðreynd að það er enginn skortur á olíu. T.d. engar biðraðir við bensínstöðvar. Engin skömmtun. Nóg bensín handa öllum þeim sem vilja. Verðið hefur bara hækkað.

Hvort Ross reynist sannspár verður að koma í ljós. Flest bendir til þess að stagflation sé að breiðast út um allan heim. Þ.e. hin subbulega blanda af verðbólgu og stöðnun í efnahagslífinu. Í svoleiðis ástandi hefur fjármagnið tendens til að flýja í hrávöruna. Og þess vegna er hæpið að olíuverð fari undir 100 USD í bráð. Verð ég að segja. Vissulega er futures-markaðurinn ógegnsær og getur sveiflast heiftarlega af ýmsum ástæðum. Og Ross er þekktur fyrir að velja rétta tímann til að fjárfesta. Svo það er best að Orkubloggið lofi engu. En bloggormurinn hér hyggst ekki flýja olíumarkaðinn á þessu andartaki.

Að öðru: Í morgun nefndi ég endurnýjanlega orkugeirann sem áhugaverðan fárfestingakost. Og lofaði umfjöllun um danskar ölduvirkjanir. Fyrirtækin sem ég vil nefna eru annars vegar Wave Dragon og hins vegar Wave Star Energy.

Wave Dragon mun hafa verið eitt fyrsta fyrirtækið sem tókst að framleiða rafmagn á hafi úti með ölduafli. Og þetta danska fyrirtæki stendur í dag hvað fremst í þessari tegund af orkuframleiðslu. Prófanir á virkjuninni hafa staðið yfir allt frá 2003. Tæknin er ekki ósvipuð og hjá hefðbundnum vatnaflsvirkjunum, þ.e. pallur sem geymir nokkurs konar miðlunarlón og fallvatn sem snýr túrbínu. Öldurnar kasta sjó yfir í "miðlunarlónið" sem myndar mikinn þrýsting, þ.a. sjórinn flæðir af afli ofan í "niðurfallið" og snýr þar túrbínu.

Túrbínan er eini hluti virkjunarinnar sem  hreyfist og er útlit fyrir að rekstrarkostnaðurinn verði viðunandi. Og þetta eru ekki hrein og tær framtíðarvísindi. Nú er verið að setja upp svona virkjun fyrir utan strendur Wales. Hún tekur yfir sjávarflöt sem er um 1/4 af ferkílómetra og er áætlað að virkjunin geti framleitt um 7 MW. Þess er vænst að innan 3ja ára geti virkjanir af þessu tagi keppt við vindorku og passleg stærð verði ca. 7 pallar sem framleiði samtals ca. 70 MW. Löngu er vitað hversu gríðarlegt afl felst í vatnsögnum hafsins og hreyfingum þeirra. En að sjá virkjun þessarar orku verða að veruleika er dálítið magnað. Þetta er satt að segja talsvert heillandi verkefni.

Wave Star Energy er annað danskt ölduvirkjunarfyrirtæki. Þar er tæknin talsvert önnur. Pallur er festur við hafsbotninn (á ca. 20 m dýpi) og frá pallinum liggja armar með eins konar púðum á endanum. Ölduaflið hreyfir púðana og þar með arma virkjunarnnar og þessi hreyfing knýr túrbínu.

Til að ná samfelldri hreyfingu og stöðugri orkuframleiðslu þarf pallurinn með örmunum að vera nokkuð langur, svo alltaf séu einhverjir armar á hreyfingu. Stefnt er því að fullbyggðir pallar af þessu tagi verði um 240 m langir. Búið er að gera prófanir á svona tæki sem er 24 metra langt (þ.e. í stærðarhlutföllunum 1:10). Og næsta skref er að smíða pall, sem verður 120 metrar að lengd. Áætlað er að hann muni geta framleitt a.m.k. 0,5 MW - og að pallur í fullri stærð mun framleiða allt að 3 MW. Augljóslega er enn nokkuð langt í að þetta verkefni verði að raunverulegri virkjun, en prófanir munu hafa gengið vel og lofa góðu um framhaldið.

Þetta eru þau tvö dönsku ölduvirkjunar-fyrirtæki sem mér þykir hvað áhugaverðust í dag.

En þau eru reyndar talsvert fleiri, fyrirtækin af þessu tagi hér í Danmörku. Ég veit um a.m.k. tíu önnur verkefni hér, sem miða að virkjun ölduorkunnar.

Vindorka - sólarorka - ölduorka. Þetta er sannkallað gósenland fyrir fólk sem hefur áhuga á endurnýjanlegri orkuframleiðslu.

Miklar lækkanir á olíu

Olíuviðskipti í ólgusjó

Orkubloggið hefur staðfastlega haldið því fram að meðan olíuverð er undir 150 USD sé ekki ástæða til að býsnast yfir verðinu. Og enn er markaðurinn sammála. Enn hefur enginn borgað svo mikið fyrir tunnuna.

Þessi hiksti í gær var athyglisverður. Mesta lækkun olíuverðs á einum degi í 17 ár segja sumir. Reyndar er lækkunin svipuð og varð í mars s.l. svo þetta eru nú engin stórtíðindi.

Hikstinn kom í kjölfar þess að Bernanke varaði við erfiðleikum í bandarísku efnahagslífi. Olíuverðið lækkaði hressilega í kjölfarið. En hlutabréf héldust sæmilega stöðug. Það var nokkuð sérkennilegt og sýnir glögglega að spákaupmennska á olíumarkaðnum er nú um stundir miklu meiri en spákaupmennska á hlutabréfamarkaði. En það eru svo sem kannski engar nýjar fréttir.

Reyndar var þetta "verðfall" ekki mjög dramatískt miðað við geysilega hraðar olíuverðhækkanir undanfarna mánuði. Á NYMEX lækkaði verðið um rúma 6 dollara. Í prósentum var lækkunin vel innan við skitin 5%. Hreinir smámunir. Munið að þann 17. janúar 1991, þegar verðið lækkaði um 10,56 USD, var það lækkun upp á 33%. Á einum degi! Þá lækkaði verðið úr u.þ.b. 32 USD í um 21 USD, þegar Bush-stjórnin hafði verið á fullu að undirbúa Persaflóastríð og lét til skarar skríða og Operation Desert Storm hófst. Þar sannaðist hið fornkveðna; buy on the rumour and sell on the fact!

Í reynd skiptir þessi lækkun í gær litlu upp á framhaldið. Sveiflurnar munu halda áfram og ómögulegt að segja hvað verður. Orkubloggið vill líka minna á, að uppi varð fótur og fit 19. mars s.l. Þegar olíuverðið lækkaði um næstum 5 dollara. Þá hafði verðið verið u.þ.b. 110 USD í byrjun dags en fór undir 105 USD við lokun NYMEX. Þetta var smámál rétt eins og í gær - lækkunin 19. mars var 4,51%. Sveiflur sem þessar eru mjög eðlilegar þegar olíuverðshækkanir hafa verið hraðar. En er alltaf slegið upp eins og eitthvað meiriháttar sé að gerast.

Reyndar hefur Orkubloggið nú enn einu sinni gleymt sér í olíusullinu. Meiningin var að fylgja eftir umfjöllun minni um nýja tegund orkuvinnslu - sem eru ölduvirkjanir. Orkubloggið sagði í fyrradag frá fjárfestingum Norsk Hydro í skoskri ölduvirkjun, sem er að rísa utan við strendur Portúgal (sbr. færslan "Norsk Hydro í ölduróti"). Í gær hjólaði ég, eins og stundum áður, hér upp með stönd Eyrarsunds. Og endaði ekki fyrr en norður við Krónborgarkastala Hamlets á Helsingjaeyri. Viða á þessari leið blasa við glæsilegar vindtúrbínur. En nú eru Danir einnig mikið að fjárfesta í virkjunum sem framleiða rafmagn með því að virkja ölduaflið í sjónum. Um þetta verður fjallað í næstu færslu Orkubloggsins.

Engar breytingar á olíuverði

Hrunið mikla

Jæja - í dag má lesa á Moggavefnum að olíuverð sé að hrynja. Í dag er 15. júlí. Og olíuverðið núna á þessu augnabliki er... 138 dollarar og 25 cent á NYMEX. Sem er 4,77% lækkun frá því sem var við opnum markaðarins.

Kannski rétt að setja þetta "verðhrun" á olíu í samhengi. Olíuverðið fór í fyrsta sinn í sögunni yfir 110 USD þann 12. mars 2008. Þann 21. maí endaði verðið í fyrsta sinn yfir 130 USD. Þann 6. júní fór verðið í fyrsta sinn yfir 138 USD.

Þann 26. júní fór verðið í fyrsta sinn yfir 140 USD. Og 3. júlí s.l. fór verðið í fyrsta sinn yfir 145 USD. S.l. föstudag (11. júlí) fór verðið á olíutunnuni í fyrsta sinn yfir 147 USD. Ég hygg að verðið þá yfir daginn hafi farið hæst í 147,21 USD. Sem er það met sem stendur enn. Það má vel vera að þarna skeiki einhverjum centum - ég nennti ekki að fletta því upp þannig að þetta er skv. minni.

Það að kalla olíverð upp á rúma 138 USD "hrun" hlýtur barrrasta að vera eitthvert grín. Þetta er einfaldlega sama verð og var fyrir um fimm vikum síðan. Þegar taugaveiklunin vegna Íran og Ísraels var rétt að byrja.

PS: Það tók mig líklega 5-10 mínútur að skrifa þessa færslu. Og nú er verðið á tunnuni á NYMEX 138,34 USD. Hefur sem sagt þotið upp á við síðan áðan! Já - þetta með olíuverðið er allt afstætt. 

Hráolíuverð hrynur

Glæðir

Íslenska bleikjan slær í gegn vestur í Bandaríkjunum. Auðvitað. Ekki veit ég frá hvaða fiskeldi bleikjan í Whole Foods kemur. En hitt veit ég, að langbesta bleikjan þykir mér sú sem þeir framleiða hjá fyrirtækinu Glæði, austur í Skaftafellssýslu. Hún er þekkt undir vörumerkinu Klausturbleikja.

Almennt þykir mér eldislax afspyrnu vondur. Þess vegna er ég eins og gammur á sumrin leitandi að villtum laxi í búðunum. En af einhverjum ástæðum er eldisbleikjan frá Klaustri engu síðri en villt bleikja. Hver galdurinn er veit ég ekki. Sennilega út af hinu hreina, sjálfrennandi, hraunsíaða skaftfellska vatni. Ásamt réttu fæði og sláturtíma. Og auðvitað það sem líklega er hvað mikilvægast; að kunna að nýta sér kynbætur og velja réttu seiðin.

Já - þeir kunna á þetta hjá Glæði. Eldhuginn að baki því fyrirtæki heitir Birgir Þórisson. Ætli það séu ekki einhver 17-18 ár síðan hann hóf eldið austur við Nýjabæ í Landbroti, rétt hjá Klaustri. Birgir hafði áður verið kennari við fiskeldisbraut Fjölbrautarskóla Suðurlands, en sú kennsla fór fram við Kirkjubæjarskóla og var gömul fiskeldisbygging í landi Tungu nýtt til kennslunnar. Þarna kemur sjálfrennandi vatn undan Landbrotshrauni og því þarf enga dælingu.

Hér í Den kenndi Birgir, eða Biggi eins og hann er alltaf kallaður, mér líffræði í barnaskóla. Hann var alveg prýðilegur kennari og sparkaði þar að auki oft fótbolta með okkur strákunum. Þó var maður jafnvel enn hrifnari af Jeepsternum sem hann átti. Á sumrin losaði hann stundum húsið af bílnum og svo var brunað um á opnum jeppanum. Það þótti manni ákaflega gaman.

Man líka eftir einstaklega skemmtilegri ferð, sem við fórum með Bigga og fleirum upp í Núpsstaðarskóg að vetri til. Ætli ég hafi ekki verið svona ca. 7-8 ára. Minnir að þetta hafi verið á útmánuðum 1974 eða '75. Þá var keyrt á ís yfir árnar vestast á Skeiðarársandi í yndislega kyrru og björtu vetrarveðri. Á slíkum dögum er ekki amalegt að horfa til Skaftafells og jöklanna. Læt fylgja hér með mynd, sem ég tók nýlega sjálfur, hvar horft er austur frá Tungu í Landbroti og í átt til Öræfajökuls.

Í dag framleiðir Glæðir Klausturbleikjuna bæði við Nýjabæ og talsvert austar, við Teygingalæk í Brunahrauni. Brunahraun er eystri kvísl Skaftáreldahrauns, en við Teygingalæk er hraunið all gróið vegna árframburðar. Þarna, rétt eins og við Nýjabæ, er talsvert mikið blátært sjálfrennandi vatn, sem nýtist vel fyrir eldi af þessu tagi.

Biggi hefur ekki látið nægja að vera kennari, frumkvöðull og atvinnurekandi þarna fyrir austan. Hann var líka lengi ein helsta driffjöðrin í Björgunarsveitinni Kyndli, sem lengi hefur starfað á Klaustri og sveitunum í kring. Þar reyndi oft mikið á menn - ekki síst ef slys urðu meðal heimamanna. Minnist ég sterklega einnar miðsumarnætur, þegar bankað er að dyrum heima. Ég var ekki farinn að sofa og fór til dyra. Þar stóð Birgir og ég sá samstundis að eitthvað alvarlegt hafði skeð.

Hann spurði um pabba; þeir lokuðu sig skamma stund inni á skrifstofu en héldu svo á brott. Þarna um þessa fallegu og björtu skaftfellsku sumarnótt hafði orðið hræðilegt slys við heyskap - lítið barn á einum bænum hafði lent undir heyvagni og látist samstundis. Barnið var lagt í kapelluna á Klaustri yfir nóttina. Maður fær enn tár í augun við að hugsa til þessarar sorglegu sumarnætur.

Bleikjunni vel tekið í Bandaríkjunum

Gas!

Í dag segir Mogginn okkur þau tíðindi að Shell hafi keypt "kanadíska olíufélagið Duvernay Oil". Sem er auðvitað hárrétt. Nema hvað Duvernay telst varla olíufélag. Þó svo það hafi upphaflega verið stofnað sem slíkt. Í dag er Duvernay fyrst og fremst í gasvinnslu og strategía Shell með kaupunum er einmitt að styrkja gasvinnslu sína. Hækkandi olíuverð er nefnilega talið munu auka stórlega eftirspurn eftir gasi. Þess vegna er skynsamlegt að kaupa núna gasfyrirtæki.

Gaslindirnar sem Duvernay ræður yfir hefðu líklega ekki þótt spennandi fyrir fáeinum árum. Þær eru nefnilega miklu erfiðari í vinnslu heldur en hefðbundnar gaslindir. Kaupin á Duvernay eru því í raun lýsandi um þá staðreynd að Shell telji hátt olíuverð komið til að vera. Það eitt og sér er athyglisvert. Hingað til hefur hinn einstaklega óviðkunnanlegi forstjóri Shell, Jeroven van der Veer, almennt lýst þeirri skoðun sinni að það sé nóg til af olíu. Eitthvað er hann farinn að bakka með þá skoðun, með þessum kaupum.

Starfsemi Duvernay er mjög staðbundin; á svæðum í NV-Alberta og norðaustanverðri Bresku Kolúmbiu í Kanada. Sú tegund af gasi sem finnst á vinnslusvæðum Duvernay kallast á ensku "tight gas". Heitið vísar til þess að þetta er gas sem finnst í mjög hörðum eða þéttum setlögum og erfitt er að nálgast. Þar af leiðandi er þetta mun dýrari vinnsla, en sú gasvinnsla sem algengust er. Þessi tegund af gasi er talsvert mikill hluti af öllu því gasi sem talið er geta fundist í heiminum T.d. álítur bandaríska orkumálaráðuneytið að um 20% af gaslindum í Bandaríkjunum séu af þessu tagi.

Þegar rætt er um gasframleiðslu er magnið venjulega sett í samhengi við olíuframleiðslu. Þá er einingin "boepd" notuð. Sem merkir einfaldlega "barrels of oil equivalent per day". Á íslensku mætti hér etv. tala um "jafngildi tunna af olíu pr. dag" - sem væri að sjálfsögðu skammstafað JOD! Nú þegar olíuvinnsla hefst kannski senn á íslenska landgrunninu er auðvitað mikilvægt að íslenskuvæða hugtök sem þessi. En gasframleiðsla Duvernay er sem sagt 25.000 boepd í dag og áætlað að hún nái 70.000 boepd árið 2012. Sem skýrir verðið sem Shell mátti punga út fyrir hlutabréfin.

Þó svo gasvinnsla sé oft gefin upp í boepd, er verð á gasi reyndar ekki mælt í krónum pr. boepd. Heldur krónum pr. milljón BTU. Eða öllu heldur í dollurum pr. milljón BTU. Milljón BTU er reyndar skammstafað MMBTU. Og BTU stendur fyrir "British Thermal Unit" eða "bresk hitaeining". Sáraeinfalt - ekki satt?

Þegar maður kaupir gas-futures á NYMEX er maður reyndar ekkert voða mikið að pæla í þessum mælieiningum. En kannksi er ekki verra að muna, að eitt BTU er sú orka sem þarf til að hita eitt pund af fljótandi vatni um eina gráðu á farenheit. Guð má vita hvað mörg BTU þarf til að hita eitt kíló af vatni um eina gráðu celsius. Ef einhver talnaspekingur sér þetta pár, má hann gjarnan senda inn þá tölu.

Reyndar skammast Orkubloggið sín fyrir litla umfjöllun um gas - einhvern mikilvægasta orkugjafa veraldar. Vonandi er þetta einungis fyrsta skref bloggsins að bæta úr því.

Shell kaupir Duvernay Oil