Rauðá, indíánar og úran

Sko - stundum eru fréttir Moggans pínulítið skrítnar (eða ónákvæmar). Eins og t.d. þessi frétt, um að "Rio Tinto, eigandi Alcan á Íslandi, hyggst kanna möguleikann á því að selja burt kolanámuviðskipti sín í Norður-Ameríku til fyrirtækis að nafni Cloud Peak Energy".

Þetta er auðvitað tómt rugl hjá Mogganum. Það er nú einu sinni svo að Cloud Peak er alfarið í eigu Rio Tinto (sem er spænska og þýðir Rauðá - eða Red river á ensku - sem auðvitað leiðir hugann að hinum dásamlega Jóni Væna og Vestranum klassíska; Red River).

Þvert á móti stendur hugsanlega til að Rio Tinto selji Cloud Peak. Hver kaupandinn verður, er ekki vitað. Og reyndar alls ekki víst að allt fyrirtækið verði selt. Hið eina sem fótur er fyrir í þessari frétt Moggans er að hluti af  kolavinnslu Rio Tinto í Bandaríkjunum, verður kannski seld.

Cloud Peak er sem sagt hinn bandaríski kola-armur Rio Tinto. Ég hygg að hið rétta i málinu sé að Rio Tinto hugleiði nú að skrá Cloud Peak á hlutabréfamarkað og þannig ná í pening. Kannski til að fjármagna kaupin á Alcan. Gæti verið. Orkubloggið myndi þó frekar veðja á, að stjórn Rio Tinto hyggist með þessu fyrst og fremst styrkja lausafjárstöðu sína, vegna yfirvofandi yfirtökutilraunar námurisans BHP Billiton.

En aftur að hugsanlegri sölu Cloud Peak. Hver muni kaupa bréfin í Cloud Peak er allsendis óvitað. Ef að olíuverðið heldur áfram niður á við, munu kolin nokkuð líklega fylgja í kjölfarið. Og þar með kannski ekki spennandi að setja mikinn pening í Cloud Peak. Í bili. Samt... Cloud Peak er nú einu sinni líklega annar stærsti kolaframleiðandi í US. Og á einmitt margar af stærstu kolanámunum á hinum geggjuðu kolasvæðum í Wyoming og nágrenni. Væntanlega er nafn fyrirtækisins dregið af hæsta tindinum í Wyoming-fylki; hinum rúmlega 4 þúsund metra háa Cloud Peak.

Fjallgarðurinn sem Cloud Peak eða Skýjatindur er í, kallast Big Horn Mountains eða Stórhyrnufjöll upp á íslensku (ég hreinlega elska þessi flottu bandarísku örnefni). Big Horn Mts. eru eins konar afleggjari frá Klettafjöllunum.

Mig hefur alltaf langað að komast á þessar slóðir. Allt síðan ég las Frumbyggja-bækurnar frábæru, sem Æskan gaf út hér í Den. Um norsku frumbyggjafjölskylduna, sem settist að við Stóra-Úlfsvatn. Og mátti berjast harðri baráttu við náttúruöflin, gráðuga glæpamenn og grimma indíána. En þau áttu líka sína bestu vini meðal indíánanna. Hvað hét aftur góði höfðinginn...? Litla Kráka minnir mig. Knútur var auðvitað uppáhaldspersónan mín. En Eyfi var líka fínn - sérstaklega þegar ég las fyrstu bókina og var þá á aldur við Eyfa.

Svo las maður auðvitað líka Hjartarbana, ásamt öðrum bókum J.F. Cooper's um síðasta móhíkanann. Og alla þessa gömlu frumbyggjaklassík eins og hún lagði sig. Skemmtilegar bækur og hreint ótrúlegt hvað margar af þeim voru til á íslensku. Hjá þeim félögum i fornbókaversluninni Bókinni. Fílaði líka Daniel Day-Lewis í "The Last of the Mohicans: "No matter how long it takes, no matter how far, I will find you!" Soldið rómó.

En gleymum okkur ekki alveg í nostalgíunni.

Sé það rétt og Rio Tinto sé í vandræðum með að finna pening til að borga fyrir Alcoa - eða verjast yfirtöku - þá er þarna etv. á ferð ansið gott tækifæri. Til að gera góð kaup. En ekki hef ég mikinn áhuga á kolaóþverranum hjá Cloud Peak Energy. Mætti ég þá frekar stinga upp á því við þá Rauðármenn, að selja mér annan hluta af sinni subbulega starfsemi. Nefnilega ástralska fyrirtækið sitt Energy Resources of Australia (ERA).

Ekki bara af því Ástralía er frábært land. Heldur miklu fremur sökum þess að ERA rekur einhverjar stærstu úrannámur heims. Í nágrenni Krókódílaár (Alligator River) í norðurhluta Ástralíu. Þar sem sól, hiti og flugur... og krókódílar ráða ríkjum. ERA er þriðji stærstu úranframleiðandi í heimi og með um 10% markaðshlutdeild. Og eins og dyggir lesendur Orkubloggsins vita, er bloggið dálítið skotið i úrani sem fjárfestingu, um þessar mundir.

Losa fjármagn til að borga Alcan

Rússnesk rúlletta og Olympíuleikar

Eins og sönnum karlmanni sæmir, er eitt upphaldskvikmyndaatriðið mitt úr Deer Hunter. Hvar þeir Mike (Robert De Niro) og Nick (Christopher Walken) spila rússneska rúllettu. Með skelfilegum afleiðingum.

Til allrar hamingju hefur það ekki alveg sömu afleiðingar að spila á olíurúllettuna. En eins og Orkubloggið hefur gjarnan minnst á, er nákvæmlega enginn sem hefur hugmynd um hvernig olíuverðið  þróast. Það gæti rokið upp. Og það gæti steinfallið.

Þó svo bloggið hafi sýnt svo mikið innsæi og þekkingu (lesist: heppni) og hagnast um 25% á olíubraski frá áramótum (sem er rúmlega 40% ársávöxtun í dollurum og yfir 50% ársávöxtun m.v. IKR), er bloggið samt í fýlu.

Því gróðinn hefði geta orðið ennþá meiri. Ef bloggið hefði drullast til að lesa kristallskúluna betur þegar verðið fór yfir 140 USD. Mikið vill alltaf meira. Hvort sem er Orkublogg eða stjórnandi i íslenskum banka.

Orkubloggið hefur margoft ítrekað þá skoðun að olíuverð undir 150 USD pr. tunnu sé ekki hátt verð. Miðað við verðbólgu í heiminum undanfarna áratugi og efnahagsuppganginn síðustu árin. En það eru ekki endilega allir sammála manni. Og maður getur ekki unnið allt. Því miður.

 

Á hverjum einasta degi nota Bandaríkin um 25% allrar olíu, sem framleidd er í heiminum. Þó Bandaríkjamenn séu einungis innan við 5% af fólksfjölda veraldarinnar.

Ef olíuverðið helst eins og núna - eða fer jafnvel neðar - er það sterkt merki um eitt: Spákaupmennirnir eru almennt farnir að veðja á alvarlega kreppu í Bandaríkjunum. Mjög slæma kreppu. Sem muni draga verulega úr eftirspurn eftir olíu. Hvort þeir hafa rétt fyrir sér verður að koma í ljós. Og sama hvernig fer. Sádarnir geta áfram hlegið og strokið á sér bumbuna.

Sennilega eru spákaupmennirnir líka með annað i huga. Nefnilega þá gamalkunnu staðreynd, að þegar land sem upplifað hefur mikinn efahagsuppgang er gestgjafi olympíuleika, hafa eftirmálin oftast verið þau sömu. Gestgjafinn hefur lent í umtalsverðum efnahagssamdrætti í kjölfarið.

Og skemmtilega tilviljunin er, að þetta hefur gerst með nákvæmlega 20 ára fresti í löndum með einhvers konar semi-kapítalisma. Tvö dæmi um þetta eru þegar Mexíkó hélt leikana 1968 og Suður-Kórea 1988. Í báðum tilvikum höfðu þessu ríki átt afskaplega góðu gengi að fagna fyrir leikana. En svo hallaði undan fæti. Ef það sama gerist í Kína, nú 20 árum eftir leikana í Suður-Kóreu, mun olíueftirspurn hugsanlega minnka verulega. Eigum við að trúa á þetta trend? 

Olíuverð lækkar

Þrumuguðinn!

Þegar stráksi minn var 4ra ára spurði hann mig: "Pabbi - af hverju eru engar mörgæsir á Norðurpólnum". Ég svaraði að bragði: "Það skal ég segja þér, ef þú getur sagt mér af hverju það eru engir ísbirnir á Suðurpólnum?"

Sá litli hrukkaði ennið, hugsaði sig aðeins um. Og virtist svo fá hugmynd og sagði: "Af því að mörgæsirnar átu þá alla!"

Þá vitum við það. Og mér fannst þetta reyndar skemmtilegt svar. Það er líka svolítið fyndið, að nú segja menn að olía Norðmanna sé senn uppurin. Sem er auðvitað tómt rugl. Því Norðmenn eiga nánast örugglega eftir að finna miklu, miklu meiri olíu í norðurhluta lögsögu sinnar. Sú olía verður auðvitað því aðeins sótt, að verðið standi undir dýrri vinnslu á miklu dýpi. Eins og staðan er i dag, yrði vonlaust að keppa við 5 dollara kostnað pr. tunnu hjá t.d. Venesúela.

Það er staðreynd að eftirspurnin eftir olíu vex sífellt. Hversu hratt eftirspurnin eykst, fer eftir efnahagsástandinu. En líklega um ca. 2% árlega og jafnvel meira. Það þýðir að olíufélögin verða að geta fundið og unnið aukalega um 1,5 milljónir tunna á dag. Og reyndar talsvert mikið meira, því margar af olíulindunum sem eru nú í notkun fara þverrandi og vinnslan þar minnkar ár frá ári.

Ef framboðið frá nýjum olíulindum eykst ekki jafn hratt eins og eftirspurnin, mun verðið hækka. Og þá verður olíuvinnsla í íshafinu líklega hagkvæm.

 

Reyndar eiga Norðmenn annan ás í erminni, ef olían hættir að vera þeirra gullnáma. Sem er þórín (thorium). Enn er þó óvíst hversu ábatasöm þórínvinnsla yrði í Noregi. En margir líta á þórín sem kjarnorku-eldsneyti framtíðarinnar.

Fróðlegt er að skoða nýjar rannsóknir Norðmanna á því hvaða möguleikar kunna að felast í þóríni sem þar finnst. Í næstu færslum, ætlar Orkubloggið að beina athyglinni að þessu frumefni sjálfs þrumuguðsins. Þórs!

Stutt er síðan Orkubloggið var með nokkrar færslur um úran og hvernig það er nýtt i kjarnorkuverum. Eitt vandamálið við úran er að það finnst óvíða í vinnanlegu magni. Endurvinnsla á úrani leysir reyndar þann vanda að nokkru leyti. En skapar um leið mikla hættu. Af því hægt er að nota endurunnið úran í kjarnorkusprengjur. Þess vegna er t.d. Bandaríkjastjórn fremur andvíg endurvinnslu á úrani. Slíkt auðveldar vafasömum mönnum aðgang að auðguðu úrani og eykur líkur á misnotkun; að fleiri ríki geti búið til kjarnorkuvopn.

Þórín, aftur á móti, er annars konar og nánast útilokað að nýta það í kjarnavopn. Og svo er líka til miklu meira af þóríni heldur en úrani. Auk þess skal minnt á að einungis um 0,7% af úrani nýtist beinlínis til að framleiða eldsneyti fyrir kjarnaofna (þ.e. U 235 samsætan, eins og tryggir lesendur Orkubloggsins auðvitað vita frá eldri færslum um úran). Fyrir vikið er þórín hugsanlega  mun álitlegri kostur en úran. Og því vel þess virði að spá aðeins betur í þetta frumefni þrumuguðsins.

Það fer alltaf smávegis í taugarnar á mér hvað Íslendingar hafa litið notað öll gömlu, flottu heitin frá þjóðveldistímanum. Eða öllu heldur úr goðafræðinni, vildi ég sagt hafa. Meðan Norðmenn hafa nánast náð einkarétti á Óðni og Þór, er Ísland enn fast í einhverri leiðinda uppáþvingaðri kristnitöku. Þórsnes urðu Jónsnes. Og man varla eftir einu einasta íslenska örnefni þar sem Óðinn kemur við sögu. Enda er það svo, að meðan www.odin.no ein af mikilvægustu heimasíðum norska ríkisins, er www.odinn.is heimasíða hjá sundfélagi. Hálf fúlt.

Nefni þetta bara af því þórín, er einmitt kennt við Þór (thorium - thor). Heitið kom þannig til að Norðmaður að nafni Jens Esmark, sem segja má að hafi verið einn fyrsti jöklafræðingurinn, fann sérkennilegt grjót heima í Noregi. Og sendi það til greiningar til Svía nokkurs; efnafræðingsins fræga, Berzelius. Og það var Berzelius hinn sænski sem greindi efnið í grjótinu sem frumefni- og nefndi það þórín. En til að sagan sé rétt er vert að nefna að það mun reyndar hafa verið sonur Esmark's sem fann grjótið og kom með það til pabba síns. Þetta var 1828.

Upp á íslensku mætti e.t.v. kalla grjót með þóríni, t.d. þórgrýti? Mynd af slíku þórgrýti er hér aðeins ofar í færslunni. Það liðu reyndar mörg ár þar til menn gerðu sér grein fyrir því að þórín væri óvenjulega merkilegt efni. Líklega má segja að einn af feðrum kjarneðlisfræðinnar, Ernest Rutherford, hafi verið sá fyrsti sem rannsakaði þórín almennilega. Þegar hann uppgötvaði geislavirkni í úrani og þóríni og hvernig kjarninn hrörnar - og gat þannig skilgreint helmingunartíma fyrstur manna. Ef ég man rétt.

En sem sagt: Þórín er efni sem gæti nýst vel í kjarnorkuvinnslu. Í reynd er það svo, að verði þórín nýtt til kjarnorkuframleiðslu gerist það með þeim hætti, að það tekur auðveldlega við nifteindum og umbreytist í úransamsætu. Nánar tiltekið samsætuna U 233. Sem er mjög kjarnakleyf.

Til að gera málið sáraeinfalt, er sem sagt unnt að nota þórín sem grunn að eldsneyti fyrir kjarnorkuver. Það er í fyrsta lagi áhugavert sökum þess mikla magns af þóríni sem finnst í náttúrunni. Í annan stað (eins og Jón Baldvin sagði svo oft!) yrði þá minni hætta af því að óvandaðir menn komist yfir efni í kjarnorkusprengju (samsætan U 233 nýtist illa sem efni í kjarnorkusprengju). Í þriðja lagi veldur tækniferillin við notkun þóríns í kjarnorkuver því að hætta á háskalegri og stjórnlausri keðjuverkun er hverfandi (eins og gerðist t.d. í Chernobyl). Loks eru líkur á að byggja megi þórín-kjarnaver með þeim hætti að kjarnorkueldsneytið frá þóríninu endist allan líftíma versins.

 

Enn sem komið er, er þessi tækni á rannsóknastigi. Sem fyrr segir er mikið af þóríni í Noregi. Og þar tala menn nú jafnvel um að reisa þórín-kjarnorkuver í Telemark. Þar sem Þjóðverjar komust yfir þungavatnið í heimsstyrjöldinni síðari. Og norska andspyrnan sprengdi upp vinnsluna þar og bjargaði því að Nasista-Þýskaland gæti orðið sér úti um kjarnorkusprengju. Góðir strákar, Norðmenn.

Næst mun Orkubloggið segja frá rannsóknum og hugmyndum Norðmanna um nýtingu þóríns, sem orkugjafa. Ásamt því, auðvitað, að nefna snillinginn Carlo Rubbia, sem er ítalskur eðlisfræðingur og Nóbelsverðlaunahafi. Rubbia er nefnilega bæði talsmaður þess að þórín verði notað til kjarnorkuframleiðslu - og að þjóðirnar við Miðjarðarhaf byggi upp orkuframleiðslu sem Orkubloggið hefur ítrekað snobbað fyrir: Concentrated Solar Power eða "brennipunkta-sólarorka". 

Noregur olíulaus árið 2030

Barack og bráðnuðu leiðtogarnir

Krónan er að bráðna. Og Langjökull er líka að bráðna. Segja sumir.

Það er a.m.k. staðreynd að frá iðnbyltingunni hefur meðalhiti farið vaxandi víða um heim. Er mér sagt af vísu fólki, sem ég treysti fyllilega. Þanni að ég trúi því. Fremur en þeim Hannesi Hólmsteini og Agli Helgasyni, sem eru óþreytandi við að gera grín að græningjum og hæðast að Al Gore. Finnst þeir Hannes og Egill reyndar vera svolítið sérkennileg samsetning á skoðanapari um lofslagsmál. En líklega nær bræðralag þeirra ekki mikið lengra en það.

Sjálfur er ég ekki sannfærður um að hlýnunin stafi fyrst og fremst af bruna jarðefnaeldsneytis. Það er samt óneitanlega nokkuð lógískt. Gæti samt verið út af einhverju allt öðru. En það skiptir kannski ekki öllu máli hver orsökin er. Auðvitað er eina vitið að hverfa frá þeirri orkunýtingu, sem skapar mikla mengun og gerir Vesturlönd háð einræðis-olíuríkjum. Og það er bæði Bandaríkjunum og Evrópu fyrir bestu að finna hagkvæmar aðferðir til að nýta sína eigin orkugjafa. Hvort sem það er sól, vindur, jarðhiti eða annað. 

Nú er mikið talað um það westur í US, að þjóðina hungri í alvöru leiðtoga. Sem geti hjálpað Bandaríkjamönnum að endurheimta sjálfstraust sitt. Gefi þeim eitthvað að trúa á. Endurheimti fullvissuna um að Bandarikin standi fremst.

Sumir vona að þessi endurreisn bandaríska sjálsöryggisins muni geta náðst ef nýr forseti og þingið nái að snúa bökum saman og gera Bandaríkin að leiðandi riki í endurnýjanlegri orku. Að Bandaríkin, enn á ný, nái að beina heiminum inn á góðar brautir með sinum frumkvöðlakrafti og yfirburðar tækniþekkingu. Og ég held að þeir séu fleiri sem sjá Obama í þessu hlutverki, fremur en McCain.

En hvað með Ísland? Er íslenska þjóðin með sannan leiðtoga? Eða vantar okkur líka einn slíkan? Sem gæti tekið af skarið og t.d. mótað raunhæfa, skynsama og heildstæða orkustefnu. Sem kæmi í staðinn fyrir þetta gamalkunna slökkvistarf og álversbútasaum.

Læt hér fylgja myndband, þar sem nokkrir kostir Obama eru raktir í söng. Kannski þyrfti Geir Haarde að fá eitthvað svona, til að vakna betur:

 

Langjökull horfinn eftir öld?

Söknuður

Það var auðvitað með ákveðnum söknuði, þegar Orkublogguð kvaddi olíuna. Í bili. Við 120 dollara markið. En nú er bara að þurrka burt krókódílatárin og telja gróðann. Annars er blessaður kapítalisminn svo sniðugur, að auðvitað er lækkandi verð á olíu (eða öðru á mörkuðunum) engin ástæða til að hætta að braska. Þegar allt stefnir niður á við fara menn auðvitað bara yfir í þá skemmtilegu iðju, að sjorta hlutina. Og raka svo saman peningum þegar markaðirnir lækka. Já - kapítalisminn er mikið snilldarinnar fyrirbæri. Jafnvel skemmtilegri en Las Vegas.

Annað skemmtilegt, sem mér kemur í hug, er þegar bandaríski kjarnorkuiðnaðurinn var æstur í að komast í þann bisness að byggja kjarnorkuver í Íran. Sennilega mátti litlu muna, að það yrði gert. En valdataka klerkanna árið 1979 eyðilagði endanlega að hægt yrði að smjatta á þeim góða bita.

Orkubloggið hefur nokkrum sinnum nefnt olíuvinnslu Írana. Og kjarnorkuáætlun þeirra. Nú nýlega rifjaði bloggið upp hvernig BP var lengi nánast einrátt í olíuvinnslu í Íran. Og fékk aðstoð frá Eisenhower og CIA til að steypa þeirri stjórn, sem ekki þótti nægjanlega samvinnuþýð. En samt endaði ballið með þeim ósköpum að 1979 náðu klerkarnir völdum og BP og öðrum útlendum olíufyrirtækjum var fleygt út.

Í dag er það íranska ríkisolíufyrirtækið, sem sér um borinn og brúsann í Íran. Og þetta er ekki nein sjoppa úti á horni. Sem kunnugt er, er ExxonMobil stærsta olíufyrirtæki heims. Markaðsvirði þess í dag er vel yfir 400 milljarðar USD. En reyndar er þetta netta kompaní bara stærst af þeim sem eru á hlutabréfamarkaði. Ríkisolíufélögin í Arabíu og Persíu eru nefnilega mikið stærri.

Jamm - ef ríkisolíufyrirtækin eru talin með, er ExxonMobil bara peð. Olíufyrirtæki Sádanna, Saudi Aramco, er langstærst og verðmætast. Reyndar veit enginn okkar hér utan Arabíu fyrir víst, hversu miklar olíubirgðir Saudi Aramco eru. En sumir áætla að fyrirtækið sé a.m.k. tvöfalt verðmætara en ExxonMobil.

Og næst stærsta olíufyrirtæki í heiminum er National Iranian Oil Company (NIOC). Sem er alfarið í eigu íranska ríkisins. Tekjur þess á síðasta ári (2007) eru sagðar hafa numið jafnviði 50 milljarða USD - sem er kannski ekki jafn mikið og ætla mætti. Verðmæti fyrirtækisins felst fyrst og fremst í hinum gríðarlegu olíulindum, sem það ræður yfir. Oliulindum sem þeir hjá BP, franska Total, Shell og amerísku olíufyrirtækjunum hljóta að sakna mjög.

Staðreyndin er sú að þegar þeir kollegarnir Gholam Hossein Nozari og Ali Al-Naimi, olíumálaráðherrar Írans og Saudi Arabíu, skeggræða málin mega gömlu stórveldin sín ekki mikils. Gæfa Vesturlanda felst kannski aðallega í því að Íranar og Arabar eru ekki endilega neinir perluvinir. Enda af sitthvorri grein Íslam.

En tökum nokkur skref til baka. Og skoðum aðeins þá tíma meðan Bandaríkin voru á góðri leið með að gera Íran að kjarnorkuveldi. Þó svo rekja megi upphaf þess allt til ræðu Eisenhower's snemma á 6. áratugnum, um Atoms for Peace, var þessi samvinna ekki í hámarki fyrr en eftir 1970. Enda var mönnum þá orðið ljóst að líklega yrði olían ekki til staðar nema í takmarkaðan tíma og mikilvægt að tryggja uppbyggingu annarra orkugjafa.

Um 1970 fullgilti Íran Samninginn um bann gegn útbreiðslu kjarnavopna. Þar með var allt klárt til að aðstoða Írana við að byggja kjarnorkuver. Bandaríkin komu t.d. að uppbyggingu kjarnorku-rannsóknastöðvar við Teheran-háskóla og írönsk stjórnvöld fengu nokkur kíló af vel auðguðu úrani frá Bandaríkjunum. General Electric og fleiri stórfyrirtæki gerðu samninga um uppsetningu kjarnakljúfa í landinu. Einnig komu evrópsk fyrirtæki að málinu, t.d. Siemens.

Allt gekk þetta hvað hraðast á meðan þeir Nixon og Ford voru í Hvíta húsinu. Eftir að Carter varð forseti 1977 hægði aðeins á ferlinu. Kannski aðallega út af miklum mannabreytingum í Hvíta húsinu, eftir langa valdatíð repúblíkana. Engu að síður leit út fyrir, þegar upp rann árið 1979, að senn myndu rísa nokkur kjarnorkuver í Íran. En eins og stundum vill verða, ganga hlutirnir ekki alveg samkvæmt áætlun. Skyndilega og nánast á augabragði varð Íran einn versti óvinur Bandaríkjanna. Og / eða öfugt.

 

Íranskeisari hafði stjórnað landinu með harðri hendi í um aldarfjórðung. Eða allt frá því 1953, þegar olíuhagsmunir Breta urðu til þess að hann fékk alræðisvald og lýðræðislega kjörinni stjórn íranska þingsins var steypt af stóli. Einkum fyrir tilstilli bresku stjórnarinnar og með aðstoð Bandaríkjanna. Eins og lýst var í færslunni "Skákborð veraldarinnar":  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/606262/

Því miður var þessi leikur Bandaríkjanna í skák alþjóðastjórnmálanna, að styðja keisarann en ekki lýðræðið í Íran, í reynd afleikur. Sem löngu síðar sprakk illilega framan i andlitið á ráðamönnum i Washingtin DC.

Harðstjórn keisarans, andstyggð fólks á leynilögreglunni SAVAK, fátækt almennings í landinu og óheyrilegt bruðl keisarafjölskyldunnar, ýtti undir mikla óánægju meðal írönsku þjóðarinnar.

Árið 1979 var ókyrrðin í landinu orðin það mikil að keisarinn yfirgaf Íran. Og heim snéri öldungurinn, skáldið og heimspekingurinn Khomeni úr útlegð sinni.

Af einhverjum ástæðum, sem erfitt er að skilja eða útskýra, náði Khomeni eyrum fólksins - betur en lýðræðisöflin í landinu sem loks höfðu náð að fæla keisarann burt. Herinn snerist á sveif með Khomeni og svo fór að hann náði öllum valdataumum í sínar hendur. Og Bandaríkin horfðu aðgerðarlaus á fjörið í Teheran.

Þar með varð Íran það íslamska klerkaríki, sem við þekkjum enn þann dag í dag. Þar sem þjóðin sjálf fær litlu ráðið, rétt eins og fyrri daginn. Og nú er kjarnorkuáætlun Írana aftur kominn á fullt. En ekki með alveg jafn miklum velvilja Vesturlanda eins og var upp úr 1970.

Það hlýtur að teljast ein af helsi ráðgátum alþjóðastjórnmálanna, af hverju Bandaríkin gripu ekki inní atburðarásina. Þegar þeir sáu einn af sínum nánustu bandamönnum, steypt af stóli af svörnum óvinum vestrænnar menningar. Í ríki með einhverjar mestu olíubirgðir i heimi.

Sumir segja að Jimmy Carter hafi einfaldlega ekki skilið alvöru málsins. Eða verið of upptekinn af friðarviðræðum Israela og Egypta. Aðrir segja að þvert á móti hafi Bandaríkin stutt valdatöku klerkanna! Stjórnvöld í Washington hafi skynjað að tími keisarans var á enda og frekar viljað klerkana en að eiga hættu á að kommúnistar næðu völdum í Íran.

Ég veit - þetta hljómar frekar lygilega og jafnvel kjánalega. En margir þeirra ágætu, vel menntuðu og skemmtilegu Írana sem ég þekki, eru þess fullvissir að Khomeni og klerkarnir hafi fengið stuðning að vestan. Og meira að segja er manni sagt að núverandi stjórnendur í Íran njóti ennþá þessa leynistuðnings Bandaríkjastjórnar. Illindin í fjölmiðlum séu bara á yfirborðinu - Bandaríkin vilji frekar klerkana áfram við völd en eiga á hættu að t.d. rússneskt eða kínverskt fjármagn nái yfirráðum í írönskum olíuiðnaði. Maður verður barrrasta að segja eins og er; ég er ekki alveg að kaupa þessa samsæriskenningu.

Fatið af hráolíu á 119 dali

Drengur góður?

Nú þarf Orkubloggið smá hjálp. Ég kíkti á heimasíðu Actavis til að sjá mynd af nýja forstjóranum. Kannski ekki síst af því nafnið, Sigurður Óli, hringdi lítilli bjöllu í höfði mínu. Ég man nefnilega vel eftir því hér í Den, þegar maður átti nokkrar skemmtilegar vikur í Skákskólanum, sem hann Jón Hjartarson rak austur á Klaustri. Þar var auðvitað aðallega teflt, m.a. við gesti eins og Friðrik Ólafsson og Jóhann Hjartarson. Ég gerði jafntefli við Friðrik - bara svo þið vitið það. Monti, mont. Reyndar var það í fjöltefli. Man ekki alveg hvort það var ég sem var að tefla við 50 aðra. Eða hvort það var Friðrik. He, he.

Þess á milli var spilaður fótbolti útá túni, þar sem íþróttakennarinn okkar á Klaustri, hann Biggi Einars, stjórnaði hlutunum. Þetta var afskaplega skemmtilegt og við strákarnir á Klaustri kynnumst þarna mörgum ágætum piltum úr Reykjavíkursollinum og víðar af landinu.

Tveir þeirra eru mér sérstaklega minnisstæðir. Annar þeirra er Arnór heitinn Björnsson, sem var ákaflega flinkur en jafnframt nokkuð skapmikill skákmaður. Og skemmtilegur leikfélagi. Arnóri kynntist ég lítillega aftur löngu síðar, á djamminu i Reykjavík.

Hinn var líka nokkuð spes karakter og hét einmitt Sigurður Óli - rétt eins og hinn nýi forstjóri Actavis. Ég man að á tímabili þótti manni Sigurður þessi Óli vera helst til sérvitur. En svo kynnist ég honum betur og þá kom auðvitað í ljós að þetta var mikill öndvegisdrengur. Ég hef ekki hugmynd um hvort Sigurður Óli hjá Actavis er sá hinn sami. En myndin er satt að segja ekki ósvipuð stráknum, sem maður tefldi og lék sér við þessar vikur í sólskininu austur á Klaustri. Fyrir næstum 30 árum. En kannski er þetta allt annar Sigurður Óli. En fréttin um hann vakti a.m.k. skemmtilegar minningar um einstaka sumardaga austur á Klaustri.

Róbert hættir hjá Actavis

Salthellarnir tæmdir?

Obama segist ætla að selja 70 milljón tunnur af olíubirgðum Bandaríkjanna. Les ég á mbl.is. Orkubloggið hefur áður fjallað um þessar birgðir Bandaríkjastjórnar. Það er saga sem minnir meira á X-files en raunveruleikann. Kannski ætti Obama barrrasta að moka öllu tunnudraslinu upp úr salthellunum, þar sem þetta er geymt. Reyndar er varla hægt að kalla þetta annað en hlægilega arfleifð frá þeim tímum þegar menn þóttust ætla að lifa af allsherjar kjarnorkustyrjöld við Rússa (Sovétríkin). Og svo skríða upp úr neðanjarðarbirgjunum og skreppa í salthellana sína í Suðurríkjunum, efir olíunni.

Ég lýg því ekki - leyndarhjúpurinn og annað i kringum þessar olíubirgðir Bandaríkjastjórnar slær út allar geimveru-bíómyndir sögunnar samanlagðar. Enn og aftur sannast það að raunveruleikinn er ótrúlegastur af öllu. Veit ekki til hvers menn eru alltaf að pára þessi skáldverk sín. Raunveruleikinn - þar er sko djúsinn!

Kannski er þetta bara hið besta mál. Að geyma 700 milljón tunnur af olíu þarna í hellunum undir Texas og Louisiana á 500-1.000 metra dýpi. Eins og búið er að gera meira og minna síðan 1975. Miðað við fólksfjölda væri þetta svipað og við hefðum falið 700 þúsund tunnur eða um 111 milljón lítra af olíu einhversstaðar djúpt í gjótum í Ódáðahrauni eða Guð má vita hvar. Sniðugt.

En Kananum er auðvitað vorkunn. Þeim brá svo svakalega þegar olíuframboðið skrapp saman hér í upphafi 8. áratugarins góða, að þeir fengu þessa hugdettu að eiga smá til vara þarna niðrí jörðinni. Í dag eru þetta verðmæti upp á ca. 80 milljarða USD sem þarna eru geymd í "iðrum Snæfellsjökuls". Miðað við oliunotkun Bandaríkjamanna í dag myndi þetta rétt slefa sem birgðir í tæpa tvo mánuði. Það er nú allt og sumt.

En um það leyti sem menn sáu fram á að kannski væri þetta tómt rugl að geyma öll þessi verðmæti þarna niðrí jörðinni tóku fjárans svartklæddu klerkarnir völdin í Íran - einu mesta olíuríki heims. Þá svitnuðu sumir vestanhafs - enda væri t.d. lítt spennandi ef eitthvað svipað myndi líka gerast hjá blessuðum Sádunum. Þá væri nú aldeilis gott að eiga nokkra olíutunnur i kjallaranum.

Bush er a.m.k. mjög fylgjandi þessum geymslum. Eitthvað voru birðirnar farnar að minnka undir aldamótin. En þegar flugvélarnar lentu á tvíburaturnunum í sept. 2001 var eitt það fyrsta sem Bush gerði, að æpa á sína undirsáta að fylla hellanna eins og skot og hananú. Og í janúar á liðnu ári (2007) stakk Bush upp á því við Bandaríkjaþing að birgðagetan yrði allt að tvöfölduð. Hækkandi olíverð síðan þá hefur líklega eitthvað haldið þinginu frá því að fylgja þessari brilljant tillögu eftir. Og nú þykist Obama ætla að minnka birgðirnar um 10% sisona. Meikar rosa diff, segi ég nú bara. Geisp.

Meira spennandi væri að vita hvort hífa eigi upp elstu tunnuröðina eða nýrri og gljáfægða 21. aldar brúsa. Reyndar myndi nú olíuverðið líklega lækka umtalsvert, verði af þessari hugmynd Obama. Í smá stund.

Umrædd eldri færsla um olíubirgðir Bandaríkjanna ber titilinn "Dularfullu salthellarnir" og hana má sjá hér:   http://askja.blog.is/blog/askja/entry/527282/ 

------------ 

Annars var ég í síðustu færslu búinn að lofa að fjalla aðeins um kjarnorkusamvinnu Persa og Bandaríkjamanna hér í Den. En ég er svo skollið sybbinn núna, að ég verð að leggjast flatur. Heyrumst kannski á morgun.

Obama vill selja olíubirgðir

Skákborð veraldarinnar

Í fjölmiðlunum er heimurinn er oft málaður svart-hvítur. Íran gegn Bandaríkjunum er eitt dæmið. Í reynd á kjarnorkuþekking Írana rætur að rekja til þess þegar Bandaríkin studdu kjarnorkuuppbyggingu Írana á 6. og 7. áratug liðinnar aldar. Og reyndar lengur.

Upphaf þessa má rekja til frægrar ræðu Eisenhower's forseta, þar sem hann kynnti áætlun sem kölluð var "Atoms for Peace". Þetta var árið 1953 og Eisenhower var nýorðinn forseti Bandaríkjanna (tók við af Truman). Í hnotskurn má segja að þar með ákváðu Bandaríkin að hjálpa öðrum þjóðum að nýta kjarnorkuna í friðsamlegum tilgangi. 

En áður en kjarnorkuaðstoð Bandaríkjanna við Íran verður lýst, er nauðsynlegt að skoða fyrst aðdraganda málsins. Segja má að ballið hafi byrjað í upphafi 6. áratugarins. Þegar Bandaríkin hjálpuðu Bretum að steypa af stóli lýðræðislega kjörnum forsætisráðherra Írana, lögfræðingnum Mohammed Mossaddeq. Þetta gerðist 1953. Og ástæðan var auðvitað olíuhagsmunir.

Reyndar var það svo, að á þessum tíma voru Bandaríkin ekki mikið að hugsa um Mið-Austurlönd. Það var ekki fyrr en eftir Súez-deiluna 1956, sem Bandaríkin ákváðu að styrkja hagsmuni sína í þessum heimshluta. Og trygga að þar næðu hvergi kommúnistar völdum.

Íranska þingið hafði kosið Mossaddeq sem forsætisráðherra árið 1951. Á þessum tíma ríkti mikil óánægja í landinu sökum þess að allur olíuiðnaðurinn var í höndum breskra fyrirtækja. Og þá fyrst og fremst Anglo-Iranian Oil Company. Sem var að mestu í eigu breska ríkisins - en heitir í dag örlítið kunnuglegra nafni; nefnilega British Petroleum eða BP.

Í öðru stóru olíuríki, Saudi Arabíu, höfðu stjórnvöld þegar fengið samning um að 50% af olíuhagnaðinum skyldi renna til ríkisins. En í Íran hafði BP einkaleyfi á mestu olíulindum landsins gegn föstu gjaldi, sem var ekkert annað en skítur á priki (BP bar reyndar annað heiti á þessum tíma, sem fyrr segir, en einfaldast að nota BP-nafnið). Að sjálfsögðu hafði BP engan áhuga á samningi í anda þess sem gerður hafði verið í Saudi Arabíu - enda eru 100% talsvert meira en 50%. Ekki síst þegar peningar eru í spilunum.

Mossaddeq ásamt íranska þinginu ákvað að þjóðnýta  olíuiðnað landsins og gera eignarnám í öllum eignum BP í Íran. Þetta þótti BP auðvitað súrt i broti og breska heimsveldið brást ókvæða við. Bretar gerðu sér þó grein fyrir hinum mikla stuðningi sem Mossaddeq naut meðal landsmanna og taldi ekki séns að koma honum frá nema fá aðstoð Bandaríkjanna. Þess má geta að Mossaddeq var útnefndur maður ársins 1951 af tímaritinu Time.

Með því að búa til sögu um að Mossaddeq væri u.þ.b. að fallast í faðma með leiðtogum Sovétríkjanna tókst Bretum að sannfæra Eisenhower árið 1953, en hann var þá nýlega orðinn forseti. Truman mun hins vegar áður ítrekað hafa hafnað óskum Breta um slíka aðstoð. Á þessum tíma voru Bandaríkin enn nokkuð róleg um sinn hag, þó svo Sovétmenn ættu kjarnorkusprengju. En Kóreu-stríðið hafði samt skapað talsverða taugaveiklun og nú skipaði Eisenhower CIA að aðstoða við stjórnarbyltingu í Íran. Aðgerðin var kölluð Ajax.

Til að gera langa sögu stutta var Mossaddeq steypt af stóli og stungið í fangelsi (hann lést árið 1967). Íranskeisari afnam stjórnarskrána og tók sér alræðisvald. Árið 1954 tók breska olíufélagið upp nafnið BP og hélt hamingjusamt áfram að dæla olíunni upp i Íran og selja um heiminn.

En því miður fyrir ljúflingana hjá BP var írönsku þjóðinni ofboðið og BP neyddist til að láta undan þrýstingnum og ná einhverju samkomulagi. Niðurstaðan varð sú að nýtt félag var stofnað um reksturinn, National Iranian Oil Company,hvar BP átti 40%. Afganginum (60%) var skipt upp á milli sex annarra olíufélaga, sem þó ekkert var í eigu Írana. Heldur urðu nokkur bandarísk félög, auk Shell og Total (sem þá hét reyndar öðru nafni), hluthafar í nýja félaginu. Ástæða þess að Íranar féllust á þetta fyrirkomulag var sú, að um leið var gert sérstakt samkomulag um að írönsk stjórnvöld fengju 50% af hagnaði félagsins. Með þeim fyrirvara, reyndar, að þeir fengju engan aðgang að bókhaldinu. Þannig að við verðum barrrasta, f.h. Írana, að treysta á að menn hafi gefið upp réttar hagnaðartölur.

Um BP og framhaldið er það að segja að félagið hélt áfram starfsemi sinni í Íran í nær aldarfjórðung. Eða allt þar til íslamska byltingin var gerð 1979 og keisarinn flúði. Khomeni varð æðsti klerkur og erlendu olíufélögunum var fleygt úr landinu. Þar með lauk nærri 7 áratuga olíuvinnslu Breta í Íran.

Til allrar hamingju fyrir BP hafði félagið þá þegar byggt upp mikla olíuvinnslu bæði í Norðursjó og Alaska. Annars hefði þessi atburðarás hugsanlega riðið félaginu að fullu. Þrátt fyrir að verða af hinum geggjuðu olíuhagsmunum í Íran, er BP í dag eitt stærsta olíufélag heims.

Með byltingunni í Íran 1979 lauk einnig kjarnorkuaðstoð Bandaríkjanna við landið. Sem til stóð að segja frá hér. En bíður næstu færslu.

Já - svona er olían alls staðar sem eitthvað gerist. Og Íslendingar muna væntanlega hvernig þeir þurftu að berjast fyrir því að koma breskum fiskiskipum burt frá Íslandsmiðum. Það varð okkur líklega til happs að fiskur er ekki olía. Og því tæplega hægt að sannfæra Bandaríkin um að það þyrfti að stinga t.d. Lúðvík heitnum Jósepssyni og félögum í dýflissu. Þegar landhelgin var færð út.

En alltaf gaman að fabúlera smávegis. Hvað ef við hefðum ekki verið í NATO? Ætli það væru þá einhverjir aðrir en Samherji, Brim og Grandi, sem ættu kvótann? T.d... t.d barónessa Tatcher?

Engin hætta á því - hún hefði nefnilega einkavætt kvótann - rétt eins og BP. Svo hef ég reyndar heyrt að íslenskir stjórnmálamenn hafi farið létt með það sjálfir að losa þjóðina við kvótann og ekki þurft aðstoð breskra stjórnmálamanna til. En það er líklega allt önnur saga.

Ekki misskilja mig samt. Svo vill til, að ég styð kvótakerfið! Heilshugar. Samt smá ólykt af því hvernig framkvæmdin var. Hvað um það - næst mun Orkubloggið segja frá samvinnu Bandaríkjanna og Írana í kjarnorkumálum.

Íranir reiðubúnir til viðræðna

Þrek og tár

Árans. Enn missir maður af verslunarmannahelgi. Sú besta var auðvitað 1991; við Þórdís tvö ein í íslensku kjarri í Borgarfirðinum. Síðan eru liðin 17 ár og tveir stubbar hafa bæst við í safnið. Og nú síðast kisi og líka hvutti.

Önnur eftirminnileg verslunarmannahelgi var sú í Þórsmörk hér í Den. Mun hafa verið 1988 held ég. Sem sagt 20 ára afmæli í dag! Það var gott stuð. Með þeim Braga, Ara, Jónasi, Ragga og fleiri góðum. Einhverjar skvísur voru eflaust þarna líka. En held það sé barrrasta horfið í þoku tímans.

Og árin líða. Hver gekk sína leið í sinni hamingjuleit. Og þó maður sé alltaf sami sokkurinn, breytist maður nú samt. T.d. hef ég orðið meyrari með árunum. Tárast auðveldlega við að heyra fallegt lag, eða lesa um sorglegan atburð. Afskaplega ólíkt mér frá því hér áður fyrr. Ég held að karakterinn manns breytist talsvert mikið þegar maður eignast börn og sér þau vaxa úr grasi. Þá fyrst skynjar maður lífið.

Sama má segja um tónlistarsmekkinn. Hann breytist líka. Þó svo ég haldi enn mikið uppá bæði David Bowie og Bruce Springsteen, rétt eins og í menntó. En meðan ég hef verið hér einn í MBA-náminu í Köben, hef ég mest hlustað á Vilhjálm Vilhjálmsson. Mikið óskaplega var hann góður söngvari. Svo vekur hann upp mikið af góðum minningum. Frá því þegar maður var snáði í stofunni heima á Klaustri. Og Vilhjálmur söng í Óskalögum sjúklinga.

Mér finnst gott að hlusta á tónlist þegar ég er að læra. Það truflar mig ekki. Þvert á móti. Ætli ég geti ekki tileinkað MBA-gráðuna minningu Vilhjálms. Hann hefur a.m.k. haldið mér við efnið marga nóttina. Yfir verkefnum og ritgerðum.

En þó svo Vilhjálmur hafi verið hreint frábær, er það alfallegasta auðvitað Þrek og tár. Tær snilld. Hvað er betra en smá nostalgía? Hlustum og skælum:

 

Flogið stanslaust fram á kvöld

Þórsmerkurhjartað slær

Klakinn góði. Er bestur - þrátt fyrir allt. Nú eru menn eitthvað að barma sér yfir verðbólgu. Ég segi nú barrrasta iss, piss. Allt sæmilega þroskað fólk man vel þá tíma, þegar maður var í sífelldu kappi við gengisfellingarnar. Að gera "góð kaup", rétt fyrir gengisfellingu var rjómi rjómans. Í þá daga þurfti útsjónasemi til að græða pening! T.d. þegar ég keypti AKAI-steríógræjurnar á tímum ríkisstjórnar Gunnars heitins Thoroddsen. Daginn fyrir gengisfellingu - lýg því ekki. Það voru góð kaup. He, he. En ég held að ég hafi aldrei fyrr né síðar á ævinni lent í jafn svakalega agressívum sölumönnum eins og í Akai-búðinni á Laugaveginum hér í Den. Þeir voru rosalegir!

Já - maður saknar Klakans góða héðan frá flatneskjunni í Köben. Engin Þórsmörk hér! 

Þessi helgi verður tileinkuð íslenskri tónlist, hér á Orkublogginu. Hér kemur tómlistaratriði, sem ég held að sé hið hallærislegasta í sögu lýðveldisins. En samt... Samt finnst mér þetta hreint stórkostlegt lag og frábær flutningur. Hittir beint í mark. Íslenska Þórsmerkurhjartað kippist til. Kannski hið hallærislegasta - en líka hið dásamlegasta. Þetta er einfaldlega klassík. Rétt eins og Maríukvæðið (Þórsmerkurljóðið) hans Sigurðar Þórarinssonar. Dömur mínar og herrar; má ég kynna: Nína - með Stebba og Eyfa. Og er þetta ekki sjálfur Eyþór Arnalds sem snýr sellóinu svona lauflétt, í blálokin á laginu?:

 

Annað lag sem ég held mikið upp á kallast "Undir þínum áhrifum" með Stebba Hilmars. Börn geta verið skondin. Hann stráksi minn tók ástfóstri við þetta lag - líklega fyrst þegar hann var ca. 4 ára gamall. Var sísönglandi það og vildi alltaf hafa það á í bílnum. Og hefur haldið upp á það alla tíð síðan (hann er 7 ára núna). Og hrifning hans smitaði mig gjörsamlega. Þetta er frábært lag hjá Stebba.

Svo sagði ég stráksa mínum frá því, að einu sinni fyrir langa löngu hitti ég Stebba Hilmars og heilsaði honum. Var þá einhversstaðar niðrí bæ með vini mínum, sem þekkti Stebba. Held það hafi verið hann Bragi Þór, sem í dag er einn af forstjórum Eimskips.

Og ég verð barrrasta að segja, að Stebbi Hilmars var flottur og eðlilegur náungi. Líklega ekki nema 20 ár liðin síðan þá. Það gengur svona.

Sem sagt sagði ég stráksa mínum frá þessu. Og þið hefðuð átt að sjá þann stutta. "PABBI! Heilsaðirðu STEBBA HILMARS!" Virðing snáðans á föður sinum steig margfalt þann daginn. Stundum er lífið svo einfalt og skemmtilegt.

Og ég segi bara: Stebbi. Og Eyfi. Takk fyrir. Og hér kemur Stefán Hilmarsson, með þetta frábæra lag (og ég er strax kominn með tár í augun og góða tilfinningu í brjóstkassann):

 

Hátíðir fóru vel fram

Sólarorkan sigrar

Ég missi yfirleitt alltaf af spennandi atburðum á Íslandi. Hvort sem eru sólmyrkvar eða jarðskjálftar. Líklega of mikið á flækingi í útlöndum. Verð að fara að venja mig af því. Enda er alltaf best á Klakanum góða. Til allrar hamingju fer að styttast í heimkomu. Og fátt er yndislegra en september á Íslandi. Svo ég er farinn að hlakka til. Og ekki er ólíklegt að þá verði slökkt á Orkublogginu. Sjáum til.

Orkubloggið hefur undanfarið gefið því undir fótinn að Evrópa eigi að bindast nánu samstarfi við ríkin við norðanvert Miðjarðarhaf. N-Afríku. Þar sem sólin skín sterkar en víðast hvar annars staðar - og þar sem eyðimörkin breiðir úr sér. Eyðimörkin sem mun bjarga orkumálum Evrópu.

Ég held að ég hafi áður birt þessa mynd hér til hliðar, einmitt hér á Orkublogginu. Þar er lýst hugmynd TREC um að Evrópa tengist öðrum löndum við Miðjarðarhaf, í gegnum nýtt raforkunet með vind- og sólarorkuverum allt i kringum Mare Nostrum.

TREC stendur fyri Trans-Mediterranean  Renewable Energy Cooperation og verkefnið er kallað Desertec (um þetta má t.d. lesa á  www.desertec.org, www.trec-eumena.org og  www.trec-uk.org). 

Menn halda kannski að þetta sé einhver vísindaskáldskapur. En það er langt í frá. Nær að segja að þetta sé í anda sænsks realisma! Hvað svo sem verður um draum Sarkozy's Frakklandsforseta um nýtt Miðjarðarhafsbandalag, þá eru Miðjarðarhafslöndin utan Evrópu mál dagsins. Og hananú.

M.ö.o. þá eru óvíða í heiminum meiri fjárfestingar nú um stundir, eins og í Miðjarðarhafslöndunum utan Evrópu. Slagar hátt í Kína. Kannski meira um það síðar. Í dag ætla ég aftur á móti að beina sjónum að sólarorkutækninni, sem þarna mun hugsanlega ryðja sér til rúms.

Sem kunnugt er hefur Orkubloggið lengi (a.m.k. miðað við líftíma bloggsins fram að þessu!) trúað á þá hugmynd að í N-Afríku verði reist orkuver, sem byggi á s.k. CSP-tækni (Concentrated Solar Power). Sem mætti kalla "brennipunkta-orkuver" a íslensku. Og nú hefur málflutningur Orkubloggsins náð eyrum fleiri. Líklega í gegnum Moggabloggið! T.d. var grein um þetta í Guardian fyrir sléttri viku. Blessaðir kjánarnir hjá Guardian hafa reyndar ekki alveg skilið málið. Því skv. greininni mun þessi uppbygging aðallega felast í orkuverum sem nýta sólarsellutæknina (photovoltaic cells). Eins og allir vita, er það barrrasta bull. Þó svo sólarsellutæknin sé mjög sniðug, þá verður hún ekki stóra málið í rafmagnsframleiðslu fyrir Evrópu. Slíkt yrði alltof, alltof dýrt.

Til allrar hamingju eru Íslendingar betur upplýstir um endurnýjanlega orkugjafa, en breskir blaðasnápar. En reyndar er CSP enn líka nokkuð dýr tækni. Enda einungis eitt einkarekið CSP-orkuver starfrækt í heiminum í dag. Það er í Nevada í Bandaríkjunum. Nú eru aftur á móti horfur á að senn muni þessi tækni t.d. verða samkeppnisfær við vindorku. Þar að auki hefur CSP-tæknin eitt, sem gefur henni mikið forskot á t.d. vindorku.

Það er að geta geymt orkuna. CSP tæknin byggir nefnilega á því að safna geislum sólar í brennipunkt og mynda mikinn hita. Þessi hiti er auðvitað notaður til að búa til gufuþrýsting, sem knýr túrbínu og framleiðir rafmagn. En hitinn er líka notaður til að bræða sérstaka saltlausn og þar er hægt að "geyma" mikla hitaorku í umtalsverðan tíma. Og sækja þann hita þegar t.d. sólin sest og halda rafmagnsframleiðslunni áfram í marga klukkutíma eftir sólsetur. Þessi möguleiki er afar hagstæður þarna suður við Miðjarðarhaf. Því rafmagnsnotkunin er mikil þar á kvöldin - eftir að dimmt er orðið. Auk þess sem sólargeislunin þarna er mjög stöðug og útreiknanleg - öfugt við vindinn sem er síbreytilegur. Allt leggst þetta á eitt og gerir CSP að góðum valkosti.

Reyndar verður líklega hagkvæmast að "blanda saman" raforkuframleiðslu frá CSP og vindorku. Slík orkuver gætu gefið af sér mjög stöðugt framboð af raforku allan sólarhringinn. Þess vegna gerir TREC einmitt ráð fyrir miklum vindorkuverum á strönd Marokkó, svo dæmi sé tekið.

En er þetta raunhæft? Jafnvel þó að kostnaðurinn af þessari rafmagnsframleiðslu verði etv. ekki meiri en við þekkjum i jarðhitanum eða í vindorku? Af hverju ættu olíuríki eins og Egyptaland, Lýbía eða Alsír að vilja taka þátt í orkuvinnslu, sem myndi etv. draga úr eftirspurn eftir olíu? Er Orkubloggið alveg útá þekju?

Má vera. En bloggið er fullvisst um að þetta er framtíðin. Ef ESB klúðrar þessu ekki pólítískt. CSP er nefnilega upplögð tækni til að framleiða drykkjarvatn úr sjó! Í það ferli þarf gríðarmikla raforku. Og ekki er gæfulegt að nota kolefnislosandi orkugjafa í slíkt. Því hentar CSP löndunum við Miðjarðarhaf ákaflega vel. Þetta mun einnig vekja áhuga landanna á Arabíuskaganum. Þ.á m. olíuríkjanna.

Þar að auki þyrstir N-Afríkulöndin í meira efnahagssamstarf við ESB. Að enn meira fjármagn frá ríkjunum innan ESB komi inní þessi lönd. Rétt eins og erlendar fjárfestingar eru eftirsóttar á Íslandi. CSP er m.ö.o. snilldar tækni fyrir bæði Evrópu og N-Afríku. Og þetta eru menn nú að uppgötva - ekki síst nokkur af öflugustu fyrirtækjum Spánar.

Nefna má að senn munu taka til starfa nokkur CSP raforkuver, sem nú eru í byggingu á Spáni, í Flórída í Bandaríkjunum og í Egyptalandi (mynd frá einu þeirra hér að ofan). Og það eru sko engir bjánar, sem standa að baki þessum fjárfestingum. Fremst í flokki eru líklega spænsku iðnaðarrisarnir Abengoa og Acciona. Nefna mætii enn eitt spænskt fyrirtæki; Torresol. Að baki því standa spænska fyrirtækið Sener og olíupeningar frá Sameinuðu Arabísku furstadæmunum; fyrirtæki sem nefnist Masdar og hefur þann tilgang að fjárfesta í endurnýjanlegri orku víða um heim. Vantar kannski erlent fjármagn í REI?

Já - CSP er í alvörunni alvöru bisness! Satt að segja er ég hálf hissa á að jafn súperklár náungi og BTB, skuli nú vera að horfa til fjárfestinga á Indlandi og í Kína. Eins og maður hefur heyrt af. Í mínum huga er Brasilía meira spennandi - ef maður ætti svona glás af pening. Og miklu nærtækara og meiri möguleikar eru t.d. í Tyrklandi og löndunum sunnan megin við Miðjarðarhaf. Where the sun always shines.

Nærmyndir af sólmyrkva

Sóðalegt?

Sóðalegt? Ég veit satt að segja ekki hvort það er viðeigandi að birta myndbönd, eins og það hér að neðan.

Þar sem gefið er í skyn að æðstu menn íslenskra banka, í þessu tilviki Kaupþings, séu á sama plani og yfirmenn Enron voru. Sem nú sitja í bandarískum fangelsum með margra ára dóma á bakinu. Reyndar "slapp" Ken Lay undan réttvísinni og lenti þess í stað í gröfinni. En Skilling þarf að dúlla sér við að spila tennis næstu áratugina. Sbr. færslan "Fucking smart":   http://askja.blog.is/blog/askja/entry/577795/

En samt horfir maður auðvitað á þetta... 

Hagnaður bankanna dregst saman

Trillion dollars!

Enn einu sinni! Enn einu sinni ætlar Orkubloggið að minna á þá skoðun sína, að olíutunna undir 150 USD er bara skítbilleg. Þetta er reyndar mikið öfugmæli þegar litið er til þess, hvað það kostar miklu, miklu minna að framleiða olíuna sem er í tunnuræflinum.

Orkubloggið hefur áður sagt frá því að olíufélögin dæla svarta gullinu upp fyrir allt frá 5 dollurum pr. tunnu. Þá er allur kostnaður við vinnsluna innifalinn - líka kostnaður við að leita og finna olíuna! Af einhverjum ástæðum geta þau svo selt olíuna örlítið dýrari. Af því ekkert skárra er í boði.

Auðvitað kostar sumstaðar talsvert meira en 5 dollara að finna svarta gumsið og dæla því upp á yfirborðið. T.d. er meðaltalskostnaðurinn í þessum bransa víða um heim í kringum 10-15 dollara pr. tunnu. Svo kostar ca. 5 dollara í viðbót að hreinsa sullið, svo það verði nothæft. Þannig að algengur framleiðslukostnaður á olíutunnunni er ca. 15-20 USD. Líklega um 30 USD hjá Sádunum, sem eru þeir stærstu í bransanum. En það er nú allt og sumt.

Í kvöld var lokaverðið á NYMEX 124,07 USD. Þó svo verðmunurinn þarna segi ekki alla söguna, er þetta í reynd prýðileg vísbending um það af hverju olíufyrirtækin eru að græða talsvert þessa dagana.

Hafa ber í huga að það er talsvert mikið dýrara að vinna t.d. Norðursjávarolíuna. En þetta er engu að síður mjög algengur kostnaður í olíuvinnslu víða um heim; 15-20 USD pr. tunnu. Stundum aðeins meira og stundum jafnvel aðeins minna. Það kostar sem sagt svona ca. 1.200-1.600 íslenskar krónur víðast hvar fyrir olíufélögin að framleiða ca. 160 lítra af olíu (ein olíutunna inniheldur nákvæmlega 158,9873 lítra).

Ef við miðum við hærri töluna (1.600 kr) er algengur framleiðslukostnaður pr. líter af olíu ca. tíkall. Tíu íslenskar krónur fyrir að framleiða einn lítra af olíu. Ég verð að segja alveg eins og er - þetta er náttttlega barrrrast hræbillegt stöff.

Stóra spurningin er hvort sætir og grænir orkugjafar eins og sól, gufa eða vindur geti keppt við olíusullið af einhverju viti? Hverjum dettur í hug að setja milljarða í t.d. vindorkuver, þegar Sádarnir geta kaffært mann í einni svipan. Með því að lækka verðið hjá sér í svona ca. 40 USD tunnuna. Og græða samt vel á framleiðslunni.

Al Gore og fleiri góðir spámenn tala nú um að það þurfi að stórauka rafmagnsframleiðslu frá endurnýjanlegum orkulindum. Þær góðu lindir þurfa ekki aðeins að keppa við olíuna í verði. Heldur líka keppa við gas. Og kol. Og kjarnorku.

Endurnýjanleg orka verður því aðeins samkeppnisfær, að þannig sé búið um hnútana af pólitíkusunum. Eins og við þekkjum, hefur t.d. bensínverð á Íslandi ekkert með raunverulegt framleiðsluverð að gera. Það stjórnast fyrst og fremst af skattlagningu ríkisins. Eina leiðin til að eitthvað komi í stað olíu á næstu áratugum, er að skattkerfinu eða kvótum verði beitt til að gera það hagkvæmt að nota aðra tegund orku.

Forstjóri vindtúrbínufyrirtækisins Vestas, hér í Danmörku, hefur sagt að vindtúrbínurnar geti keppt við olíuna svo lengi sem verðið á henni sé yfir 50 USD.

En áhættan af því að fjárfesta í endurnýjanlegri orkuframleiðslu er veruleg. Fari olíuverðið niður í 50 dollara er hætt við að fjörið verði snarlega búið hjá fyrirtækjum eins og Vestas. Í bili. 

Fyrirsögn færslunnar (Trillion dollars) vísar til þeirrar upphæðar sem Bandaríkjamen munu líklega eyða á þessu ári í að kaupa og flytja inn oliu frá útlöndum. Þetta eru 1.000 milljarðar dollara. Sem Bandaríkin borga til olíu-sheikanna í Mið-Austurlöndum og fleiri olíuríkja.

Hvað seljendurnir gera við þennan pening er önnur saga. En þeir hafa m.a. notað aurana til að kaupa upp mörg af ábatasömustu fyrirtækjum Bandaríkjanna. Þar að auki er stór hluti af olíukaupum Bandaríkjanna fjármagnaður með lánum - ekki síst frá Kína. Þess vegna hrannast upp skuldir Bandaríkjanna við útlönd. Loks stefnir flest í, að þar á bæ ætli menn að stöðva hrunið á húsnæðismarkaðnum með því að ríkið komi bönkunum til bjargar. Sem þýðir líklega ekkert annað en ennþá meiri dollaraprentun, meiri verðbólgu og enn frekari lækkun dollars. Og af því að nánast öll olía heimsins er seld í dollurum, mun verðið á henni varla lækka í bili. Ekki ef dollarinn lækkar enn meira. Þetta eru ekki beint bestu ár Bandaríkjanna. En Orkubloggið geislar af hamingju, enda allt að gerast á orkumarkaðnum.

Hvað um það. Það er reyndar vel þess virði að hlusta á Al Gore lýsa framtíðarsýn sinni. Um það að innan tíu ára komi öll rafmagnsnotkun í Bandaríkjunum frá endurnýjanlegum orkulindum (þetta er stytt "best-of" útgáfa af ræðunni):

 

Svo er hér comic-relief útgáfa til stuðnings Gore. Með þeim David Letterman og ljúflingnum Billy Crystal úr gamla góða Löðrinu. 

 

118.000 króna gróði á sekúndu

"Tímabundið verðbólguskot..."

Í gær var það Landsbankinn, sem tilkynnti um 12 milljarða króna hagnað á 2. ársfjórðungi (vel að merkja eftir skatta). Sá hagnaður munað verulegu leyti til kominn vegna gengisvarna. Eins og sumir kalla það, þegar veðjað er gegn krónunni.

Og nú í dag fáum við þær góðu fréttir að Kaupþing hafi líka hagnast vel á 2. ársfjórðungi. Ekki síst af því "að bankanum hafi tekist að "verja eiginfjár- og lausafjárstöðu sína. Gengisvörn bankans og verðtryggðar eignir í eignasafni hans hafi varið bankann fyrir óróa í hagkerfi Íslands". Eins og Hreiðar Már orðar það.

Og ég sem hélt að það hefðu bara verið vondir útlendir ofurbraskarar og andstyggilegir krónusjortararar, sem högnuðust á gengisfalli krónuræfilsins. Var ekki alltaf verið að tala um árás útlendinga á krónuna? Það er nú aldeilis gott að fá að vita, að íslensku bankarnir skuli a.m.k. vera með í þeim hópi sem högnuðust vel á gengisfallinu.

Og bara svo þið vitið það: Ástandið sem nú ríkir á Íslandi er hvorki kreppa né hrun. Það heitir aftur móti því fína og sæta nafni að endurheimta jafnvægi. Sbr. fréttatilkynning frá Halldóri J. Kristjánssyni, bankastjóra Landsbankans  (www.landsbanki.is/umlandsbankann/frettirogutgafuefni/frettir?GroupID=294&NewsID=12660&y=0&p=1): 

"Íslenska hagkerfið er nú að endurheimta jafnvægi aftur eftir mikinn og áralangan vöxt. Þróunin fyrri hluta ársins endurspeglar þessa breytingu, sér í lagi endurmat á krónunni og tímabundið verðbólguskot. Þökk sé jákvæðum gjaldeyris- og verðtryggingarjöfnuði hefur Landsbankanum tekist að halda neikvæðum áhrifum gengislækkunarinnar á eiginfjárhlutfall og efnahagsreikning í lágmarki."

Ég hef reyndar alltaf átt erfitt með að skilja þetta orðalag "tímabundið verðbólguskot". Hélt að maður kallaði svoleiðis "lélega efnahagsstjórnun". En kannski er efnahagsstjórnun aldrei léleg nema verðbólga fari yfir t.d. 20% á ári í a.m.k. 5 ár. Eða er það kannski líka "tímabundið verðbólguskot"?

Reyndar hefur niðursveiflan núna (réttara sagt "endurheimt jafnvægis") auðvitað engin áhrif á almenning. Svo ég aftur vitni í Halldór: 

"Íslensk heimili eru að hluta varin gegn skammtímaáhrifum verðbólgu þar sem hefðbundin húsnæðislán bera fasta raunvexti." 

Það gæti nefnilega verið verra; bæði verðbólga og hækkun á vöxtum, ef þeir væru breytilegir. Reyndar mætti kannski benda Halldóri á að fjölmörg íslensk heimili eru reyndar með húsnæðislán á breytilegum vöxtum. En kannski er Halldór ekki með þannig lán á íbúðinni sinni.

En auðvitað ættu allir að geta verið kátir yfir því hvað ástandið hjá Landbankanum er gott. Svo mun þetta bráðum verða enn betra, þegar nýju álverksmiðjurnar verða komnar á fulllt, eins og Halldór bendir á:

"Nýlegar stóriðjuframkvæmdir hafa aukið framleiðslugetu í útflutningsgreinum sem auðveldar aðlögun hagkerfisins að nýju jafnvægi. Aukin arðsemi af nýtingu hinna fjölmörgu orkulinda landsins mun ýta undir beinar erlendar fjárfestingar í orkufrekum iðnaði. Aukin orkuframleiðsla getur aukið landsframleiðsluna um 4% sem svarar til um 0,8% hagvaxtarauka á ári næstu 5 árin."

Eins og lesa má mun reyndar þurfa fleiri álverksmiðjur til að skapa þennan hagvöxt. Sem væntanlega mun þýða nýtt ójafnvægi. Sem er barrrasta hið besta mál; því þá verður aftur hægt að "endurheimta jafnvægi". Og allan tímann hagnast auðvitað bankarnir.

Og hagnist þeir ekki alveg nóg, mun ríkið auðvitað hjálpa þeim með að fá ódýrara lánsfé, en önnur fyrirtæki eiga kost á. Reyndar eru alltaf einhverjir sem þurfa að borga vaxtamuninn, sem bankarnir fá gefins frá ríkinu. Varla hægt að líta fram hjá því. En það skiptir engu - bara eitthvert nafnlaust fólk sem kallast skattborgarar. Þetta er sérstök útgáfa af ríkisstyrktum bankakapítalisma, sem þeir fundu upp í Bandaríkjunum. Mjög sniðugt fyrirbæri. Eins og sagt er frá hér:

 

15,4 milljarða hagnaður

شكيب خليل ... og olíuvandræði Evrópu

Eins og við John Bogle hjá Vanguard höfum alltaf sagt: "Nobody knows nuthin!"

Í dag birtust fréttir um að Alsírmaðurinn Chakib Khelil spáir því að olían fari niður i 80 USD tunnan. Skemmtilegt. Því varla er mánuður siðan þessi sami ljúflingur spáði olíuverðinu i 150-170 USD. T.d. sagði Bloomberg fréttaveitan svona frá þessu þann 29. júlí:

"President Chakib Khelil predicted that the price of oil will climb to $170 a barrel before the end of the year".

Þetta er óneitanlega athyglisvert. Því Khelil er hvorki Ketill né hver sem er. Ekki aldeilis. Og svo heitir hann reyndar ekki Chakib Khelil, heldur شكيب خليل !

Khelil er forseti OPEC og því nánast æðsti páfinn í olíubransanum. Þetta væri svona álíka og hinn hreini sveinn suður í Vatíkaninu í Róm, breytti um skoðun á ágæti aflátsbréfa á ca. mánaðarfresti. En svona er nú olíumarkaðurinn bara skemmtilega óútreiknanlegur. 80 dollarar eða 160 dollarar? Who cares? And nobody knows nuthin!

Undanfarið hefur Orkubloggið beint athyglinni að orkuvandræðum Evrópu. Í dag ætlar bloggið aðeins að skoða hvaðan Evrópa fær olíuna sína.

Sem fyrr, segir mynd meira en 1000 orð. Og myndin hér til hliðar skýrir sig sjálf (smella á hana til að fá stærri). Aðalatriði er að olíubirgðir innan lögsögu Evrópusambandsins fara hratt minnkandi. Þannig að innflutningur frá löndum utan ESB eykst.

Það getur verið svolítið ruglingslegt að skoða þróun á olíuneyslu ESB. Vegna þess að bandalagið hefur t.d. verið að stækka. Einnig ber að hafa í huga að þegar talað er um olíunotkun og olíuframleiðslu ESB, er Noregur stundum talinn þar með. Þó svo Noregur sé jú ekki í sambandinu - frekar en Ísland. Í reynd er aðeins einn stór olíuframleiðandi innan ESB. Það er Bretland, sem framleiðir u.þ.b. 1,8 milljón tunnur á dag (meðan Norðmenn framleiða hátt i 3 milljón tunnur). Olíuframleiðsla Breta fer hratt minnkandi. Norðmenn kunna að geta aukið framleiðslu sýna á ný, með því að flytja vinnsluna norðar. En Bretland er einfaldlega hnignandi sem olíuframleiðsluríki.

Önnur helstu  olíuframleiðsluríki innan EB eru Danmörk (ca. 300 þúsund tunnur á dag), Ítalía (ca. 150 þúsund), Þýskaland (ca. 150 þúsund), Rúmenía (ca. 120 þúsund tunnur) og Holland og Frakkland (hvort um sig með ca. 75 þúsund tunnur). Nokkur önnur Evrópuríki framleiða olíu, en í það litlu magni að það skiptir litlu, eða öllu heldur engu máli, í heildar samhenginu.

Orkubloggið hefur áður nefnt hversu ESB er háð Rússum um gas. Um helmingur af gasinnflutningi ESB kemur frá Rússlandi (hinn helmingurinn að mestu frá Noregi og Alsír). Aftur á móti fær ESB stærstan hluta af olíunni frá Mið-Austurlöndum.

Í dag nota þjóðirnar innan ESB (EES löndin meðtalinn) um 15 milljónir tunna af olíu á dag (til samanburðar má nefna að Bandaríkin nota rúmlega 20 milljón tunnur á dag). Eins og sjá má af tölunum hér ofar, um olíuframleiðsluna innan Evrópu, er framleiðslan þar sáralítil miðað við notkunina eða einungis um 15-20%. Álfan er því mjög háð innflutningi á olíu.

Af þessum 15 milljón tunnum sem ESB notar, flytur sambandið um 85% inn. Eftir ca. 20 ár verður þetta hlutfall líklega 90%. M.ö.o. þarf Evrópa bráðum að flytja inn nánast alla olíuna sem íbúar þar nota.

Hátt hlutfall innfluttar olíu hefur hrjáð Evrópu talsvert lengi. Þetta ástand hefur hvatt Evrópuríkin til þess að nýta aðra orkugjafa. Þessi þróun mun halda áfram. En þrátt fyrir það hversu Evrópa er háð innfluttri olíu, held ég að það sé ekki stórkostlegt áhyggjuefni. Það eru ýmis tækifæri fyrir hendi.

Engu að síður er nú komið að ákveðnum vatnaskilum. Evrópa þarf að gera það upp við sig, hvort hún vill kasta sér í orkufaðm Rússa eða horfa til N-Afríku. Auðvitað verður reynt að halda sem flestum leiðum opnum og nýta alla möguleika í einu. En stóra spurningin er samt: Hvor kosturinn er álitlegri?

Ég veðja á að innan fárra áratuga muni umtalsverður hluti af allri rafmagnsnotkun Evrópu koma frá sólarorkuverum í ríkjunum allt í kringum Miðjarðarhaf. Ekki síst frá N-Afríku. Sólarorkuverin taka nefnilega talsvert pláss og landverðið er miklu lægra sunnan Miðjarðarhafs, heldur en Evrópumegin. Þess vegna er N-Afríka góður kostur fyrir sólarorkuver.

Já - orkuveldi framtíðarinnar mun rísa á rústum Rómaveldis. Enn á ný verða löndin kringum Miðjarðarhaf í brennidepli. Og í þetta sinn í orðsins fyllstu merkingu. Meira um sólarorkuna og brennidepilstæknina síðar.

PS:  Batnandi manni er best að lifa.  Nú er Orkubloggið búið að hrista af sér smávegis af sjálfsánægjuklístrinu.  Og opna á Bloggvinakerfið.  Þ.a. ef einhverjir tilvonandi Bloggvinir eru out there...

Olíuverð hækkaði skyndilega

Össur og Össur

Eins og áður hefur verið nefnt hér á Orkublogginu, hef ég ætíð haldið upp á hann Sigurjón Þ. Árnason. Sem nú er annar af bankastjórum Landsbankans. Og það er líklega til marks um snilld þeirra Landsbankamanna að geta grætt fullt af pening í svona lufsuárferði, eins og núna ríkir. Ég held ég verði að fara að færa mig yfir í Landsbankann. Áður en Exista & Co. dregur Kaupþingsbankann minn alveg í svaðið.

Fyrst hélt eg reyndar að þeir Landsbankamenn hefðu gert svona vel á 2. ársfjórðungi, af því þeir hefðu hlýtt ráðum Orkubloggsins og farið massíft yfir í olíuna í apríl og maí. Þess vegna varð ég smá spældur að sjá frétt á visir.is um að þetta sé bara gengishagnaður. Eða eins og þar segir orðrétt: "Hagnað Landsbankans á öðrum ársfjórðungi má að stórum hluta rekja til jákvæðrar afkomu af gengisvörnum eiginfjár á tímabilinu."

Skemmtilega að orði komist. "Gengisvarnir eigin fjár". Á mæltu máli þýðir þetta líklega að Landsbankinn veðjaði á gengisfall krónunnar. Sem þýðir að þeir hafa keypt erlendan gjaldeyri i stórum stíl og losað sig við krónuræfla. Gott hjá þeim. Ég vildi óska að ég hefði sjálfur gert miklu meira af slíku - að "gengisverja" mitt eigið fé í stórum stíl. En maður getur ekki alltaf unnið.

Hvað um það. Fyrirsögnin að þessari færslu er reyndar út af allt öðru. Mig nefnilega dreymdi hann Össur s.l. nótt. Að hann væri mér reiður fyrir að tala um það hér á Orkublogginu, að hann eigi að skammast til að móta skynsamlega framtíðarstefnu í orkumálum. Sbr. færslan "Íslenskt orkustefnuleysi";  http://askja.blog.is/blog/askja/entry/597513/

Draumurinn gekk sem sagt út á það, að þetta hafi verið ómakleg aðför hjá mér. Í reynd hafi hann (Össur) tekið eitt stærsta skrefið að slíkri stefnumótun, með breytingunum á orkulöggjöfinni frá því i vor. Hann orðaði það reyndar aðeins öðruvísi í draumnum. En það ætla ég ekki að hafa eftir hér.

Ég hrökk auðvitað upp í svitakófi. Með nagandi samviskubit. Því í reynd fila ég Össur oftast mjög vel. Hver veit nema þetta framtak Össurar og Alþingis verði fyrsta skrefið að hinni heilstæðu og skynsömu orkustefnu, sem ég lýsti eftir.

Samt verð ég að segja að álversumræðan í kringum Helguvík og Húsavík finnst mér enn einkennast af gamla bútasaumshættinum. Og að Össur leiki stórt hlutverk í þeim bútasaumi. Í stað þess að taka næsta skref - og íslenska ríkið og þjóðin taki upp skýra langtímastefnu í orkumálum. Og í stóriðjumálum. En kannski er til of mikils mælst. Hjá þjóð sem fram til þessa hefur sjaldnast getað horft lengra fram en að næsta sauðburði eða næstu vertíð.

Ég barrrasta skil það vel. Enda man ég sem það hafi gerst í gær, þegar ég var í sauðburðinum hjá honum Steina í Hörgslandskoti harðindavorið 1979. Og gul lambaskitan rann niður regnkápuna, þar sem maður burðaðist með tvílembinga ofan af heiðarbrúninni. Til að bjarga þeim frá að krókna í slyddunni. Já - þá komst maður líklega næst frelsaranum. Og var lítt að hugsa um langtíma orkustefnu.

Nóg um Össur í bili. Og þess í stað að Össuri. Gott að sjá hlutabréfin þar mjakast upp á við. Í dag sá ég nokkuð, sem snart mig. Þar sem ég var á hjólinu í nágrenni við Strikið hér í Köben, rak ég augun í stúlku í stuttbuxum með afskaplega granna fætur. Fyrst hryllti ég mig við anorexíunni. En svo áttaði ég mig á raunveruleikanum. Þarna stóð hún, þessi stúlka eða öllu heldur unga kona, í stuttbuxum og stuttermabol og hallaði sér upp að vegg í hitasvækjunni. Við hliðina á henni stóð talsvert eldri kona, hugsanlega mamma hennar, og var að taka peninga úr hraðbanka.

Stúlkan var ekki með anorexíuleggi. Hún var einfaldlega með gervifætur. Og svo sá ég að handleggirnir hennar enduðu báðir sem stubbar, rétt fyrir neðan olnboga. Engar hendur. Engir úlnliðir. Mig minnir að svona vansköpun geti verið afleiðing lyfjaneyslu móður á meðgöngu. Eða kannski út af einhverju allt öðru.

Svo gengu þær mæðgur (eða vinkonur) af stað yfir Nytorv og að Strikinu. Stúlkan líkt og haltraði örlítið. En gekk að öðru leyti eðlilega. Á gervifótunum sínum. Með handleggjastubbana. Það er á svona stundum, sem maður fyllist einhverri hlýju til fyrirtækja eins og Össurar. Fyrirtækja sem eru í þeim bissness að hjálpa fólki. Og skipta í alvöru miklu máli. Á svona stundum finnst mér menn leggjast lágt, sem dreymir um það eitt að Ísland verði "fjármálamiðstöð". Líklega er sá draumur reyndar orðinn martröð. Rétt eins og þegar Össur (hinn Össur, sko) skammaði mig í mínum draumi.

Eflaust eru fyrirtæki eins og t.d. FL Group, Straumur, Baugur, Glitnir og Landsbankinn, líka með mikinn metnað og vel þenkjandi eigendur. Rétt eins og Össur. En ég verð að segja alveg eins og er. Ég ber meiri virðingu fyrir fólkinu að baki Össuri. Miklu meiri.

Össur og Landsbanki hækka

BP í ævintýraleit

Í þessaru færslu ætla ég að fylgja eftir umfjöllun um orkuveldið Rússland. Og beina athyglinni að fyrirtækinu TNK-BP og baráttu BP við Gazprom, Kremlverja og rússneska ólígarka.

Þessi ógeðfellda mynd hér til hliðar, er tilvísun til þeirra vandræða sem BP hefur lent í vegna olíu- og gasvinnslu sinnar í Rússlandi. Þar hefur BP í nokkur ár verið þátttakandi í dramatísku ævintýri, sem óljóst er hvort muni enda vel eða illa. Sennilega þó illa.

Fyrirmynd þessarar teikningar, með lógói BP í bakgrunninum, er augljóslega ljósmyndin óhugnanlega, þegar Nguyen Ngoc Loan, sem var lögreglustjóri í Saigon, skýtur stríðsfanga frá N-Víetnam í höfuðið. Myndin sú er einhver frægasta fréttamynd allra tíma og var tekin snemma árs 1968 af ljósmyndaranum Eddie Adams. Á sama sekúndubrotinu og byssukúlan þýtur úr skammbyssuhlaupinu. Upprunalegu myndina má sjá hér neðar.

Kannski ekki beint smekkleg samlíking við ógnanir Rússa gagnvart BP. En þó svo BP sé eitt af stærstu orkufyrirtækjum heims, má það sín lítils í baráttu sinni við rússneska orkurisann Gazprom og þá sem þar ráða ríkjum.

Þó svo grimmdin í Víetnamstríðinu hafi verið mikil á báða bóga, ætla ég að sjálfsögðu ekki að halda því fram að sambærilegt ástand ríki á rússneska orkumarkaðnum. En yfirburðastaða Gazprom er hreint ótrúleg. Maður veit varla hvar maður á að byrja, þegar maður ætlar að lýsa Gazprom í stuttu máli.

Í fyrsta lagi er Gazprom stærsta fyrirtæki Rússlands. Í öðru lagi er Gazprom stærsti gasframleiðandi i heimi. Fyrirtækið framleiðir rúmlega 85% af öllu gasi í Rússlandi - og Rússland er einmitt það land sem býr yfir langmestu gasbirgðum í heiminum.

Og í þriðja lagi (og þetta finnst mér alltaf skemmtilegasta viðmiðunin); ef Gazprom væri sjálfstætt ríki, væri Gazprom í öðru sæti yfir þau ríki sem eiga mestu samanlögðu olíu- og gasbirgðir í heiminum. Það er m.ö.o. aðeins eitt ríki sem býr yfir meiri gas- og olíubirgðum en Gazprom. Og það er Saudi Arabía. Í þriðja sæti kemur svo Íran. Þetta er náttúrlega bara fyndið. En svona er raunveruleikinn alltaf miklu dramatískari en skáldskapur eða einhverjar hasarmyndir frá Hollywood.

Og það er þessi litli sæti bangsi sem BP stendur nú í stappi við. Eða kannski öllu heldur bestu vinir bangsans.  Og rússneski Bangsímoninn skaffar nú löndunum innan EB gríðarstóran hluta af því gasi, sem íbúar Evrópu-sambandsins nota (um helmingur af öllu innfluttu gasi EB kemur frá Rússlandi).

Svo þykist Evrópa vera eitthvað! Ætli "hnignandi útkjálki veraldarinnar" væri ekki betri lýsing á gömlu stórveldunum; Bretlandi og Frakklandi. Satt að segja held ég að það eina sem geti bjargað efnahag Evrópu - og þar með þeim pólitíska styrk sem álfan ennþá hefur - sé að taka upp náið samstarf við olíu- og sólarorkuríkin í N-Afríku. Og hananú. Þannig myndi Evrópusambandið fá aðgang að nýjum og hratt vaxandi mörkuðum og um leið minnka áhættuna sem felst í því að vera svo háð Rússum um orku.

En aftur að BP. British Petroleum! Hljómar svo virðulega.

Að mati Orkubloggsins er BP eitt af athyglisverðustu fyrirtækjum heims. Kannski aðallega vegna þess að mér fannst hann Ólí i Olís svo fjandi flottur þegar hann keypti gamla BPið á Íslandi. Og stökk sjálfur út að dæla þegar Dagsbrúnarverkfall skall á. Þá vorum við Óli báðir í sama djobbinu - bensínguttar.

Önnur ástæða fyrir því að ég fíla BP er forstjórinn. Hann er eitthvað svo skolli geðfelldur náungi. Sá heitir Anthony Hayward og er svo sannarlega ekki þessi venjulega forstjóratýpa. Allra síst þegar litið er til hrokagikkana hjá mörgum af stóru olíufélögunum.

Tony er jarðfræðingur, rétt eins og vinur minn T. Boone Pickens. Hann byrjaði hjá BP aðeins 25 ára gamall (það var 1982) og vann þá aðallega fyrir olíuborpallana utan við Aberdeen í Skotlandi.

Þarna var Tony búinn að vinna í nærri áratug þegar þáverandi forstjóri BP, John Brown (afsakið... Barón Brown), heillaðist af þessum sjarmerandi náunga. Eftir það kleif Tony Hayward hratt upp metorðastigann hjá BP. Varð m.a. yfirmaður olíuvinnslu BP i Venesúela 1995 og fjármálastjóri samsteypunnar árið 2000. Á liðnu ár (2007) varð hann svo forstjóri BP. Og ekki er verra að Tony mun vera harður stuðningsmaður Íslendingaliðsins. West Ham! Hvernig væri að bjóða honum embætti orkumalaráðherra i ríkisstjórn Geirs Haarde?

En að kjarna málsins - sem er ævintýri BP í Rússlandi (eins og stundum áður hefur Orkubloggið gleymt sér í aukaatriðunum). Til að gera langa sögu stutta, þá er málum þannig háttað að BP á í fyrirtækinu TNK-BP, sem er eitt af stærstu olíuvinnslufyrirtækum í Rússlandi. BP á sem sagt helminginn í TKN-BP, en hinn helminginn eiga fjórir ljúflingar; Mikhail Fridman, Leonard Blavatnik, German Khan og Viktor Vekselberg. Auður þessara fjögurra snillinga er metinn á ca. 20-25 milljarða dollara, en þar fer Fridman auðvitað fremstur. Nefna má að stór hluti af auðæfum hans kom einmitt til, þegar BP keypti sig inn í olíufyrirtæki Fridman's. Það var 2003 að Fridman og BP féllust í faðma og BP borgaði rúma 6 milljarða dollara fyrir hlut Fridman's í olíufélaginu Tyumen. Sem var aðgangsmiði BP að rússneska gas- og olíuiðnaðinum.

Svo skemmtilega vill til að TNK-BP er nú eina stóra olíufélagið í Rússlandi, sem útlendingar eiga tök í. Það var, eins og fyrr segir, árið 2003 sem BP kom þarna inní rússneska orkuiðnaðinn við hátíðlega athöfn í Moskvu. Þar sem bæði Pútín og Tony Blair voru viðstaddir. Og allir voru fjarska góðir vinir. Tilgangur Rússanna var að fá tækniþekkingu BP inní landið, enda miklir reynsluboltar þar á ferð. En fljótlega urðu blikur á lofti. Fridman, stjórnarformaður TNK-BP, vildi stærri bita af kökunni og mikil valdabarátta upphófst. Fridman segir stjórnun Bretanna á fyrirtækinu fyrir neðan allar hellur. Og að hann vilji reka fyrirtækið sem "öflugt sjálfstætt olíufyrirtæki". I love this guy.

Það eru smávegis hagsmunir í húfi. Rekja má fjórðung allrar olíuframleiðslu BP til TNK-BP. Og verðmæti eignarhlutarins er áætlað 25-50 milljarðar USD (lægra matið er miðað við "óróann" sem þar ríkir nú - en hærra matið miðað við hvað væri ef friður ríkti innan stjórnar fyrirtækisins). Gaman að þessu.

Möguleikinn er að BP þurfi að láta af hendi eign sína í TNK-BP. Jafnvel langt undir raunvirði. Það eitt og sér er kannski aukaatriði. En það að missa svo stóran hluta af olíubirgðum sínum í einu vettvangi, gæti aftur á móti stórskaðað BP. Og útlitið er ekki allt of gott fyrir Tony Hayward og félaga, þarna austur í Rússkí. TNK-BP er i raun eini olíurisinn í Rússlandi, sem ekki er undir stjórn Kremlarmanna. Nefna má að síðustu mánuðina hefur hitnað þokkalega í kolunum. Í mars s.l. réðust menn frá "rússneska FBI-inu" inn á skrifstofur TNK-BP og skrifstofur BP í Moskvu og handtóku BP-starfsmenn fyrir "iðnaðarnjósnir" (rússneska alríkislögreglan nefnist Federalnaya Sluzhba Bezopasnosti eða FSB og er í raun arftaki bæði KGB og rússnesku leynilögreglunnar NKVD - svona rétt til að skýra málið fyrir gömlum aðdéndum James Bond, John Le Carré og annarra snillinga fortíðarinnar).

Sagt er að síðustu vikurnar hafi forstjóri TNK-BP, Bandaríkjamaðurinn Bob Dudley, læðst með veggjum um Moskvu og einungis hringt úr gemsanum því allt annað var örugglega hlerað - helst læstur inni á klósetti með alla krana a fullu. Reyndar flúði Dudley frá Rússlandi i vikunni sem leið - en það er reyndar ekkert minnst á svoleiðis smáræði á vef TNK-BP. Sýnist mér. Hann er þó enn starfandi forstjóri TNK-BP!

Síðustu fréttirnar sem ég sá um þetta ævintýri BP, var á CNBC í dag. Þar er haft eftir Tony Hayward, forstjóra BP, að öllum yfirtökutilraunum rússnesku fjórmenninganna verði mætt af fullri hörku og fyrir dómstólum, ef þörf krefji. Úúúúúhhh. Ætli þeir Kremlverjar og vinir þeirra skjálfi ekki örugglega á beinunum núna, eftir svona hörð ummæli?

Hver þarf að borga sig inn á James Bond myndir, þegar svona fjör ríkir í raunveruleikanum!

PS: Tóm vitleysa. Auðvitað er sagt frá brotthvarfi Dudley's á vef TNK-BP:     www.tnk-bp.com/press/releases/2008/7/90/

Olíuverð hækkar töluvert

"From Russia with love..."

Þá kemur loks framhald um orkuvandræði Evrópu. Fyrst verð ég þó að nefna þessa frétt, um að Norsarar séu eitthvað spældir yfir því að olíusjóðurinn þeirra tútnar ekki endalaust út. Þrátt fyrir hækkandi olíuverð undanfarið ár. Ég held nú barrrrasta að blaðamennirnir hjá Aftenposten stígi ekki í vitið. Olíusjóðurinn norski fjárfestir i flestu öðru en olíu. Miðað við ástandið á mörkuðunum er ekki að undra þó eitthvað skreppi þar saman nú um stundir. Aftenposten og aðrir Norsarar geta kannski huggað sig við það, að gróðinn hjá StatOilHydro hefur líklega aldrei verið meiri en einmitt nú.

En þá að orkumálum EB. Til að kæfa ekki lesendur Orkubloggsins, er rétt að taka eitt í einu. Í dag ætla ég að einblína á gasið.

Myndir segja meira en þúsund orð. Þessi mynd hér til hliðar er byggð á upplýsingum frá BP, sem er með einhvern albesta gagnabankann um orkumál. Græna svæðið sýnir gasnotkun EB. Gasnotkunin hefur aukist jafn og þétt, en þó verið nokkuð stöðug allra síðustu árin og jafnvel minnkað. Sá samdráttur er ekki talinn endurspegla þróunina; búist er við verulega aukinni notkun á gasi í Evrópu. Rauða svæðið sýnir hversu mikið af gasinu er innflutt. Innflutningurinn hefur vaxið hratt. Ástæðan er einfaldlega sú að gasframleiðsla innan EB hefur nánast staðið í stað mjög lengi (gul-doppótta línan sýnir gasframleiðslu EB og rauð-doppótta línan sýnir gasframleiðslu EB þegar framleiðsla Noregs er meðtalinn). Gasframleiðsla Evrópusambandsins stendur sem sagt nokkurn veginn í stað.

En þá kemur að alvörunni. Sem eru gula línan og svarta línan. Svarta línan sýnir gasbirgðir EB og Noregs samtals. Þ.e. gas sem líkur eru taldar á að vinna megi innan lögsögu EB og Noregs. Gula línan sýnir gasbigðir EB (þ.e. án Noregs). Þessar birgðir minnka nokkuð hratt. Ástæðan er sú að ekki eru að finnast nýjar gaslindir innan lögsögu EB, svo neinu nemur. Þetta mun væntanlega þýða sífellt meiiri þörf fyrir að kaupa gas utan EB og flytja það inn. Og eins og staðan er i dag er gasið aðallega keypt frá Rússlandi.

Ein áætlunin gerir ráð fyrir að EB þurfi um 40%% meira af gasi árið 2030, en í dag. Líklega þarf öll þessi aukning að koma sem innflutt gas. Og meira til, því gasframleiðslan innan EB minnkar hratt. Sjálft miðar bandalagið t.d. við að innflutningur á gasi þurfi að aukast um 85% innan 2030.

Og hvaðan á allt þetta gas að koma? Þar er einkum horft til Rússlands og ríkja í Mið-Asíu. Og þar sem ekki er hagkvæmt að flytja gas með t.d. tankskipum, hafa verið gerðar miklar áætlanir um byggingu á nýjum gasleiðslum, sem flytji gasið að austan og til EB-landanna (málið er að til að flytja náttúrulegt gas með skipum þarf að kæla það fyrst í mínus 160-170 gráður á celsius svo það verði fljótandi - fljótandi gasið tekur 600falt minna rúmmal en loftkennt náttúrulegt gas).

Nú er horft til þriggja stórra, nýrra gasleiðsla. Í fyrsta lagi Norðurleiðslan (Nord Stream), sem á að liggja frá Rússlandi og eftir botni Eystrasalts til Þýskalands. Í annan stað (eins og Jón Baldvin sagði svo oft!) Suðurleiðslan eða South Stream. Hún á að liggja frá Svartahafsströnd Rússlands og eftir botni Svartahafs og þaðan til Búlgaríu og svo áfram til Ítalíu. Þriðja leiðslan nefnist Nabucco og á að liggja frá austustu héruðum Tyrklands og alla leið vestur til Austurríkis.

Nabucco línan hefur mikla stategíska þýðingu. Gasið sem mun fara eftir bæði Norður- og Suðurleiðslunni verður rússneskt gas. Eftir Nabucco-leiðslunni mun aftur á móti Evrópa fá gas frá löndum eins og Azerbaijan, Kazakstan og Turkmenistan. Síðar gæti leiðslan einnig flutt gas frá Írak og Íran.

M.ö.o. gerir Nabucco það að verkum að Evrópa verður ekki jafn háð Rússum um gas, eins og ella væri. Hugsanlega mun Nabucco-leiðslan reyndar einnig flytja rússneskt gas til Evrópu. Vegna þess að það er komin leiðsla sem flytur gas frá Rússlandi til Tyrklands (s.k. Bluestream leiðsla). En Nabucco gerir EB kleyft að kaupa gas af öðrum líka. Við sem lifum í fákeppninni á Íslandi ættum að skilja mikilvægi þess. Þess vegna held ég að EB muni setja Nabucco í forgang, fremur en South Stream. Samt er vel mögulegt að báðar leiðslurnar verði lagðar. En Orkubloggið veðjar aurunum frekar á fyrirtækin sem standa að Nabucco, fremur en ítölsku sulturnar sem taka þátt í Suðurleiðslunni. 

Þarna eru hreint geggjaðir hagsmunir á ferð. Enda bauð Gazprom Gerhard Schöder, fyrrum kanslara Þýskalands, stjórnarformennsku í Nord Stream. Og meðan Romano Prodi var forsætisráðherra Ítalíu buðu þeir ljúflingarnir i Gazprom honum stjórnarformennskuna í South Stream.

Rússar eru ekki beint spenntir fyrir því að sjá Nabucco rísa. Og vilja gjarnan tryggja stuðning við gasleiðslur, sem eingöngu treysta á rússneskt gas. Gazprom er, sem kunnugt er, stærsta gasvinnslufyrirtæki í heimi. Sjálfur John Rockefeller og Standard Oil hefðu mátt vera stolt af annarri eins einokun, eins og Gazprom hefur. En bandarísk samkeppnislög gilda ekki í Rússlandi. Heldur rússnesk lög. Og hananú.

Einu sinni kom ég til Moskvu. Það er einfaldlega stórbrotnasta borg í heimi. Held ég hljóti að vera. Þar lenti ég m.a. auðvitað i útistöðum við mútuþægna lögregluna; tvo valdmannslega gaura sem hótuðu mér dýflissu vegna "ólöglegs vegabréfs". Ef ég borgaði ekki sektina. Íslenska þrjóskan sigraði rússnesku peningagræðgina í það sinn.

Leitaði líka uppi tjörnina i sögu Búlgakov's um Meistarann og Margarítu, stóð aleinn á miðju Rauða torginu í ískulda nóvembernæturinnar kl. 3 um nótt og lenti á stórum útimarkaði einhversstaðar í úthverfunum. Og keypti þar bæði Lenin-styttu og húfu, sem stráksa mínum finnst gaman að leika sér með. Loks bjargaði rússnesk skvísa mér úr glæsilegu, en illskiljanlegu neðanjarðarlestakerfinu djúpt undir borginni. Svo sannarlega einstök borg. Washington DC var eins og hvert annað syfjulegt krummaskuð eftir þessa heimsókn.

Og æ síðan hef ég verið á bömmer yfir því að kunna ekki rússnesku. Með rússnesku að vopni er nokkuð víst að maður gæti enn betur notið peninga-ilmsins þarna fyrir austan. Spælandi. Held ég skreppi útí búð í fyrramálið og kaupi mér bók með rússneska stafrófinu. It could be the start of a beautiful friendship.

Norskir olíupeningar gufa upp

Betra er Drekagull en Rússagull

"I watched a snail crawl along the edge of a straight razor. That's my dream. That's my nightmare."

Já - stundum er erfitt að vita hvort maður þekkir sjálfan sig. Ég hef alltaf verið mikill Evrópumaður í mér. Einn af þessum sérvitringum sem t.d. elskar evrópskar kvikmyndir, en þolir ekki ameríska hasardraslið. Og eindreginn stuðningsmaður EB.

En hlutirnir eru því miður sjaldnast svarthvítir. T.d. eru flestar uppáhalds bíómyndirnar mínar í reynd amerískur hasar. Auðvitað gáfumannahasar! En amerískur hasar engu að síður. 

Þar get ég t.d. nefnt Deer Hunter og Apocalypse Now (hrifnari af orígínal-útgáfunni fremur en þeirri sem Coppola gaf út síðar og er ennþá lengri). "I love the smell of napalm in the morning!" Maður er af þeirri kynslóð, sem kann þessa frasa betur en gullmola úr bókum Laxness. "The smell you know that gasoline smell. The whole hill... smelled like... victory!"

Rétt eins og Kilgore hefur mér alltaf fundist bensínlykt góð. Allt frá því hér um árið, þegar ég var nokkur sumur bensíngutti austur á Klaustri. Anda líka djúpt þegar ég finn yndislega útblásturslyktina frá flugvélabensíni -  vekur upp góðar minningar. Minnir mig nefnilega á það, þegar maður nánast bjó niður á Reykjavíkurflugvelli hér í Den, fljúgandi 2ja sæta Cessnurellum. Það var ákaflega skemmtilegt.

Og nú er maður byrjaður að finna bensínlyktina berast frá Drekasvæðinu. Það er hið besta mál. Kannski fáum við íslensku búálfarnir loks Drekagull. Og nýtt ævintýri um þau Benedikt, Dídí og Daða dreka.

En víkjum að öðru gulli. Rússagullinu. Eða öllu heldur rússnesku gasi. Sem ég ætlaði að skrifa um. En got carried away. Reyndar er nærri 30 stiga hiti hér utan við gluggann á Friðriksbergi núna. Best að koma sér út að hjóla. Svo að Rússagasið verður aðeins að bíða. Á meðan geta lesendur Orkubloggsins, ef einhverjir eru, velt fyrir sér hvor sé svalari gæi; Kilgore eða Pútín?

--------------- 

PS: Tilvitnanirnar hér að ofan eru vel að merkja allar úr kvikmyndinni Apocalypse Now. Annars var þetta fínn hjólatúr, m.a. út á Amager strandpark. Þar taldi ég 20 vindtúrbínur utan við baðströndina. Líklega 40-50 MW framleiðslugeta þar á ferð. Eins og svo oft áður fór ég líka gegnum æskustöðvarnar á Austurbrú. Þar hjólaði ég í flasið á hópi uppstrílaðra Íslendinga i Skt. Paulsgade. Reyndist vera íslenskt brúðkaup í Skt. Pálskirkjunni. Brúðurin var afskaplega kjút íslensk stelpa. En gumann sá ég ekki, enda hefur hann líklega verið kominn í kirkju og beðið þar í svitabaði.

Loks bremsaði Evrópusnobbarinn að baki Orkublogginu við Seven/eleven, keypti stóra flösku af ísköldu kóka kóla, stökk svo inní McDonalds beint á móti og greip þar tvo skammta af hinu alþjóðlega rónafæði; McCheeseburgers. Úff hvað þetta var góður hádegisverður!

Svo er hér atriðið með Kilgore og "napalm in the morning": 

 

Benda holurnar á olíu?

Vesenið í Evrópu

Það er gaman að sjá að nú skuli árangurinn af aðstoð Íslendinga við Afgana að vera að koma fram. Sbr. fréttin sem þessi færsla er tengd við. Auðvitað eru ýmis önnur lönd, sem hafa stutt byggingu virkjana í Afganistan. M.a. lítil vindorkuver. En Ísland styður auðvitað uppbyggingu á vatnsafli.

Það er alltaf notalegt til þess að hugsa, að við á Íslandi erum okkur næg um rafmagn og hita. Og sökum þess að nú er mikið rætt um nánara samstarf Íslands við Evrópusambandið, er ekki úr vegi að skoða hvaðan orkan þar á bæ kemur.

Er ekki alltaf gaman að smá tölfræði? Eins og sjá má hér á myndinni að ofan kemur stærstur hluti orkunnar, sem EB-löndin nota, frá olíu og gasi. Eins og víðast hvar annars staðar i heiminum. Hjá EB er þetta mest innflutt orka. Orkubloggið hyggst í næstu færslum beina athyglinni að Evrópusambandinu og því hversu gjörsamlega varnarlaust EB er í orkumálum. Þessi færsla er eins konar inngangur að því.

Í Bandaríkjunum er varla talað um nema eitt þessa dagana (fyrir utan Evrópureisu Obama, auðvitað). Nefnilega mikilvægi þess að landið snúi af þeirri braut að vera í spennitreyju innfluttrar orku.

Gamli olíurefurinn Boone Pickens er t.d. nýbúinn að hrinda af stað áætlun sinni um stórfellda aukningu á virkjun vindorku. Og Al Gore gerðist ennþá stórtækari fyrir nokkrum dögum. Þegar hann lýsti hugmyndum sínum um að innan 10 ára komi öll orka í Bandaríkjunum frá endurnýjanlegum orkugjöfum. Gore notaði tækifærið til að minna á, að á sínum tíma setti Jack Kennedy tunglgöngu Bandaríkjanna líka á dagskrá með aðeins 10 ára fyrirvara.

Bandaríkjamenn komust til tunglsins vel innan umræddra 10 ára. Og kannski tekst þeim líka að gjörbreyta þjóðfélaginu, þannig að það nýti einungis endurnýjanlega orku innan 10 ára. Því trúir Orkubloggið reyndar tæplega. En alltaf gaman þegar menn hafa metnaðarfull markmið.

En hvað um Evrópu? Jú - þar á bæ eru líka uppi stórar áætlanir. Framkvæmdastjórn EB kynnti snemma á þessu ári áætlun um að árið 2020 muni 20% orkunotkunar í EB koma frá endurnýjanlegum orkulindum. Þannig að hinar glænýju hugmyndir Gore eru óneitanlega metnaðarfyllri. Segja má að hann hafi steinrotað framkvæmdastjórn EB eins og hún leggur sig.

Þetta er svolítið athyglisvert. Hvatinn fyrir Evrópu að sýna metnað i uppbyggingu endurnýjanlegrar orku er nefnilega miklu meiri en hjá Bandaríkjunum. Málið er að Evrópa á nánast enga orku. Kannski svolítið sterkt að orði komist. En innan EB er t.d. sáralítið af olíu og gasi. Evrópa er tvöfalt háðari innfluttri orku, en Bandaríkin eru. Meira að segja þó olíuauður Norðmanna sé talinn með (en þeir eru jú utan EB). Vissulega er slatti af olíu hjá t.d. Bretum og Dönum í Norðursjó og gasi líka. En engan veginn nóg fyrir EB. Þess vegna verður Evrópa í framtíðinni ennþá háðari olíu og gasi frá Rússum. Það er sem sagt Evrópa sem er í sannkölluðum orkuvandræðum - miklu fremur en Bandaríkin.

Þetta er satt að segja ekkert gamanmál. En menn eru á fullu að leita lausna. Ef fólk heldur að Miðjarðarhafsfundurinn, sem Sarkozy boðaði til nýlega, sé bara tilkominn vegna mikilmennskubrjálæðis Frakklandsforseta, then think again.

Þessi hugmynd að Miðjaraðarhafs-bandalagi snýst aðallega um eitt: Að Evrópa geti tryggt sér öruggari og meiri aðgang að orku frá löndunum í Norður-Afríku. Þess vegna er ástæða til að fagna frumkvæði Sarkozy's. Og ekki skrýtið að Sarkozy breiði faðminn á móti olíunni og sólarorkunni frá Afríku. Meira um þetta síðar.

Borga tuttugu smávirkjanir í Afganistan