Mt. Holly álverið sagt borga nálægt 50 USD/MWst

Það átta sig kannski ekki allir á því en um þessar mundir stendur yfir gríðarlega hörð barátta um afnot að sjálfbærum orkuauðlindum íslensku þjóðarinnar. Sú barátta er tilkomin vegna þess að raforkusamningur sem Norðurál, sem á og rekur álver á Grundartanga, gerði við Landsvirkjun seint á tíunda áratug síðustu aldar rennur út árið 2019 og verið er að reyna að endursemja um hann. Gildandi samningur þykir í flestum samanburði slakur fyrir Landsvirkjun, og þar af leiðandi íslensku þjóðina sem á fyrirtækið, sem litast að einhverju leyti af þeim aðstæðum sem voru fyrir orkusölu hérlendis þegar hann var gerður.

Þannig hefst grein sem birtist á Kjarnanum fimmtudaginn 17. desember s.l. Undanfarin misseri hefur þetta álver Century Aluminum á Grundartanga verið að greiða á bilinu 15-20 USD/MWst vegna raforkunnar. Flutningskostnaður rafmagnsins er innifalinn í því verði.

Raforkuverðið til Norðuráls er tengt álverði og miðað við verð á áli í dag er umrætt raforkuverð til Norðuráls nú talsvert undir 20 USD/MWst. Sem er með því allra lægsta í heiminum - og vel að merkja töluvert lægra verð en Norðurál greiddi á liðnu ári (sbr. grafið hér til hliðar). Þegar Landsvirkjun er búin að greiða flutningskostnaðinn til Landsnets er þetta orkufyrirtæki okkar Íslendinga núna einungis að fá talsvert undir 15 USD/MWst fyrir raforkuna til Norðuráls.

Raforkusamningur Landsvirkjunar og Norðuráls rennur út 2019. Komið hefur fram að fyrirtækin hafa undanfarin misseri (og mögulega lengur) verið í viðræðum um raforkusölu eftir að þessi samningur rennur út (hann var síðast endurskoðaður 1999). Þess má geta að eigandi Norðuráls, þ.e. Century, er að stærstu leiti í eigu hrávörurisans Glencore. Sé stjórnenda-kúltúrinn innan Century í anda Glencore kemur ekki á óvart hversu mikil harka virðist í þessum samningaviðræðunum af hálfu álfyrirtækisins.

Það er útilokað að verð í nýjum eða framlengdum samningi við Norðurál verði undir 35 USD/MWst (þá er flutningskostnaður innifalinn). Það verð væri, skv. upplýsingum frá ráðgjafarfyrirtækinu Platts, mjög nálægt því að vera sama verð eins og Century greiðir vegna álvers fyrirtækisins í Sebree í Kentucky. Aftur á móti mun raforkuverðið sem Century greiðir vegna álvers fyrirtækisins í Mt. Holly í Suður-Karólínufylki vera miklu hærra eða nálægt 50 USD/MWst.

Það er áhugavert að nýverið tilkynnti Century að það væri hætt við að draga úr framleiðslu i Sebree. Sem er merki um að álverið í Sebree er talið vænlegt til að skila hagnaði m.v. stöðuna á álmarkaði. Þetta álver er vel að merkja, eins og áður sagði, að greiða raforkuverð sem er svipað og jafnvel nokkru hærra en það verð sem álver Rio Tinto Alcan í Straumsvík greiðir. Vafalítið reynir Century að gera lítið úr samanburði við bæði Sebree og Straumsvík; eftir atvikum með vísan til hærri skulda Norðuráls. Hver og einn getur haft sína skoðun á því hvort sá skuldaleikur álvers gagnvart móðurfyrirtækinu skipti þarna umtalsverðu máli.

Eins og áður sagði, þá er álver Century í Mt. Holly að greiða miklu hærra verð eða nálægt 50 USD/MWst. Miðað við hversu lágt álverð er í dag, kemur því ekki á óvart að Century hefur dregið úr framleiðslu vegna álversins í Mt. Holly. Tekið skal fram að Century hefur sagt að fyrirtækinu hafi tekist að semja um ódýrari raforku vegna Mt. Holly (það verð er sennilega svipað eins og álverið í Sebree er að borga). En vegna reglna þarna vestra getur fyrirtækið ekki fengið aðgang að þeirri orku, nema með samþykki raforkufyrirtækisins sem nú bæði selur og flytur raforku til Mt. Holly.

Slíkt samþykki hefur enn ekki fengist. Og bersýnilegt að með framleiðslusamdrættinum í Mt. Holly er Century að þrýsta á stjórnvöld í Suður-Karólínu um að veita fyrirtækinu möguleika á hagstæðari kjörum heldur það nú býr við hjá Santee Cooper (sem er orkufyrirtæki í eigu fylkisins). Kannski sjáum við Century brátt opinberlega beita sömu aðferð hér á landi - og segjast draga úr framleiðslu sinni um þriðjung ef Landsvirkjun gefi ekki eftir í samningaviðræðunum (um 2/3 raforkunnar sem Norðurál notar kemur svo frá HS Orku og Orkuveitu Reykjavíkur og þeir samningar gilda til 2026).

Með hliðsjón af því m.a. hvaða raforkuverð álverum býðst almennt í Evrópu og Bandaríkjunum, þá eru nákvæmlega engin rök til þess að Norðuráli bjóðist nýr eða framlengdur raforkusamningur hér nema orkuverðið þar verði a.m.k. 35 USD/MWst. Rökrétt viðmiðun í samningaviðræðum fyrirtækjanna, þ.e. Landsvirkjunar og Norðuráls, er því í reynd sú að Norðurál greiði minna en 50 USD/MWst en meira en 35 USD/MWst.

Flutningur á raforkunni til Norðuráls er innifalinn í þessum verðum. Þess vegna myndi hærra verðið (um 50 USD) í reynd nánast jafngilda því verði sem er auglýst verð Landsvirkjunar, sem er 43 USD/MWst. Það verð er líka í nágrenni við það verð sem ON samdi nýverið um við Silicor Materials. En sökum þess hversu Norðurál er að kaupa mikið magn af raforku eru kannski rök til þess að verðið til fyrirtækisins yrði eitthvað lægra. Niðurstaðan er sú að áðurnefnd tillaga um að raforkuverðið til Norðuráls verði nálægt eða rétt rúmlega 35 USD/MWst er bæði eðlileg og sanngjörn. Og um leið er útilokað að Norðurál fái samning á lægra verði en þetta.

Mikilvæg skilaboð Landsvirkjunar til þjóðarinnar

Raforkusamningar Landsvirkjunar eru meðal stærstu samninga sem gerðir eru í íslensku viðskiptalífi. Mótaðilar eru öflug alþjóðleg fyrirtæki sem gæta hagsmuna sinna af mikilli festu. Bæði við gerð fyrstu samninga og ekki síður þegar kemur til endursamninga, oft eftir 10 ár eða þegar til stækkana verksmiðja kemur. Verðmæti samninganna er gríðarlegt og getur numið 500-600 milljörðum króna á 10 ára tímabili. Samanlagt verðmæti þeirra er því sambærilegt við samninga við kröfuhafa föllnu viðskiptabankanna þriggja.

Ofangreindur texti er úr fréttatilkynningu sem birtist á vef Landsvirkjunar í gær. Fyllsta ástæða er til að vekja sérstaka athygli lesenda - og Íslendinga allra - á þessum hluta fréttatilkynningarinnar. Þarna er nefnilega vikið að þeim geysilegu hagsmunum sem felast í raforkusamningum Landsvirkjunar - og alltof fáir landsmenn virðast gera sér grein fyrir.

Það er svo líka eftirtektarvert að í umræddri tilkynningu Landsvirkjunar er sérstaklega vakin athygli a því, að fyrirtækið eigi nú í viðræðum „um nýjan raforkusamning við Norðurál, sem er í eigu bandaríska fyrirtækisins Century Aluminum, en núverandi samningur rennur út árið 2019.“ Þarna er meðvitað eða ómeðvitað verið að minna lesendur á, að þegar þeir kunna að lesa skrif sem beinast gegn verðstefnu Landsvirkjunar er mikilvægt að lesendur hafi í huga hverjir standa á bakvið slík skrif. Og að þar kunni hagsmunir Norðuráls og Century að vera drifkraftur þess að reyna að tala raforkuverðið niður. Slík skrif þjóna fyrst og fremst hagsmunum erlendra stóriðjufyrirtækja.

Fyrsta stóriðjuverið sem reis á Íslandi var álver Alusuisse í Straumsvík; nú í eigu Rio Tinto Alcan. Síðan þá hefur álverið verið stækkað mikið og að auki hafa risið álver í Hvalfirði og við Reyðarfjörð, sem eru nú í eigu Century Aluminum og Alcoa.

Til að afla raforku fyrir þessi fyrirtæki hafa verið reistar fjölmargar stórar virkjanir hér á Íslandi, með tilheyrandi mikilli skuldsetningu orkufyrirtækja í opinberri eigu. Þeim virkjana- og veituframkvæmdum hafa fylgt margvísleg og umfangsmikil náttúruspjöll sem óhjákvæmilega fylgja slíkum framkvæmdum.

Við þær aðstæður sem ríktu þegar álverin voru reist þurfti að bjóða raforkuna afar ódýrt. Við endurnýjun raforkusamninga í nútímanum eru aðstæðurnar talsvert mikið breyttar. Án þess að rekja það sérstaklega hér, má minna á að fyrir um fimm árum kom til endurnýjunar á einum af þessum risastóru raforkusölusamningum. Sem var samningur Landsvirkjunar við álverið í Straumsvík. Þar náðist fram veruleg og mikilvæg hækkun a raforkuverðinu.

Bæði Landsvirkjun og Rio Tinto Alcan á Íslandi lýstu mikilli ánægju með þennan nýja samning. Ummæli forstjórans í Straumsvík þá voru eftirfarandi: „Þetta er mikilvægur áfangi fyrir álverið. Bæði framlengingin á núverandi orkukaupum og ákvæðin um viðbótarorku renna sterkari stoðum undir framtíð okkar,“ segir Rannveig Rist forstjóri Alcan á Íslandi.

Samskonar ummæli voru svo látin falla við endurskoðun á orkusamningi samningsaðilanna, sem átti sér stað fyrir einungis ári síðan. Þá var haft eftir Rannveigu Rist, forstjóra Straumsvíkurversins: „Samkomulagið við Landsvirkjun er enn ein staðfesting þess að viðskiptasamband áliðnaðar og orkuframleiðslu á Íslandi einkennist af gagnkvæmri virðingu og gagnkvæmum ávinningi." Allt tal um að Landsvirkjun hafi þarna náð að þvinga einhverjum ósanngjörnum raforkusamningi upp á RTA er því auðvitað bara fáránlegt.

Hér í upphafi var vikið að því hversu geysilegir hagsmunir felast í endurnýjun raforkusamninga við álfyrirtækin. Nú er senn að renna út raforkusamningur Century Aluminum (vegna Norðuráls) við Landsvirkjun. Þegar samanburður er gerður á orkuverðinu skv. gamla samningnum (sem er frá 1999 og gildir til 2019) og því verði sem eðlilegt er að samið yrði um í nýjum orkusamningi, má gera ráð fyrir að bara verðmismunurinn nemi að lágmarki nálægt 25 milljónum USD árlega (þá er miðað við að eðlilegt sé að verðið skv. nýjum samningi yrði nálægt 35 USD/MWst).

Þarna er því tekist á um miklar fjárhæðir. Miðað við t.d. tíu ára samningstíma er umræddur mismunur á gamla orkuverðinu og líklegu nýju orkuverði að lágmarki nálægt 250 milljónum USD. Það merkir að hagsmunirnir sem bara felast í þessum mismun - og tekist er á um í samningaviðræðum Landsvirkjunar og Century - eru á bilinu 30-35 milljarðar ISK.

Miðað við tíu ára samningstíma má því segja að þarna sé tekist á um það hversu stór hluti þessara u.þ.b. 30-35 milljarða ISK renni til Landsvirkjunar - eða sparist Norðuráli ef Century Aluminum næði að landa raforkusamningi á lægra verði en telja má eðlilegt. Þarna er í reynd um að ræða auðlindaarðinn af þeim orkuauðlindum Íslands sem hafa verið virkjaðar vegna Century Aluminum.

Í þessu ljósi er athyglisvert hvernig nú, þegar viðræður Norðuráls og Landsvirkjunar eru í fullum gangi, hafa sprottið fram fótgönguliðar sem ítrekað reyna að tala niður verðstefnu Landsvirkjunar. Þarna er bersýnilega um að ræða áróður sem ætlað er að styrkja hugmyndir Norðuráls um áframhaldandi botnverð á raforku.

Rétt er að vekja athygli á því að Century Aluminum var nýverið að hætta við framleiðslusamdrátt í álveri sínu í Sebree í Bandaríkjunum, þrátt fyrir mjög lágt álverð nú um stundir. Þar er Century að greiða raforkuverð sem er jafnvel hærra en orkuverðið sem Straumsvík greiðir (og skv. Platts er Century að greiða nálægt 50 USD/MWst í alveri sínu í Mt. Holly þar vestra). Það væri því varla eðlilegt að álveri Norðuráls byðist endurnýjaður orkusamningur nema á verði sem er nálægt eða rúmlega 35 USD/MWst.

Century er aftur á móti orðið góðu vant í Hvalfirðinum. Undanfarið hefur raforkuverðið til Norðuráls verið vel undir 20 USD/MWst (flutningskostnaður er þá tekinn með). Eðlilega langar fyrirtækinu að reyna að tryggja sér áfram ofsagróða með gamla orkuverðinu. En þannig gerast ekki kaupin á eyrinni við endurnýjun raforkusamninga við stóriðju í nútímanum. Þess vegna eru leigupennar Norðuráls bæði gagnslausir og hlægilegir - og kannski tímabært að stjórnendur Norðuráls taki sig saman í andlitinu og einbeiti sér að alvöru samningaviðræðum fremur en áróðri.

Sú atburðarás sem hér er minnst á, er rakin með nokkuð skilmerkilegum hætti í grein sem Þórður Snær Júlíusson ritaði á vef Kjarnans i gær. Þar segir m.a. að það átti „sig kannski ekki allir á því en um þessar mundir stendur yfir gríðarlega hörð barátta um afnot að sjálfbærum orkuauðlindum íslensku þjóðarinnar.“ Þarna hittir Þórður Snær naglann á höfuðið. Og mikilvægt að bæði íslenskir stjórnmálamenn og almenningur átti sig á þeirri lágkúrulegu aðferðafræði sem Norðurál hefur stundað hér í fjölmiðlum allt frá því snemma s.l. sumar.

Sérstaklega er mikilvægt að almenningur láti ekki glepjast af dellumálflutningi fótgönguliða Norðuráls, svo sem rugli þeirra um að Landsvirkjun sé að setja óeðlileg hátt verð á raforkuna. Þegar litið er til hinna ýmsu nýju orkusölusamninga sem hér hafa verið gerðir síðustu fimm árin eða svo, er nokkuð augljóst að það verð sem Landsvirkjun hefur verið að bjóða er kaupendum prýðilega hagstætt. Enda er sennilega hvergi í hinum vestræna heimi unnt fyrir orkukaupendur að fá ámóta góða langtímasamninga um raforku eins og hér á landi.

Og þarna er Landsvirkjun ekki aldeilis eina íslenska orkufyrirtækið sem nýtir sér þau tækifæri sem þróun raforkumarkaðarins hefur skapað. Í því sambandi má minna á að ON gerði nýverið raforkusölusamning þar sem verðið var sagt vera að nálgast um 43 USD/MWst. Sem er einmitt sama verð eins og almenna verðið sem Landsvirkjun auglýsir. Og þetta verð, 43 USD/MWst, er vel að merkja án flutningskostnaðar.

Það er því augljóst að 43 USD/MWst er það verð sem orkufyrirtæki á Íslandi geta nú vænst og miðað við að ná í nýjum raforkusölusamningum (samningum þar sem verðið er fest til nokkurra ára). Þess vegna er verðhugmynd Orkubloggarans um að eðlilegt sé að Norðurál fái endurnýjaðan raforkusamning á u.þ.b. 35 USD/MWst jafnvel of lágt verð - ef eitthvað er. Það væri a.m.k. alls ekki of hátt verð, enda mjög ámóta eins og mörg álver eru að greiða í nágrannalöndum okkar. Þetta hljóta stjórnendur Norðuráls að skilja - og ættu að láta af þeim fáránlega áróðursfarsa sem þeir hafa stundað hér síðasta hálfa árið.

Í ljósi þess magns sem Norðurál myndi kaupa skv. nýjum orkusamningi ætla ég ekki að fara að tala fyrir 43 USD/MWst - heldur álít sanngjarnt að þarna fái Norðurál (Century) verulegan magnafslátt. Þannig að orkuverðið í upphafi nýs samnings yrði um eða rétt yfir 35 USD/MWst - og þá er meira að segja flutningskostnaðurinn innifalinn í verðinu! Þar með yrði sjálft raforkuverðið til Norðuráls einungis um 29-30 USD/MWst (því flutningskostnaðurinn er hátt í 6 USD).

Ef Norðurál á kost á að endurnýja raforkusamning sinn við Landsvirkjun á þessum nótum er ekkert vit í öðru fyrir fyrirtækið en að handsala slíkan samning og það fyrr en seinna. Núverandi orkusamningur rennur út 2019 og því hlýtur Landsvirkjun brátt að verða að snúa sér að öðrum álitlegum kaupendum - ef Norðurál heldur áfram dellunni sem virðist hafa verið allsráðandi hjá stjórnendum fyrirtækisins síðustu misserin.

Mikið tap í kínverska áliðnaðinum

Samkvæmt þessu nýlega grafi frá norska ál- og orkufyrirtækinu Norsk Hydro er um eða rúmlega 30% af álframleiðslu heimsins nú að skila tapi. Þá er átt við að kostnaður vegna um eða rúmlega 30% af öllu framleiddu áli er hærri en tekjurnar sem fást fyrir álið (cash-cost).

Langmest af álframleiðslunni sem þannig skilar nú tapi er í Kína. Enda er þar nú unnið hörðum höndum að því að draga úr álframleiðslu. Rétt er að minna á að í dag er rúmlega helmingur af öllu áli sem framleitt er í heiminum einmitt framleitt í kínverskum álverum.

Athuga ber að þegar umrætt graf brtist var álverð á LME um 1.550 USD/tonn (sbr. viðmiðunarlínan a grafinu). Í dag er verðið aðeins lægra eða um 1.500 USD.

Loks má taka fram að bæði álver Norðuráls (Century Aluminum) og Fjarðaáls (Alcoa) liggja nánast lengst til vinstri á grafinu. Þ.e. þau eru í litlum hópi álvera þar sem framleiðslukostnaðurinn er með því allra lægsta í heiminum. Það stafar ekki síst af mjög lágu raforkuverði til bæði Norðuráls og Fjarðaáls (nú milli 10-15 USD/MWst; orkuverðið til Fjarðaáls er örlítið hærra en til Norðuráls). Í því sambandi má minna á að í einu uppgjöri Century Aluminum sagði einmitt að "Grundartangi smelter in Iceland generates significant free cash flow in virtually all price environments".

Álver ÍSAL í Straumsvík (Rio Tinto Alcan) er sennilega með cash-cost sem liggur nálægt meðaltalinu eða rétt undir því. Og er því nálægt sársaukamörkum nú þegar álverð er svo lágt sem raunin er. Þess vegna er nú lögð mikil áhersla á sparnað í Straumsvík, þ.e. að halda aftur af launakostnaði. En álverð þarf þó ekki að hækka mikið til að tryggja Straumsvík jákvætt fjárflæði.

Raforka mun hækka í verði

Alþjóða orkustofnunin (IEA) spáir því að eftirspurn eftir raforku eigi eftir að aukast mikið í heiminum á næstu áratugum. Og það sem er ennþá áhugaverðara; IEA álítur að stærstur hluti framleiðsluaukningarinnar muni verða raforka frá endurnýjanlegum auðlindum.

Þessi þróun mun leiða til þess að losun koltvíoxíðs frá raforkuframleiðslu mun aukast miklu hægar en aukning framleiddrar raforku. Sbr. grafið hér til hliðar, sem er úr kynningu IEA sem fram fór í London í nóvember s.l. (2015), skömmu fyrir Parísarráðstefnuna um varnir gegn loftslagsbreytingum af mannavöldum. Grafið hér að neðan er einnig úr þeirri kynningu IEA.

Gangi þessi framtíðarsýn IEA eftir þá markar það mikil tímamót. Undanfarin ár hefur það að jafnaði verið raforkuframleiðsla með kolum sem hefur aukist hraðast í heiminum (sem skýrist einkum af hraðri uppbyggingu kolaorkuvera í Kína). Skv. IEA mun þarna verða gjörbreyting og endurnýjanleg raforka taka afgerandi forystu sem hraðast vaxandi tegund raforkuframleiðslu. Og að senn muni græn raforka nema um helmingi af nýrri raforkuframleiðslu í heiminum.

Að mati IEA mun hraður vöxtur endurnýjanlegrar raforku verða til þess að um 2030 muni hlutfall raforku frá endurnýjanlegum náttúruauðlindum verða orðið hærra en hlutfall kolaorkunnar (en í dag er hlutfall kola í raforkuframleiðslu um helmingi hærra en hlutfall grænu orkunnar). Þetta, ásamt stóraukinni nýtingu kjarnorku, muni leiða til þess að magn koltvíoxíðs frá raforkuframleiðslu sé nú nálægt hámarki og muni aukast lítt á komandi áratugum.

Eins og sjá má á neðra grafinu spáir IEA því að aukning endurnýjanlegrar raforkuframleiðslu verði mest í vindorku. Enda er það mun ódýrari aðferð til raforkuframleiðslu heldur en t.d. sólarorka eða virkjun hafstrauma. Ódýrast er að virkja vatnsaflið, en vegna takmarkaðra auðlinda og náttúruverndarsjónarmiða er ekki að búast við jafn hraðri aukningu í virkjun vatnsafls eins og vindorku.

Vegna kostnaðar við virkjun t.a.m. vindorku og sólarorku er fyrirséð að raforkuverð muni hækka umtalsvert frá því sem nú er. Því annars er útilokað að unnt verði að fjármagna þær framkvæmdir sem eru forsenda þess að framtíðarsýn IEA gangi eftir (grafið hér til hliðar er úr nýlegri skýrslu IEA um kostnað vð nýja raforkuframleiðslu). Og þó svo árangurinn af Loftslagsráðstefnunnar í París sé ennþá auðvitað óviss, er sú niðurstaða í þá átt að auka líkur á því að orkubúskapur heimsins þróist með þeim hætti sem IEA gerir ráð fyrir. Og að raforkuverð muni hækka.

Flottur Fabius

Eðlilega veltir fólk nú vöngum um hið ný samþykkta Parísarsamkomulag og hvaða áhrif það mun hafa í baráttunni við kolefnislosun. Almennt virðist samkomulaginu fagnað og jafnvel sagt marka mikilvæg tímamót fyrir mannkynið. En svo eru þeir sem benda á að ennþá sé allsendis óvíst að samkomulagið skili almennilegum árangri. Og að það sé jafnvel marklaust plagg vegna þess að þar séu innantóm loforð án alvöru skuldbindinga.

En hvernig svo sem fer, er mikilvægt að hafa í huga að án Parísarsamkomulagsins væri vonin um að ná að takmarka losun gróðurhúsalofttegunda ennþá fjarlægari en hún er. Í þessu ljósi er samkomulagið sem náðist í París mikilvæg forsenda þess að skapa raunverulegan grundvöll að losunartakmörkun.

Og það hlýtur að mega teljast afrek að hafa náð þessu samkomulagi. Þ.e. að hafa náð því að fá allan þennan stóra hóp ríkja til að fagna og klappa einum rómi fyrir samkomulagi um að ríki heims séu sammála um að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að styrkur gróðurhúslofttegunda hætti að aukast og komist í jafnvægi.

Nú streyma fram tilnefningar um það hver þarna á mesta hrósið skilið. Margir benda á Ban Ki-Moon, framkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna, enda hefur hann verið ötull talsmaður þess að heimurinn grípi til aðgerða gegn neikvæðum loftslagsbreytingum. Aðrir álíta að lykillin að því að ná samkomulaginu í Paris liggi í snilli frönsku utanríkisþjónustunnar. Þar sem utanríkisráðherrann Laurent Fabius var í aðalhlutverki, en hann var í forsæti ráðstefnunnar. 

Það var því Fabius sem bar mesta ábyrgð á því að ná að sætta ólík sjónarmið og koma með tillögur sem leitt gætu til raunverulegs og þokkalega hnitmiðaðs samkomulaga. Og kannski er nokkuð til í því að enginn hefði getað gert þetta betur en súperdiplómatinn Fabius, sem þar að auki er þaulreyndur stjórnmálamaður.

Það er alkunna að svo til öll utanríkisþjónustan franska er beinlínis sérmenntuð í diplómasíu og það frá unga aldri. Fólk sem ætlar sér að starfa í frönsku utanríkisþjónustunni verður nánast skilyrðislaust að hafa menntað sig í tilteknum háskólum, sem sérhæfa sig í að undirbúa fólk til starfa í utanríkisþjónustunni og stjórnkerfinu franska, og ekki aldeilis hlaupið að því að komast þar að. Þarna ræðst því inn mikið af afburðarfólki með mikla greind, sem öðlast geysilega góðan skilning á utanríkismálum.

Skólarnir sem þarna eru í fararbroddi eru tvímælalaust Institut d'études politiques de Paris (venjulega einfaldlega kallaður Sciences Po) og École nationale d'administration (ENA). En Laurent Fabius er einmitt með háskólagráður frá báðum þessum eðalskólum.

Til gamans má líka nefna að Fabius er sá yngsti sem nokkru sinni hefur verið forsætisráðherra í Frakklandi. Í því embætti var hann árin 1984-86 og var einungis 37 ára þegar Mitterand forseti tilnefndi hann sem forsætisráðherra. Svo er líka skemmtilegt að á Parísarráðstefnunni mun Fabius hafa beint sérstakri samningatækni, sem kölluð er Indaba og mun lengi hafa verið tíðkuð hjá ættflokkum í Suður-Afríku. Þar sem miðað er að því að ná víðtækri samstöðu um málefni. Það væri kannski ráð að íslenskir stjórnmálamenn velti þeim möguleika fyrir sér að taka upp slík vinnubrögð - í stað þess að rífast líkt og hundar og kettir í ræðustól Alþingis alla aðventuna.

Mikilvægt en þokukennt Parísarsamkomulag

Loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í París lauk nú um helgina. Með því að ráðstefnulöndin samþykktu nýtt þjóðréttarlegt samkomulag um aðgerðir til varnar neikvæðum loftslagsbreytingum. Samningstextann má sjá hér á vef Stofnunar SÞ um Loftslagssamninginn.

Það jákvæða eða árangursríka við þetta samkomulag er að þarna er kominn breiður og viðurkenndur grundvöllur að frekari aðgerðum í loftslagsmálum. Það neikvæða er að mjög óljóst eða óvíst er að markmiðum samkomulagsins verði náð. Og reyndar alls ekki víst hversu mörg ríki munu á endanum taka raunverulegan þátt í að reyna að ná markmiðunum (samkomulagið er vel að merkja ekki lagalega bindandi fyrir ríki fyrr en samkomulagið hefur verið staðfest með þar til bærum hætti í hverju ríki fyrir sig). Þess vegna má með sanni segja að afar óvíst er hvaða árangri eða aðgerðum Parísarsamkomulagið mun skila.

Í ljósi þeirrar miklu óvissu sem er um raunverulega framkvæmd og formlega þátttöku ríkja í samkomulaginu, er sem sagt kannski full snemmt að fagna jafn mikið eins og sjá mátti fólk gera í lok ráðstefnunnar. Það er þó vissulega fréttnæmt að ríki heims skuli hafa getað komist að sameiginlegum markiðum í þessum efnum. Því án slíks samkomulags væri ennþá meiri óvissa uppi um aðgerðir í loftslagsmálum. Í hnotskurn má segja að helstu atriði Parísarsamkomulagsins séu eftirfarandi (vísað er til ensku útgáfu samningsins):

1. Að halda hlýnun í skefjum: Sameiginleg skuldbinding samningsaðila um að halda hlýnun við yfirborð jarðar að jafnaði vel innan við 2 gráður á celsius miðað við iðnbyltingu (pre-industrial times average) og leitast við að takmarka hlýnunina ennþá meira þ.a. hún verði ekki meiri en 1,5 gráða. Sjá 2.gr. samningsins.
2. Að styrkur gróðurhúslofttegunda nái senn jafnvægi: Sameiginleg skuldbinding samningsaðila um að draga það sem minnst á langinn að hámarki á styrk gróðurhúsalofttegunda verði náð - og að jafnvægi verði náð í losun og bindingu gróðurhúsalofttegunda á síðari hluta aldarinnar. Sjá 4.gr. samningsins.
3. Að meta árangur Parísarsamkomulagsins reglulega: Skuldbinding samningsaðila um að meta árangurinn á fimm ára fresti. Sjá 14.gr. samningsins.
4. Að setja sér eigin metnaðarfull markmið og meta árangurinn reglulega: Skuldbinding samningsaðila um að samþykkja eigin markmið og aðgerðir til að sporna gegn loftslagsbreytingum og að þessi markmið og aðgerðir gangi lengra en núverandi stefna og endurspegli sem allra mestan metnað viðkomandi ríkja til að ná þarna árangri. Þessi markmið og aðgerðir skulu endurskoðaðar á fimm ára fresti; fyrst árið 2023. Sjá einkum 2. og 4.gr, sbr. einnig 13.tl. aðfararorða samningsins.
5. Að aðstoða þróunarríkin í að ná markmiðum sínum: Sameiginlegt en óútfært markmið samningsaðila um að fjármagna sem nemur 100 milljörðum USD árlega á afmörkuðu tímabili í aðgerðir til að aðstoða þróunarríki í að ná markmiðum í loftslagsmálum. Sjá 9.gr., sbr. 115.tl. aðfaraorða samningsins.

Miðað er við að skuldbindingar Parísarsamkomulagsins taki gildi 2020. Til að samkomulagið taki þjóðréttarlega gildi þurfa þó 55 samningsaðilar að hafa með stjórnskipulegum hætti samþykkt eða fullgilt samkomulagið og í þeim hópi þurfa að vera ríki sem samtals bera ábyrgð á a.m.k. 55% af heildarlosun gróðurhúsalofttegunda (sbr. 21. gr. samkomulagsins).

Það er jákvætt að ríki heims skulu hafa náð samstöðu í loftslagsmálum og um það hvernig eigi að bregðast við til að takmarka neikvæðar loftslagsbreytingar af manna völdum. En það er útilokað að sjá fyrir hvernig samningsríkjunum mun ganga að ná markmiðunum. Miðað við það að ennþá er enginn orkugjafi sjónmáli sem getur uppfyllt núverandi mikilvægi kolvetniseldsneytis fyrir heiminn, er óneitanlega hætt við því að raunverulegur árangur af umræddu Parísarsamkomulagi verði því miður ekki mjög mikill.

Ábyrgðargjald ÍSAL til Rio Tinto

Vert er að vekja athygli á frétt sem birtist nú í vikunni á vefnum visir.is. Undir fyrirsögninni Tæpir tveir milljarðar frá Straumsvík til móðurfélagsins á síðasta ári. Í fréttinni segir m.a. eftirfarandi (leturbreyting er Orkubloggsins):

Rio Tinto Alcan [á Íslandi] greiddi móðurfélagi sínu jafnvirði 1,7 milljarðs króna á síðasta ári. Greiðslan var fyrir tæknilega þjónustu, sameiginlega stýringu og ábyrgðargjald vegna móðurfélagsábyrgðar sem er í gildi. Þetta kemur fram í svari fyrirtækisins við fyrirspurn fréttastofu.

„Við greiðum móðurfélaginu fyrir A) tæknilega þekkingu og þjónustu, m.a. vegna rannsókna og þróunarstarfs í kertækni, B) aðra sameiginlega stýringu/stjórnun, C) ábyrgðargjald vegna ábyrgðar móðurfélags á tilteknum á skuldbindingum,“ segir Ólafur Teitur Guðnason, upplýsingafulltrúi Rio Tinto Alcan, í svarinu. „Fjárhæðin var alls 13,1 milljón dollara í fyrra.“ Samkvæmt fréttinni eru þessar greiðslur „til Rio Tinto í Sviss færðar sem rekstrarkostnaður í bókhaldi félagsins og er því ekki skattur tekinn af fjármununum.“

Þarna er sem sagt um að ræða greiðslur upp á rúmlega 13 milljónir USD á einu ári frá álfyrirtækinu hér til erlenda móðurfélagsins. Til samanburðar er ágætt að hafa í huga að á þessu sama ári, 2014, var hagnaður álversins í Straumsvík, vegna framleiðslu og sölu á áli, vel yfir 35 milljónir USD. Og heildarhagnaður álversins þetta sama ár var um tvær milljónir USD. Það sem dró bókfærðan heildarhagnað þarna niður voru fyrst og fremst miklar afskriftir svo og virðisrýrnun. Sem skýrist af misheppnuðum fjárfestingum álversins í að reyna að auka framleiðsluna.

Fyrirtækið er nú komið yfir þann hjalla og er því vel í stakk búið til að mæta niðursveiflunni sem nú er í álverði. Stóra spurningin er svo hversu lengi sú niðursveifla mun vara. Sjálft segist Rio Tinto vera bjartsýnt um þróunina á álmörkuðum. Og ætli sér því að auka alframleiðsluna! Það er því bersýnilega tóm vitleysa að fyrirtækið hafi í hyggju að hætta starfseminni í Straumsvík - enda er Straumsvíkurverið mun hagkvæmara en sum önnur álver RTA.

Aftur á móti er gerð rík sparnaðarkrafa á álarminn hjá Rio Tinto. Og á næsta ári er forstjóra RTA, Alf Barrios, gert að skera niður kostnað um 300 milljónir USD. Þessi niðurskurðarkrafa teygir sig að sjálfsögðu norður til Straumsvikur. Og þess vegna er forstjóri ÍSAL, Rannveig Rist, nú að reyna að halda kostnaði í skefjum - með breytingum á kjarasamningum. 

Viking Link tilbúinn 2022?

Það er verið að leggja sæstreng milli Bretlands og Noregs og milli Noregs og Þýskalands. Þeir strengir verða 700 km annars vegar og um 570 km hins vegar.  Og nú lítur út fyrir að einnig verði senn lagður þriðji ámóta HVDC-sæstrengurinn; milli Bretlands og Danmerkur. Til stendur að sá rafstrengur verði um 650 km langur.

Kapallinn milli Bretlands og Danmerkur er nefndur Viking Link og á að hafa flutningsgetu sem nemur allt að 1.400 MW. Ef áætlanir ganga eftir verður fjárfestingarákvörðunin tekin 2018 og kapallinn kominn i rekstur um fjórum árum síðar eða 2022. Þessi ártöl eru þó ennþá háð óvissu, því töluverð rannsóknavinna er eftir áður en unnt er að taka formlega ákvörðun um lagningu strengsins.

Nýlega ákváðu dönsku raforkuflutningsfyrirtækin UK National Grid og danska Energinet að ráðast í útboð vegna athugunar á hafsbotninum milli landanna. Bæði fyrirtækin álíta rafstreng milli landanna vera mjög áhugavert verkefni, sem geti haft margvísleg jákvæð áhrif.

Bresk stjórnvöld sækjast eftir því að fá meiri og fjölbreyttari aðgang að raforku, ekki síst grænni raforku, og dönsk stjórnvöld sjá þetta sem tækifæri til aukinnar eftirspurnar eftir danskri vindorku. Eins og áður sagði þá er búist við að formleg ákvörðun um að ráðast i verkefnið og hvernig það verði fjármagnað, verði tekin árið 2018. Og minna má á að það er mögulegt að um svipað leiti verði tekin lokaákvörðun um lagningu sæstrengs milli Íslands og Bretlands.

Stormur í vatnsglasi

Á morgun mun Ástralinn geðþekki, Sam Walsh, forstjóri Rio Tinto Alcan, tilkynna um lokun álversins í Straumsvík. Réttara sagt; hann mun ekki gera það. Heldur mun Walsh lýsa hvernig RTA hefur náð góðum árangri í að skera niður kostnað og að fyrirtækið sé að standa sig betur í álframleiðslu en keppinautarnir.

Það hefur verið einkennilegt að fylgjast með umræðunni vegna kjaradeilunnar í Straumsvík. Og meintan möguleika á lokun álversins. Þarna hafa verið hafðar uppi ansið dramatískar yfirlýsingar og jafnvel gefið í skyn að einn stærsti raforkuviðskiptavinur Íslands hyggist hverfa frá þeim viðskiptum sínum. Þarna væri nær að fólk andaði rólega og að samningsaðilar í kjaradeilunni í Straumsvík einbeiti sér að því að finna viðunandi lausn á ágreiningi sínum - og það án upphlaupa.

Forstjóri álversins, Rannveig Rist hefur haldið því fram að ef til verkfalls komi nú í Straumsvík sé mögulegt að álverið loki. Vegna þess að álverið sé rekið með verulegu tapi og á síðustu fjórum árum hafi einungis eitt ár „verið yfir núllið“.

Í máli Rannveigar í viðtali í Kastljósi í vikunni sem leið, kom fram að nú séu erfiðar aðstæður á álmörkuðum (lágt álverð) og að rekstur álversins sé erfiður. Og að móðurfélagið  Rio Tinto Alcan leggi áherslu á að álverið leitist við að ná fram hagræðingu. Aðspurð í viðtalinu gerði hún fremur lítið úr því að umrætt tap undanfarin ár skýrist af öðrum þáttum en rekstrinum. Og sagði að það sé álframleiðslan sem sé „því miður“ rekin með tapi.

Þarna hefði verið áhugavert ef þáttastjórnandinn, Helgi Seljan, hefði spurt forstjórann nánar út í þetta atriði. Hversu lengi hefur slíkt tap verið á álframleiðslunni? Hversu oft hefur slíkt tap verið fyrir hendi? Hversu mikinn hagnað telur álverið að lágmarki ásættanlegan? Hvernig sér RTA horfurnar framundan?

Það er nefnilega svo að slaka afkomu í Straumsvík undanfarin ár má mjög rekja til misheppnaðra fjárfestinga, sem stjórnendur og eigandi álversins ákváðu að ráðast í. Ef þar hefði ekki verið staðið svo ill að málum hefði hagræðingarkrafa RTA gagnvart Straumsvík núna sennilega eða a.m.k. mögulega verið mun hógværari.

Staðreyndin er sú að allan síðasta áratug hefur aldrei verið tap á sjálfri álframleiðslunni í Straumsvík (sbr. taflan hér til hliðar). Mögulega er þó tap á framleiðslunni þarna í dag. Því álverð núna er alveg óvenju lágt og töluvert mikið lægra en það var árin á undan. En verð á áli þarf ekki að hækka mikið til að öruggt sé að álverið í Straumsvík skili hagnaði af framleiðslu og sölu á áli. Þess vegna er ólíklegt að eigandi álversins hafi í hyggju að loka álverinu. Og það jafnvel þó svo það mundi kosta nokkrar milljónir USD að koma því aftur i gang eftir verkfall. Það er a.m.k. útilokað að rekstur álversins standi og falli út af þeim kostnaði.

Ef RTA telur ólíklegt að álverið í Straumsvík geti skilað umtalsverðum hagnaði til framtíðar er vissulega eðlilegt að fyrirtækið íhugi mögulega lokun. En í ljósi afkomunnar fram til þessa og framtíðarsýn RTA á álmarkaðinn væri sérkennilegt ef fyrirtækið hefur misst áhuga á rekstri Straumsvíkurversins.

Á töflunni hér að ofan má sjá hvernig gengið hefur í Straumsvík síðustu árin. Þar stendur framleiðsluhagnaður fyrir það sem á ensku er oft táknað með skammstöfuninni EBITDA. Sú tala sýnir hvort sjálf álframleiðslan og salan á því er að skila hagnaði eða tapi (græna talan í töflunni). Og eins og sjá má hefur alltaf verið hagnaður á þessari framleiðslu og sölu á áli í Straumsvík öll árin 2006-2014. Og á þessu tímabili hefur umrædd framleiðsla skilað samtals um 535 milljónum USD í plús. Og samtals hefur hreinn hagnaður álversins á umræddu tímabili (eftir alla frádráttarliði) verið yfir 300 milljónir USD.

Lækkandi álverð undanfarið hefur að sjálfsögðu bitnað á hagnaði álversins Í Straumsvík. En jafnvel árið 2014 skilaði sjálf álframleiðslan hagnaði. Það er auðvitað súrt fyrir ÍSAL ef tap verður á framleiðslunni í ár (2015). En minnumst þess að álverið er með sáralitlar skuldir. Og að verð á áli þarf ekki að hækka mikið til að tryggja að hagnaður verði af Straumsvíkurverinu. Og það er vel að merkja svo að skv. síðustu ársskýrslu er móðurfélag álversins bjartsýnt um sívaxandi eftirspurn eftir áli (sbr. grafið hér til hliðar). Þess vegna virðist líklegt að RTA geri ráð fyrir því að álverð muni senn fara hækkandi og Straumsvíkurverið muni áfram geta skilað fyrirtækinu hagnaði.

Það er líka athyglisvert að skoða upplýsingar RTA um það hversu samkeppnishæft fyrirtækið er í samanburði við önnur álframleiðslufyrirtæki. Í kynningu RTA vegna afkomunnar á fyrsta ársfjórðungi í ár kom fram að framleiðslukostnaður á um 80% af álframleiðslu RTA er undir 2.000 USD/tonn. Þegar ársreikningar ÍSAL eru skoðaðir er augljóst að álverið í Straumsvík er meðal þessara 80 prósenta og að kostnaður pr. framleitt tonn (cash cost) er þar langt undir umræddri tölu. Þetta merkir m.a. að áður en RTA færi að íhuga lokun álversins í Straumsvík er a.m.k. 20% af álframleiðslu fyrirtækisins, sem er utan Straumsvíkur, sem er mun áhugaverðara að horfa til ef draga á úr álframleiðslu fyrirtækisins. 

Hvaða álver eru þarna óhagkvæmust í eignasafni RTA er ekki unnt að fullyrða. Sennilega er eitthvert af álverum fyrirtækisins í Ástralíu og á Nýja-Sjálandi líklegast til að verða lokað fyrst - ef fyrirtækið mun loka álveri á næstu árum. Í þeim tilvikum er einmitt einungis skammtíma kaupskylda fyrir hendi á raforkunni - meðan hér er samningsbundin kaupskylda til ársins 2036. Og það var athyglisvert að í nýlegu viðtali við Rannveigu Rist fór hún undan í hálfgerðum flæmingi þegar hún var minnt á kaupskyldu álversins á raforku. Því þeirri ábendingu svaraði hún engu, en spurði þess í stað á móti hvort tapið kunni að vera svo mikið að „...það borgi sig að borga bara rafmagnið? Og vera ekki í neinum öðrum rekstri? Það er auðvitað spurning sem kemur upp. Það eru margar hliðar á þessu máli en ég get ekki rætt raforkusamninginn".

Þetta er nokkuð einkennilegur málflutningur. Kaupskylda álversins í Straumsvík á raforku frá Landsvirkjun nemur nálægt 100 milljónum USD á ári. Það er algerlega útilokað að það gæti borgað sig fyrir álverið að greiða þann kostnað án þess að framleiða og selja ál. Niðurstaðan er sú að ummæli forstjórans um einhliða lokun álversins í Straumsvík eru afar ótrúverðug. Og sennilega gerð til þess eins að hrella starfsfólkið - til að ná fram betri niðurstöðu í kjarasamningum svo takmarka megi mögulegt tap álversins á yfirstandandi ári. Enda er það jú hlutverk forstjóra ÍSAL að reyna sitt ítrasta til að framfylgja sparnaðarkröfum móðurfélagsins.

Vegna Straumsvíkurversins er líka mikilvægt að hafa í huga að RTA virðist bjartsýnt um að senn muni draga úr offramleiðslu á áli - nú þegar verið er að minnka framleiðslu í mörgum óhagkvæmari álverum heimsins. Og að eftir 2016 muni eftirspurn eftir áli verða meiri en framleiðslan og það ástand muni haldast næstu árin.

Þar með megi vænta hækkana á álverði - og þá getur Straumsvíkurverið haldið áfram að blómstra og skila eiganda sínum góðum hagnaði. Það eru vissulega liðnir nokkrir mánuðir síðan RTA birti þetta viðhorf sitt. En ef RTA hyggur á samdrátt í álframleiðslu sinni, hljóta önnur óhagkvæmari álver fyrirtækisins að vera ofar á forgangslistanum. Og af þeirri ástæðu einni er ennþá alls ekki komið að því að RTA sé í raun að íhuga lokun í Straumsvík. Yfirlýsingar ÍSAL um mögulega lokun ef til verkfalls kæmi virðast því sannarlega vera stormur í vatnsglasi.

RTA þarf að borga raforkuna til 2036

Í tengslum við kjaradeilu hjá álverinu í Straumsvík hafa verið uppi vangaveltur um að álverið kunni að loka ef til þess kemur að slökkva þurfi á kerum vegna verkfalls. Í þessu ljósi er áhugavert að velta fyrir sér hversu langt kaupskyldan nær sem hvílir á móðurfélagi ÍSAL; Rio Tinto Alcan. 

Nú þarf álverið að greiða nálægt 100 milljónum USD árlega til Landsvirkjunar vegna raforkunnar sem álverið notar. Stærstur hluti allrar þessarar raforku er háður kaupskyldu. Þ.e. álverið verður að borga fyrir orkuna sama hvort það getur notað hana eða ekki. Og þetta gildir út samningstímann sem er til 2036. Þarna er sem sagt um að ræða skuldbindingu RTA til að greiða Landsvirkjun nálægt 100 milljónum USD árlega næstu tvo áratugi.

Álfyrirtækið getur þó sloppið undan kaupskyldunni ef upp koma s.k. óviðráðanleg ytri atvik eða óviðráðanleg öfl (force majeure) sem valda því að álverið getur ekki notað orkuna. Sökum þess að nýi raforkusamningurinn vegna Straumsvíkur frá 2010 hefur ekki verið birtur, er ekki vitað nákvæmlega hvað þar er tilgreint sem óviðráðanleg ytri atvik. En líklega eru þau ákvæði nánast eða alveg samhljóða ákvæðunum sem um þetta giltu skv. fyrsta samningnum vegna Straumsvíkurversins - sem er frá 28. mars 1966 og var gerður við Alusuisse. Þar eru umrædd ákvæði svohljóðandi (leturbreyting er Orkubloggarans):

I samningi þessum og fylgisamningunum eru óviðráðanleg öfl (force majeure) hér með skilgreind þannig, að þau taki til ófriðar (hvort sem um stríðsyfirlýsingu er að ræða eða ekki), styrjaldaraðgerða, byItinga, uppreisna, uppþota, fjöldauppnáms múgæsinga, sprenginga, eldsvoða, jarðskjálfta, eldgosa, storma, flóðbylgja, flóða, ísa, þurrka, eldinga. sóttkvía, flutningabanna, almennrar stöðvunar á flutningum eða siglingum, eða hvers kyns ámóta atvika, sem ekki er unnt að koma i veg fyrir eða hafa stjórn á með eðlilegum ráðum af hálfu aðila samnings þessa eða fylgi samninganna, og í þessu tilliti skulu óviðráðanleg öfl (force majeure) einnig taka til allsherjarverkfalla, staðbundinna verkfalla eða ámóta vinnutruflana á [Í]slandi, sem aðili sá, er fyrir slíku verður, hefur ekki getað komið í veg fyrir eða haft stjórn á, enda þótt hann hafi beitt öllum eðlilegum ráðum, sem honum voru tiltæk, en eingöngu um þann tíma, sem aðilanum var ókleift að binda endi á ástandið með öllum slíkum ráðum, sem honum voru tiltæk.

Þarna hefði orðalagið kannski mátt vera skýrara. En þetta er þó mjög í samræmi við force majeure ákvæði í öðrum svona samningum. Þess vegna getur skipt miklu hvaða ályktanir má draga af fordæmum vegna sambærilegra mála. Það mat eða ályktanir yrði á endanum í höndum dómstóla í hinum dásamlega heimi lögfræðinnar.

Með hliðsjón af orðalagi samningsins við Alusuisse virðist þeim sem þetta skrifar afar ólíklegt að innanhússverkföll í álverinu eða afleiðingar slíkra verkfalla réttlæti það að fyrirtækið geti losnað einhliða undan kaupskyldu sinni á raforku. Enda væri þá álfyrirtækinu í sjálfsvald sett að stefna vinnu- eða kjaradeilu í óefni ef það vildi komast undan kaupskylduákvæði!

Þess má líka geta að force majeure ákvæði eru þess eðlis að þau hljóta ávallt að verða túlkuð þröngt. M.ö.o. að gerðar séu afar ríkar kröfur um að ástandið, sem málsaðili telur til force majeure, sé ekki til komið vegna aðgerða eða aðgerðaleysis viðkomandi málsaðila. Minnt skal á að skv. ofangreindum texta er ekki unnt að fella verkfall undir force majeure nema viðkomandi aðili hafi ekki getað komið í veg fyrir verkfallið, enda þótt hann hafi beitt öllum eðlilegum ráðum, sem honum voru tiltæk.

Niðurstaðan er sú að innanhúsverfallaverkfall, sem þar að auki snýst um hlutfallslega fremur lítinn hluta útgjalda álversins, getur ekki talist fullnægjandi skilyrði til að fella samningsskyldu niður á grundvelli force majeure. Þess vegna getur umrætt verfall, sem virðist vera að byrja í álverinu, ekki losað RTA undan kaupskyldu á raforkunni. Séu einhverjir lesendur mér ósammála um þetta, væri áhugavert að heyra rökstuðning þeirra fyrir því - og þá einkum og sér í lagi vísan til dómafordæma.

Við þetta má svo bæta að úr því kaupskyldan er fyrir hendi (sama hvað verkfallinu líður) þá eru ekki viðskiptalegar forsendur til að loka álverinu. Allt tal stjórnenda álversins um yfirvofandi lokun er m.ö.o. bara blöff. Nema auðvitað ef raforkusalinn, Landsvirkjun, sjái hag í því að raforkusamningurinn við ÍSAL falli niður og raforkan verði seld annað. Við núverandi aðstæður er ólíklegt að slík aðstaða sé uppi. Þess vegna er líklegast að senn muni nást samningar í kjaradeilunni í Straumsvík. Þó svo störukeppnin milli samningsaðila muni mögulega dragast eitthvað og deilan leysist ekki fyrr en eftir að byrjað verði að draga úr framleiðslunni.