Þarf Drekinn billion dollars?

Þrjár umsóknir um leyfi til einkaréttar á rannsóknum og vinnslu á Drekasvæðinu (hér eftir nefnd einkaleyfi til rannsókna og vinnslu eða sérleyfi) bárust nú í öðru útboði Orkustofnunar. Í síðustu færslu var niðurstaða Orkubloggarans sú að mögulega muni Orkustofnun álíta að tvær umsóknanna uppfylli lagakröfur um faglega getu umsækjenda til að öðlast slíkt sérleyfi. En að þriðja umsóknin sé væntanlega úti, því þar skorti að öllum líkindum að lagaskilyrði um sérþekkingu og reynslu séu uppfyllt.

Auk faglegrar getu þurfa einkaleyfis eða sérleyfishafarnir einnig að hafa fjárhagslegt bolmagn til að takast á við verkefnið. Í dag beinir Orkubloggið athyglinni að þessari fjárhagslegu hlið málsins.

Hversu mikil þarf fjárhagsleg geta sérleyfishafa að vera? 

Erfitt að sjá fyrir hvaða skilyrði Orkustofnun mun nákvæmlega setja um fjárhagslegan styrk sérleyfishafa á Drekasvæðinu. Lögin kveða á um að einungis megi veita leyfi til rannsókna og vinnslu kolvetnis til aðila "sem að mati Orkustofnunar hafa nægilega sérþekkingu, reynslu og fjárhagslegt bolmagn til að annast þessa starfsemi" (sjá. 7. gr. olíulaganna nr. 13/2001; leturbreyting er Orkubloggarans). Með starfsemi virðist þarna vísað til  þess að geta framkvæmt eða látið framkvæma viðeigandi rannsóknir og leit OG ráðist í vinnslu ef til hennar kæmi.

Í lögunum segir einnig að við ákvörðun um veitingu rannsókna- og vinnsluleyfis skuli "einkum taka mið af fjárhagslegri [...] getu umsækjenda" (sbr. 8. gr.). Olíulögin gera það sem sagt ítrekað að skilyrði einkaleyfis að einkaleyfishafar hafi einhvern lágmarks fjárhagslegan styrk. Þetta skilyrði er þó ekki afmarkað með skýrum hætti og ekki er að finna nánari skýringar eða skýrar fjárhagslegar viðmiðanir í öðrum lögum né heldur í s.k. lögskýringargögnum. Þarna hefði löggjafinn óneitanlega mátt vera aðeins nákvæmari, því það að fá einkarétt til rannsókna og vinnslu á afmörkuðu svæði er mikill ábyrgaðarhluti og slíkt sérleyfi getur líka reynst geysilega verðmætt.

Matið um það hvenær þetta nokkuð svo óljósa skilyrði um fjárhagslegt bolmagn til starfseminnar telst vera uppfyllt, er lagt í hendur Orkustofnunar. Samkvæmt orðum laganna virðist sem sérleyfishafinn eigi bæði að hafa fjárhagslegt bolmagn til að ráðast í olíuleit og í sjálfa olíuvinnsluna (eða eftir atvikum gasvinnsluna). Slíkt myndi sennilega aldrei kosta undir nokkrum milljörðum USD og þar með væru lögin að útiloka alla frá svæðinu nema hreint gríðarlega öflug olíufélög.

Hugsanlegt er að Orkustofnun túlki fjárhagslega skilyrðið aðeins vægar. Svo sem að viðkomandi umsækjandi skuli hafa nægan fjárhagslegan styrk til að fjármagna þær rannsóknir sem þarf til að geta staðreynt hvort vinnanlega olíu eða gas sé að finna á viðkomandi sérleyfissvæði. Og að sérleyfishafinn skuli að auki geta sýnt fram á reynslu af því að fjármagna olíuvinnslu (og/eða gasvinnslu) ef sérleyfissvæðið reynist hafa að geyma olíu (og/eða gas) í vinnanlegu magni.

En hversu fjársterkur þarf sérleyfishafi að vera til að uppfylla slík skilyrði? Hversu fjársterkur þarf sá að vera sem ætlar að rannsakað vandlega tiltekin afmörkuð svæði á Drekanum og ráðast þar í þær framkvæmdir sem þarf til að staðreyna hvort á svæðinu sé að finna kolvetni í vinnanlegu magn? Reynum að svara þessu með því að leyta til fordæma:

Hversu miklum útgjöldum þurfa sérleyfishafarnir að vera viðbúnir?

Ekkert eitt rétt svar er til við umræddri spurningu. Kostnaður við olíuleit undir hafsbotni og undirbúning olíuvinnslu er afskaplega misjafn. En til samanburðar er áhugavert að líta til nýlegra skuldbindinga sérleyfishafa á öðrum nýjum og áhættusömum olíuleitarsvæðum á hafsbotni í nágrenni Íslands.

Í því sambandi má t.d. horfa til sérleyfa við Grænland og við austurströnd Kanada. Norðursjór og Noregshaf eru aftur á móti varla eins góð viðmiðun. Þau svæði eru miklu betur þekkt en Drekasvæðið og hafdýpið almennt miklu minna. Þau eru því tæplega eins áhættusöm eins og Drekinn.

Meira að segja nýju olíuleitarsvæðin í Barentshafinu eru tæplega jafn áhættusöm og erfið eins og Drekasvæðið. Dýpið í Barentshafinu er mjög hóflegt og þar mun ekki vera neitt basalt að flækjast fyrir þeim sem rannsaka svæði til vinnslu á olíu og/eða gasi.

Til að finna hafsbotnssvæði í nágrenni við Ísland sem eru jafn djúp eins og Drekinn og ennþá fremur lítt þekkt, þurfum við að fara alla leið að landgrunnsbrúninni við austurströnd Kanada. Og við Grænland eru athyglisverð dæmi um lítt þekkt landgrunnssvæði þar sem menn eru að stíga sín fyrstu skref í olíuleit. Þess vegna er freistandi að líta til þess hvaða fjárhagslegu útgjöld eða skuldbindingar þekkjast í tengslum við sérleyfin á bæði kanadíska og grænlenska landgrunninu.

Byrjum á Grænlandi. Þar hefur verið úthlutað nokkrum sérleyfum. Athyglisvert er að margir sérleyfishafarnir á grænlenska landgrunninu eru meðal stærstu og þekktustu olíufyrirtækja heimsins. Þar má t.d. nefna Shell og Statoil og bandarísku risana Chevron, ConocoPhillips og ExxonMobil  (því miður sótti enginn þessara risa um sérleyfi á Drekanum). Það er þó miklu minna þekkt félag sem hefur farið hraðast í olíuleitinni við Grænland. Þar er um að ræða skoska Cairn Energy.

Cairn Energy græddi hreint ógrynni fjár þegar félagið fann risaolíulind á Indlandi árið 2004. Eftir það makalausa indverska olíuævintýri er Cairn gríðarlega fjársterkt félag og tilbúið í ný og áhættusöm verkefni. Og skemmst er frá því að segja að á einu sumri (2011) eyddi Cairn um 900 milljónum USD í rannsóknir og leit við Grænland. Og á tveimur sumrum eyddi félagið samtals um 1,2 milljörðum USD í leitina við Grænland.

Sú olíuleit var engu að síður algerlega árangurslaus. Cairn Energy fann engin merki um olíu í vinnanlegu magni þarna í Baffinsflóanum. Og sturtaði þar með niður fjárhæð sem jafngildir um 150 milljörðum ISK. En olíuleitin við Grænland er bara rétt að byrja. Það að hafa spreðað þarna rúmum milljarði dollara í árangurslausa olíuleit á 2ja ára tímabili þykir vissulega ansið fúlt - en er samt ekkert ægilegt tiltökumál í olíubransanum. Og hér er vel að merkja einungis verið að tala um olíueitina (exploration). Ef Cairn hefði fundið olíu í vinnanlegu magni þarna á Baffinsflóa hefði næsta skref verið olíuvinnsla (operation). Sem er ennþá kostnaðarsamara verkefni!

Snúum okkur þá að öðrum góðum granna í vestri, þar sem nýtt og djúpt svæði var nýlega boðið út. Sem er landgrunnssvæði út af austurströnd Nova Scotia í Kanada. Eftir útboð á svæðinu leist Kanadamönnunum best á umsóknina frá Shell. Þar litu kanadísku ljúflingarnir ekki bara til geysilegrar reynslu Shell, heldur skipti ekki minna máli að Shell skuldbatt sig til að verja samtals 970 milljónum USD í leitina næstu sex árin. Já - aftur erum við að tala um stærðargráðuna billion dollars.

Það er líka athyglisvert að í sérleyfisútboðinu þarna djúpt austur af Nova Scotia leyfðu Kanadamennirnir einungis fyrirtækjum með mikla reynslu af borunum tilraunabrunna á meira en 800 m dýpi að setja fram boð (Orkustofnun virðist ekki hafa íhugað að setja slík skilyrði í Drekaútboðinu). Þetta umrædda kanadíska svæði er um 150 sjómílur utan við ströndina og hafdýpið þar er einmitt álíka mikið eins og á Drekasvæðinu. Shell veit sem er að ómögulegt er að fullyrða nokkuð um það hvort nákvæmlega þarna finnist olía eða gas í vinnanlegu magni. En þau hjá Shell vita líka að í hinum harða heimi olíubransans á djúpinu mikla er að hrökkva eða stökkva - jafnvel þó það kosti milljarð dollara. Þetta er bransinn sem Eykon, Jón í Byko, Olís og hin fyrirtækin eru að sækjast eftir að komast í.

Eru 200 milljónir USD algert lágmark? 

Afar ólíklegt og jafnvel ómögulegt er að unnt verði að fastsetja hvort einhverja vinnanlega olíu (eða gas) sé að finna á Drekanum nema með því að framkvæma a.m.k. einhverjar boranir á alla veganna einum sérleyfisreit. Slíkt myndi sennilega kosta a.m.k. á bilinu ca. 200-450 milljónir USD, en gæti þó jafnvel kostað mun meira.

Þessi fjárhæð er miðuð við það að boraðir séu tveir til þrír tilraunabrunnar eða -holur. Hver slíkur brunnur kostar ekki undir 100 milljónum USD og stundum nær 150 milljónum USD. Þá er vel að merkja einungis átt við exploration cost en ekki development cost. Þetta eru glænýjar kostnaðartölur, sem Orkubloggarinn fékk hjá framkvæmdastjóra olíu- og auðlindadeildar eins stærsta banka í heiminum.

Hafa ber í huga að það væri sannkölluð hundaheppni ef svo fáir brunnar myndu duga til að finna vinnanlega olíu eða gas. Hin raunsanna mynd er miklu fremur að ekkert finnist fyrr en í fyrsta lagi eftir a.m.k. nokkrar boranir á nokkrum reitum. Og þá er kostnaðurinn auðvitað orðinn ennþá meiri.

Það er sem sagt mögulegt að staðreyna olíu og/eða gas á Drekasvæðinu fyrir upphæð sem er talsvert langt undir milljarði dollara. Með heppni gætu ca. 200 milljónir USD jafnvel dugað til að hitta í mark. Mun líklegra er þó að kostnaðurinn yrði a.m.k. 450 milljónir USD. Og það bara vegna leitarinnar. Þá er eftir að byggja upp sjálfa vinnsluna, en til þess myndi sennilega þurfa a.m.k. 2 milljarða USD í viðbót.

Nefna má að til að fá sérleyfið umrædda á landgrunninu utan við Nova Scotia, þurfti Shell þegar í stað að greiða rúmlega fjórðung upphæðarinnar inn á bankareikning. Shell reiddi sem sagt fram u.þ.b. 250 milljónir USD sem staðfestingargjald fyrir það eitt að fá einkaleyfi til rannsókna og mögulegrar vinnslu á tilteknum reitum á svæðinu. 

Rétt er er að minna á hver er ástæða þess að olíufyrirtæki eru tilbúin að verja svo miklum fjármunum í óvissa olíuleit á nýjum svæðum á landgrunninu. Ástæðan er einföld: Ef stór olíulind finnst, sem myndi skila sérleyfishafanum þó ekki væri nema 20-30 USD í hagnaði á hverja tunnu, gæti sú eina olíulind gefið af sér nokkra milljarða USD í hagnað. 

Sá hagnaður er mögulegur ef vel tekst til á Drekasvæðinu að því gefnu að verð fyrir olíutunnu haldist a.m.k. á bilinu 90-100 USD. Fyrir slíka ávinningsmöguleika eru sumir tilbúnir að hætta miklu fé. Og hækki olíuverð meira yrði hagnaðurinn meiri og jafnvel miklu meiri.

Í þessu sambandi má minna á að Norðmaðurinn Terje Hagevang, sem kemur að tveimur umsóknanna um Drekasvæðið, hefur sjálfur ítrekað lýst því yfir að svæðið kunni að hafa að geyma hvorki meira né minna en 20 milljarða tunna af vinnanlegri olíu. Og þar af séu 10 milljarðar tunna Íslandsmegin. Reynist þessi æpandi bjartsýnisspá Hagevang eiga við rök að styðjast er eiginlega með ólíkindum hvað umsóknirnar um Drekasvæðið voru fáar. Ef spá Terje gengur eftir gæti Drekasvæðið á endanum skilað a.m.k. 200-300 milljörðum USD í hagnað til sérleyfishafanna (fyrir skatta) og mögulega miklu meira. Það súra er bara að til að svo verði, þarf allt að ganga upp. Enn sem komið er veit enginn hvort einhver vinnanleg olía (eða gas) sé á Drekasvæðinu og tölurnar sem Terje Hagevang hefur nefnt eru enn bara óskhyggja. Þó svo auðvitað sé ekki útilokað að spáin hans rætist - og vonandi gerist það!

Það er sem sagt mikil ávinningsvon á djúpinu mikla. En sá sem vill leggja á djúpið þarf jafnframt að taka mikla áhættu. Miðað við orðalagið í íslensku olíulögunum virðist sem Alþingi hafi viljað setja það sem skilyrði einkaleyfis til rannsókna og vinnslu að einkaleyfishafinn ráði við rannsónir og framkvæmdir upp á a.m.k. nokkur hundruð milljóna USD og jafnvel einnig að byggja upp vinnslu (lagabreyting væri æskileg til að skýra þetta betur). Á endanum er það þó Orkustofnun sem metur hæfi umsækjenda.

Niðurstaða 

Svarið við spurningunni í fyrirsögn þessarar færslu er já; til að staðreyna hvort vinnanleg olía sé á Drekasvæðinu þarf mögulega milljarð USD og jafnvel meira. Þá er bara átt við rannsóknirnar. Svo gæti þurft tvo milljarða USD í viðbót til sjálfrar olíuvinnslunnar eða jafnvel ennþá meira.

En það er líka mögulegt að unnt verði að finna olíu og/eða gas í vinnanlegu magni á Drekasvæðinu fyrir mun lægri fjárhæð. Menn gætu orðið heppnir og leitin á Drekasvæðinu gæti t.d. orðið bæði árangursríkari og ódýrari heldur en sú við Grænland. En það er óraunhæft að minna þurfi að kosta til alvöru olíuleitar á Drekasvæðinu en sem nemur 200-450 milljónum USD. Þess vegna virðist eðlilegast að Orkustofnun setji það skilyrði að einkaleyfishafi hafi fjárhagslegt bolmagn til að leggja a.m.k. 200 milljónir USD í rannsóknirnar.

Þó er mögulegt að Orkustofnun líti allt öðruvísi á málið. Þ.e. að stofnunin sé reiðubúin til að veita einkaleyfi til rannsókna og vinnslu á afmörkuðum reitum á Drekasvæðinu gegn mjög takmörkuðum skuldbindingum.

Slíkar takmarkaðar skuldbindingar gætu t.d. verið um einhverjar ekkert mjög þéttar bergmálsmálingar og sýnatöku. Slíkt myndi kosta langt undir þeim fjárhæðum sem hér hafa verið nefndar. Það gæti þó verið erfitt fyrir Orkustofnun að rökstyðja slíka aðferðarfræði, því olíulögin virðast gera kröfu um mun meiri og strangari skilyrði.

Á hinn bóginn er líka mögulegt að Orkustofnun túlki olíulögin nær því sem orðanna hljóðan virðist vera. Þ.e. að sérleyfishafar þurfi ekki aðeins að ráða við mjög dýra olíuleit, heldur líka að hafa fjárhagslegt bolmagn til að byggja upp vinnslu á olíu og gasi. Orð forstjóra Orkustofnunar um að umsóknirnar hafi verið framar björtustu vonum benda þó ekki til þess að þetta verði niðurstaðan.

Orkubloggarinn álítur sem sagt að til að öðlast sérleyfi til rannsókna og vinnslu á Drekasvæðinu þurfi umsækjendur að uppfylla það skilyrði að geta a.m.k. kostað til sem nemur 200 milljónum USD í rannsóknir á viðkomandi svæði. Og þar að auki geta sýnt fram á getu til að bæði fjármagna og vera rekstraraðili olíu- og/eða gasvinnslunnar ef viðkomandi svæði reynist geta borið slíka vinnslu. Það gæti þó jafnvel verið skynsamlegra að setja ennþá strangari skilyrði um fjárhagslega getu, einfaldlega til að auka líkur á árangri. 

Þá er bara stóra spurningin hvaða fjárhagslegu kröfur Orkustofnun muni gera? Og hvað Íslendingarnir og bresku Faroe Petroleum og Valiant Petrolum eru tilbúin að setja mikið fjármagn í gin Drekans? Eru þessir umsækjendur tilbúnir að mæta kröfum um rannsóknir og prufuboranir upp á milljarð USD eða a.m.k. nokkur hundruð milljónir USD? Myndu þeir ráða við slíkar skuldbindingar? Eða munu umsækjendurnir alls ekki þurfa að undirgangast slíkar skuldbindingar, því Orkustofnun hyggist gera allt aðrar og minni kröfur? Um þetta verður fjallað nánar í næstu færslu Orkubloggsins.

Athugasemdir

[Ingibjorn (IP-tala skráð) 14.8.2012 kl. 19:39]

Áhugaverð grein eins og alltaf.

Ég myndi halda að 100-150 millur per brunn væri góð áætlun og það þyrfti minnsta kosti 2 brunna líklega 4-6 exploration og appraisal brunna. Plús þyrfti seismic og starfsfólk til að vinna úr öllu þessu. Þannig að 0,5-1 billion USD er líklega nálægt lagi.

Operationið sjálft myndi ég halda að væri miklu dýrara. Ég myndi giska á að það liti einhvern veginn svona út.

FPSO - 1,5-2 Billion USD
Subsea Development - 1-2 Billion USD (Fer eftir brunnum og stærð svæðis)
Brunnar - x*100-150 Million USD líklega kringum 10-20 brunnar sem gefa nokkra milljarða.

Svo þarftu olíuverð yfir 60 dollurum og líklega lind með kringum 500 milljónum tunna (Recoverable ekki Resource) til að þetta gangi allt upp.

[Ketill Sigurjónsson, 14.8.2012 kl. 20:10]

Ekki amalegt að fá komment beint frá Houston! A.m.k. giska ég á að þetta sé þaðan. Sérfróðir í bransanum hafa sagt mér nánast nákvæmlega það sem þú skrifar. Mér hefur líka verið sagt að development cost vegna olíu yrði á bilinu 2-5 milljarðar USD (ég hef haldið mig við neðri töluna þar - finnst svolítið dramatic að setja Drekann í Angola/Ghana category - en það er samt líklega eina vitið). Annars eru margir sem spá að þarna finnist fremur glás af gasi en olíu. Og þá þarf fljótandi LNG súpergræju á svæðið! Það munu gera 7-15 milljarða dollars. Hætt við að Íslendingar fari að slefa all svakalega þegar þeir sjá svoleiðis tölu, þ.a. ég hef varla þorað að nefna þennan möguleika. En asskoti verður spælandi ef þarna verður svo enginn fíll.

[Ingibjorn (IP-tala skráð) 14.8.2012 kl. 21:20]

Já sjóðheitt frá Houston :)

Það væri líklega hægt að halda þessu í kringum 2 milljarða ef það væri hægt að nota SPAR eða TLP en þú þarft þá FSO á staðnum alltaf og yrðir að reikna það með. Þú þyrftir þá líka að halda development svæðinu þröngu til að geta borað það allt frá pallinum (dry tree). Gætir þá bætt við subsea tie-back ef nauðsynlegt. Plús þyrftu drill rate að vera lág og/eða þú þyrftir fáa brunna.

Þetta eru soldið mörg ef og ómögulegt að segja fyrr en nær dregur.

Ef þetta væri gas svæði þá erum við að tala um allt annað dæmi eins og þú segir. 

Annars forðast ég hugsanir um að það sé ekki olía þarna. Maður vill koma heim einhvern tímann og fá vinnu :)

[Ketill Sigurjónsson, 14.8.2012 kl. 23:53]

Já - vesen að Mærsk skuli ekki skella sér á Drekann.

Hef einmitt af til fylgst með hvernig gengur með Block 16.

http://www.maerskoil.com/GlobalOperations/PublishingImages/Licences%20maps/Angola.jpg