"Grænt" pólflug

Emirates var að byrja með nýja flugleið. Milli Dubai og San Francisco - yfir Norðurhjarann. Og markaðsdeildin hjá Emirates virðist hafa unnið heimavinnuna sína vel. Fréttir um hið stórkostlega græna pólflug Emirates ganga nú ljósum logum um netheima fjölmiðlanna.

Við fall Sovétríkjanna opnuðst ýmsir nýir möguleikar í yfirflugi. Fyrir vikið varð talsverð aukning í að flugfélög breyttu langflugleiðum sínum. Til að stytta flugleiðir var nú byrjað að fljúga yfir Norður-heimsskautasvæðin og hluta af Rússlandi. Og hefur aukist jafnt og þétt síðustu 15 árin eða svo.

Það er sem sagt ekki nýtilkomið að flogið sé yfir blessað Norðurskautið. En nýjasta flugleiðin þarna yfir er sem sagt milli Dubai og San Francisco. Og Emirates náðu athygli fjölmiðla um allan heim, með því að kynna flugið sem “worlds longest green flight”. Grænn og grípandi titill á fréttatilkynningu, sem fjölmiðar um allan heim ljósrita nú í gríð og erg og bera boðskapinn áfram.

Þetta eiturgræna flug náðist með því að velja sem allra stysta leið á glænýrri Boing 777-200LR vél. Sem nýtir eldsneyti vissulega betur en flestar aðrar farþegaþotur hafa hingað til gert.

Íslensk flugmálayfirvöld eru sögð hafa verið meðal þeirra sem gerðu þetta "einstaka og umhverfisvæna" flug mögulegt. Vélin þurfti m.ö.o. að fara um íslenskt flugumferðarsvæði.  Sem er auðvitað hið besta mál - en segir manni líka að líklega fór flugvél Emirates lítt nær Norðurpólnum en gengur og gerist í Ameríkuflugi Icelandair. Og það er óneitanlega líka vafamál, hvort þetta flug Emirates hafi eitthvað með raunverulega umhverfisvernd að gera.

Þeir ljúflingarnir þarna í hinu undarlega, olíuþverrandi furstadæmi Dubai vilja meina að með því að fara styðstu leið yfir pólinn, hafi þeir sparað rúm 7 tonn af flugvélabensíni. Og fyrir vikið losað hátt í 20 tonnum minna af koldíoxíði. Snyrtilegt.

Og ekki er verra, að í þessum nýju glæsiþotum Emirates er farþegum á fyrsta farrými boðið upp á að fara í sturtu. Það myndi Orkubloggið svo sannarlega þiggja - í flugferð sem tekur meira en hálfan sólarhring. Þetta sturtuvesen kallar reyndar á svo mikla auka vatnsflutninga, að einhverjir leiðindapúkar hafa freistast til að benda á, að þar með sé mestur orkusparnaðurinn fokinn út í veður og vind. Græna flugið drukkni sem sagt í heitri sturtu.

Þá er óneitanlega athyglisvert að Sheikinn hann Ahmed bi Saeed Al-Maktoum, stjórnarformaður Emirates, er búinn að panta heilar 55 Airbus A380S. Það fékk Airbus-menn auðvitað til að brosa breitt, enda pöntun sem líklega hljóðar upp á einhverja tugi milljarða dollara. Þessir nýju rosabelgir frá Airbus geta flutt allt að 900 farþega - en Shékinn ætlar reyndar að láta innrétta vélarnar þannig að vel fari um fólk! Fyrir vikið verður einungis pláss fyrir um 500 farþega í hinum risavöxnu Airbusum hjá Emirates. Orkubloggið hlakkar mikið til að geta teygt úr fótunum – og sinnt umhverfisvernd um leið.

Þetta verða örugglega ákaflega græn flug hjá Emirates, rétt eins og fyrsta Frisco-flugið þeirra var nú um miðjan des. Því til að spara eldsneyti eiga risabelgirnir ætíð að fá forgang á flugvellinum í Dubai. Enginn bið eftir lendingu, né flugtaki Og það á líka að endurvinna öll dagblöð, sem fara um borð. Æðislegt.

Og ég vil ekki heyra neitt tuð um það, að á meðan stóru bumburnar fái forgang þurfi nettari og gamlar Boeing 747 að bíða með alla hreyfla á fullu. Gleymið ekki að það á að endurvinna dagblöðin! Grænasta pólflug heims er staðreynd. Geisp.

Sjá má fréttina um flugið græna t.d. hér: http://www.cnbc.com/id/28366929

Spennandi háspenna!

765 þúsund volt. Það er skammturinn fyrir spennufíkla dagsins. Orkubolta sem ekki geta eytt jólunum í leti.

Kannski má segja að í ágúst s.l. hafi orðið ákveðin tímamót í raforkumálum Bandaríkanna. Og endur-rafvæðing hafist þar í landi. Þá var tilkynnt um samstarf fyrirtækjanna American Electric Power og Duke Energy um að byggja nýtt og öflugt háspennukerfi í Indianafylki. Fyrir um 1 milljarð dollara.

Mest allt flutningskerfi rafmagns í Bandaríkjunum er um aldarfjórðungs gamalt. En nú eru að verða miklar breytingar vestur í Indiana, sem lengi hefur legið í skugganum af Illinois og Michigan. Þetta dreifbýlistúttufylki er líklega þekktast fyrir stálframleiðslu. En þeir sex milljón drottinssauðir sem búa þarna í Indiana eru ekki bara í stáli. Heldur standa þeir líka sveittir við að framleiða rafmagn - samtals hátt í 30 þúsund MW.

Lang stærstur hluti rafmagnsframleiðslunnar í Illinois kemur frá kolaorkuverum eða um 20 þúsund MW. Þrifalegt eða hitt þó heldur. Þar er Gibson-verið í eigu Duke Energy stærst með meira en 3.300 MW framleiðslugetu. Og þetta subbulega rafmagn, sem rekja má til gríðarmikilla kolanáma í fylkinu, er ein helsta "útflutningsvara" íbúa Indiana.

Þó svo Indiana verði seint prísað fyrir hreina orku, eru athygliverðir hlutir að gerast þarna á flatneskjunni. Nýju raflínurnar sem ljúflingarnir hjá Duke Energy og hinu fornfræga AEP ætla að reisa til að efla orkuflutning innan Indiana og til miðvesturríkjanna, eru boðberar mikilla breytinga. Nýja kerfið er ekki aðeins hugsað sem öflugra flutningskerfi með nýjum 765 kV línum. Heldur er hönnunin öll miðuð við það, að inn á kerfið komi raforka frá fjölmörgum nýjum vindorkuverum.

Í Indianafylki einu eru nú uppi áætlanir um að framleiða allt að 3 þúsund MW með vindorku. Sem á mannamáli merkir ca. 1-2 þúsund risastórar vindtúrbínur. En miðað við raforkuflutningskerfi Bandaríkjanna í dag, er tómt mál að tala um byltingu í uppbyggingu endurnýjanlegrar orku. Nema til komi gríðarleg fjárfesting í flutningskerfinu.

Nýju vind- og sólarorkuverin þar vestra eru flest fjarri núverandi kola- og gasorkuverum. Þar að auki hefur núverandi kerfi ekki þolað frelsisvæðingu bandaríska orkugeirans. Allt í einu gátu orkufyrirtækin selt raforku til neytanda óralangt fjarri orkuverunum. Enron blómstraði og Kalifornía fór í blackout. Kerfið stóð víða ekki undir þessum breytingum og afleiðingarnar voru víðtækar bilanir og langvarandi rafmagnsleysi á stórum svæðum.

Bandaríska orkumálaráðuneytið hefur lagt fram áætlun um að á næstu tveimur áratugum verði 60 milljörðum dollara varið í að byggja upp nýtt landsnet. Sem að stóru leyti verður 765 kV línur. Sjálfir tilkynntu þeir hjá AEP nú í snemma í desember um þau plön sín að byggja 1.600 km af þessum nýju háspennulínunum á næstu 10 árum. Það verður fjárfesting upp á 5-10 milljarða dollara.

Það er ekki hlaupið að því að fleygja upp slíkum rosalegum háspennulínum. Bæði myndast mjög sterkt rafsegulsvið umhverfis svona mikla háspennu, auk þess sem eflaust verða ljón í vegi þess að semja við landeigendur og skipulagsyfirvöld um línulagninguna. NIMBY’s allra landa sameinist!

Til samanburðar mætti nefna að svona 765 kV línur þekkjast ekki á Íslandi. Enda tæplega þörf fyrir svo mikla flutningsgetu hérlendis. Enn sem komið er, eru 132 kV og 220 kV línur normið hér á Klakanum góða. En orkuálagið hefur aukist gríðarlega síðustu tvo áratugina. Og í þessum bransa þarf líka talsverða framsýni, sökum þess að endingatími kerfanna er allt að heil öld. Fyrir vikið er nú byrjað að reisa hér á Íslandi 420 kV raflínur, a.m.k. á SV-landi, þó svo spennan á þeim í dag sé einungis 220 kV. Þetta stúss er nú í höndum ríkisfyrirtækisins Landsnets.

Höfuðpaurinn að baki metnaðarfullum áætlunum AEP og Duke Energy um nýtt meganet í Bandaríkjunum er reynsluboltinn Michael Morris, forstjóri AEP. Hann hlýtur reyndar að vera Íslandsvinur, því nýlega var Morris kjörinn í stjórn Alcoa. Vonandi býður Rannveig Rist honum fljótlega ti Íslands – og kynnir honum fjárfestingamöguleika hér á landi. Því miður er Orkubloggið ekki persónulega kunnugt Rannveigu. En ég man vel eftir pabba hennar, honum Sigurjóni Rist, þegar hann kom austur í Skaftafellssýslu að mæla Skaftárhlaupin. Í þá gömlu góðu hér í Den. Fátt er tilkomumeira en Eldvatnið í vestanverðu Skaftáreldahrauni í slíku hlaupi.

AEP lætur sér ekki nægja að eiga flutningskerfi upp á meira en 60 þúsund km af raflínum. Heldur eru þeir líka stórtækir í rafmagnsframleiðslu, með tæp 40 þúsund MW. Og eru því reyndar eitt af stærstu raforkufyrirtækjum Bandaríkjanna. Og auðvitað langstærstir í nýju megaháspennulínunum.

Þó svo Morris og AEP hafi stundum mátt sæta ásökunum um að flytja "skítuga" raforku, er vel hugsanlegt að þeir fái bráðum umhverfisverðlaun. Ekki aðeins fyrir nýjar áherslur um flutning endurnýjanlegrar orku - heldur líka framleiðslu "hreinnar" kolaorku.

Nú eru nefnilega komin fram kolaorkuver sem alls ekki losa nokkurt koldíoxíð. Því er öllu dælt ofaní jörðu. Það voru Svíarnir hjá Vattenfall, sem fyrstir byggðu slíkt ver. Og voru einmitt að opnað það fyrir örfáum mánuðum austur í Þýskalandi. Enn eitt lóð á vogarskál þeirra sem trúa á framtíð kola til raforkuframleiðslu. Í huga Orkubloggsins er enginn efi um að kol verða mikilvæg orkuuppsprettan næstu hundrað árin. Þó svo bloggið muni seint samþykkja kol sem hreina orkulind. En það er auðvitað allt önnur saga.

Orkubloggið - og Ketill - óska lesendum bloggsins gleðilegra jóla og gæfuríks komandi árs.

Olíufíkillinn

Orkubloggið hefur ítrekað dásamað möguleika sólarorkunnar. Bæði speglatæknina (CSP) og sólarsellurnar (PV). Og ekki síður verið ófeimið að lýsa hrifningu sinni á risastórum vindtúrbínum.

Bandaríkin eru olíufíkill. "Addicted to oil", svo vitnað sé í Bush sjálfan. Efnahagskerfið hefur kallað á sífellt meiri innflutning á olíu og skattaumhverfið gælt við olíufyrirtækin, meðan möguleikar í endurnýjanlegri orku hafa fengi litla athygli stjórnvalda.

Undanfarin ár hafa bjartsýnismenn engu að síður sett mikinn pening í þróun og byggingu orkuvera, sem framleiða rafmagn úr sól og vindi. Já - jafnvel vestur í Bandaríkjunum, hvar þessi iðnaður hefur nánast verið í herkví tilviljanakenndra skammtímaákvarðana þingsins. Þar vestra hafa sumir framsýnir menn leyft sér að vonast eftir breytingum. Að senn myndu pólitíkusar gera alvöru úr yfirlýsingum um mikilvægi orkusjálfstæðis Bandaríkjanna. Og hætta að láta olíuiðnaðinn hirða mest alla ríkisstyrki í orkugeiranum.

Bæði vindorkan og sólarorkan bjóða upp á mikla möguleika. Sólarorkan er að vísu ennþá mjög dýr. Í reynd er vindorkan ennþá eina tegund endurnýjanlegrar orku sem hefur einhverja burði til að keppa við gas og kol. En hingað til hefur vindorkuna illilega skort aðgang að dreifikerfi - eða öllu heldur flutningskerfi - til að geta orðið umtalsverður þáttur í rafmagnsframleiðslu Bandaríkjanna. Nú virðast loks vera að skapast aðstæður þar vestra, sem gera munu bæði vind- og sólarorku að raunverulegum valkosti. Þetta gæti valdið straumhvörfum og gríðarlegum uppgangi í þessum iðngreinum.

Nú er að sjá hvort Obama standi við stóru orðin. Og skapi endurnýjanlegri orku hagstæðara rekstrarumhverfi. Það myndi gleðja Orkubloggið. Enda er staðan einfaldlega sú, að án einhverskonar stuðnings getur endurnýjanleg orka almennt ekki keppt við rafmagnsframleiðslu frá gas- eða kolaorkuverum.

Sá stuðningur getur falist í niðurgreiðslum eða skattaívilnunum. Nú er þó líklegast að kolefnisgjald í einhverri mynd muni leika stærsta hlutverkið í orkupólitíkinni vestra. Og geri endurnýjanlega orku samkeppnishæfa við hefðbundna rafmagnsframleiðslu, sem fæst frá bruna á jarðefnaeldsneyti.

Við skulum samt ekki fagna of snemma. Munum hvernig fór með metnaðarfullar áætlanir Jimmy Carter á 8. áratugnum. Þá voru Bandaríkjamenn enn í sjokki eftir olíukreppuna og nú átti að breyta heiminum. Þetta voldugasta ríki heims skyldi sko ekki aldeilis lengur vera háð innfluttri olíu.

Í tíð Carter’s var orkumálaráðuneytið bandaríska stofnað og sólasellum komið fyrir á sjálfu Hvíta húsinu. En svo lækkaði olíuverðið snarlega aftur snemma á 9. áratugnum og endurnýjanleg orka féll meira eða minna í tveggja áratuga gleymsku. Loks upp úr aldamótunum skreið olíuverðið upp á ný og vindorka og sólarorka urðu aftur töfraorð í orkugeiranum.

Menn eru auðvitað óþreytandi við að bera saman kostnaðinn af mismunandi orkugjöfum og lesa þannig út hvar bestu tækifærin liggja. Þar vill hver og einn gera sem mest úr "sínum" orkugeira. Í sólarorkuiðnaðinum benda menn á, að sólin er stærsta mögulega orkuuppsprettan og að tækniframfarir muni senn gera sólarorkuna samkeppnishæfa við gas. Vindorkuiðnaðurinn hamrar á því hversu miklu ódýrari sú orka er heldur en sólarorkan. Og að vindorkan sé þroskuð og áreiðanlega tækni. Kjarnorkan dansar líka á sviðinu og hefur skyndilega fengið grænni ásýnd en áður var. Af því nú er í tísku að óttast hlýnun jarðar - en ekki hina langvarandi geislavirkni frá kjarnorkuúrganginum.

Lífmassinn er líka ein af lausnunum . En hefur ekki náð að hrista af sér það klístur, að sú orkuuppspretta stuðli að hungri í heiminum. Jarðhitinn þykir nokkuð spennandi, enda eru jarðhitafyrirtækin dugleg að benda á að rekstrarkostnaður orkuveranna þeirra er lágur. Jarðhitinn hefur samt ekki hlotið nándar nærri eins mikla athygli og sólar- eða vindorka. Kannski aðallega vegna þess að á lághitasvæðum eru jarðhitavirkjanirnar fremur litlar og stofnakostnaðurinn hár. Framtíð jarðhita við rafmagnsframleiðslu er engu að síður björt - að mati Orkubloggsins. En verður í miklu minni mæli en sólar- eða vindorka. Þá eru ónefndir fjarlægari möguleikar eins og ölduorka eða virkjun sjávarfalla.

Hvað sem öllu þessu líður, þá er það staðreynd að sólarorkan og vindorkan ljóma mest á veraldarhimni endurnýjanlegrar orku. Bæði í Bandaríkjunum, Evrópusambandinu og í Kína. Í dag er vindorkan á nokkrum stöðum farin að geta keppt við rafmagn frá kolum og gasi. Það er árangur margra áratuga tækniþróunar, þar sem evrópsk fyrirtæki eins og Siemens og Vestas eru í fararbroddi. Enda hafa þau lengi notið mikils fjárhagslegs velvilja heimafyrir og innan Evrópusambandsins.

Vindur hefur ekki bara þótt fínn í Evrópu, heldur líka verið áberandi í Bandaríkjunum. Þeir eru samt talsvert á eftir Evrópu í uppsetningu stórra vindorkuvera. Þar vestra voru menn lengi vel hrifnari af sólarorkunni. Báðar þessar tegundir rafmagnsframleiðslu henta mjög vel á gríðarstórum svæðum í Bandaríkjunum; sólin í suðvesturríkjunum og vindurinn í miðríkjunum. Um 1980 blasti afar björt framtíð við bandaríska sólarorkuiðnaðinum. En svo komust Reagan og Bush eldri í Hvíta húsið, olían lækkaði á ný og einungis brjálaðir milljarðamæringar tímdu að setja pening í aðþrengdan vind- og sólarorkuiðnað.

Eftir því sem árin liðu jókst olíuinnflutningur Bandaríkjanna og menn fóru á ný að hafa áhyggjur af olíufíkninni. Samhliða þessu fengu umhverfismál æ meiri athygli og ýmis ríki Bandaríkjanna fóru að setja "græn" lög til að styðja við bakið á fyrirtækjum í endurnýjanlega orkugeiranum. Þar bar kannski mest á hinum frjálslyndu Kaliforníubúum. En í reynd var það gamla olíufylkið Texas sem fór þarna fremst. Enda eru þar á sléttunum gríðarleg tækifæri til að reka bæði sólarorkuver og ekki síður vindorkuver.

Einn frægasti Texasbúinn, fyrirtækjahrellirinn Boone Pickens, sneri baki við olíunni og tók að moka peningunum sínum í vindorku. Allt virtist á uppleið í þessum iðnaði. En svo kom kreppan. Olíuverðið hrundi - og dregur allan orkugeirann með sér í kviksyndið. Hlutabréf í endurnýjanlega orkugeiranum hafa flest lækkað hressilega upp á síðkastið. Mun sagan eftir Carter endurtaka sig og endurnýjanleg orka fá sér annan 20 ára Þyrnirósarsvefn?

Ef repúblíkanar myndu ráða Bandaríkjunum er nokkuð víst að nú mætti sjá Orkubloggið hlaupa skrækjandi með skelfingarsvip í burtu frá öllu sem heitir endurnýjanleg orka. En það er smá von í Obama. Jafnvel þótt olíuverðið haldist lágt í einhvern tíma, er bloggið bjartsýnt um að endurnýjanlegi orkugeirinn geri það gott á næstu árum. Það virðist nefnilega vera kominn upp alvöru pólitískur vilji í Bandaríkjunum til að byggja upp raunverulegan valkost – lækningu við olíufíkn landsmanna. Og austan Atlantshafsins var ESB nú í vikunni sem leið, að negla niður metnaðarfulla áætlun um mikinn samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Sem er veisla fyrir bæði vind og sól.

Með kjöri Obama eru líkur á að endurnýjanlegi orkuiðnaðurinn sjái loks að baki bútasaumi repúblikananna og fái stöðugra rekstrarumhverfi. Það mun hvetja til fjárfestinga í þessum greinum - og jafnvel skapa græna fjárfestingabólu.

Vissulega sveimar nú kreppuvofan yfir iðnaðinum. En það gæti reyndar farið svo að kreppan ýti enn frekar undir uppsveiflu í endurnýjanlegri orku. Kreppu fylgja uppsagnir og atvinnuleysi í hinum hefðbundnu iðngreinum. Obama hyggst ekki einungis moka pening í endurnýjanlega orku út af fögrum fyrirheitum um orkusjálfstæði og minni gróðurhúsaáhrif. Það er nefnilega svo, að ef unnið verður t.d. að því markmiði að 20% rafmagns í Bandaríkjunum komi frá vindorkuverum, mun það eitt skapa allt að 500 þúsund ný störf. Vinna gegn kreppu og atvinnuleysi. Og um leið minnka gasþörfina um 10%. Það gas kæmi að góðum notum í að knýja vöruflutningabílaflota landsins. Tvær stórar flugur í einu höggi. Og mikilvægt skref í átt að orkusjálfstæði bandarísku þjóðarinnar.

Athyglisvert er að það helsta sem kann að standa í vegi fyrir þessari ágætu framtíðarsýn, er ekki lengur skortur á pólitískum vilja eða ónóg tækniþekking. Heldur flutningskerfið. Raflínurnar sem sjá um rafmagnsflutningana í Bandaríkjunum eru einfaldlega ekki byggðar til að flytja raforku frá fjölmörgum nýjum, stórum vind- eða sólarorkuverum. Fjárfesting í virkjunum af þessu tagi kallar því líka á miklar fjárfestingar í flutningskerfinu. Og menn eru ekki á eitt sáttir um hver eigi að borga þann brúsa. Meira um það síðar hér á Orkublogginu. Því fátt er meira spennandi þessa dagana vestur í Ameríku, en sjálf háspennan. Háspennandi!

---------------------

Annars bar það til tiðinda á Klakanum góða í dag, að Alþingi samþykkti breytingu við íslensku olíulögin. Þau heita reyndar Lög um leit, rannsóknir og vinnslu kolvetnis. Orkubloggið hefur klórað sér i hausnum yfir því að íslenska ríkið hefur ekki sýnt neina tilburði um að taka þátt í hugsanlegri olíuvinnslu á íslenska landgrunninu. Lagatextinn er enn ekki kominn á vef Alþingis. En skv. frumvarpinu má gera ráð fyrir að Ísland verði að mestu einungis áhorfandi að olíuvinnslunni. Meðan norska ríkið varð strax öflugur þátttakandi í olíuvinnslu á norska landgrunninu. Og fyrir vikið eiga Norðmenn nú eitt öflugasta fyrirtæki heims í olíuvinnslu úr hafsbotni. StatoilHydro.

Ný dögun hjá Aramco

OPEC sagði í morgun að þeir ætli að stöðva þetta rugl. Og kippa 2 milljón tunnum af markaðnum. Svo olíuverðið komist aftir upp í vitrænar hæðir.

Gott að heyra. Þó svo markaðurinn brygðist heimskulega við (verðið lækkaði talsvert á Nymex í dag).

Í færslu gærdagsins lýsti Orkubloggið einmitt eftir einhverju svona frá OPEC. Verðið er orðið rugl. Þeir ljúflingarnir Olíu-Ali og Chakib Khelil brugðust hratt og vel við tilmælum bloggsins um tafarlausar aðgerðir. Auðvitað. Nú er bara að vona að þeir fylgi orðum sínum eftir. Og minnki hressilega bununa úr krananum.

Sádarnir sjálfir segjast vilja fá verðið í 75 dollara. Ættu að fara létt með það blessaðir, ef þeir í alvöru vilja. Best að verðlauna þá með örlítið meiri umfjöllun hér á Orkublogginu. Taka upp þráðinn þaðan sem frá var horfið í gær og velta fyrir sér stöðu Saudi Aramco til framtíðar.

Sumir bölsýnismenn eru eitthvað að spá Sádunum vandræðum. Að Ghawar sé að drukkna í vatnsdælingunni og sé ekki lengur viljugt að skila svarta gumsinu. Ég segi nú bara að menn ættu að skammast sín. Að gefa í skyn að Sádarnr séu einhverjir þumbarar, sem kunni lítið annað en að stinga stráinu í jörðina og bíða eftir að svarta gullið spýtist upp! Í reynd er Saudi Aramco líklega orðið eitthvert tæknivæddasta olíufyrirtæki heims. Með óhemju þekkingu og reynslu, langt umfram bandarísku félögin.

Sádarnir eru búnir að græða þvílíkan óhemju pening síðustu árin, að þeir vita ekki aura sinna tal þessa dagana. Meðan bandarísku félögin hafa þurft að fjárfesta í dýrri djúpvinnslu og slást blóðugum slag til að komast í olíulindir Rússana, hefur Aramco getað notað peninginn í þarfari hluti. Búnir að byggja upp hátæknivædda viðskiptaþróunardeild, sem senn mun gera þeim kleift að láta agnarlitla skynjara skríða eins og slöngur í gegnum sandsteininn og þefa uppi nýjar og ósnertar olíulindir.

Minnumst þess líka að Sádarnir hafa allt aðra strategíu en olíufélög kapítalismans í vestrinu. Þegar venjuleg evrópsk, amerísk eða rússnesk olíufyrirtæki finna olíulind, er allt kapp lagt á að koma gumsinu upp á sem allra stystum tíma. Leita, finna, sækja, búmm. Græða! Halda hlutabréfaverðinu uppi.

Sádarnir eru mildari. “Við umgöngumst Ghawar eins og unga blómarós á brúðkaupsnóttu”. Eins og þeir orða það sjálfir, kallpungarnir. Líklega eru þeir að nýta olíulindir sínar allt að 3svar sinnum hægar en almennt gerist í bransanum. Og það skiptir hreint ótrúlega miklu máli. Ef of harkalega er gengið að olíulind, er hætt við að ekki náist upp nema langt innan við helmingur olíunnar. Þjösnahátturinn gerir það að verkum, að skyndilega er búið að sjúga burt alla aðgengilegustu olíuna - en eftir situr glás sem rándýrt er að sækja. Og þess í stað rokið í að finna nýja lind.

Þetta vita Sádarrnir manna best. Fyrstu árin eftir að þeir náðu fullum yfirráðum yfir Aramco fóru þeir líka þannig að. En svo áttuðu þeir sig - í stað skyndigróða var áherslan lögð á meiri og betri nýtingu. Peningi var dælt í þróunarstarf og uppbyggingu gríðarlegs upplýsingabanka. Í Dhahran, þar sem öldur Persaflóans leika við sandinn, reis draumaverksmiðja tölvunördanna. Öflugasta gagnaverið í bransanum. Sem er ekki aðeins að valda byltingu í olíuleit, heldur er líka ætlað að gera Sádunum kleift að stjórna vinnslu djúpt neðanjarðar með þráðlausum joystick. Tær snilld. Gert er ráð fyrir að þessi nýja tækni verði fyrst prufuð á næsta ári. Spennandi.

Tækniþróunin mun hugsanlega gera Sádunum kleift að stórauka nýtingu á olíulindunum sínum. Úr núverandi 50% nýtingu og í 70-80%! Það eitt og sér myndi auka birgðirnar þeirra um 25% í einu vetfangi. Þar að auki gera þeir ráð fyrir að finna nýjar lindir. Á skömmum tíma kunna olíubirgðir Sádanna að fara úr 260 milljörðum tunna í allt að 600 milljarða tunna. Til að setja þetta í samhengi, skal tekið fram að allar þekktar olíulindir heimsins í dag eru taldar geta skilað alls um 1.300 milljörðum tunna.

Markmið Sádanna þessa dagana er að auka framleiðslugetuna fljótlega í 12 milljón tunnur á dag. Það er meira en 15% aukning frá því sem nú er. Í þessu skyni vinna nú mörg þúsund útlendir verkamenn á fullu undir steikjandi sólinni rétt vestan hins magnaða Ghawar, við að byggja upp nýja megavinnslu. Við Khurais, um 250 km suðvestur frá Dhahran.

Sádarnir ætla ekki aðeins að auka framleiðslugetuna. Heldur um leið að draga úr eigin olíuþörf, með því að koma á fót kjarnorkuprógrammi. Það lítur út fyrir að Bandaríkin styðji þau plön Sádanna. Þar vestra samþykkja menn allt sem frá Sádunum kemur svo lengi sem þaðan streymir olía. Svo halda sumir að Bandaríkin stjórni heiminum!

Ef lindirnar kenndar við Khurais eru eitthvað í líkingu við það sem Sádarnir segja, er líklega búið að slengja peak-oil nokkra áratugi fram í tímann í einu höggi. Þarna ofaní sandinn ætla menn að sækja 27 milljarða tunna af olíu.

Khurais-verkefnið er peningasvolgrari. Kostnaðurinn við þetta risaverkefni er margir milljarðar dollara. En ávinningurinn verður gríðarlegur. Framleiðslan á að skila 1,2 milljón tunnum á dag. Yfir 30 ára tímabil. Erlendir sérfræðingar hafa slegið á, að framleiðslan í Khurais muni kosta ca. 10 dollara tunnan. Sjálfir segja Sádarnir að framleiðslukostnaðurinn verði svona 2 dollarar! Sem meira að segja slær út Ghawar - þar giska flestir á að kostnaðurinn sé í kringum 5 dollarar.

Olían frá Khurais á að byrja að streyma upp á næsta ári (2009). Og duga í a.m.k. 50 ár. Það er magnað - þegar haft er í huga að meðalhnignun olíuvinnslusvæða veraldar er um 6-7% á ári. En minnt skal á, að Sádarnir segjast umgangast olíulindirnar sínar af meiri umhyggju en vestrænir gróðapungar. Og vísa þar í kvenlega fegurð.

Khurais er stórt. Samt var smá spæling á ferðinni. Menn hafa vitað af þessari risalind, Khurais, í meira en 40 ár. Þegar farið var af stað með verkefnið 2006 var verið að gæla við að Khurais yrði jafnvel nýtt Ghawar. Svo reyndist ekki vera - slefar kannski í að vera 1/6 af stærð Ghawar. Og þess vegna urðu Sádarnir pínu vonsviknir - jafnvel þó svo Khurais sé ein allra stærsta olíulind heimsins. Þar að auki er olían þarna ekki alveg það frábæra hágæða gums, eins og Ghawar hafur skilað í gegnum tíðina.

Þannig að fullyrðingin skuggalega er ennþá sönn: “Það er ekki til neitt annað Ghawar!” Og kannski eru Khurais og Manifa síðustu risalindirnar. Kannski… kannski ekki. En eitt er víst; þarna í Khurais einni, eru samtals á ferðinni meiri olíubirgðir en finna má í gjörvallri lögsögu Bandaríkjanna (Kanarnir ráða líklega yfir ca. 21 milljarði tunna). Það eitt segir sitt um ofurstöðu Sádanna í olíuveröldinni.

PS: Sjá má frétt um fyrirætlanir OPEC t.d. hér:

http://www.cnbc.com/id/28234624

Ljósaskipti í eyðimörkinni?

Hvert á Mörlandinn að flýja núna í kreppunni? Verst hversu fáir íslendingar eru með reynslu úr olíuiðnaðinum. Annars gætum við fjölmennt til “olíufríríkisins” góða við Persaflóa. Dhahran. Og átt góða daga þar innan girðingarinnar í þessu undarlega lúxusgettói Sádanna, við strendur Persaflóans.

Dhahran í Saudi Arabíu er sá staður þar sem flestir erlendir starfsmenn í olíuiðnaði Sádanna búa, afgirtir frá hinu raunverulega íslamska þjóðfélagi. Það var einmitt í Dhahran sem olía fannst í fyrsta sinn, þarna í landi spámannsins. Fyrir nánast sléttum 70 árum. Í dag hefur Dhahran að geyma aðalstöðvar einhvers mesta gróðafyrirtækis í heimi; risaolíufélagsins Saudi Aramco. Fyrirtækisins sem gerði villtustu drauma Sékanna hvítklæddu að veruleika.

Aramco er langstærsta olíufélag heims. Og hefur allar forsendur til að skila geggjuðum hagnaði. Af þeim 86 milljón tunnum af olíu, sem heimurinn allur notar nú á degi hverjum, framleiðir Aramco meira en 10%! Og það kostar Sádana einungis svona 5-15 dollara pr. tunnu að ná miklu af þessu gumsi upp. Sem við fábjánarnir í vestrinu höfum undanfarið verið að borga 50-150 dollara fyrir.

Þetta risastóra olíufélag er með meira en 50 þúsund starfsmenn og þar af eru fjölmargir útlendingar. Flestir þeirra búa í afgirtum bæjum á olíusvæðum Sádanna, eins og í Dhahran. Þar eru höfuðstöðvar Aramco, en þrjú önnur svona “útlendingaþorp” er að finna í landinu.

Þó svo þrír aldarfjórðungar séu nú liðnir frá því menn þefuðu í fyrsta sinn uppi svarta gullið í Saudi Arabíu, eru aðeins tæpir þrír áratugir síðan Sádarnir sjálfir náðu fullum yfirráðum yfir olíuauðlindum landsins. Lengst af var stærstur hluti þeirra í höndum Chevron og annarra afkvæma hins bandaríska Standard Oil. Það var ekki fyrr en 1980 að Sádarnir loks fengu þessar auðlindir í eigin hendur. Og hafa síðan farið með svarta gullið eins og mannsmorð, svo ekki nokkur sála utan Aramco veit í raun hversu miklar olíubirgðir þeirra eru. Sá leyndardómur er einfaldlega óbærilega langt utan seilingar og Sádarnir gæta hans betur en dreki á gulli.

“Saudi Aramco”. Það hríslast um mann einhver óttablandinn sæluhrollur við það eitt að segja nafnið. Þessu netta apparati stjórna gömlu félagarnir; þeir olíumálaráðherra Sádanna og besti vinur Orkubloggsins Ali Al-Naimi og ljúflingurinn Abdúlla Jumah - sem er hinn formlegi forstjóri Aramco. Þessir páfar olíunnar eru einmitt hér á myndinni - OlíuAlí í miðið og Jumah til hægri.

Myndin var tekin í Ghawar-höllinni í janúar s.l. (2008). Þegar þar var smá gleðskapur til að heiðra snillinginn Abd Allah Saif Al-Saif (til vinstri á myndinni). Sem þá var að láta af störfum hjá Aramco eftir hálfrar aldar farsæla þjónustu. Hann gegndi síðast stöðu aðstoðarforstjóra fyrirtækisins. Þeir eru nokkuð kátir vinirnir, enda lítur út fyrir að Saudi Aramco sé barrrasta í nokkuð góðum málum. Sama hvað líður dómsdagsspám Bölmóða eins og Matthew Simmons, sem Orkubloggið vék að í síðustu færslu.

Já - þeir eru glaðir núna Sádarnir. Enda nýbúnir að halda upp á 75 ára stórafmæli Aramco. Þá er miðað við að fæðing fyrirtækisins - þessarar mestu peningamaskínu heimsins - hafi átt sér stað árið 1933. Þegar stjórnvöld í Saudi Arabíu sömdu við gamla Standard Oil of California (sem í dag heitir Chevron) um rétt til olíuleitar á austurströnd þessa ægimikla sandfláka.

Þessi angi af Standard Oil í arabísku í eyðimörkinni fékk nafnið California Arabian Standard Oil Company (stytt Casoc). Síðar urðu Texaco, Mobil og Exxon meðeigendur Chevron að Casoc. Öll eru þau afsprengi Standard Oil. Skemmtilegt.

Ástæða þess að menn fengu þá hugdettu að Saudi Arabía hefði að geyma örlítið af svarta gullinu, var að snemma á fjórða áratugnum hafði fundist umtalsverð olía í nágrannaríkinu Bahrain. Og það var einmitt á Dhahransvæðinu arabíska sem Bandaríkjamennirnir fundu fyrstu vinnanlegu olíuna í landinu. Þetta var 1938.

Á næstu árum átti heimurinn eftir að breytast með ógnarhraða. Og einungis örfáir menn sáu fyrir að í Saudi Arabíu ættu eftir að finnast mestu olíulindir heims. Auðlind sem mikilvægt væri að eiga aðgang að.

Já - sumir menn voru framsýnir. Ekki síst Roosevelt forseti, sem lauk Jalta-ráðstefnunni 1945 með því að tryggja vináttubönd Bandaríkjanna og Saudi Arabíu. Bönd sem hafa haldið æ síðan og lengst af veitt Bandaríkjunum tryggan aðgang að mestu olíuauðlindum veraldarinnar.

Nafni Casac var breytt í Arabian American Oil Company, lýðveldisárið góða 1944. Og nýja nafnið var skammstafað Aramco. Sjö árum síðar (1951) fundust svo Safaniya-lindirnar - mesu olíulindir heims undir hafsbotni. Og ekki ekki leið á löngu (1956) þar til einnig voru staðfestar hinar óhemju miklu olíulindir í Ghawar. Sem Orkubloggið minntist einmitt á í síðustu færslu.

Sem fyrr segir var Aramco alfarið í eigu bandarískra olíufélaga, sem öll áttu rætur í Standard Oil hans John. D. Rockefeller. Félagið fór með einkaleyfi á öllum olíuiðnaði í Saudi Arabíu, að því undanskildu að tvö önnur félög fengu þar smávægileg réttindi. Gaman að segja frá því að annað þeirra var einmitt Getty Oil - barn hins kaldrifjaða milljarðamærings Jean Paul Getty. Sem Orkubloggið hefur áður sagt frá - og þeim atburðum þegar ítalskir mafíósar skáru eyrað af sonarsyni hans.

Það var 1949 sem Getty dílaði við þáverandi konung Sádanna um skika á hálfgerðu einskismannslandi á landmærum Saudi Arabíu og Kúwait. Og græddi hreint ógrynni fjár á olíulindunum, sem hann fann þar. Þær lindir voru sprengdar í tætlur í Persaflóastríðinu 1991, en þá voru enn eftir 18 ár af gamla, góða leigusamningnum sem Getty gerði við Sádakonung.

Hitt félagið sem ásamt Getty Oil komst með tærnar inn í Saudi Arabíu, var japanskt félag sem líka fékk réttindi þarna á landamærasvæðinu að Kúwait. Það var 1957, en Aramco keypti síðar þau réttindi. Í dag er Aramco því einráða í olíuiðnaði Sádanna.

Fyrstu áratugina sem olíuvinnsla var stunduð í Saudi Arabíu fengu Sádarnir nánast skít á priki í sinn hlut. Það skánaði reyndar smám saman, en lengi vel náðu þeir þó einungis að klípa örlítið af olíugróða bandarísku fyrirtækjanna. Enda voru þeir ekki í sterkri aðstöðu - olíuframleiðsla Bandaríkjanna innanlands stóð ennþá vel undir eftirspurninni þar í landi og bandarísku fyrirtækin fóru sínu fram í krafti stærðarinnar og pólitískra áhrifa.

Hægt og sígandi jókst þó þrýstingurinn um að Sádarnir kæmu sjálfir að vinnslunni og fengju meira af arðinum í sinn hlut. Það var líklega 1968 sem sú ”ósvífna” uppástunga kom fyrst fram opinberlega, um að Sádarnir ættu að fá eignarhald í Aramco. Þar var á ferð þáverandi olíumálaráðherra Sádanna, hinn litríki Ahmad Zaki Yamani.

Eins og sannir olíu-unnendur vita er Yamani einfaldlega goðsögn í olíuveröldinni góðu. Hann gegndi stöðu olíumálaráðherra Saudi Arabíu í nærri aldarfjórðung (1962-1986) og var einn aðalhöfundurinn að baki því að Aramco komst loks í hendur innlendra aðila. Yamani var ýtt til hliðar í miklu valdatafli í kjölfar hinna svakalegu verðsveiflna á olíumörkuðunum um og eftir 1980. En það er önnur saga. Yamani mun enn við hestaheilsu og ku sýsla með viðskipti í Sviss og víðar.

Loks skömmu fyrir árið örlagaríka - 1973 - var samið um að Saudi Arabía fengi að kaupa fjórðungshlut í Aramco. Fram að því höfðu Sádarnir einungis fengið tiltekna hlutdeild í hagnaðinum - og raunar alls óvíst að þeir hafi fengið að vita um hinn raunverulega hagnað. Samkomulagið náðist 1972 og kom til framkvæmda árið eftir.

Varla var blekið þornað á umræddum samningi, þegar olían varð að helsta sprengiefni alþjóðastjórnmálanna. Vegna stuðnings Vesturlanda við Ísrael í Yom Kippur stríðinu, lokuðu Sádarnir á olíuútflutning síðla árs 1973 og olíukreppan skall á Vesturlöndum. Höfuðpaurinn að baki þeirri strategíu var einmitt áður nefndur Yamani. Ballið var búið og etv. má segja að sætasta stelpan hafi verið arabísk yngismær – hin nýja Aramco - sem var lítt gefin fyrir síonista.

Stundum er mannkynssagan háð miklum tilviljunum. Ef menn hefðu áttað sig á því “í tíma” hverjar yrði afleiðingar þess að afhenda Sádunum Aramco, er ekki víst að af því hefði orðið. En svo fór sem fór. Mið-Austurlönd náðu eiginlega að verða efnahagslegt stórveldi án þess að Vesturlönd föttuðu hvað var í gangi. Enda sáu menn þar á bæ einungis rautt - slátruðu Norður-Víetnömum í nafni frelsis en steingleymdu mikilvægi olíunnar. Og voru í barnslegri trú um framtíð kjarnorkunnar sem aflgjafa fyrir Vesturlönd.

Þar að auki var samningsstaða Bandaríkjanna ekki lengur sterk. Sanngirni og réttlætið var á bandi Sádanna - með öllu óeðlilegt að náttúruauðlindir landsins væru í umráðum útlendra fyrirtækja. Og óbreytt ástand hefði geta leitt til uppreisnar í landinu - líkt og gerðist í Íran 1979. Það vildu Vesturlönd síst af öllu.

Til að tryggja sér áframhaldandi tryggð valdhafanna í Saudi Arabíu á þessum viðsjárverðu tímum kalda stríðsins, var samið um það 1980 að bandarísku fyrirtækin drægju sig burt sem eignaraðilar að Aramco og allt fyrirtækið yrði í eigu Sádanna sjálfra. Þar með hófst nýtt tímabil í hinu sérkennilega vináttusamband Bandaríkjanna og Saudi Arabíu. Með samningnum tryggðu yfirvöld í Saudu Arabíu sér bæði yfirráð yfir auðlindum landsins og um leið viðvarandi völd konungsættarinnar, undir hernaðarvæng Bandaríkjanna. Tvær risaflugur í einu höggi. Og auðvitað var ekki haft fyrir því að spyrja almenning um það hvernig farið skyldi með auðlindirnar.

Já - það er kaldhæðnislegt að kannski var það fyrst og fremst byltingin í Íran 1979 sem varð til þess að konungsætt Sádanna náði fullum yfirráðum yfir olíuauðlindum landsins. Í reynd eru yfirvöld í Saudi Arabíu dauðhrædd um að Íranar geti stóraukið vinnslu sína og ógnað stöðu þeirra sem olíuherra heimsins. Af sömu ástæðu studdu þeir mjög árásina á Írak í Persaflóastríðinu fyrra - þeir hafa lítinn áhuga á að sjá annað olíustórveldi rísa í þessum heimshluta. Fyrir vikið heldur vináttan við Bandaríkin - sem þar að auki eru ennþá mikilvægasti kaupandinn.

Nafni Aramco var formlega breytti í Saudi Aramco árið 1988. Líklega hefur unga kynslóðin í Saudi Arabíu minnstu hugmynd um, að í reynd er Aramco skammstöfun á gamla heitinu Arabian American Oil Company. Enda er það aukaatriði. Aðalatriðið er að í huga margra þeirra lifir vonin um breytingar – um lýðræði og meira frjálsræði. Og sumir sjá Bandaríkin sem varðhund spilltra valdhafa - og fara þá jafnvel að aðhyllast Osama Bin Laden. Þetta er í raun vítahringur, sem getur af sér ofbeldi. En Orkubloggið ætlar ekki að hætta sér útí frekari stjórnmálatúlkanir. Um það geta lesendur leitað til Jóhönnu Kristjónsdóttur eða annarra sem þekkja þau mál Arabaheimsins miklu betur en bloggið.

Allra síðustu árin hefur olíuveröldin hikstað hressilega. Grunsemdir hafa vaknað um að Saudi Arabía sé ekki lengur sú botnlausa olíuhít sem verið hefur. Ótti hefur komið upp um að framleiðslan þar fari brátt hnignandi og að heimurinn standi senn frammi fyrir nýrri og ógnvekjandi orkukreppu. Sumir tala um að ljósaskipti hafi nú þegar runnið upp í eyðimörkinni. Olíusólin sé farin að lækka á lofti. Þar að auki eru komnir nýir stórkaupendur. Bandaríkin þurfa nú að keppa við risana í austri - Kína og Indland. Þó svo Bandaríkin séu ennþá lang stærsta efnahagsveldið eru ýmsar blikur á lofti.

En hver er hin raunverulega staða Aramco í dag? Hvað eru menn að bauka þarna í hinum hátæknivæddu aðalstöðvum Saudi Aramco í Dhahran? Það er einhver stærsta veraldlega spurning nútímans. Kannski Orkubloggið reyni að svara því einhverntíman í náinni framtíð. Spurningunni sem engin annar hefur getað svarað - fram til þessa!

Veðmálið

Nú er það svart. Olíutunnan komin vel undir 50 dollara! Samt gengur Bölmóður spámaður um og hvíslar draugalegri röddu: "Ghawar er að deyja...".

Eins og unnendur svarta gullsins geta eflaust giskað á, vísar bloggið hér til Bandaríkjamannsins Matthew Simmons. Sem var á tímabili ráðgjafi Bush yngri í orkumálum.  Frægasta afurð Simmons er líklega bókin Twilight in the Desert: The Coming Saudi Oil Shock and the World Economy. Það er um margt athyglisverð lesning. Þó svo Orkubloggið efist um að niðurstöður og ályktanir Simmons séu réttar. Í huga bloggsins gæti hér verið falsspámaður á ferð. En jafnvel falsspámenn geta stundum rambað á einhvern sannleika.

Simmons er þess fullviss að allar stærstu olíulindir heims, sem flestar eru í Saudi Arabíu og nágrenni, fari nú hnignandi. Og það þýði að við eigum öll að vera skelfingu lostin - af því olían sé brátt á þrotum.

Simmons hefur auðvitað ekki hugmynd um það, fremur en hver annar bleiknefur, hvernig framleiðslu og olíuleit Sádanna miðar. Þar er líklega á ferð dýrasta og best varðveitta leyndamál mannkynssögunnar.

Sá sem kemst yfir jarðfræðiskýrslur og tölvulíkön Sádanna um olíubirgðirnar í Ghawar, hefur svo sannarlega í höndum sér hið helga gral. Hreint stórfurðulegt að ekki skuli löngu vera búið að gera Bond-mynd um njósnir þessa glæsilega fulltrúa hennar hátignar á slóðum olíunnar í sandauðnum Saudi Arabíu! Það er efni í dúndrandi spennu.

Ályktun Simmons um að veröldin sé nú á barmi peak-oil kann vissulega að vera rétt. En er samt svolítið langsótt. Niðurstaða hans virðist einkum dregin af ýmsum ummælum, sem Sádarnir og menn í þeirra klíku hafa látið fara frá sér, t.d. á fundum og ráðstefnum um veröld víða. Þar telur Simmons að finna sterkar vísbendingar um að framleiðslan á hinu geggjaða Ghawar-svæði sé hreinlega að hrynja. Og engar almennilegar risalindir séu að finnast, sem komið geti í staðinn. Ergo; olíuframleiðsla muni senn fara hratt minnkandi, meðan orkueftirspurn eykst um 2% á ári.

Ef spá Simmons rætist gæti þetta á fáeinum árum leitt til mikillar verðhækkunar á olíu. Í vor töluðu sumir helstu vitringarnir í bransanum um að tunnan færi bráðlega í a.m.k 180 dollara. Slíkar spár þóttu voða smart þegar olíutunnan rauf 100 dollara múrinn fyrir um 10 mánuðum og æddi áfram uppí næstum 150 dollara. Allt í einu voru margir helstu fjármálaspekingar heimsins farnir að spá tunnunni í 190 dollara, 200 dollara, 250... Þetta var orðið eins og fíflauppboð hjá nýríkum íslenskum auðmönnum.

Menn virtust ekki skilja að miðað við uppganginn á hlutabréfamörkuðum, hafði olíuverðið setið eftir. Olían var einfaldlega orðin fáránlega ódýr ef litið var til efnahagsvaxtarins síðustu árin. Með hækkandi hlutabréfaverði og miklum efnahagsuppgangi hlaut að koma að því að olían hækkaði verulega. Það var hið eðlilegasta mál.

En svo kom kreppan. Og kreppa þýðir minni iðnaðarframleiðslu og minni aðgang að peningum - og og því minnkar eftirspurn eftir olíu. Reyndar hélt olían áfram að hækka lengi vel, eftir að óveðursskýin voru farin að hrannast upp vestur í Ameríku. Svo virtist sem peningarnir byrjuðu á því, að flýja úr hlutabréfunum yfir í hrávöruna. Áður en bálið náði líka til hrávörumarkaðarins. Olíuverðið tók ekki að lækka almennilega fyrr en íslensku bankarnir féllu!

Að öllu gamni slepptu, þá hefur verð á olíu hreinlega hrunið allra síðustu mánuðina. Akkúrat núna er verðið á Nymex... undir 45 dollurum! Búið að lækka um rúm 7% bara í dag. Er markaðurinn að segja "good bye Chrysler & GM"?

Þetta er náttlega barrrasta gjörsamlega fáránlegt. OPEC hlýtur að fara að stöðva þessa vitleysu. Vinur minn Hugo Chavez í Venesúela er líklega ekki að græða nema skítlega fimmfalt á hverri seldri olíutunnu um þessar mundir. Og vesalings Sádarnir að meðaltali smávægileg 200-300%. Sorglegt. Ennþá sorglegra er auðvitað að þessa dagana er líklega einhver hluti olíuvinnslunnar í Norðursjó hreinlega rekin með tapi (þó er líklega sjaldgæft að Norðrsjávarvinnslan þurfi meira en 20-30 dollara pr tunnu til að skila hagnaði).

Olíumarkaðurinn er auðvitað ein allsherjar vitleysa, þar sem taugaveiklun og gróðafíkn slást eins og hundur og köttur. Á þeim markaði ríkir ekki meira vit en við spilaborðin í Vegas. Í heiminum er sæmilegt jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar á olíu. Og framleiðsluverðið víðast hvar á bilinu 5-50 dollarar tunnan. Verðið æðir aftur á móti út um allar trissur, allt eftir því hvert græðgin beinir mönnum.

Nú er bara að bíða eftir 1. janúar 2011. Þegar úrslit verða kunn í veðmáli áðurnefnds Matthew Simmons við New York Times-blaðamanninn John Tierney. Þeir kumpánar veðjuðu nefnilega 10 þúsund dollurum um það hvort olíuverðið verði 200 dollarar árið 2010. Þ.e. meðalverðið yfir árið allt, leiðrétt m.t.t. verðbólgu. Simmons vinnur pottinn ásamt vöxtum, ef meðalverðið verður 200 dollarar eða meira. Þetta er líklega eitt frægasta hrávöruveðmál sögunnar. Ásamt málmaveðmálinu skemmtilega, sem þeir viðskiptaprófessorinn bjartsýni, Julian Simon, og skordýrafræðingurinn skondni, Paul Ehrlich, gerðu með sér á níunda áratugnum. En það er önnur saga.

Eins og tryggir lesendur Orkubloggsins ættu að muna, flýði bloggið olíuna þegar tunnan fór undir 120 dollara. Einfaldlega vegna þess að bloggið áleit það vera þröskuldinn, sem táknaði að styggð hefði komið að hjörðinni og algerlega ómögulegt væri að spá um hvert hún myndi vaða. Svo fór að hjörðin tók stefnuna beinustu leið á hengiflugið. Verðið hefur hreinlega fallið eins og steinn upp á síðkastið.

Stóra spurningin er hvenær mest öll hjörðin hefur hrapað í gilið? Hvenær verður óhætt að skella sér inn á olíumarkaðinn á ný? Nú eru sumir að spá olíutunnunni allt niður í 25 dollara. Slíkir spekingar hljóta að vera endanlega búnir að afskrifa bæði GM og Chrysler og veðja á mega-atvinnuleysi vestra. Kannski bloggið ætti að bæta um betur - spá líka gjaldþroti Ford og General Electric og að olíutunnan fari í 5 dollara! Því eins og snillingurinn John Bogle hjá Vanguard sagði svo skemmtilega um markaðinn og öflin þar að baki: "Nobody knows nuthin!"

Orkubloggið er ekki aðdáandi Matthew Simmons. En minnumst samt þess að frá því risalindirnar í Arabíu fundust á 5. áratug liðinnar aldar, hefur gengið hreint afleitlega að finna eitthvað í líkingu við hið magnaða Ghawar.

Allt frá því Ghawar fannst árið 1948 hefur þetta verið mesta olíuuppspretta heimsins. Langstærsta einstaka olíuvinnslusvæði veraldarinnar. Sádarnir segja að framleiðslan í Ghawar sé stöðug - og þeir geti meira að segja aukið hana ef þeim sýnist svo. Og fullyrða að lítið mál verið að ná þaðan a.m.k. 70 milljörðum tunna í framtíðinni - sem er ekki ósvipað magn og hefur verið dælt þar upp síðustu sex áratugina. Alls séu heildarbirgðir af vinnanlegri olíu í hinni helgu jörð Múhameðs spámanns a.m.k. 260 milljarðar tunna. Og auk þess muni þeir senn geta staðfest nýjar birgðir upp á samtals 450 milljarða tunna. Segja þeir ljúflingarnir hjá Saudi Aramco.

Já - Sádarnir eru hvergi bangnir. Og nú síðast í nóvember leyfði upplýsingaskrifstofa bandaríska orkumálaráðuneytisins sér að spá því, að olíuframleiðsla Saudi Arabíu aukist um 50% fram til ársins 2020. En hinn mannlegi spámaður, Matthew Simmons, fullyrðir aftur á móti að samdráttur sé þegar byrjaður í Ghawar. Og ekkert sambærilegt muni nokkru sinni finnast.

Þetta er óttalegt svartsýnisraus í Simmons. Það er nóg til af olíu - ekki síst undir hafsbotninum. Aðal vandamálið er að við erum búin að tína öll bestu eplin af neðstu greinunum. Eftir því sem við þurfum að klifra ofar - eða öllu heldur bora dýpra - verður olían æ dýrari í framleiðslu. Vesen. Þegar upp er staðið er bloggið líklega sammála Simmons - þó svo ég muni auðvitað aldrei viðurkenna það!

Það er nefnilega hárrétt hjá Simmons að nýtt Ghawar með skítbillegri olíu mun aldrei finnast. Djúpvinnslan kostar fjári mikinn pening – hún er líklega a.m.k. 5 sinnum dýrari en mest öll vinnslan hjá Sádunum. Kannski smá ýkjur hjá blogginu. En eitt er víst. Þó svo nóg sé af olíu undir hafsbotninum, mun olíuverðið augljóslega hækka, eftir því sem Ghawar minnkar. Til lengri tíma litið.

Sá dagur mun einhverntíma renna upp, að olíuframleiðslan getur ekki lengur aukist. Þess vegna suðar hið hása og draugalega hvísl Simmons í eyrum Orkubloggsins alla liðlanga skammdegisnóttina hér á Kreppuskeri. “Ghawar is dhhayyying…”.

Orkuduftið hvíta

Hverju á maður að svara þegar gamall kunningja frá Suður-Ameríku spyr hvort maður sé til í að setja pening í hvíta duftið? Og lofar undraverði ávöxtun. Auðvitað ekkert annað að gera en að slá til!

Nei – við erum reyndar ekki á slóðum Scarface. Heldur er Orkubloggið hér að tala um auðlindirnar miklu í skraufþurrum eyðimörkum Chile. Þar í auðnum Atacama - einhverjum þurrasta og lífvanasta stað á jörðinni - liggja nefnilega gríðarleg verðmæti. Liþíum!

Þennan hvarfgjarna alkalímálm vilja sumir íslenskir spekingar reyndar kalla litín, á okkar ástkæra ylhýra. En Orkubloggið mun að þessu sinni halda sig við heitið liþíum. Og í dag ætlar bloggið að staldra við dásamlega peningalyktina, sem finna má af saltauðninni undir steikjandi sólinni í norðurhluta Chile.

Stundum er sagt að tíminn fari í hringi. Núna í árslok 2008 hafa ýmsir sett stefnuna á meiriháttar rafbílavæðingu. Svo skemmtilega vill til, að margir af fyrstu bílunum gengu einmitt fyrir rafmagni. Þannig var t.d. um bílinn sem “rauði belgíski djöfullinn” Camille Jenatzy æddi fyrstur manna á yfir 100 km hraða (náði tæplega 106 km/klkst). Bíllinn sá var nefndur La Jamais Contente - sem kannski er viðeigandi fyrir þann sem lifir hátt og hratt og vill alltaf meira og meira.

Það var vorið 1899 sem Jenatzy stýrði bílnum á þessum “ógnarhraða” í nágrenni Parísar. Já - ef litið er til hraðameta var þetta einfaldlega gullöld rafbílanna, þarna um aldamótin 1900.

Nú meira en hundrað árum síðar eru raunverulegir rafbílar sem keppa af alvöru við brunahreyfilinn, ennþá framtíðarmúsík. Menn bíða spenntir eftir Chevrolet Volt. Sem ljúflingarnir hjá General Motors þykjast ætla að verða tilbúnir með árið 2011. Nú er reyndar komið upp það smávægilega vandamál, að óvíst er að GM verði ennþá til eftir þrjú ár! Því bandaríski bílaiðnaðurinn virðist kominn í þrot.

Hvað um það. Í reynd er varla til sá bílaframleiðandi í heiminum, sem ekki er að undirbúa rafbílaframleiðslu. Og líklega eiga öll þessi fyrirtæki eitt sameiginlegt; rafbílarnir eiga að hafa endurhlaðanlegar liþíum-rafhlöður. Sem reyndar kallast liþíum-jóna rafgeymar.

En höldum nú inn í dauðalandið - 1.100 km norður af Santiago, höfuðborg Chile. Þarna í kæfandi sólarhitanum í Atacama skiptast á gráleit fjöll, fölar auðnir og bullandi hverir. Maður gæti haldið að skrjóðurinn hafi rambað á vitlausa beygju og hafnað á dularfullri fjarlægri plánetu. En undir gulgráu yfirborðinu leynist lykill að miklum auðæfum. Þar er nefnilega að finna gífurlegt magn af léttasta málmi veraldarinnar - liþíum. Þeim undramjúka alkalímálmi sem hentar frábærlega í létta og öfluga rafgeyma.

Auðvitað var liþíum fyrst uppgötvað á Norðurlöndunum. Eins og gildir um fleiri merkileg frumefni. Það gerðist fyrir um tveimur öldum í járnnámu á lítilli eyju í sænska skerjagarðinum utan við Stokkhólm. Þaðan barst þetta undarlega grjót inná vinnustofuna hans Berzelíusar, sem Orkubloggið hefur áður sagt frá í tengslum við umfjöllun um þórín sem eldsneyti í kjarnorkuver.

Þegar Berzelíus greindi og nefndi frumefnið þórín árið 1828, voru liðin nokkur ár frá því hann hafði áttað sig á því að grjótið frá sænska skerjagarðinum hafði einmitt líka að geyma óþekkt frumefni. Og að þar væri á ferðinni óvenjuleg málmtegund, sem mátti skera í sneiðar með sæmilega beittum hníf. Berzelíus nefndi þetta sérkennilega efni “lithos” - sem er einfaldlega gríska orðið yfir grjót eða stein. Síðar var nafni þessa mjúkmálms breytt í “lithium”.

Í hnotskurn þá hefur liþíum þann merka eiginleika að það má nýta í rafhlöður, sem geta geymt mikla orku m.v. þyngd. M.ö.o. eru liþíum-rafgeymar alveg sérstaklega litlir, léttir og nettir miðað við þá raforku sem þar er unnt að geyma. Og það er einmitt þetta sem veldur því, að í dag virðist öll framtíð rafbílaiðnaðarins hvíla á áðurnefndum liþíumrafhlöðum. Reyndar hefur minni útgáfa þessara rafhlaða nú þegar slegið í gegn í t.d. farsímum og fartölvum.

Það ótrúlega er, að mest allt vinnanlegt liþíum veraldarinnar er að finna á einungis örfáum stöðum. Tvær eyðimerkur í Suður-Ameríku kunna að búa yfir meira en ¾ af öllu vinnanlegu liþíum á jörðinni. Þar af er líklega langmest í saltauðnum Bólivíu - Salar de Uyuni - í meira en 2.600 m hæð. Þar er enn engin vinnsla hafin, enda ekki beinlínis hlaupið að námarekstri þar á ægifagurri hásléttunni. En aðra sögu er að segja um Atacama í Chile. Þar hefur chileanska fyrirtækið SQM komið sér þægilega fyrir - ef nota má það orð í tengslum við þennan harðneskjulega stað. Sem minnir helst á brennheita steikarpönnu með kraumandi smjörlíki. Enginn Edensgarður þar á ferð.

Atacama-eyðimörkin er sögð hafa að geyma yfir ¼ af liþíumbirgðum jarðar. Þarna dæla sólbakaðir, útiteknir verkamennirnir gráleitu stöffinu upp á yfirborðið. Sólin er svo látin skína á þessa liþíum-saltblöndu í nokkra mánuði, með þeim áhrifum að smám saman skiljast burt ýmis aukaefni og styrkur liþíumsins í haugunum eykst.

Eftir árs sólbað er þessu mokað upp á vörubíla, sem keyra gumsið þriggja tíma leið vestur til Kyrrahafsstrandarinnar og sturta því þar við hreinsunarstöðina. Þar er stöffið hreinsað og umbreytt í liþíum-karbónat (Li2CO3). Sem er hvítt duft, er minnir suma helst á kókaín. Og er notað við framleiðslu á liþíum-jóna rafhlöðum.

Fyrirtækið Sociedad Química y Minera de Chile eða SQM á sér um margt athyglisverða sögu. Það var stofnað 1968 í þeim tilgangi að byggja upp iðnaðarstarfsemi í Chile og var þá að helmingi í eigu ríkisins. Fyrirtækið fór ekki varhluta af hinni blóðugu pólitísku valdabaráttu í Chile, sem þar ríkti lengi vel. SQM var fljótlega þjóðnýtt, síðan einkavætt að nýju á 9. áratugnum, fáeinum árum seinna varð ríkið eigandi þess á ný og loks hófst endureinkavæðing. Minnir kannski á íslensku bankana?

Frá 1992 hefur fyrirtækinu verið stýrt af Julio nokkrum Ponce Lerou. Sem var tengdasonur hins alræmda einræðisherra Chile; Augusto Pinochet. Pinochet lét reyndar af völdum um það leyti að Julio komst til valda innan SQM. Þetta var á svipuðum tíma og Sony setti fyrstu raftækin á markað, með liþíum-jóna batteríum. Þannig að Julio getur með réttu þóst hafa séð liþíum-byltinguna fyrir! Snjall strákur.

Lengst af var SQM reyndar aðallega í áburðarframleiðslu og hefðbundnum námarekstri. Áburðarframleiðsla er enn stærsti hluti starfseminnar hjá SQM. En þegar eftirspurn eftir liþíum tók að aukast mjög með tilkomu ódýrra gemsa og fartölva, varð þessi nýja auðlind til að vekja áhuga margra á fyrirtækinu. Enda ræður SQM yfir stærstu þekktu liþíum-námu heimsins. Og þá var það að kanadískt fyrirtæki tók upp á því að kaupa hlut í SQM. Kanadíski áburðarrisinn Potash.

Orkubloggið fær ekki betur séð en að nú ríki heiftarleg valdabarátta um SQM. Þar sem ljúflingurinn grásprengdi Julio Ponce Lerou og samstarfsmenn hans hjá japanska iðnaðarrisanum Kowa slást við Kanadamennina frá Potash í Saskatchewan. Potash er líklega eitt öflugasta fyrirtæki heims í áburðariðnaðinum og framleiðir t.a.m. gríðarlegt magn af köfnunarefni, fosfati og kalíni. En kalín er einmitt næst léttasti málmurinn - á eftir liþíum. Skemmtilegt.

Báðar viðskiptablokkirnar ráða nú hvor um sig yfir u.þ.b. 32% af heildarhlutafé SQM. Sem mun vera stærsti leyfilegi hluturinn skv. samþykktum félagsins.

Nú vitum við ekki hvort skriffinnarnir í Chile eru jafn skelfilega miklir sauðir eins þeir íslensku, sem ávallt hvítþvoðu eignarhald “óskyldra” aðila í íslenskum almenningshlutafélögum. Kannski er hann Julio Ponce Lerou löngu búinn að tryggja sér samstarf við “óskylda” aðila í SQM, til að halda völdunum í kompaníinu. En kannski er hér tækifæri til að verða þriðji stóri aðilinn í fyrirtækinu? Samþykktir félagsins eru nefnilega þannig að eigendur A-bréfanna, sem blokkirnar tvær ráða nú yfir, kjósa 7 stjórnarmenn. En áttundi maðurinn er kosinn af eigendum B-hlutabréfanna. Og hann getur í reynd ráðið öllu. B-bréfin skiptast milli fjölda eigenda.

Þarna er talsverð peningalykt. Þannig voru tekjur SQM fyrstu níu mánuði þessa árs (2008) um 1,7 milljarðar bandaríkjadala - miðað við einungis 1,2 milljarða allt árið 2007. Kannski engin tilviljun að eitt dramatískasta atriðið í nýjustu James Bond myndinni, Quantum of Solace, er einmitt tekið upp þarna í hinni skraufþurru en spennandi Atacama-eyðimörk. Í Atacama takast nefnilega líka á hinir raunverulegu samúræjar viðskiptalífsins. Og gæti verið æsispennandi að blanda sér í þann leik.

Orkubloggið vill þó jafnframt vara menn við. Íslenskir útrásarvíkingar hefðu líklega ekki fallið í stafi yfir “skitinni” 20% árlegri meðalveltuaukningu (CAGR) hjá SQM síðustu 5 árin. Og nú eru teikn um aukna samkeppni á lofti, því Kínverjar eru að stórauka liþíumvinnslu sína. Þeir ráða þegar yfir næstum því fjórðungi af heimsmarkaðnum með liþíum-karbónat (SQM er með 30% hlutdeild - samtals er heimsframleiðslan nú rúm 100 þúsund tonn á ári). Og Kínverjarnir ætla sér senn að dæla enn meira af hvíta stöffinu útá markaðinn.

En hvaðan á kínverska aukningin að koma? Svo skemmtilega vill til, að á enn einum eyðistað jarðarinnar - hásléttunni í Tíbet - hafa nú fundist miklar liþíumbirgðir. Ein af mörgum ástæðum þess að frjálst Tíbet er ekki beinlínis í sjónmáli.

Það er áleitin spurning hvort kínverskt liþíum skapi hættu fyrir SQM? Nú er markaðsverðið á liþíum-karbónati líklega u.þ.b. tíu sinnum meira en framleiðslukostnaðurinn hjá SQM í Atacama. Sem að hluta til skýrir grimman slaginn sem verið hefur um fyrirtækið. Og liþíum-æðið kann að aukast ennþá meir á næstu arum. Ekki síst ef rafbíladraumurinn rætist. En liþíum-framboðið gæti etv. aukist enn hraðar.

Gleymum því ekki að þegar liþíumvinnslan hófst í Atacama árið 1996, féll heimsmarkaðsverðið á liþíum-karbónati um þriðjung. Og steindrap hin gamalgróna bandaríska liþíum-iðnað í einu kjaftshöggi. Ódýrt kínverskt liþíum-karbónat gæti hugsanlega klipið all hressilega af hagnaði SQM.

Hafi einhver áhuga á að eignast hlut í SQM, skal viðkomandi bent á Bolsa de Comercio de Santiago (hlutabréfamarkaðinn í Santíagó) og hlutabréfamarkaðinn í New York (NYSE-SQM, SQMA). Því miður eiga stóru keppendurnir tveir nánast öll A-bréfin, eins og bloggið gat um hér ofar. Eigendur B-hlutabréfa SQM eiga einungis einn mann í stjórn. En sá maður getur einmitt verið atkvæðið sem meirihlutinn stendur og fellur með!

Og hvað sem valdabaráttunni innan SQM líður, telur Orkubloggið fullt tilefni til að skreppa í eina lauflétta viðskiptaferð til Chile. Þó ekki væri nema barrrasta til að taka þátt í jarðhitaævintýrinu, sem þar rétt að byrja þessa dagana!

Orkuveitan og Geysir Green hljóta að vera farin að skoða möguleikana þar. Ekki satt? Kannski meira um Suður-Ameríska gufuaflið síðar.

"Og sólin rennur upp"

Kaþólskan á Spáni tekur á sig ýmsar myndir. Stuðningsmenn knattspyrnuliðs Barselóna lyfta höndum, hneigja höfuð og kyrja “Messí, Messí. Messí...”.

Það er auðvitað Argentínumaðurinn Leo Messi, sem er hinn nýji Messías í Barselóna. Enda hafa knattspyrnustjörnurnar suður á Spáni fyrir löngu tekið yfir hetjuhlutverk nautabanans. Ég er nokkuð viss um að í dag hefði Hemingway hrifist af Messi - og gert hann ódauðlegan í ofurmacho skáldverki.

Messi verðskuldar svo sannarlega mörg “olé!”. Ekki hægt að segja annað en það sé bæði líkamleg og andleg snilld hvernig hann fer með boltann. Það sýndi Messí t.d. suður í Sevilla í liðinni viku, hvar hann gladdi Orkubloggið með töfrum sínum framan við mark andstæðinganna. Skoraði tvö mörk þarna framan við Orkubloggið, ásamt nokkrum tugum þúsunda annarra áhorfenda á troðfullum Sevilla-vellinum. Eigum við að giska á að Argentína verði heimsmeistari í Brasilíu 2014? Og Messí verði markahæstur.

Auðvitað er þetta allt óvissunni háð. Rétt eins og þegar Orkubloggið reynir að veðja á framtíðarsigurvegara í orkugeiranum. En komið til Andalúsíu, gat bloggið auðvitað ekki stillt sig um að fara í sína eigin laufléttu pílagrímsferð.

Meðan aðrir túristar voru líklega mest að skoða yfirþyrmandi dómkirkjuna í miðborg Sevilla eða Gullturninn, dreif bloggið sig að hörpulaga Alamillo-hengibrúnni hans Santiago Calatrava.

Og brunaði að því búnu út úr borginni til að kíkja á sólarorkumannvirki snillinganna hjá Abengoa. Til að skoða með eigin augum hin mismunandi CSP- sólarorkuver. Consentrated Solar Power.

Fyrst var rennt framhjá PS 10 turnorkuverinu - sem er eiginlega flottara á myndum en í raunveruleikanum. Enda virðast þeir hjá Abengoa nú um stundir vera orðnir hrifnari af íhvolfu speglatækninni fremur en turntækninni.

Kannski ekki síst af því spænska skattakerfið er búið að galopna fyrir sólarorku - og þessir íhvolfu speglar eða parabóluspeglar - parabolic  trough  mirrrors - eru sú tækni sem hefur þegar sannað sig. Og er því áhættuminnsta leiðin til að komast hratt inní þennan iðnað og njóta ávaxtanna sem þar eru nú í boði. Sem m.a. eru billegt lánsfé frá Evrópska fjárfestingabankanum og fast verð frá spænska ríkinu fyrir rafmagnið.

Sem sagt sáralítil áhætta, en gefur Abengoa gríðarlega reynslu sem mun skapa þeim mikið forskot. Nú eru t.d. mörg parabóluverkefni að fara í gang vestur í Bandaríkjunum og þar verður Abengoa eflaust stór player. Ríkin í N-Afríku og á Arabíuskaganum, svo og Kína, eru líka spennt fyrir þessu sólarsulli. Parabólutæknin virðist ætla að verða sigurvegarinn í CSP-iðnaðinum.

Þess vegna var næsta stopp Orkubloggsins parabólu-speglaverið Andasol 1. Sem er ekki langt frá Máraborginni góðu Granada. Þrátt fyrir að byggingasvæðið eigi að heita aflokað, gat Orkubloggið fundið opinn slóða inná þetta ótrúlega speglaland.

Og óneitanlega var heillandi að spóla þarna um milli hinna óhemjulöngu raða af risastórum speglum. Allt þar til brúnaþungur Spánverji birtist á ryðguðum pallbíl og rak bloggið af svæðinu, líkt og hvern annan iðnaðarnjósnara. Svo það var ekki um annað að ræða en drífa sig aftur á Seatnum til Sevilla, skreppa á barinn og biðja um einn Vodka-Martini. Að sjálfsögðu shaken – not stirred! Reyndar guggnaði bloggið á því og lét sér nægja glas af Tio Pepe. Þó ekki væri nema til að falla inní fjöldann og þykjast vera lífsreyndur Andalúsíufari.

Það er reyndar ekki Abengoa sem á heiðurinn að Andasól 1. Heldur þýska fyrirtækið Solar Millennium. En nú eru þeir hjá Abengoa líka að opna sitt fyrsta parabóluver; að sjálfsögðu rétt hjá Sevilla. Ætla greinilega ekki að halda sig við turntæknina eina þegar kemur að CSP.

Orkubloggið er sammála þeim hjá Abengoa og Solar Millennium að skynsamlegt sé að veðja á parabóluspeglana. Frekar en turninn. Um þetta eru þó skiptar skoðanir. Ekki veit ég hvað Al Gore þykir um þetta, en hann heimsótti einmitt sérrísötrarana hjá Abengoa sléttum mánuði á undan Orkublogginu. Til að klappa þeim á bakið fyrir allt fíneríið.

Takist mönnum að höndla geggjaðan hitann, sem turntæknin á að gera mögulegan, verða viðkomandi vissulega á grænni grein. Þar stefna menn á allt að 6-900 gráður á celsius, sem myndi hreinlega skapa æpandi gufuafl. En svo kólnar dótið all hressilega yfir nóttina og það er ekkert grín að finna efni sem þola þennan ofsalega hita og hitamun.

En Arabarnir hjá fjárfestingasjóðnum gígantíska Masdar Initative eru hvergi bangnir við þá áhættu. Og eru búnir að veðja á turntæknina með spænsku ljúflingunum í Torresol. Sem Orkubloggið hefur áður sagt frá. Það skal viðurkennt að þeir hjá Torresol – Turnsól - voru vissulega mjög sannfærandi þegar bloggið fundaði með þeim í Madrid í 40 stiga hita s.l. sumar. En þó þeim tækist auðveldlega að sannfæra Arabana, var Orkubloggið samt svolítið hugsi yfir þessari turntækni. Kannski af þeirri einföldu ástæðu að seðlaveski Arabanna ku vera eilítið þykkra en hið vesæla gengisfallna íslenska krítarkort bloggsins.

Satt að segja myndi bloggið seint vilja setja pening í sjálf CSP-sólarorkuverin. Miklu sniðugra að fara annars staðar inní keðjuna! T.d. framleiðslu á vökvarörunum hitaþolnu sem sólargeislunum er speglað að - eða barrrasta hinum mögnuðu speglum sem orkuverin þurfa. Sennilega er speglabransinn sá sem mun græða mest á uppgangi CSP.

Í dag eru það fyrst og fremst þrjú fyrirtæki, sem framleiða þessa gríðarstóru hátæknispegla. Flabeg, Flagsol og Rioglass Solar. Þau sitja nánast ein að geysilega hratt vaxandi markaði. Þó svo aðrir minni spámenn séu til, t.d. finnska Glaston.

Síðastnefnda fyrirtækið af þessum þreumur (Rioglass Solar) er hluti af Rioglass samsteypunni, sem er aðallega í speglaframleiðslu fyrir bílaiðnaðinn. Og er afar skammt á veg komið í smíði spegla fyrir CSP. Flagsol er aftur á móti með þennan bransa á hreinu. Það er í eigu þýska Solar Millennium og nokkuð augljóst að þekkingin þar á bæ er ekki til sölu. Nema kannski stórhuga Mörlandar slái til og kaupi hreinlega Solar Millennium eins og það leggur sig.

Þar er athyglisvert fyrirtæki á ferð. Auk þess að eiga Flagsol eru þeir í 50/50 samstarfi með iðnaðarrisanum Man Ferrostaal um byggingu sólarorkuvera. Þar með virðast reyndar Arabarnir líka vera farnir að þefa af Solar Millennium. Ekki er lengra síðan en í október að enn einn fjárfestingasjóður frá Abu Dhabi skrifaði undir viljayfirlýsingu um kaup á stórum hlut í Man Ferrostaal. Vilji menn komast til áhrifa í Solar Millennium geta þeir þó slegið Aröbunum ref fyrir rass. Með því t.d. einfaldlega að bjalla í hann Henner Gladen, í stjórn Solar Millennium, og bjóða i dótið.

Já – Solar Millennium er spennandi kostur. Nefna má að þeir ljúflingarnir þýsku unnu einmitt nýverið Energy Globe verðlaunin. Sem sumum þykir voða fínn pappír.

Svo gæti reyndar farið að olíupeningar frá Arabíu verði senn búnir að kaupa upp stóran hluta af evrópska CSP-iðnaðinum. Þeir hafa líka fjárfest mikið í PV; sólarsellutækninni. Enda gnægð af sól í sandinum þeirra heima! Svo er ekki verra fyrir þessa ljúflinga olíuiðnaðarins, að hafa ítök í endurnýjanlegri orku - svona til að hafa einhverja stjórn á þróun orkugeirans.

En þó svo Flagsol og Solar Millennium séu góður kostur, er Orkubloggið á því að hið þýska Flabeg sé áhugaverðasta fyrirtækið í CSP-speglabransanum góða. Flabeg er öflugt og gamalgróið fyrirtæki - er með 130 ára farsæla sögu að baki. Þó svo bissnessinn þeirra sé aðallega ýmis konar önnur hátæknileg glerframleiðsla, er langmesti vaxtarmöguleiki Flabegmanna einmitt speglaframleiðsla fyrir CSP. Og þetta vita fleiri en Orkubloggið.

Einungis örfáir mánuðir eru síðan fjárfestingasjóðurinn Industri Kapital tók sig til og keypti Flabeg (af öðrum fjárfestingasjóði). IK er með rætur í Svíþjóð en starfar um alla Evrópu.

Ekki er gott að segja hvað þeir punguðu miklu út fyrir Flabeg. En til að gefa einhverja viðmiðun skal þess getið, að síðasta fjárhagsár var velta Flabeg um 150 milljónir evra. Ef við tökum fyrirtækjakaup í PV-sólarorkuiðnaðinum sem viðmiðun, þá er margföldunarstuðullinn 4 x velta ekki fjarri lagi. Sem hljómar kannski eins og hver önnur geggjun. Ætli verðið fyrir Flabeg hafi verið í kringum 600 milljón evrur? Kannski – kannski ekki. Það hljómar vissulega all svakalega hátt verð m.v. veltuna. Orkubloggið er auðvitað barrrasta að slá þessari tölu fram eins og hver annar falsspámaður. En minnumst þess að þetta er iðnaður í sprengivexti.

Ljúflingarnir hjá Industri Kapital voru reyndar svo upprifnir af því að eignast Flabeg, að blekið var varla þornað á samningnum þegar þeir tóku sig til og breyttu nafninu sínu. Nú heitir þessi blessaði fjárfestingasjóður IK Investment Partners. Bara svo menn viti nú hvert hringja skal til að bjóða í Flabeg.

Íhvolfu speglarnir þeirra Flabegmanna eru mikil völundarsmíði. Ná að nýta hátt í 95% af sólargeislunum (auðvitað nýtist þó miklu lægra hlutfall af sólarorkunni til rafmagnsframleiðslunnar). Og pöntunarstaðan er hreint unaðsleg.

Helsta áhyggjuefnið er kannski það, að þeir hjá Solar Millennium standa nú sveittir við að þróa flata CSP-spegla, sem eru svo miklu ódýrari. Og gætu þar skotið Flabeg ref fyrir rass.

Þessi flata CSP-tækni kallast Fresnel. Enn sem komið er, eru það líklega frumkvöðullinn rosalegi, Vinod Khosla og guttarnir hans hjá Ausra í Bandaríkjunum, sem standa fremstir í þeirri tækni.

Og þar sem Orkubloggið hefur miklar mætur á Khosla - sem er óneitanlega nokkuð spámannslega vaxinn - er bloggið eiginlega svolítið ringlað í að ákveða hvaða speglatækni það eigi að trúa á!

Hvaða vitleysa. Hér gildir ekki eingyðistrú. Því segi ég bæði Flabeg og Ausra. En auðvitað fyrst og fremst Leo Messí.

Hvíti hákarlinn

Í síðustu færslu lofaði Orkubloggið umfjöllun um týnda hvíta hákarlinn. Flotpallinn Perdido. Sem ætlað er það hlutverk að ná upp olíunni úr lindunum kenndar við hvíta hákarlinn - Great White undir djúpi Mexíkóflóans. Og aldrei þessu vant ætlar bloggið að efna loforð sitt.

Já - senn verður Perdido dýpsti flotpallur heims í olíuvinnslu. Á vinnslusvæði nr. 857 - Great White í Alaminos Canyon í Mexíkóflóanum. Þaðan munu spagettí-löguð borsköftin teygja sig í gegnum hafsbotninn, snuðra uppi olíulindirnar á svæðinu og sjúga svart blóðið úr hvíta hákarlinum. 

Það eru Shell og Chevron sem eru aðalpersónurnar í leikritinu um hvíta hákarlinn. Ásamt BP - sem er með aðeins minni hlut í ævintýrinu. Og svo kemur auðvitað fjöldi undirverktaka að þessu risaverkefni. Í olíuveröldinni eru nefnilega allir vinir og keppendur um leið. Að hverju og einu olíuleitarverkefni koma yfirleitt nokkur félög. Ýmist eitt af stóru olíufélögunum, ásamt nokkrum smærri leikendum á þessu sviði – eða nokkrir risar saman þegar um er að ræða stærstu og dýrustu verkefnin. Þannig verður það líka með Drekasvæðið. Vonandi verða einhver íslensk fyrirtæki þar framarlega.

Af þeim verktökum sem hafa dúllað sér við Perdido-verkefnið, fer franska fyrirtækið Technip með eitt stærsta hlutverkið. Þeir hjá Technip sérhæfa sig í viðskiptaþróun og verkfræðilausnum fyrir hinn alþjóðlega olíuiðnað. Það voru m.ö.o. Frakkarnir hjá Technip, sem fengu það netta verkefni að smíða stærsta stykkið í Perdido. Sjálfan sívalninginn - alls 300 metra langan og 36 m breiðan. Risaborpall - 10 þúsund tonna tækniundur sem skyldi fljóta á 2.400 m dýpi hinum megin við Atlantshafið. Yfir Great White olíulindunum langt úti á djúpi Mexíkóflóans.

Reyndar voru það alls ekki Frakkarnir sjálfir sem sáu um smíði þessa magnaða borpalls. Heldur Finnlandsdeild Technip, sem er skipasmíðastöðin í Pori á vesturströnd Finnlands.

Það er nefnilega svo, að það eru ekki bara hefðbundin olíuríki sem koma að þessum risabisness. Ísland gæti vel orðið þátttakandi í olíuiðnaðinum, hafi menn áhuga. Kannski eignumst við Mörlandar bráðum íslenskt hugbúnaðarfyrirtæki, sem mun bjóða byltingakenndan hugbúnað fyrir olíuvinnslu á hafi úti? Ætli t.d. teymið snjalla hjá Marimo Software niðri á Klapparstíg hafi spáð í það? Og kannski Jarðboranir færi sig útí sjóinn. Hafboranir!

Þó svo það séu Shell, Chevron og BP sem ætli að nota Perdido til að ná olíunni á hákarlasvæðinu, er pallurinn einungis tekinn á leigu.

Þessi sérkennilegi sívalningur er í eigu Transocean- sem lesendur Orkubloggsins ættu að vera farnir að kannast vel við. Transocean á fjölda borpalla og leigir þá út til olíufélaganna.

Það voru sem sagt hinir þöglu Finnar í þjónustu Technip, sem börðu snaggaralega saman þetta mikla mannvirki. Sívalning á hæð við Eiffel-turninn, sem í framtíðinni mun á degi hverjum dæla 100 þúsund olíutunnum og 5,6 milljón rúmmetrum af gasi úr Great White olíulindum Mexíkóflóans. Ásamt tveimur öðrum lindum, sem kallast Tobago og Silvertip.

Tobago-lindin verður reyndar dýpsta olíulind heims - á næstum 3.000 m dýpi. Hvað skyldi það met standa lengi? Nefna má að þetta er u.þ.b. helmingi meira dýpi en á Drekasvæðinu, norðaustur af Íslandi. Þar sem vonast er til að olíuævintýri Íslendinga fæðist senn.

Það var snemma í sumar sem leið, að pallurinn Perdido var tilbúinn austur við Finnlandsflóa. Þá voru liðin slétt 6 ár frá því olíulindirnar kenndar við hvíta hákarlinn fundust. Nú var bara að draga þetta 300 metra háa/langa ferlíki suður Eystrasalt og þvert yfir Atlantshafið, í átt að krummaskuðinu Ingleside í Texas. Rétt rúmlega 7 þúsund sjómílna leið (u.þ.b. 13 þúsund km).

Þar í steikandi sumarsólinni í Ingleside var svo lokið við smíðina og gengið frá ýmsum tæknibúnaði. Svo var spotti aftur settur í stálið og nú haldið út á Mexíkóflóann. Ennþá er þó eftir að setja sjálfan hattinn á pallinn. Þ.e. dekkið ásamt tilheyrandi íbúðum, stjórntækjum, þyrlupalli o.s.frv. Það verður gert síðar.

Og það var einmitt á afmælisdegi Orkubloggarans í ágúst s.l., sem þessi glæsilegi risi náði áfangastað sínum djúpt útí Flóanum. Vart hægt að hugsa sér betri afmælisgjöf?

Þarna 190 sjómílur út af fellibyljaþorpinu Galveston í Texas, rétt utan við lögsögumörkin gagnvart Mexíkó, treður Perdido nú marvaðann. Eins og risastór fljótandi bjórdós á næstum 2.500 m dýpi - strengdur fastur við hafsbotninn með sérstökum polýester-köðlum, sem hver um sig er nærri 4.000 m langur.

Sjálft toppstykkið - hatturinn á draumadósina - verður sett ofan á pallinn á næsta ári. Líklega er aðeins einn kranapallur til í heiminum, sem getur séð um það verkefni. Sem er hinn hollenski Thialf í eigu "lyftingafyrirtækisins" Heerema Marine Contractors.

Stubburinn sá - Thialf - er nú staddur utan við strendur Afríku. Og hann er ansið bisí. Biðtíminn eftir þjónustu Thialf er nú u.þ.b. 3 ár. En Shell hringdi á þennan góða leigara fyrir tveimur árum og því mun hann senn halda vestur um haf. Til að hjálpa Perdido að finna höfuðið sitt.

Búist er við því að olíuvinnslan hjá Perdido verði komin á fullt árið 2010. Ætli Thialf verði þá búinn að fá pöntun frá Íslandi? Og setji stefnuna á Drekasvæðið einhverja fagra tunglskinsnótt...

Cajun Express

Skyldi Arnaldur Indriðason vera byrjaður á nýrri spennusögu? Ef ekki, þá er ég með hugmynd:

Að næsta bókin hans gerist á nýjum risastórum olíuborpalli á íslenska Drekasvæðinu. Svo leikstýrir Balti kvikmyndinni. Með Sam Shepard í aðalhlutverki – hann túlkar veðurbarða harðjaxlinn, sem er æðsti stjórnandinn á borpallinum. Shepard er auðvitað hinn fullkomni karlmaður og smellpassar í þetta jaxlahlutverk!

Plottið er að olían hættir skyndilega að streyma á aðfangadagskvöld. Skömmu síðar verður sprenging í borholunni - og þegar búið er að slökkva eldinn liggja nokkrir dularfullir, grænglitrandi hnullungar á dekki borpallsins. Glitrandi grjót úr iðrum jarðar - ólíkt öllu því sem íslenska skutlan og jarðeðlisfræðingurinn Hannah Gertrude Belker hefur áður séð. Væntanlega leikin af Anitu Briem.

Hvað þetta dularfulla græna jólagrjót reynist vera er leyndarmál Orkubloggsins – ennþá. En ævintýrið mun auðvitað bæði minna áhorfendur á hvað skiptir máli í lífinu og hversu lítt við þekkjum innviði jarðar. Sannkölluð jólamynd um hina nýju “leyndardóma Snæfellsjökuls”. Ég er nokkuð viss um að þau Sámur Shepard og Anita Briem munu brillera. Í liprum höndum Baltasar Kormáks.

Ein fyrirmyndin að persónunni, sem Shepard túlkar, gæti verið hann Paul Siegele. Sem árin 2005-8 var framkvæmdastjóri djúpvinnslu Chevron í Mexíkóflóa (varð einn af aðstoðarforstjórum Chevron 1. janúar s.l.).

Siegele þekkir vel tilfinninguna að koma fljúgandi á Bell 430 þyrlunni lágt yfir Flóann og horfa spenntur yfir sjóndeildarhringinn þakinn hundruðum og jafnvel þúsundum borpalla (nú munu alls vera um 3.800 pallar í vinnslu Í Mexíkóflóa - langflestir þeirra eru ómannaðir og skammt utan við ströndina). Og finna strauminn sem fer um mann, þegar þyrlan tyllir sér á lendingapallinn á risamannvirkinu Cajun Express.

Cajun Express er einmitt borpallurinn sem fann olíu á meira en 8 km dýpi undir sjávarmáli og 6 km undir hafsbotninum. Í Jack 2 brunninum - eins og Orkubloggið hefur áður sagt frá (færslan “Djúpið”).

Já - Cajun Express er svo sannarlega eitt alflottasta dótið í olíubransanum öllum. Að fá að nota þennan fljótandi borpall kostar líka meira en hálfa milljón dollara á dag. Eðlilega. Og eftirspurnin er gríðarleg, svo það er eins gott að fleygja inn pöntunarseðli með nokkurra ára fyrirvara. Ábending til þeirra sem hyggja á olíuævintýri á Drekasvæðinu.

Þegar við nálgumst pallinn á þyrlunni blasir gríðarlegt stálmannvirkið við. En maður áttar sig samt ekki á stærðinni til fulls, fyrr en við sjáum fólkið þar eins og litla depla í skæru samfestingunum sínum. Og minnumst þess að borskaftið nær u.þ.b. jafn langt niður fyrir yfirborð sjávar, eins og Everest-fjall nær upp. Cajun Express er svo sannarlega eitt af verkfræði-undrum veraldarinnar. Tær snilld.

Það er Transocean sem á Cajun Express, en þeir eru stærsta olíupallafyrirtæki heims. Chevron er einungis með pallinn á leigu. Í dag er Jack 2 brunnurinn í biðstöðu, en áhersla lögð á þrjá aðra megadjúpa brunna hjá Chevron: Blind Faith, Tahiti og Great White Perdido. Sennilega er Cajun Express nú á fullu í Tahiti-brunninum eða nágrenni.

Allir eru þessir brunnar langt úti á djúpi Mexíkóflóans. Til stendur að öll sú vinnsla verði byggð upp á árunum fram til 2010-12. Og þó svo Cajun Express muni eflaust koma að vinnslunni þar, verður hann ekki í aðalhlutverki. Nei – það verður hinn finnskættaði flotpallur Perdido. Sem í vor var dreginn þvert yfir Atlantshafið – litlar 7 þúsund sjómílur - og komið fyrir á ægidjúpi Mexíkóflóans.

Kannski meira um það frábæra ævintýri síðar. Perdido er nefnilega langt í frá að vera týndur - þó svo nafnið gefi það til kynna.

En þó svo bæði sögurnar af Cajun Express og Perdido séu heillandi, verður auðvitað ennþá meira spennandi að lesa reyfarann hans Arnaldar um grænglitrandi grjótið úr iðrum Drekans. Bókina sem ég er að vonast eftir í jólabókaflóðinu að ári. Titillinn hlýtur einfaldlega að verða Leyndardómar Drekasvæðisins.

Nema ég barrrasta hirði hugmyndina sjálfur. Og byrji jafnvel strax á kvikmyndahandritinu...

Vesturfararnir

Einhver átakanlegasta bók sem Orkubloggið hefur lesið eru Vesturfarfararnir. Sem eru reyndar fjórar bækur - tetralógía - eftir Svíann Vilhelm Moberg.

Allt sæmilega þroskað fólk ætti að muna eftir sjónvarpsþáttaröð, sem gerð var eftir þessari miklu sögu og var sýnd í Ríkissjónvarpinu fyrir margt löngu. Hin norska Liv Ullman sló þar í gegn. Held að þetta sé jafnvel ein af elstu sjónvarpsminningum Orkubloggsins.

Draumur flestra landnemanna um betra líf í Vesturheimi reyndist því miður tálsýn. Fólkið mætti miklu harðræði, sjúkdómum og hungri. Til allrar hamingju eru nú aðrir tímar, en þegar sárafátækir Norðurlandabúar flykktust vestur um haf í leit að nýjum tækifærum. Ameríski draumurinn lifir þó auðvitað enn í hugum margra. Sem í huga Íslendinga ætti kannski að kallast kanadíski draumurinn.

Fjárfestingafyrirtækið Geysir Green Energy hefur verið í fararbroddi orkufjárfestinga Íslands í Vesturheimi. Stutt er síðan GGE - þá reyndar undir stjórnarformennsku Hannesar Smárasonar - fjárfesti í jarðhitafyrirtækinu Western Geopower. Sem er að reisa jarðgufuvirkjun á s.k. Geyser-svæði skammt frá San Francisco. Framleiðslugeta virkjunarinnar á að verða um 35 MW.

Jarðhitinn hefur reyndar heldur átt undir högg að sækja í Bandaríkjunum. Meðan vind- og sólarorka hafa notið mun meiri velvilja og stuðnings.

Vissulega eru skattaívilnanir fyrir hendi í jarðhitageiranum þar vestra. En reglurnar eru með þeim hætti, að það eru fyrst og fremst risastór fyrirtæki með miklar tekjur, sem hafa séð hag í því að setja pening í bandarískan jarðhita. Fyrirtæki eins og Lehman Brothers, Morgan Stanley og fjarfestinga-armur General Electric hafa öll sýnt jarðhitaverkefnum býsna mikinn áhuga. En sem kunnugt er, er saga Lehman nú öll. Og krísan hefur gefið bæði Morgan Stanley, GE og öðrum tilefni til að hugsa um aðra hluti en að dæla pening í jarðhita.

GGE ákvað sem sagt að blanda sér í hópinn með þessum þekktu amerísku nöfnum, sem þá renndu hýru auga til jarðhitans. Því miður hefur gengi hlutabréfa í WGP líklega rýrnað um nálægt 50% frá því kaup GGE áttu sér stað. Bréfin eru skráð á kanadíska hlutabréfamarkaðnum Canadian Venture Exchange.

Geyser-svæðið þarna í Kaliforníusólinni er vel þekkt virkjanasvæði. Engu að síður eru jarðhitaverkefni WGP nokkuð áhættusamur bransi. T.d. er veruleg óvissa um framleiðslugetuna á svæðinu. Rafmagnsframleiðslu á Geyser-svæðinu hnignaði mjög á 9. áratug liðinnar aldar vegna ofnýtingar. Með vatnsdælingu niður í borholur hefur tekist að auka afköst svæðisins á ný. Og nú veðja þeir hjá WGP að svæðið hafi eflst nægilega til að geta staðið undir nýrri virkjun.

Virkjunin á að vera tilbúin 2010 og samið hefur verið við Northern California Power Agency um orkusölu. Ennþá er óvíst hversu margar holur mun þurfa að bora, til að ná þeim afköstum sem stefnt er að. Til allrar hamingju hafa þó undanfarið verið að berast góðar fréttir af borunum á svæðinu. Sumar holurnar hafa reynst talsvert aflmeiri en búist var við!

WGP er einnig að reisa 100 MW jarðgufuvirkjun í Bresku Kólumbíu í Kanada. Um 170 km norður af Vancouver, á svæði sem er kennt við eldfjallið Meager. Það jarðhitaverkefni flokkast tvímælalaust sem hrein frumkvöðlastarfsemi. Þetta eru sannir eldhugar þarna hjá WGP. Jafnvel sprotar. Eða hvað það er nú allt kallað, þegar verið er að kjafta upp áhættufjárfestingar og nota um þær fín og flott orð.

Þrátt fyrir umtalsverðan jarðhita á þessum slóðum, hafa Kanadamenn fram til þessa ekki virkjað gufuaflið til rafmagnsframleiðslu. Dæmi eru þar um hitaveitur, en gufuaflið er algerlega vannýtt. Árið 1984 var jarðhitaprógramm Kanadastjórnar beinlínis lagt til hliðar – aðallega vegna lágs olíuverðs. Og kanadíska jarðgufuaflið svaf Þyrnirósarsvefni í meira en tvo áratugi.

Það að Kanada hefur nú á ný tekið stefnu á jarðhitanýtingu, er kannski helst að þakka umræðu um hlýnun jarðar af völdum ólíubrennslu. En auðvitað er það sjálft olíuverðið sem þarna skiptir mestu. Og sem kunnugt er hækkaði olíuverð gríðarlega 2007 og fram eftir 2008.

Orkulindir eins og jarðhiti, vindorka og sólarorka eru í reynd algerlega háðar verðsveiflum á olíu. Lágt olíuverð er versti óvinur endurnýjanlegrar orku. Þess vegna fagnar endurnýjanlegi orkugeirinn sem hæstu olíuverði. Og vonar heitt og innilega að lækkunin undanfarið sé bara tímabundin.

Þó svo Íslendingar telji sig vita allt best í jarðhitanum, þá er jarðhitaþekking Bandaríkjamanna vart síðri. Þar í landi er löng og mikil reynsla af byggingu jarðgufuvirkjana. Fyrr vikið er þar að finna mjög öflug jarðhitafyrirtæki. Eins og t.d. Ormat Technologies frá Neveda - bara svona til að nefna dæmi.

Og bandarískt kapítal hefur sýnt jarðhitanum mikinn áhuga. T.d. er Google nú líklega það fyrirtæki sem fjárfestir hvað mest í nýrri jarðhitatækni. Og stærsti orkuframleiðandi heims í jarðhitanum er ekki smærri player en gamla góða Standard Oil of California. Chevron. Jarðhitavirkjanir olíu-ljúflinganna hjá Chevron eru þó reyndar fyrst og fremst í SA-Asíu, þ.e. á Filippseyjum og í Indónesíu.

Kanada er aftur á móti óplægður akur. Orkubloggið hefur alveg sérstaka þrá til Kanada. Fallegt land með fjölbreyttu og góðu mannlífi. Land með litla þekkingu á raforkuframleiðslu úr jarðhita. Alveg kjörið fyrir jarðhitaverkefni íslenskra fyrirtækja. Hvernig væri barrrasta að taka upp Kanadadollar og gefa skít í þessa bresk-hollensku fýlupoka?

Hér í upphafi minntist Orkubloggið á sorgarsöguna um sænsku Vesturfarana eftir Vlhelm Moberg. Um Svíana sem flúðu hroðalega fátæktina heima fyrir og fluttust vestur um haf á 19. öldinni. Í leit að betra lífi.

Hvorki sænsku landnemarnir í Minnesota né hinir íslensku Vesturfarar, sem fyrir rúmum hundrað árum héldu til Kanada, fundu það gósenland sem þeir vonuðust eftir. Nú er kominn tími á aðra og vonandi betur heppnaða íslenska útrás til Kanada. Útflutning á orkuþekkingu - sem ætti að geta orðið mun árangursríkari en streðið hjá landnemunum við Winnipeg-vatn.

Það er kannski bæði tilgerðarlegt og óviðeigandi af Orkublogginu að blanda saman útrásarævintýri Geysis Green og hörmungarsögum Vesturfaranna. En maður hugsar óneitanlega til þess, að hrun Glitnis, Kaupþings & Co. gæti orðið til þess að þúsundir Íslendinga flytji af landi brott.

En vonandi tekst íslenskum orkufyrirtækjum í framtíðinni að finna og nýta bestu tækifærin. Þó svo Orkuveita Reykjavikur og kannski ekki síður Landsvirkjun, stefni líklega hraðbyri í þrot þessa dagana. Þetta er a.m.k. alveg glataður tími til að skulda mikið í erlendum gjaldmiðlum og fá tekjur, sem tengdar eru hratt fallandi álverði. Og jafnvel bjórinn er hreint fjári dýr núna, hér í Sevilla, hvar Orkubloggið er statt þessa dagana. Samt gaman á vellinum í gærkvöldi að sjá Barca bursta Sevilla!

Tárahliðið

Like some ill-destined bark that steers

In silence through the Gate of Tears

 

Þannig orti írska skáldið Thomas Moore fyrir um tveimur öldum síðan. Í tragíska ástarkvæðinu Fire Worshippers, um ungu elskendurna Hafed og hina fögru Hindu.

 

Í dag ætlar Orkubloggið að ímynda sér að bloggið sé nýkomið í gegnum Tárahliðið. Sundið sem tengir Adenflóa og Rauðahaf - og skilur að Arabíuskagann og austurhorn Afríku. Á frummálinu - arabísku - heitir sundið Bab el-Mandeb. Eða öllu heldur باب المندب.

 

Við getum líka ímyndað okkur að farkosturinn sé íslenska olíuskipið Svartifoss. Og nú er tilefni til að þakka sínum sæla fyrir að sjóræningjarnir á Adenflóa náðu hvorki okkur né þessu nýja stolti íslenska íslenska skipaflotans. Frá Tárahliðinu er siglt áfram norð-norðvestur eftir Rauðahafinu og að Súez-skurðinum.

 

Svartifoss gæti verið eitt af hinum fjölmörgu olíuskipum, sem flytja svarta gullið frá framleiðslulöndunum við Persaflóa, til okkar vesalinganna á Vesturlöndum.

 

Meira en helming af öllum olíubirgðum heimsins er að finna hjá Persaflóa-ríkjunum. Í dag framleiða þessi sólbökuðu ríki eyðimerkurinnar um þriðjung allrar olíu í heiminum - u.þ.b. 28 milljón tunnur á dag. Þar á meðal eru Írak, Saudi-Arabía, Kuwait og ríkin innan Sameinuðu Arabísku furstadæmanna. Og Íran.

 

Hluti af þessari gríðarlegu olíu er auðvitað nýttur af bæði Persunum og Arabaríkjunum sjálfum. Og hluti hennar er fluttur með miklum olíuleiðslum til viðskiptavina í nágrenninu. En stærsta sneiðin fer um borð í olíuskip, sem svo sigla með fullfermi suður Persaflóann og út um Hormuz-sund, áleiðis til síþyrstra Bandaríkjamanna, Evrópubúa, Japana og annarra landa út um víða veröld.

 

Út um sundið góða - Hormuz - er daglega siglt með u.þ.b. 17 miljón tunnur af olíu á degi hverjum (þetta magn er auðvitað breytilegt eftir eftirspurninni hverju sinni og er talan líklega eitthvað minni í dag). Þetta samsvarar um 20% af allri olíunotkun heimsins og gróflega 40% af öllum olíuviðskiptum milli ríkja.

 

Flest tankskipin eru gríðarlega stór og á venjulegum degi eru það ca. 15 olíutankskip sem fara um Hormuz-sund. Þar að auki fer allt fljótandi gas frá Qatar einnig með skipum þarna um sundið - en Qatar er einmitt stærsti LNG-útflytjandi heims.

 

Það sem Orkubloggið er að reyna að segja: Hormuz-sund er einfaldlega þýðingamesta siglingaleiðin á okkur dögum. Nefna mætti að Japanir fá 75% af allri sinni olíu um þessa siglingaleið. Þannig er veröldin í reynd háð því að olíuskip eigi greiða leið um þetta tæplega 30 sjómílna breiða sund, þar sem íranskir byssubátar og bandarísk herskip kýtast reglulega. Og allt getur farið í háaloft hvenær sem er.

 

Um Hormuz-sund liggur líka aðalflutningaleiðin með hergögn til bandaríska hersins í Írak. M.ö.o. þá er þetta þrönga sund þarna milli Arabíu og Íran ekki beint rólegasti staðurinn á bláa hnettinum.

 

Flest þeirra olíuskipa sem koma frá Hormuz, sveigja fljótlega hart í bak - með stefnu í átt til A-Asíu. Engu að síður tekur um fimmtungur skipanna stefnuna til Evrópu og austurstrandar Bandaríkjanna – með laufléttri beygju á stjórnborða.

 

Þau allra stærstu sigla suður fyrir Góðravonarhöfða. En öll þau olíutankskip sem geta troðið sér gegnum Súez-skurðinn - skip í s.k. Suezmax stærðarflokki - taka nokkuð krappari beygju í átt að Rauðahafi. Og sigla sem leið liggur frá Hormuz, meðfram ströndum Oman og Jemen, inn á hinn alræmda Adenflóa og í átt að Tárahliðinu - innganginum að Rauðahafi. Og þaðan í gegnum Súez-skurðinn. Þar í gegn fara nú um 3,3 milljónir tunna af olíu daglega.

 

Þar að auki er sífellt að aukast olíudæling frá stórum olíuskipum í gegnum olíuleiðsluna sem liggur frá suðurenda Súez og norður að Sidi Kerir-höfninni við Alexandríu í Egyptalandi. Á strönd Miðjarðarhafsins. Það gæti þýtt enn meiri umferð risatankskipa inn á Rauðahaf.

 

En áður en skipin komast að Tárahliðinu og inn á Rauðahaf, þurfa áhafnir þeirra að horfast í augu við 

nýjasta vandamálið á höfunum. Sem eru snarbrjálaðir sjóræningjar frá anarkíinu í Sómalíu. Þeir hafa gert Adenflóa að leikvelli Svartskeggja nútímans.

 

Lengi vel var Rauðahafið vissulega ekki beint rólegasta hafsvæði heims. En nú er það nánast orðið griðastaður. Því eftir að skip eru komin í gegnum Tárahliðið getur áhöfnin andað léttar. Sloppnir frá ströndum Sómalíu og skrílnum á Adenflóa.

 

Sómölsku sjóræningjana hafa reyndar verið að færa sig duglega upp á skaftið og herja nú líka á skip sem fara suðurleiðina - eru farnir að ráðast á skip á úthafinu fleiri hundruð sjómílur austur af Sómalíu og Kenía. Nú síðast náðu þeir þar risaolíuskipinu Sirius Star, sem sagt hefur verið frá í fréttum síðustu dagana. Það er í s.k. VLCC-flokki olíuskipa; Very Large Crude Carriers. Sem á mannamáli merkir að þetta er mjög stórt olíuskip og farmurinn allt að 2 milljón tunnur af olíu. En í dag ætlar Orkubloggið ekki að spá í stærð olíuskipa, heldur halda sig við Tárahliðið.

 

Það er reyndar alls ekki fyrst nú, á tímum olíuflutninga, sem Tárahliðið gegnir stórmerkilegu hlutverki. Það er nefnilega af mörgum talið hafa verið sú leið sem mannkynið fór frá Afríku fyrir svona 50-60 þúsund árum - og þar hafi jafnvel einungis verið á ferðinni um 150 einstaklingar. Þaðan hafi mannkynið dreifst smám saman um jörðina alla og við öll komin af þessum fámenna flokki afrískra sjófarenda. En líklega er Kári Stefánsson betur til þess fallin að útskýra tilurð þessarar kenningar, en Orkubloggið.

 

Tárahliðið er aðeins 14 sjómílur að breidd (25 km ) - og var enn mjórra fyrir 50 þúsund árum, þegar sjávarstæða var lægri en nú. Og nú er þetta sögulega sund enn og aftur í fókus. Stutt er síðan vellauðugur Sádi lýst því yfir að hann hyggist reisa brú yfir sundið, þarna á milli Jemen og Djibúti. Sá snillingur heitir Sjeik Tarek Mohammad Bin Laden og er vel þekktur kaupsýslumaður í Saudi Arabíu. Svo skemmtilega vill til að hann á hálfbróður sem heitir Osama Bin Laden. Já - þetta er lítill heimur. Sem því miður er samt ekki alltaf auðvelt að brúa.

 

En ljúflingurinn Tarek Bin Laden er hvergi banginn. Brúin yfir sundið góða er aðeins smáflís í miklu stærri áætlun, sem hann er að ýta af stokkunum þarna á Afríkuhorninu. Sitt hvoru megin brúarinnar yfir Tárahliðið á nefnilega að rísa ný stórborg; Al Noor Cities.

 

Þetta er verkefni upp á litla 200 milljarða dollara og meiningin er að Al Noor muni í framtíðinni keppa við borgir eins og London og New York. Alltaf metnaður í gangi hjá Bin Laden fjölskyldunni.

 

En hverjir skyldu eiga að hanna þetta mikla samgöngumannvirki yfir Bab el-Mandeb sundið? Því miður ekki íslenska verkfræðistofan Mannvit né aðrir Íslendingar - heldir eru það frændur okkar Danir sem fengu það þetta verkefni.

 

Nánar tiltekið "barn" þeirra dönsku verkfræðinganna Christen Ostenfeld og Wriborg Jönson. Danska verkfræðifyrirtækið COWI. Það er óneitanlega athyglisvert að COWI var stofnað 1930 - rétt í þann mund að heimskreppan var skollin á. Hin nýstofnaða verkfræðiskrifstofa lognaðist þó ekki aldeilis útaf við fæðingu - er nú með starfsemi um allan heim. Og verður fyrir valinu til að hanna geggjaða framkvæmd eins og Al Noor brúna. Danir eru seigir.

 

Eins og gildir um svo mörg af öflugustu fyrirtækjum í Danmörku er COWI nú að mestu leyti í eigu sjálfseignastofnunar (COWI-sjóðsins). Sem er þvert á öll lögmál kapítalismans um velgengni fyrirtæka. Af einhverjum ástæðum virðist þetta undarlega danska viðskiptamódel fúnkera hreint prýðilega!

 

En aftur að Bin Laden og félögum. Bin Ladenarnir er ein af auðugustu fjölskyldunum í Saudi Arabíu. Líklega eiga þessar stórhuga byggingaáætlanir Tarek's Bin Laden þarna í Jemen og Djibútí, rætur að rekja til þess að hann á einmitt ættir að rekja til Jemen. Þeir hálfbræðurnir Tarek og Osama (samfeðra) munu eiga um eða yfir 50 systkini og eru börnin sögð fædd af 22 mæðrum.

 

Auður fjölskyldunnar er risastór bygginga- og iðnaðarsamsteypa; Saudi Bin Laden Group. Það var fjölskyldufaðirinn, sjeikinn Mohammed Bin Awad Bin Laden, sem byggði upp þetta risafyrirtæki. Hann fæddist í Jemen 1908, en fór barn að aldri yfir til Saudi Arabíu. Örlögin höguðu því þannig að þessi fátæki Jemeni varð náinn vinur og samstarfsmaður Abdul Aziz Al-Saud.

 

Ef nafnið Abdul Aziz Al-Saud klingir ekki bjöllum hjá einhverjum lesenda, hefur viðkomandi ekki lesið eldri færslur Orkubloggsins nógu vel!

 

Þetta var nefnilega maðurinn sem stofnaði nútímaríkið Saudi Arabíu og varð fyrsti konungurinn þar í landi. Maðurinn sem fundaði með fársjúkum Roosevelt á Jaltaráðstefnunni 1945, þegar sá snjalli forseti Bandaríkjanna tryggði landinu sínu aðgang að einhverjum mestu olíuauðlindum heims. Á meðan þeir Stalín og Churchill voru á barnum og stóðu í þeirri misskildu trú að þeir væru aðalgæjarnir.

 

Núverandi konungur Sádanna er einmitt sonur Abdul Aziz Al-Saud. Og enn er mjög spes samband milli æðstu ráðamanna þessara tveggja ríkja; Bandaríkjanna og Saudi-Arabíu (núverandi konungur Sádanna, sem sést hér á myndinni með Bush, heitir Abdullah Bin Abdul Aziz Al-Saud).

 

Það var ekki amalegt fyrir höfuð Bin Laden fjölskyldunnar að verða góðvinur konungs Sádanna. Einmitt um það leyti sem hinar gríðarlegu olíuauðlindir landsins uppgötvuðust á fjórða áratug liðinnar aldar. Mohammed Bin Awad Bin Laden, fékk gríðarlega verktakasamninga upp á milljarða dollara, um uppbyggingu á moskum og ýmsum öðrum byggingum í landinu. Fyrir vikið auðgaðist hann gríðarlega. Góður peningur í trúar-bissnesinum þarna í Arabíu.

 

Þessi goðsögn frá Jemen, faðir þeirra Osama og Tarek Bin Laden, er sagður hafa látist í flugslysi seint á sjöunda áratugnum. Í dag er fjölskyldufyrirtækið einkum þekkt fyrir að koma að bæði skipulagningu og byggingu risavaxinna mannvirkja, bæði fasteigna og samgöngumannvirkja eins og flugvalla og járnbrauta. Við ættum kannski að fá Saudi Bin Laden Group til að sjá um Vatnsmýrarsvæðið? A.m.k. yrði þá væntanlega minni hætta á að allt fari á sama veg og Tónlistarhúsið hjá Portus og Nýsi. Sic.

 

------------------------------------

 

Já - menn skulu muna að saga þjóðanna á Arabíuskaganum er stórmerk. Og ætti auðvitað að vera námsefni á Orkumálabraut Háskóla Íslands. Sem er reyndar ekki til. Það þykir Orkublogginu þyngra en tárum taki.

 

PS: Ljóðlínurnar hér efst eru úr bókinni "Lalla Rookh, an Oriental Romance", sem kom út árið 1817. Eftir írska ljóðskáldið, rithöfundinn og söngvaskáldið Thomas Moore (1779-1852).

Drekasvæðið

Undanfarið hefur Orkubloggið beint athyglinni að olíuvinnslu á hafsbotni. Litið til þess hvernig olíuleit er að byggjast upp á djúpi Mexíkóflóans. Þar eru menn bjartsýnir um olíu- og gasvinnslu á hafdýpi sem er yfir 3 þúsund metrar.

Á Drekasvæðinu íslenska er dýpið mun minna; 1-1,5 km. Hreint smotterí. Þaðan gæti þurft að bora ca. 3-3,5 km niður í hafsbotninn til að finna olíu og gas. Tæknilega séð yrði vinnsla þarna alls ekki sú dýrasta í heimi. Aftur á móti vantar alla innviði olíuiðnaðar hér. Það er eflaust eitt af því sem dregur úr áhuga fyrirtækja eins og Diamond Offshore Drilling. Sem vitnað var í hér á blogginu í síðustu færslu.

Í dag ætlar bloggið að rekja stuttlega hvað búið er að gera á Drekasvæðinu - af hverju menn telja að þar geti hugsanlega fundist olía og gas í vinnanlegu magni og hvernig stendur til að haga leyfiskerfinu.

Orkubloggið hefur eins og aðrir Mörlandar auðvitað lengi verið meðvitað um ungan jarðfræðialdur Íslands. Sem mun gera vonir um olíufund á Klakanum góða að engu.

En við erum aftur á móti svo ljónheppinn að eiga lögsögu norður á Jan Mayen hrygginn. Sem sést svo prýðilega á myndinni hér til hliðar. Hluta hans svipar mjög til bæði landgrunns Noregs og Grænlands. Olíuauðlindir norska landgrunnsins eru alkunnar og einnig er gert ráð fyrir mikilli olíu við austurströnd Grænlands. Sama gæti einmitt verið upp á teningnum á Jan Mayen hryggnum – a.m.k. ákveðnum hluta hans. Eftir því sem sunnar dregur á hryggnum, hverfur hann undir landgrunn Íslands, sem er miklu yngri jarðfræðimyndun. 

Ýmislegt jákvætt hefur komið fram við rannsóknir á svæðinu. Niðurstöður af hljóðendurvarpi, gerð jarðmyndana og ummerki um gas í yfirborðsseti eru allt vísbendingar um að olíu- og gas sé þarna að finna. Þetta mun sérstaklega eiga við um norðurhluta Drekasvæðisins. Sem liggur við efnahaglögsögumörkin að Jan Mayen.

Þar hefur sérstaklega verið afmarkað ca. 4.400 ferkm svæði, sem telst hvað álitlegast. Af því eru um 3.600 ferkm innan íslensku lögsögunnar (afgangurinn er innan þeirrar norsku annars vegar og sameiginlegrar norsk/íslenskrar lögsögu hins vegar, sbr. landgrunnssamningurinn milli Íslands og Noregs frá 1981).

Umræddar ályktanir um hugsanlegt íslenskt olíuævintýri eru ekki síst byggðar á skýrslu norska olíuleitarfyrirtækisins Sagex. Sem Jón Helgi Guðmundsson, oftast kenndur við í BYKO, á stóran hlut í. Eins og Orkubloggið hefur auðvitað löngu áður sagt frá.

Eignarhluti Jóns Helga í Sagex er í gegnum íslenskt fyrirtæki hans, Lindir Resources. Samkvæmt heimasíðu Linda, á félagið einnig í norska olíuleitarfyrirtækinu Nor Energy og í kanadíska Athabasca Oil Sands (AOSC). Hið síðastnefnda sérhæfir sig í olíuvinnslu úr olíusandi - sem er einhver óþrifalegasti bransinn í olíuiðnaðinum. Orkubloggið hefur ekki hugmynd um hvort þetta hafa reynst góðar fjárfestingar fyrir Lindir. En það er mikil synd og skömm að íslenskt fjármagn skuli ekki hafa horft meira til orkugeirans. Og hefur takmarkast um of við vatnsafl og jarðvarma.

Sagex-skýrslan er unnin með hliðsjón af þeim rannsóknum, sem gerðar hafa verið á Drekasvæðinu, m.a. hljóðendurvarpsmælingum norska InSeis. Þeir sem hafa áhuga á kolvetnisauðlindum svæðisins, munu geta keypt öll þessi gögn. Ekki veit ég hvert verðið er - en þeir hjá Sagex virðast duglegir að hæpa upp þann mikla ávinning sem svæðið búi yfir. Sem er væntanlega bara eðlileg markaðssetning á þeim gögnum sem í boði eru.

Nú virðist loks vera komið að því að senn verði boðin út leyfi til olíuleitar, rannsókna og vinnslu á svæðinu. Svæðinu verður þá skipt í reiti, svipað og t.d. er gert á norska landgrunninu. Skv. skýrslu iðnaðarráðuneytisins um Drekasvæðið frá 2007, verður hver reitur rétt tæplega 400 ferkm. Og alls um 110 reitir í boði. Þetta fyrirkomulag á þó eftir að ákveða endanlega.

Sjá má framtíðina fyrir sér þannig: Strax á næsta ári verða leitarleyfin væntanlega boðin út. Þá fá útvalin fyrirtæki heimild til frekari rannsókna innan tiltekinna reita. Til að fá slíkt leyfi þarf viðkomandi fyrirtæki að uppfylla kröfur um sérþekkingu og fjárhagslegt bolmagn til að geta komið að olíuvinnslu. Veiting leyfanna verður í höndum Orkustofnunar.

Olíuleitin mun felast í ítarlegri jarðeðlisfræðilegum mælingum, t.d. hljóðendurvarpsmælingum og ýmsum sýnatökum. Ef fyrirtækið telur leitina gefa tilefni til starfsemi á svæðinu hefjast rannsóknaboranir. Þær eru einnig háðar samþykki Orkustofnunar, en að sjálfsögðu á viðkomandi fyrirtæki forgang að leyfi til rannsóknaborana á sínum reit. Til stendur að ránnsóknaleyfin verði gefin út til allt að 16 ára.

Það er fyrst við þessar rannsóknaboranir að borpallar (eða borskip) munu skjóta upp kollinum á Drekasvæðinu. Ekki ólíklegt að það verði einmitt fljótandi pallar, svipaðir þeim sem Orkubloggið hefur þröngvað upp á lesendur sína í síðustu færslum. Einhver ár eru í að þetta gerist.

Reynist rannsóknaboranirnar jákvæðar er svo ráðist í næsta stig - sjálfa vinnsluna. Fyrirtækið sem var handhafi rannsóknaleyfisins að viðkomandi reit, mun væntanlega geta fengið vinnsluleyfi til allt að 30 ára í senn.

Komi til olíuvinnslu á Drekanum mun skapast talsverður fjöldi starfa í landi við að þjónusta pallana. Þyrluflug íslenskra auðmanna er sagt á hraðri niðurleið þessa dagana. En þarna gætu íslenskir þyrluflugmenn etv. fengið nýjan starfsvettvang. Væntanlega yrði það Egilsstaðaflugvöllur, sem yrði nýttur fyrir þetta flug. Einnig myndu birgðaflutningar verða með skipum - hugsanlega yrði Húsavík eða Vopnafjörður kjörinn fyrir þá starfsemi?

Vandi er að spá um það hvaða fárhagslega ávinningi olíuvinnsla á Drekasvæðinu gæti skilað Íslandi. Þar eru óvissuþættirnir fjölmargir. Fer t.d. algerlega eftir því hversu mikil olía finnst á svæðinu, kostnaði við vinnsluna, hversu hátt olíuverð verður á næstu árum og áratugum, skattlagningarprósentunni o.s.frv.

Þess vegna er eiginlega útí bláinn að nefna einhverjar tölur. En hafa má í huga að í Noregi er vinnslan hressilega skattlögð. Sem hefur gert norska olíusjóðinn útbólginn og Norðmenn einhverja ríkustu þjóð heims. Þar er skattlagningin í olíuiðnaðinum líka all svakaleg eða nærri 80% (tekjuskattur plús sérstakur olíuskattur). Eitt er víst - ef veruleg olía finnst á Drekasvæðinu verður þetta margfalt meiri fjárfesting en Kárahnjúkavirkjun og allt það álvers-ævintýri var. Kannski ráðlegast að skipta fyrst yfir í alvöru gjaldmiðil, áður en þetta hugsanlega olíuævintýri fer af stað!

Einnig er mögulegt að verulegt gas sé að finna á Drekasvæðinu. Sem myndi væntanlega þýða að lögð yrði leiðsla í land og hér byggð upp verksmiðja sem kælir gasið og breytir því í fljótandi gas. Um slíka starfsemi geta lesendur Orkubloggsins t.d. lesið í færslunni “Mjallhvít”. Slík LNG-vinnsla myndi kalla á umtalsverða orku - m.ö.o. nýjar virkjanir. Menn ættu kannski að doka við með hugmyndir um Bakkaálver og geyma orkuna á Þeistareykjum fyrir meira spennandi verkefni en enn eina álbræðslu. Hafa orkuna fremur tilbúna til framleiðslu á LNG - fljótandi gasi. Og þá verður Húsavík kannski eins konar Hammerfest Íslands.

Nú gæla menn við að olían á Drekasvæðinu gæti enst í ca. 50 ár, en þetta er að sjálfsögðu skot í myrkri. Svo eru önnur svæði á íslenska landgrunninu, sem einnig hafa hugsanlega að geyma olíiu og gas. Kannski meira um þau síðar.

En hvenær getum við gert ráð fyrir því að eldspúandi olíupallar verði komnir í fulla vinnslu á Drekasvæðinu? Þ.e.a.s. ef svarta gullið finnst. Sumir segja eftir svona áratug. Orkubloggið myndi veðja á að það taki allt að 15 ár. Rannsóknaboranir gætu byrjað strax 2010-12. En vinnsla verður varla komin á fullt fyrr en um eða eftir 2020.

Það er a.m.k. tómt mál að tala um að íslenskt olíuævintýri reddi málunum fyrir þjóðina nú. En kannski horfa sumir fyrrverandi bankamógúlar engu að síður gráðugum augum til rannsóknaleyfanna. Þó enginn gráðugri en Orkubloggið. Sem er þegar farið að svipast um eftir rétta flotpallinum.

Peningalyktin er spennandi í nefi margra. En minnt skal á að það er alls óvíst að olía finnist á Drekasvæðinu. Þó svo sumir leyfi sér bjartsýni, er vel mögulegt að þarna sé því miður enga vinnanlega olíu að hafa. En ávinningurinn gæti vissulega orðið mikill ef sullið leynist þarna í faðmi Drekans.

---------------------------------------------------------------------

PS:  Reyndar munu olíuhagsmunir Íslands teygja anga sína mun víðar, en segir hér að ofan. T.d. hafa verið að birtast fréttir um eign gamla Kaupþings í írska olíuleitarfyrirtækinu Circle Oil. Sem er m.a. í olíuvinnslu víða í N-Afríku. Enda mun líbýska ríkið eiga stóran hlut í þessu félagi.

Kannski hafa hinir dularfullu og ofurlítið slímugu angar íslensku bankanna fjárfest í fleiri olíufyrirtækjum. Alveg örugglega. Og jafnvel í N-Afríku. Það myndi gleðja Orkubloggið. En kannski er Gaddafi hershöfðingi ekki  alveg sá sem maður ímyndaði sér fyrstan í slíkt samstarf með íslenskum bankamönnum. "Circle completed a GBP 33 million equity funding - principal subscribers were Libya Oil Holdings and Kaupthing bank":

www.oilvoice.com/n/Circle_Oil_Announces_2008_Interim_Results/b911d8eb.aspx

Drekinn og demanturinn

Orkubloggið er oftast nokkuð bjartsýnt. Eins og í síðustu færslu þegar bloggið veðjaði á Drekasvæðið. Og það jafnvel þótt bloggið væri þá þegar meðvitað um það sem demanturinn Lawrence Dickerson sagði fyrir um mánuði síðan.

Tilefni ummæla Dickerson's var níu mánaða uppgjör olíuleitarfyrirtækisins öfluga Diamond Offshore Drilling. Þá lét hann Larry, sem er forstjóri Demantsins, eftirfarandi orð falla vegna spurninga frá Thomas nokkurn Curran frá Wachovia Capital:

Wachovia Capital: “As you look out across the countries that are poised to open up offshore acreage for the first time, such as Iceland, which of those are you guys most excited about in terms of potential 2010-2011 incremental demand?”

Larry svaraði að bragði – og talaði þokkalega skýrt: "I think we're a ways away from some of these frontier places, like Iceland, getting out to actually awarding leases where oil companies begin contracting for us. I mean, we're most excited about just Southeast Asia, more countries that may have explored in the past that are ramping up production.”

M.ö.ó. þá er Drekasvæðið of mikið nýjabrum í augum Demantsins.

Reyndar bætti Larry við: “We took a jack-up down to Argentina, the Ocean Scepter, which is first offshore rig to return there in some time. And we had President Kirchner come out and she came on board the rig, so it was a big deal for the country (Cristina Fernandes Kirchner er forseti Argentínu). And those are the kind of things that I see in 2010-2011. I just think we're a long ways away from east coast to the US, and Iceland and Falklands and those kinds of places."

Iceland and Falklands and those kinds of places! Fjárans sjálfumglaði fýlupoki, segi ég nú bara. Enginn ljúflingur þarna á ferð. Ljótt ef kreppan hefur fleygt okkur niður á eitthvert Falklandseyja-level.

Kannski þarf Larry bara að fá smá hvatningu frá þeim Óla og Dorrit til að koma hlaupandi með borpall hingað norður í rass. Hann virðist soldið spenntur fyrir forsetum. En kannski bara kvenforsetum? Eins og henni Kristínu Kirchner.

Orkublogginu þykir það auðvitað spælandi að menn skulu ekki vera spenntari fyrir Drekanum okkar. Diamond Offshore Drilling þarna westur í Houston er vissulega ekki kóngur eins og Schlumberger eða drottning eins og Transocean. En Demanturinn er nú samt ekki bara eitthvert peð, sem maður getur bara fussað yfir.

Reyndar er Schlumberger yfirleitt ekki talið með þegar menn bera saman olíuborunarfyrirtækin – þeir eru í flestu öðru og því ekki nándar nærri eins sérhæfðir eins og t.d. Transocean, Noble eða Demanturinn. Því má segja að Transocean sé núna - eftir nýlega yfirtöku á GlobalSantaFe – langstærst í þessum bransa. Með rúmlega 20% markaðarins. Þar á eftir koma svo nokkur öflug fyrirtæki – öll með meira en 5% markaðshlutdeild – og meðal þeirra er einmitt Diamond Offshore Drilling.

Demanturinn - Diamond Offshore Drilling - getur rakið upphaf sitt til 6. áratugarins og er nú skráð á hlutabréfamarkaðnum í New York. Þar sem verðið hefur nánast hrunið nú á tímum lækkandi olíuverðs. Sem þýðir líklega ekkert annað en dúndrandi kauptækifæri í þessu snilldar olíuborunarfyrirtæki.

Larry Dickerson og félagar hans hjá Demantinum eru nefnilega með afskaplega gott safn af borpöllum. Þó svo þeir hafi reyndar skutlast með einn tjakk-pall suður til Argentínu, hafa þeir lagt mun meiri áherslu á fljótandi palla, sem nýta má við fjölbreyttar aðstæður. M.a. við djúpboranir á meira en 3 km dýpi og allt að 200 sjómílur frá landi. Gríðarleg eftirspurn hefur verið eftir þessum flotpöllum, enda menn farnir að leita æ lengra út a djúpið.

Þessi tækni er auðvitað ekkert annað en tær snilld. Orkubloggið leyfir sér að fullyrða að þótt Demanturinn sé aðeins með um 6% markaðshlutdeild í borpallaútgerðinni (m.v. 20% hjá Transocean), þá sé Diamond Offshore Drilling málið í þessum bransa. Af pöllunum þeirra 45 eru 2/3 fljótandi – heil 30 stykki - og gætu þeir orðið hrein gullnáma á næstu árum.

Og þó svo Demanturinn virðist ekki spenntur fyrir Drekasvæðinu, er bloggið á því að ekki muni líða langur tími þar til nokkrir fljótandi borpallar verða komnir inná Drekasvæðið, djúpt norðaustan við Ísland.

En það væri mikil skömm ef Íslendingar sjálfir leigja sér ekki a.m.k. einn svona pallræfil – til að vera með í olíu-lottóinu. Jafnvel þó að dagsleigan sé ca. 5-600 þúsund dollarar nú um stundir.

Af hverju láta útlendingana hirða kúfinn af olíugróðanum? Ef einhver verður. No pain - no gain!

Djúpið

Nú virðast íslenskir fjölmiðlar skyndilega hafa uppgötvað Drekasvæðið. Og halda vart vatni yfir þeim möguleika að við verðum bráðum öll orðin olíumilljónerar.

Gott og blessað. En til að finna réttu olíulindina á Drekasvæðinu þarf mikinn pening. Hreint ógrynni. Og tíma. Líkurnar á að hitta á stóra og arðbæra olíulind á svo miklu dýpi, eru svona svipaðar eins og... eins og fljúga yfir Reykjavík í kolsvarta myrkri í 5 km hæð, henda niður fótbolta og hitta beint á miðpunktinn á Laugardalsvelli.

En það er hægt! Myndi auðvitað kosta nokkuð marga flugtúra og ógrynni fótbolta. Og sá sem hittir í bullseye, mun geta brosað breitt. Þannig er hinn harði heimur olíubransans. Það er oftast minnsta mál í heimi að sulla gumsinu upp. Jafnvel af miklu dýpi, fleiri km undir hafsbotninum.

Trikkið er að finna sullið. Hitta í mark. En menn skulu hafa í huga að hver bolti – aðeins einn brunnur - á svona mikið dýpi, kostar allt að 50-100 milljón dollara. Og þá er bara verið að tala um stofnkostnaðinn. Bara leigan á borpalli kostar ca. 600 þúsund dollara dagurinn. Ekki beint bisness fyrir þá sem leita eftir skammtímagróða.

Menn fara auðvitað ekki útí svona mikla fjárfestingu, nema viðkomandi trúi á hátt olíuverð til framtíðar. Sársaukamörk olíuverðs, m.t.t. djúpborana á hafi úti, eru almennt sögð liggja á bilinu 50-70 dollara tunnan. Og þó svo stutt sé síðan olíutunnan fór næstum í 150 dollara, er verðið nú skyndilega fallið ofaní þennan ljóta pytt. Akkúrat núna er verðið... ca. 57 dollarar á Nymex. Sem er náttlega barrrasta útí hött!

Gæti þýtt að olíuiðnaðurinn kippi að sér höndum og leggi allar djúpboranir á ís. Hvort sem er utan við baðstrendur Brasilíu, vestur af Afríku eða í Mexíkóflóa. Ég tala nú ekki um áhættasöm ný svæði, eins og Drekasvæðið.

Orkubloggið er samt bjartsýnt um að margir muni sýna Drekasvæðinu áhuga. Það er nefnilega þannig með djúpboranirnar, að þá horfa menn til langs tíma. Og eru ekki að stressa sig um of á tímabundnum niðursveiflum. Því þegar olíuverðið rýkur upp á ný, verður fátt betra en hafa eina feita uppsprettu tilbúna - hvort sem er hér í nágrenni Klakans góða eða í Mexíkóflóanum. T.d. hafa snillingarnir hjá Anadarko Petroleum sagt að það sé engin ástæða til að fresta djúpborunum, meðan horfur eru á að olíutunnan fari ekki undir 30 dollara til lengri tíma.

Orkubloggið er fullkomlega sammála þessari viðmiðun. Þeir hjá Anadarko vita nefnilega sínu viti. Eru meðal fremstu fyrirtækjanna í Mexíkóflóanum - vel að merkja á djúpinu mikla utan við sjálft landgrunnið. Þeir eru nefnilega hvergi bangnir við að vaða svolítið utar - rétt eins og Orkubloggið hegðaði sér í skaftfellsku ánum hér í Den. Held m.ö.o. að það sé rétt að taka mark á þeim Anadarkóum . Þar sem þeir í ljósaskiptunum horfa gáfulegir á svip út um gluggana á Anadarko-turninum og yfir nýborgina sína sérkennilegu, Woodlands í Texas. Rétt utan við Houston.

Mexíkóflói er einmitt gott svæði að líta til, þegar maður veltir fyrir sér hvort raunhæft sé að fara að sulla á Drekasvæðinu. Þarna í “the Gulf” - á fellibyljasvæðinu ógurlega - er nú búið að bora einhverja svakalegustu holu til þessa dags. Tilraunabrunninn Jack 2, 150 sjómílur suður af ströndum Louisiana. Dýpið þarna er rúmir 2 km og holan sjálf 6 km ofaní hafsbotninn. Samtals heilir 8 km!

Og þarna rákust menn á prýðilega lind, sem þegar í stað frussaði upp nokkur þúsund tunnum af olíu. Sem er náttúrulega bara smotterí - en menn eru vongóðir um að þarna leynist gríðarleg olía. En til að nálgast hana þurfa menn að vera tilbúinn með úttroðna buddu. T.d. kemur fyrir að sanddrulla þvælist með og stífli árans rörið. Hreint smámál að redda því - en ekki óalgengt að það kosti svona u.þ.b. eina milljón dollara.

Það var 2006 sem pallurinn Cajun Express kom niður á olíuna þarna í djúpinu. Í holunni sem kölluð er Jack 2. En fljótlega varð að setja verkefnið á hold, því þörf var á að nýta borpallinn annars staðar. Vegna síaukinnar eftirspurnar eftir olíu síðustu árin, hefur nefnilega orðið skortur á borpöllum og -skipum til djúpborana. Og ekkert bendir til annars, en að sú eftirspurn eigi eftir að aukast enn meira - um leið og heimurinn hristir af sér yfirstandandi samdrátt. Enda hefur allt verið á suðupunkti upp á síðkastið hjá skipasmíðastöðvum, sem sérhæfa sig í þessum apparötum. Þær eru fyrst og fremst í Suður-Kóreu og... auðvitað norskar skipasmíðastöðvar. Já – Norsararnir vinna alltaf.

Fólkið á bak við Jack 2 brunninn er frá Chevron. Sem á helming í þessu djúpborunarævintýri þarna í Flóanum. Hinn helmingurinn skiptist á milli norsku vina okkar hjá StatoilHydro og Devon Energy - sem er eitt af þessum öflugu, lítt þekktu og “litlu” bandarísku olíufélögum.

Bandarískir fjölmiðlar ráku upp siguróp þegar fréttist af þessari nýfundnu olíu í Flóanum. “Nýtt Prudhoe - stærsta uppgötvunin í bandaríska olíubransanum í fjóra áratugi!”.

Já - þetta var talsverður viðburður. Enda var settur fjöldi heimsmeta við Jack 2 borunina. Merkasta metið var auðvitað að finna og ná upp olíu af svo fáheyrðu dýpi. Nú gæla menn við að undir djúpi Mexíkóflóans sé unnt að finna allt að 15 milljarða tunna af olíu. Sem myndi þýða að olíubirgðir Bandaríkjanna séu um 50% meiri en hingað til hefur verið talið.

Svo eru menn eitthvað að rugla um peak-oil! Málið er auðvitað að það er nóg af olíu. Vandamálið felst í kostnaðinum. Meðan peningar skipta ekki máli er hægt að finna fullt af olíu. En einhversstaðar liggja mörkin. Þegar olían verður “of dýr” mun framleiðslan toppa. En sú viðmiðun er síbreytileg og þess vegna er olíubransinn auðvitað ennþá aðalbransinn.

Stóra spurningin er á hvað menn vilja veðja? Ef olíufélögin hella sér í djúpboranir utan landgrunnsins, væri brilljant að hafa sett pening í fyrirtæki sem framleiða borpallana (eða borskipin) sem þarf í svoleiðis stúss. Þeir eru nefnilega af mjög skornum skammti í dag. Þeir hjá Anadarko vita þetta og eiga til að mynda stóran hlut í rekstri á undrapallinum Independence Hub. Sem er risastór gasvinnslupallur, sem liggur djúpt úti af árósum Mississippi, hvar dýpið er um 2.500 m. Kannski meira um þennan pallabissness síðar hér á Orkublogginu.

Ekki er augljóst hvernig olíuvinnsla mun þróast þarna í Mexíkóflóanum. Kannski verður hagkvæmara að nálgast fyrst hinar stóru olíulindir undir NV-hluta Bandaríkjanna. Sem kenndar eru við Bakken. Þar undir Montana og Dakóta og alla leið norður til Saskatchewan í Kanada, er líklega að finna 200 milljarða tunna. Kannski er áhugaverðara fyrir olíufyrirtækin að horfa til þess, fremur en að standa í einhverju veseni djúpt útí rokbörðum sæ?

En þó svo Bakken-lindirnar séu með glás af olíu, eru þetta soddan þunnildi að það kostar hreint ferlega mikið að sækja þá olíu. Í anda Drekans ætlar Orkubloggið því að veðja á djúpið mikla! 

Fláráður og vinir hans

"Je veux devenir calife à la place du calife". Þannig hafa margir látið sig dreyma. T.d. dreymir nú margan íslenskan stjórnmálamanninn um digran bankastjórnar-bitling. Og Fláráð stórvesír dreymdi um að verða kalífi. Rétt eins og gömlu olíurisana hefur lengi dreymt um að komast aftur yfir olíuna i Írak.  Og nú rætast draumarnir hver á fætur öðrum. Meðan almenningur stendur, horfir á og blæðir.

"Ég vil verða kalífi í stað kalífans!". Hver man ekki eftir þessari yndislegu setningu hans Fláráðs stórvesírs. Eða Iznogoud eins og hann heitir í upprunalegu frönsku útgáfunni. "Is-no-good"! Í teiknimyndasögunum um þrenninguna sprenghlægilegu; hinn sípirraða og gráðuga skíthæl Fláráð stórvesír, hinn ljúfa en vitgranna aðstoðarmann hans og grunlausu fitubolluna hann Harún kalífa.

Nú sýnist manni Ísland skyndilega lent í einu allsherjar Iznogoud-ástandi. Þar sem hefnigjarnir gamlir stjórnmálamenn og gráðugir bankastjórar sameinast í að vera klónar af stórvesírnum sjálfum. Honum Fláráði.

Og það er ekki leiðum að líkast. Í dag er Fláráður auðvitað snilldartáknmynd fyrir gömlu stóru olíufélögin. Sem nú keppast um að komast yfir einhverjar mestu olíubirgðir heimsins. Hinar svakalegu olíulindir í Írak.

Eins og sjá má á myndinni hér til hliðar er olíuveröldin í reynd tvískipt. Annars vegar eru gömlu bandarísku olíufélögin, ásamt nokkrum evrópskum kunningjum, sem öll hafa mikla reynslu og tækniþekkingu en vantar aðgang að nýjum olíulindum. Hins vegar eru nýju ríkisolíufélögin, sem ráða yfir öllum stærstu olíulindum heimsins.

Mitt í valdabaráttu þessara tveggja fylkinga liggur einskismannslandið Írak. Sem ekki er enn útséð með í hvorri klíkunni lendir. Það munskipta gríðarlegu máli. Í Írak er að finna næstmestu olíubirgðir heimsins. Einungis Sádarnir eiga meiri birgðir (og auðvitað Kanada ef olíusandurinn er talinn með).

Nýjustu fréttir eru reyndar þær, að í Írak kunni jafnvel að vera ennþá meiri olía en í arabíska sandinum. Þess efnis að allt að 350 milljarðar tunna af olíu eigi eftir að finnast í Írak! Sem er hressilega meira en þær skitnu 215 milljarðar tunna sem Sádarnir líklega eiga. Orkubloggið barrrasta svitnar af sælu við þessa tilhugsun.

Þeim sem ráða á Vesturlöndum hryllir við þeirri tilhugsun að olíulindirnar í Írak lendi undir hrammi enn eins ríkisolíufélagsins. Eins og málin hafa þróast undanfarið, bendir allt til þess að íraski olíuauðurinn eins og hann leggur sig, hafni í faðmi gömlu olíurisanna. Sem Orkubloggið leyfði sér nýlega að kalla dvergana sjö.

Nú sjáum við sem sagt möguleikann á upprisu dverganna. Eftir innrás Bandaríkjanna í Írak upphófst mikið baktjaldamakk vestur í Washington. Um það hvernig skyldi farið með olíulindir Íraka. Gömlu afkvæmi Standard Oil auðvitað slefuðu yfir því að komast í þetta massífa gums. Meðan aðrir töldu heppilegra að íraska olían yrði heldur í höndum nýfrelsaðra  Íraka - og vildu einkavæða olíuiðnaðinn í Írak með aðkomu íraskra fyrirtækja.

Svo fór að sjónarmið gömlu olíufélaganna urðu ofaná. Kannski aðallega vegna þess að mennirnir í Vesturálmunni voru meðvitaðir um "hættuna" sem annars gæti skapast - að skyndilega myndu írösk yfirvöld þjóðnýta olíulindirnar. Og kannski byrja að selja olíuna til Kínverja, Indverja eða annarra álíka vandræðagemsa. Vitað er að Kínverjar voru u.þ.b. að landa slíku samkomulagi við Saddam Hussein, skömmu fyrir innrásina í Írak.

Nei - þetta skyldi sko ekki gerast. Þarna var komið dásamlegt tækifæri til að styrkja gömlu, góðu vestrænu olíufélögin - og tryggja sér aðgang að einhverjum  mestu olíulindum heimsins.

Um leið myndi Vesturlöndum hugsanlega takast að klekkja á ofurvaldi OPEC-ríkjanna. Með því að nota írösku olíuna til að neyða OPEC til að lækka olíuverðið.

Þar með myndu Bandaríkin og önnur lönd í vestrinu hugsanlega ná aftur því mikla valdi á olíumörkuðunum, sem þau misstu í kjölfar orkukreppunnar 1973 og klerkabyltingarinnar í Íran1979.

Þarna er að rætast ekki ósvipaður draumur og ljúflingurinn Fláráður stórvesír hafði - um að verða kalífi í stað kalífans! Kannski verður óhamingja Íraka, sem í áratugi máttu þola harðstjórn Saddam Hussein, til þess að við ljúflingarnir á Vesturlöndum fáum aftur ódýra olíu. Og getum nýtt hana sem eldsneyti á enn eina bóluna og staðið keik, enn um sinn.

Já - kannski renna hinir "gömlu og góðu" dagar upp á ný. Í sumar var Pentagon einmitt búið að ákveða að Shell, BP, ExxonMobil, Chevron og Total gætu byrjað að stinga fingrunum í Íraska jörð. Svo skemmtilega vill til að þetta eru einmitt sömu olíufélögin og lengi vel réðu yfir olíunni í Írak. Í reynd allt fram til þess að Saddam Hussein þjóðnýtti gumsið árið 1972. Rétt fyrir olíukreppuna, sem Orkubloggið nefndi einmitt í síðustu færslu.

Fjárans delanum honum Saddam tókst nefnilega að fleygja vestrænu olíufélögunum burt - og var að því leyti árangursríkari en íraski hershöfðinginn Abd al-Karim Qasim, sem reyndi hið sama árið 1961. Fyrir vikið varð Saddam þjóðhetja í Írak - tímabundið - og styrkti sig mjög í endalausri valdabaráttunni þar í landi.

Því miður fékk þetta fína plan Pentagon ekki snurðulausan framgang. Einhverjir hundleiðinlegir öldungadeildarmenn vestur í Washington þurftu að skemma planið hjá Pentagon. Með því að byrja að nöldra um óeðlileg hagmunatengsl. Og þar með fresta örlítið þessari fínu fléttu hjá Pentagon.

En það er huggun harmi gegn að nú í lok september - þegar allir voru hættir að huga um annað en forsetakosningarnar þarna vestra - fékk Shell loks samning um aðgang að olíulindum í Basra.

Og nú í byrjun nóvember - fyrir örfáum dögum - bárust þær fréttir að Shell hefði að auki fengið einkarétt til 25 ára að mestöllum olíu- og gaslindum í suðurhluta Íraks. Þannig að þetta er allt í áttina. Nú verður spennandi að sjá hvaða félag fær olíuna í Kirkuk!

Já - hann Fláráður virðist barrrasta vera orðinn kalífi. Kannski ekki í Bagdad ennþá - en a.m.k. í Basra.

Og íslensku pólitíkusarnir eru aftur að komast í bankaráðin sín. Og sumir náðu bönkunum úr höndum "óreiðumannanna" og "götustrákanna". Gripu tækifærið og kaffærðu Glitni - og svo restina. En kannski voru íslensku bankarnir að drukkna hvort sem var...

Allt gerðist þetta án þess að íraska þjóðin eða íslenska þjóðin væru spurðar álits. Þetta er eitthvað svo sætt. En auðvitað hvílir ennþá skuggi óvissu yfir Fláráðum heimsins.

Leyfi nr. 229: Golíat

Mjallhvít litla var rétt nýkomin á svæðið, þegar risinn ógurlegi birtist. Og færði henni blóm, með von um ástríka framtíð. Enda ekki nema u.þ.b. 50 km á milli þeirra, þessara tveggja krúttlegu orkubolta í norska Barentshafinu.

Menn voru auðvitað pínupons hræddir við að leggja mikinn pening í að leita að olíu og gasi alla leið norður í Barentshafi. En varla voru Norsararnir byrjaðir að byggja upp gasvinnsluna á Mjallhvítarsvæðinu utan við Hammerfest í N-Noregi, þegar þeir römbuðu á hann Golíat. Pissfullan af olíu.

Reyndar voru það ekki norskar skotthúfur, heldurt suðrænir töffarar með 3ja daga skegg, sem fundu olíulindirnar kenndar við Golíat. Nefnilega Ítalir frá orkufyrirtækinu Eni. Sem lesendur Orkubloggsins ættu að vera farnir að kannast vel við. Og þar með gat gönguskíðaþjóðin góða byrjað að undirbúa fyrstu olíuvinnslu norður í Barentshafi.

Já - einungis um 50 km suðaustan við hana Mjallhvíti hafa nú fundist nýjar og spennandi olíulindir. Sem fékk auðvitað Norsarana í Hammerfest til að brosa enn breiðar. Þar sem þeir mauluðu hádegisnestið sitt framan við tölvurnar og horfðu dreymandi út á sjóinn.

Aðdragandinn var sá að árið 1997 gáfu skriffinnarnir í norska olíumálaráðuneytinu út leyfi til olíuleitar á Golíat-svæðinu í Barentshafi. Framleiðsluleyfi nr. 229! Og haustið 2000 uppgötvaðist svo olíulindin. Næstu árin var talsverð andstaða við að fara í olíuvinnslu á þessu viðkvæma hafsvæði. Sem er ríkt af fiskimiðum og mengunarslys gæti valdið miklu tjóni. En í desember 2003 var ákveðið að slá til, eftir að ítarlegar rannsóknir höfðu farið fram á svæðinu. Og hinir rómantísku Ítalir - Gente di mare - settu allt á full swing.

Já - það var auðvitað Eni sem var fengið til að gera prufuboranirnar vegna Golíat – enda fáir með jafn mikla og góða reynslu af olíuleit á hafsbotni. Þeir ljúflingarnir suðrænu fleygðu dallinum Eiríki rauða þarna úti Barentshafið og boruðu alls þrjár holur. Eða brunna, eins og það er kallað í olíubransanum. Eni er reyndar það fyrirtæki sem hvað mest hefur komið að ævintýrinu á norska landgrunninu – komu þangað strax í upphafi partýsins á sjöunda áratugnum og hafa nú líklega ein 14 vinnsluleyfi innan norsku lögsögunnar.

ENI fékk 65% eignarhlut í leyfi nr. 229, Statoil átti 20% og norska fyrirtækið DNO (Det Norske Oljeselskap) 15%. Nýlega keypti Statoil DNO út og því eru nú einungis tveir handhafar að leyfinu.

Í kjölfar tilraunaborana leit út fyrir að Golíat byggi yfir u.þ.b. 50 milljón tunnum af olíu. Nú hafa tveir brunnar verið boraðir í viðbót – með þeirri ljúfu niðurstöðu að þarna séu a.m.k. 200-250 milljón tunnur. Og auðvitað gasið, sem liggur ofan við olíuna. Svo er aldrei að vita nema þetta sé rétt smjörþefurinn af olíunni af svæðinu – sólbrúnu jaxlarnir hjá Eni hafa hvíslað því að mér að þeir vonist eftir allt að 800 milljónum tunna frá Golíat!

Sjávardýpið þarna eru skitnir 340 metrar, en sjálfar auðlindirnar er að finna í tveimur lögum. Sem annars vegar eru ca. 1.000 m undir hafsbotninum og hins vegar heila 1.800 m. Þrýstingurinn virðist í lægri kantinum, þ.a. það verður ekki beint sáraeinfalt að ná svarta gullinu upp á yfirborðið. Enda er heildarkostnaður vegna vinnslunnar áætlaður um 20 milljarðar norskra króna. Sem er nú samt líklega ekki meira en svona rétt rúmlega tvær Kárahnjúkavirkjanir. Það þætti Landsvirkjun varla mikið...?

Undanfarna mánuði hefur Eni verið að velta vöngum yfir því hvernig best verði að standa að vinnslunni. Sem gæti staðið yfir í ca. 10-15 ár. Þeir í N-Noregi vildu auðvitað að vinnslan skapi sem flest störf í landi. Og vonuðust t.d. eftir því að leggja stóran og mikinn rafmagnskapal út á vinnslupallinn – sem myndi kalla á byggingu rafvirkjunar í landi.

Fyrr á þessu ári ákvað Eni aftur á móti að þeir muni nýta bortækni sem verður á hafsbotninum og fljótandi pallur verði notaður sem olíugeymir og virkjun. Væntanlega verður gasið frá Golíat nýtt til rafmagnsframleiðslunnar. Hæpið er að olíunni verði dælt í land, heldur sent beint til útflutnings. Ef fyrst ætti að senda gumsið til Hammerfest, myndi það nefnilega kosta aukalega ca. 13 milljarða norskra króna. Sem varla getur talist réttlætanlegt - nema kannski þar sem ríkir íslensk byggðastefna eins og hún gerist best.

Þess er vænst að byrjað verði að koma græjunum þarna fyrir eftir tvö ár og vinnslan byrji svo 2012. Framleiðslugetan verður þá ca. 100 þúsund tunnur á dag. Til samanburðar þá eru mestu olíuvinnslusvæði Norðmanna í dag, Tröllasvæðið og hið dásamlega gullepli Ekofisk, líklega að gefa af sér hátt í 300 þúsund tunnur daglega hvort um sig. Þannig að þetta verður sæmilegasta búbót frá honum Golíat.

Vonandi verður hinn norski Golíat langlífari en hinn íslenski Samson. Báðir voru þessir goðsögulegu risar heldur ógæfusamir í hinum upprunalegu sögnum.

Svo fór, sem kunnugt er, að Samson hinn íslenski tórði einungis í fáein ár - þó menn hér héldu að umrætt eignarhaldsfélag yrði kjölfestan í íslensku atvinnu- og fjármálalífi til ókominnar framtíðar. Til allrar hamingju eiga Bjöggarnir líklega ennþá smávegis skotsilfur - sem þeir geta kannski sett í Drekasvæðið íslenska?

E.t.v. eru Norðmenn bara einfaldlega snjallari fjárfestar en Íslendingar. A.m.k. virðist flest ganga upp hjá þeim í olíuævintýrinu mikla. Og hefur gengið þokkalega í meira en 40 ár.

---------------------------- 

PS: Læt fylgja hér undarlega frétt um nýtt samkomulag Íslands og Noregs, sem spyrðir einhvern meintan "óskýrleika" í landgrunnssamningi landanna frá 1981 saman við peningalán Norðmanna til Íslands: 

"Norway and Iceland sign border treaty…”A treaty from 1981 gives Norway the right to a 25 percent participation in a limited part of Iceland's continental shelf. The new treaty clarifies better the terms in the 1981 agreement. The new treaty is signed only three days after the Norwegian Bank gave the Icelandic Government a loan of approximately 1 million EUR".

 http://www.barentsobserver.com/norway-and-iceland-sign-border-treaty.4524106.html

 

Tangentopoli

Eni. Ítalska ofurfyrirtækið sem er eitt stærsta orkufyrirtæki í heimi. Fyrirtækið hans Enrico Mattei – sem margir telja að CIA eða leigumorðingjar hafi komið fyrir kattanef. Af því hann keypti olíu af Sovétmönnum og virtist jafnvel ætla að komast fram fyrir bandarísku olíufélögin í keppninni um olíuna frá bæði Írak og Persíu (Íran).

Í síðustu færslu sagði Orkubloggið stuttlega frá tilurð þessa magnaða ítalska fyrirbæris. Sem á fáeinum árum varð einn af aðalleikendunum í orkuleikriti veraldarinnar á eftirstríðsárunum, þó svo fremur litla olíu eða gas sé að finna í ítalskri lögsögu.

Við skildum við félagið 1962, þegar Mattei fórst í dularfullu flugslysi. Þá þegar var Eni orðið stórveldi – bæði vegna gaslinda sem fundust undir Adríahafinu og þó fyrst og fremst vegna starfseminnar erlendis. Mattei náði samningum við bæði Egypta og Persa um aðkomu Eni að olíulindunum þar. Eftir fráfall Mattei’s hélt félagið áfram að vaxa í skjóli ítalska ríkisins - þar sem yfirburðastöðu þess var óspart beitt til að ná kverkataki á stórum hluta iðnaðarframleiðslu í landinu.

 Í dag ætlar Orkubloggið að beina athyglinni að niðurlægingu Eni í upphafi 10. áratugarins og manninum sem náði að hefja það til vegs og virðingar á ný. Eins og vonandi verður með íslensku bankana. 

Sagt er að vald spilli. Og eftir því sem Eni varð valdameira jókst spilling innan fyrirtækisins. En hún fór hljótt og komst í reynd ekki upp á yfirborðið fyrr en 1992. Þegar fyrirtækið var að sligast undan geggjaðri skuldsetningu. Og spilaborgin hrundi. Það drama leiddi til handtöku margra æðstu stjórnenda fyrirtækisins - með skelfilegum persónulegum harmleik.

Í júlí 1993 fannst Gabriele Cagliari, fyrrum forstjóri Eni, kafnaður í fangaklefa sínum - með plastpoka um höfuðið. Cagliari sætti þá ákærum um stórfelldar mútur og hafði setið í varðhaldi í nokkra mánuði.

Og örfáum dögum seinna skaut Raul Gardini höfuðið af sér í 18. aldar höllinni sinni í Mílanó. Það sjálfsmorð vakti smávegis athygli, enda var Gardini yfir næststærstu iðnaðarsamsteypu á Ítalíu - Ferruzzi Group. Fyrirtæki Gardini's var einfaldlega allt í öllu í ítölskum iðnaði (einungis Fiat-samsteypan hans Gianni Agnelli's var stærri en viðskiptaveldi Gardini).

Þetta var auðvitað sorglegur endir á ævi mikils merkismanns. Sem fáeinum mánuðum áður hafði baðað sig í dýrðarljóma, þegar risaskútan hans - Il Moro di Venezia – náði frábærum árangri í America's Cup. Já – mikil veisla fyrir Orkubloggið sem bæði dýrkar siglingar og olíu. 

Allt var þetta angi af hinni algjöru pólitísku spillingu á Ítalíu – Tangentopoli - sem náði bæði til kristilegra demókrata og sósíalista. Og leiddi til fjöldasjálfsmorða meðal æðstu klíku ítalskra embættismanna og viðskiptajöfra. Kannski má segja að hrun þessarar gjörspilltu klíku hafi náð hámarki þegar Bettino Craxi, sem verið hafði forsætisráðherra Ítalíu 1983-87, flúði undan réttvísinni til Túnis 1994.

“Dentro Bettino, fuori il bottino”, hrópaði ítalskur almenningur. Og grýtti Craxi með smápeningum, þegar upp komst um viðurstyggilegt siðleysi hans og græðgi.

Og Craxi snéri aldrei heim aftur, enda beið hans þar 10 ára fangelsisdómur. Það ótrúlega er nefnilega, að þrátt fyrir allt er til réttlæti á Íslandi... á Ítalíu vildi ég sagt hafa. En það má kannski segja að það hafi einmitt verið öll þessi upplausn sem kom Berlusconi til valda á Ítalíu. Sem var kannski ekki besta þróunin.

En hvernig gat Eni orðið eitt af stærstu orkufyrirtækjum heims? Líklega sambland af heppni og útsjónarsemi. Fyrirtækið náði tangarhaldi á miklum gaslindum í Túnis og Alsír á 7. áratugnum. Sem urðu að hreinni gullnámu þegar olíukreppan skall á 1973. Og eftirspurn eftir gasi jókst skyndilega.

Starfsemi Eni í Adríahafinu, sem hófst löngu á undan Norðursjávarævintýrinu, leiddi til þess að Eni varð leiðandi fyrirtæki við gasvinnslu úr hafsbotni. Og þeir búa enn að þessu forskoti sínu, núna þegar gasvinnsla er að hefjast í Barentshafi. Nú þegar vinnslan færist stöðugt norðar eru fyrirtæki eins og Eni og StatoilHydro einfaldlega í vinningsliðinu.

Já - Ítalirnir leyna á sér. A.m.k. ef litið er framhjá langvarandi taprekstri innan Eni-samsteypunnar og hroðalegri spillingar stjórnenda félagsins eftir daga Enrico Mattei. Líklega hefði félagið hrunið fljótlega upp úr 1990, eftir skandalinn mikla, ef ekki hefði komið til maður að nafni Franco Bernabé.

Bernabé var millistjórnandi hjá Eni og hafði lengi barist fyrir breytingum innan fyrirtækisins. Í upphafi 10. áratugarins þegar Eni virtist einfaldlega að hruni komið fjárhagslega, taldi þáverandi forsætisráðherra Ítalíu,  Guiliano  Andreotti, að Bernabé væri rétti maðurinn til að reyna að bjarga því sem bjargað varð. 

Skuldir Eni í árslok 1992 námu a.m.k. 19 milljörðum dollara og tapið það ár var nærri 700 milljónir dollarar. Og Bernabé bretti upp ermarnar. En þá kom líka allur skíturinn í ljós - og skyndilega stóð hann einn. Öll yfirstjórn fyrirtækisins var komin á sakamannabekk og stjórnin sömuleiðis. Sjálfur hefur Bernabé lýst þessu þannig, að það hafi verið líkt og fá atómsprengju í höfuðið.

En til að gera langa sögu stutta, þá gekk Bernabé til verks, hreinsaði burtu óarðbæra starfsemi og rekstur sem kom orku ekki nokkurn skapaðan hlut við. Gjörsamlega umsnéri öllu hjá Eni. Og aðeins fjórum árum síðar skilaði Eni-samsteypan þremur milljörðum USD í hagnað og var orðið eitt stærsta og best rekna orkufyrirtæki heims.

Ætli Íslendingar fái bráðum sinn eigin “Franco Bernabé”. Eða verða bankarnir barrrasta einkavinavæddir á ný? Eftir þessa snyrtilegu kennitölufléttu.

Þess má geta að Bernabé er nú orðinn forstjóri Telecom Italia. Og tók auk þess hliðarspor frá business as usual og varð formaður Feneyjatvíæringsins. Fjölhæfur og snjall náungi þar á ferð.

...og dvergarnir sjö!

Um miðja 20. öld skapaði ítalski stjórnmálamaðurinn og einhver áhrifamesti maðurinn í iðnaðaruppbyggingu Ítalíu, Enrico Mattei, hugtakið "systurnar sjö".

Flest íslenskt áhugafólk um olíu og iðnað þekkir væntanlega hann Enrico Mattei. En samt þykir Orkublogginu rétt að fara hér örfáum orðum um kappann.

Mattei var einn af andspyrnuhetjum Ítalíu í stríðinu. Fasistastjórn Mussolini's hafði komið á fót olíufélaginu Agip - og nú var Mattei falið það hlutverk að leysa félagið upp og losa Ítali við þennan viðbjóð fasistanna. En í stað þess að tvístra Agip - þessu sköpunarverki fasistanna - upp í frumeindir sínar, ákvað Mattei þvert á móti að halda bæri félaginu og nýta það til stórfelldrar iðnaðaruppbyggingar Ítalíu.

Þessa ákvörðun tók hann þvert á vilja pólitíkusana. En svo fór að vinstrimenn á Stígvélinu góða studdu áætlun Mattei's. Og fljótlega réð Agip - og Mattei - yfir hundruðum fyrirtækja í landinu. Árið 1953 samþykkti ítalska þingið svo lög, sem settu á fót orkufyrirtækið Eni, sem voru nýjar umbúðir utan um Agip.

En það var ekki létt verk að byggja upp metnaðarfullt ítalskt olíufélag, sem þurfti að keppa við stóru bandarísku félögin. Mattei fór ófögrum orðum um það sem hann kallaði "systurnar sjö" - risaolíufélögin sjö sem þá réðu nánast einu og öllu í olíuiðnaði veraldarinnar.

Flest þessi félög voru afsprengi Standard Oil – félagsins hans John D. Rockefeller's sem hafði verið leyst upp með dómi Hæstaréttar Bandaríkjanna.

Nánar tiltekið voru systurnar sjö Standard Oil of New Jersey (sem síðar varð Esso – og svo Exxon og er nú hluti af ExxonMobil), Standard Oil of New York (sem síðar varð Mobil og er nú líka hluti af ExxonMobil), Standard Oil of California (sem nú er Chevron), Gulf Oil (sem síðar rann inní Chevron), Texaco (sem nú er líka hluti af Chevron) og loks tvö evrópsk félög. Sem voru breska félagið Anglo Persian Oil Company (sem síðar varð að British Petroleum eða BP) og bresk-hollenska olíufélagið Shell.

Þegar Mattei talaði um ofurvald systranna sjö upp úr heimsstyrjöldinni síðari, grunaði hann ekki hvernig olíuheimurinn myndi gjörbreytast á næstu hálfri öld. Sjálfur var hann grjótharður nagli í viðskiptum og náði mörgum samningum fyrir olíuvinnslu Eni með því að undirbjóða systurnar sjö. Hann var dáður af ítölskum almenningi - svo vinsæll að enginn þorði að hreyfa við honum. Hvorki óvildarmenn á vinstri vængnum, né kristilegir demókratar. En sumir telja reyndar að flugvél Mattei's hafi verið skotin niður, þegar hún fórst skammt sunnan Mílanó í október 1962. Um borð í þessari nettu einkaþotu voru flugmaðurinn, Mattei og bandarískur blaðamaður og fórust þeir allir þrír. Mattei var þá 56ára.

Eftir fráfall Mattei fór að bera á ýmsum erfiðleikum hjá Eni. Og svo fór að ítalskt efnahagslíf lenti í miklum öldudal. En systurnar sjö lifðu áfram góðu lífi - enn um sinn. Eftir hinar geggjuðu sameiningar í lok 20. aldar, var reyndar byrjað að lýsa stærstu einkareknu olíufélögum heimsins sem risunum sex - "the six supermajors". Þau eru auðvitað áðurnefnd félög ExxonMobil, Shell, BP og Chevron, auk bandaríska ConocoPhillips og franska Total. Þetta eru sem sagt stærstu, hefðbundnu einkareknu olíufélögin í heiminum í dag. Arftakar systranna sjö. En eru þetta ennþá risarnir á olíu- og gasmarkaði heimsins?

Nýr hugsanaháttur alþjóðasamfélagsins eftir lok heimsstyrjaldarinnar síðari leiddi til hruns nýlendustefnunnar. Upp spratt ný tegund olíufélaga - ríkisolíufélög á gömlu nýlendusvæðunum sem réðu yfir gríðarlegum olíulindum. Þetta byrjaði með ríkisvæðingu olíuiðnaðar Arabaríkjanna. Þar fór auðvitað Saudi Aramco þeirra Sádanna í fararbroddi. Einnig reis upp ríkisrekinn olíuiðnaður víðar í Mið-Austurlöndum, Norður-Afríku og Venesúela. Völd bandarísku olíufélaganna og Shell og ekki síst BP fóru ört minnkandi á heimsmarkaðnum.

Það sem bjargaði gömlu systrunum sjö var tækniþekkingin og aðgangur að fjármagni vestrænna banka. Nýju ríkisolíufélögin voru fyrst og fremst umráðamenn olíulinda, en þurftu samstarf við systurnar til að ná gumsinu upp. Þess vegna eru félög eins og ExxonMobil, Shell og BP enn risastór og öflug félög - jafnvel þótt þau hafi mjög takmarkaða möguleika á að finna nýjar olíulindir heima fyrir. Eins og grafið hér að ofan sýnir vel.

Stofnun OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries) í upphafi 7. áratugarins var líklega mikilvægasta skrefið í að færa áhrifasvæði olíuiðnaðarins frá Bandaríkjunum og Evrópu, til Mið-Austurlanda. En hugmyndin að OPEC mun reyndar hafa komið frá Venesúela.

Undir regnhlíf OPEC gátu nýju ríkisolíufélögin haft mikil áhrif á olíuframboð og þar með stýrt verðinu. Það var þó ekki fyrr en á 8. áratugnum að völd OPEC urðu almennilega áþreifanleg. Þegar Bandaríkin náðu ekki lengur að fullnægja eftirspurn innanlands með framleiðslu heima fyrir. Og urðu þar með háð innfluttri olíu.

Kaldur raunveruleikinn birtist Bandaríkjunum og öðrum Vesturlöndum á dramatískan hátt þegar Yom Kippur stríðið skall á í október 1973. Til að setja þetta í samhengi, læt ég hér fljóta með eina gamla forsíðu Time. Allt sæmilega þroskað fólk man eftir honum Moshe Dayan - hershöfðingjanum með leppinn. Sem m.a. stýrði ísraelska hernum einmitt til sigurs í Yom Kippur stríðinu gegn Egyptalandi og Sýrlandi. Þá var hann reyndar varnarmálaráðherra og mistókst hrapalega að sjá fyrir innrásina frá Arabaríkjunum. En Ísraelar líta engu að síður á hann sem þjóðhetju.

Arabaríkin voru ekki sátt við stuðning Vesturlanda við Ísrael og Sádarnir ákváðu að minnka olíuframboð til vestursins um heil 25%! Olíukreppan fræga skall á.

Samkomulag um lausn náðist fljótlega eða snemma árs 1974. En óróleikinn hafði þá þegar leitt til hlutabréfahruns - ekki síst í Bretlandi. Þessu öllu tengdust svo þeir atburðir að Bandaríkin hættu að tengja dollarann við verð á gulli og lögðu Bretton-Woods peningakerfið til hliðar. Dollarinn féll og það leiddi til ennþá ýktari hækkunar á olíuverði, því það reiknaðist í dollurum.

Efnahagslegur raunveruleiki hundruða milljóna Bandaríkjamanna og Evrópubúa var gjörbreyttur til allrar framtíðar. Og hið hækkandi olíuverð færði sífellt meiri völd til ríkisreknu olíufélaganna og OPEC.

Næstu árin eftir 1974 einkenndust af háu olíuverði og mikilli verðbólgu víða um heim. Kannski var helsta rót þessa erfiða efnahagsástands óhófleg eyðsla Bandaríkjanna vegna Víetnamstríðsins. En Orkubloggið hættir sér ekki útí slíkar hagfræðipælingar. 

Nokkuð dró úr ofurvaldi OPEC þegar líða tók á 9. áratuginn. Um það leyti sem friður komst á milli Íran og Írak. Olíverð hélst hóflegt mestan part síðustu 15 ár liðinnar aldar. Að frátöldum hikstanum vegna Persaflóastríðsins 1991. En svo rauk það upp á ný - þegar saman fór efnahagsuppgangur og stríð í Írak. Og sló öll fyrri met um mitt þetta ár (2008).

Núna þegar eftirspurnin minnkar vegna efnahagssamdráttar, verður fróðlegt að sjá hvaða áhrif OPEC hefur. Ekki er ólíklegt að OPEC-ríkin geti skotið verðinu upp á ný, með því að draga örlítið úr olíuframleiðslu sinni. Kannski erum við að upplifa svipaðar sviptingar nú, eins og á 8. áratugnum. Afleiðingar af óheyrilega dýru Íraksstríðinu og jafnvel hugsanlegu hámarki í olíuframleiðslugetu heimsins.

Auk Saudi Aramco eru nýju olíurisarnir sjö - ríkisolíufélögin - hið rússneska  Gazprom, China National Petroleum Corporation eða CNPC í Kína, National Iranian Oil Company eða NIOC í Íran, Petróleos de Venezuela eða PDVSA í Venesúela, brasilíska Petrobras og Petronas í Malsíu. Í dag stefna Gazprom og CNPC í að verða stærstu olíufélög heims á hlutabréfamarkaði. Jafnvel stærri en ExxonMobil. Kannski má bráðum einfaldlega kalla gömlu systurnar sjö, dvergana sjö? Og gaman að því að nýju ríkisrisarnir eru líka sjö - rétt eins og gömlu systurnar voru!

Dvergarnir sjö. Það er ekki alveg útí hött. Bæði BP og Shell hafa nú þegar orðið að víkja fyrir Gazprom og PetroChina sem verðmætasta orkufyrirtækið á hlutabréfamarkaði (CNPC á mest allt hlutafé í PetroChina). ExxonMobil streitist enn við á topp-3 listanum.

Önnur viðmiðun og mun dramatískari er að líta til framleiðslu og aðgangs að auðlindunum. Miklu stærri hluti allrar olíu- og gasframleiðslu er nú í höndum ríkisolíufélaganna, en afkomenda gömlu systranna. Þetta misvægi verður ennþá meira þegar litið er til olíubirgða. Ríkisolíufélögin eru með rúmlega þriðjung allra olíu- og gasbirgða heimsins - en gömlu systurnar aðeins með 3%. Þess vegna má vel segja að þær séu nú dvergar í samanburði við ríkisolíufélögin.

Já - allt að 90% allra nýrra olíulinda verður senn að finna í  löndum þróunarríkjanna - og fyrst og fremst í löndum nýju ríkisrisanna. Reyndar eru afkvæmi Standard Oil og systur þeirra samt vongóðar um að ná aftur fyrri frægð. Lykillinn að upprisu þeirra heitir Írak. Eða réttara sagt olíu- og gaslindirnar svakalegu, sem þar er að finna. En það er önnur saga - og bíður betri tíma hér á blogginu.

En Orkubloggið sefur ágætlega þrátt fyrir þessi umskipti og umbrot. Það er fullt af smærri olíufélögum, sem eru að gera það gott. Og virðast jafnvel ætla að hagnast enn meira af núverandi ástandi. Þetta eru "lítil" félög sem stóru ríkisfélögin eru æst í að fá til samstarfs. Þarna mætti t.d. nefna norska StatoilHydro og bandaríska félagið Marathon. Og auðvitað áðurnefnda ítalska Eni!

Ég held barrrasta að hann Enrico Mattei myndi glotta hressilega, ef hann sæi hvernig Eni stendur í dag. Nýbúnir að leggja Blue Stream gasleiðsluna eftir botni Svartahafsins. Og búnir að semja við Rússana um að leggja líka South Stream. Eni nútímans virðist ósigrandi. Kannski meira um þann sæta, sexfætta og eldspúandi svarta hvutta í næstu færslu.

Mjallhvít...

Nú er ár liðið síðan Norðmenn byrjuðu í fyrsta sinn að framleiða fljótandi gas (LNG). Gasið fá þeir úr hafsbotninum langt í norðri. Á svæði út af Hammerfest í Finnmörku – svæði sem kallað er Mjallhvít (Snöhvit).

Þetta risatóra verkefni hefur gert krummaskuðin þarna við Hammerfest í Norður-Noregi að miðpunkti norska olíu- og gasævintýrisins. Hjá Norðmönnum er sagan um Mjallhvíti sko ekki aldeilis eitthvert ævintýrabull. Heldur “et sant eventyr”, eins og þeir Statoil-menn lýsa því.

Alls samanstendur Mjallhvítarsvæðið af þremur stórum gaslindum, sem kallaðar eru Mjallhvít, Albatros og Askeladd. Lindirnar liggja um 140 km frá strönd Noregs, en sjálf LNG-vinnslustöðin var reist á eyjunni Melköja skammt utan við Hammerfest. Enn sem komið er bíða Albatros og Askeladd þess að verða nýttar.

Gasið þarna uppgötvaðist 1984, en lengi vel var óvissa um hvort eða hvenær farið yrði í vinnsluna. Sökum þess að gassvæðin risastóru í Norðursjó, Tröllasvæðið, Ormurinn langi o.fl., munu ekki endalaust anna eftirspurninni eftir gasi, varð spennandi að leita norðar. Þó er stutt síðan að gasvinnsla í Barentshafi þótti nánast útilokuð - bæði vegna erfiðara aðstæðna, svo sem veðurofsans á veturna, en ekki síður vegna vandamála við að koma gasinu á markað. Hæpið er að byggja gasleiðslur alla leið þaðan í norðri og suður til Evrópusambandsins. Slíkt yrði mjög kostnaðarsamt. Þar að auki er áhugvert er að ná til fleiri markaða en bara Evrópu.

Eftir því sem eftirspurn eftir LNG jókst, ekki síst í Bandaríkjunum, sáu menn að það gæti orðið mjög arðbært að framleiða þarna fljótandi gas. Stórþingið norska blessaði verkefnið 2002 og þá gat Statoil farið á fullt. Aðeins 5 árum síðar - í ágúst 2007 - streymdi svo gasið frá borholunum á 250-350 metra hafdýpi, þessa 140 km til vinnslustöðvarinnar á Melköja. Þar sem því er umbreytt í fljótandi gas og sett á tankskip. Þá var liðinn rétt tæpur aldarfjórðungur síðan gaslindirnar fundust þarna langt í norðri.

Alveg eru þeir hreint magnaðir, Norsararnir. Það er ekki nóg með að þetta sé fyrsta LNG-verkefnið þeirra og stærsta LNG-verksmiðja í Evrópu. Allt vinnslukerfið á Mjallhvítarsvæðinu liggur neðansjávar og kerfinu öllu er stjórnað með joystick úr stjórnstöð á landi – 140 km frá vinnslusvæðinu. Þetta er líkast til ennþá meira tækniafrek en uppbygging gasvinnslunnar geggjuðu á Orminum langa - svæðinu langt vestur af Þrándheimi.

Sem fyrr segir er gasinu frá Mjallhvíti umbreytt í fljótandi gas - LNG. Kælingin á sér stað í vinnslustöðinni á Melköja og þar er fljótandi gasið sett á tvo gríðarstóra geyma. Sem eru í raun ekkert annað en risastórir ísskápar. Kæligeymarnir eru sagðir geta geymt samtals 125 þúsund teningsmetra af fljótandi gasi. Teikningin hér að neðan sýnir slíkan turn - með ráðhúsið í Osló sem stærðarviðmiðun.

Þessi kælingar-prósess þarf eðlilega örlítið rafmagn. Eða rúmlega 1,5 teravattstundir á ári hverju. Það er líklega svipað orkumagn og notað er á Íslandi á einum ársfjórðungi. Þar með talin öll orkunotkun almennings, fyrirtækja og allrar stóriðjunnar! Dágóður biti.

Raforkan sem fer í kælinguna er að sjálfsögðu framleidd með hluta gassins frá Mjallhvíti. Sem þýðir lauflétta losun á CO2. En Norsararnir fara létt með það. Koltvíoxíðinu er einfaldlega dælt til baka eftir leiðslu á hafsbotninum og ofaní sérstaka borholu. Þangað munu 7-900 þúsund tonn af CO2 á hverju ári hverfa í iður jarðar. Það er talsvert meira en allur íslenski fiskiskipaflotinn losar á heilu ári. Og u.þ.b. það sama og allur íslenski bílaflotinn losar árlega. Þessu gumsi dæla Norðmenn barrrasta niður í holu á hafsbotninum. Sniðugir pottormar, Norsararnir. 

Svo þarf auðvitað að sigla með gasið til kaupendanna vestur í Ameríku og suður á Spáni. Alls um 5,7 milljarða teningsmetra árlega (talið er að um 200 milljarðar rúmmetra af fljótandi gasi séu vinnanlegir þarna á Mjallhvítar-svæðinu). Á ca. 5 daga fresti siglir stórt og glæsilegt rauðmálað tankskip inní höfnina við Melköja til að flytja fljótandi gasið suður til markaðanna.

Alls eru þetta um 70 ferðir árlega - og munu skipin fara sem leið liggur skammt austan við Austfirði. Kannski kominn tími á “vegatoll” í íslenskri lögsögu? Svona með hliðsjón af skattpíningu Noregskonunga hér áður fyrr.

Til þessara flutninga hafa Norsararnir nú þegar fengið fjögur LNG-tankskip. Annars vegar frá heimamönnunum hjá Leif Höegh & Co og hins vegar frá hinni fornfrægu japönsku skipasmíðastöð með skemmtilega nafnið; Kawasaki Kisen Kaisha.

Eitt er það sem fer smá í taugarnar á Orkublogginu. Meðan norsku Höegh-skipin Arctic Princess og Arctic Lady sigla um Atlantshaf stútfull af fljótandi gasi, er Eimskipum siglt í þrot. Þó hefur Eimskipafélagið haft rúmlega áratug lengri tíma en Höegh-skipafélagið til að byggjast upp. Súrt. Kannski hefði Eimskip átt að horfa til þess að flytja fljótandi gas?

StatioilHydro á um þriðjung í Mjallhvítar-verkefninu og annar þriðjungur er í höndum norska ríkisfyrirtækisins Petoro. Hlutverki Petoro má etv. lýsa þannig, að meðan Statoil er að mörgu leyti eins og hvert annað fyrirtæki þar sem arðsemin er aðalatriði, er Petoro ætlað að gæta þess að viðskipti Statoil samrýmist víðtækari hagsmunum norska ríkisins. Svona svipað eins og ef Landvirkjun hefði ekki setið ein að Kárahnjúkavirkjun, heldur hefði ábyrgðinni verið skipt á milli tveggja ríkisfyrirtækja í því skyni að efla áhættumatið.

Aðrir eigendur Mjallhvítar-verkefnisins eru ýmis fyrirtæki í gasiðnaðinum. Þar á meðal auðvitað franska Total, sem er með mikla þekkingu á LNG (eiga rúm 18% í Mjallhvíti).

Þessi fyrsti áfangi hins mikla LNG-ævintýris mun hafa kostað um 58 milljarða norskra króna. Nú á tímum gengisfalls - stjúpunnar vondu sem virðist einkum uppsigað við Ísland - er maður ekkert að umreikna þetta í íslenska krónuræfla.

Kostnaðurinn var einhver 5% yfir upphaflegri áætlun. Sem þætti vel gert í opinberum framkvæmdum á Íslandi! Og það sem meira er – um 6/10 alls fjárins fór til norskra fyrirtækja. Og það þó svo StatoilHydro og flestir Norðmenn hefðu varla svo mikið sem heyrt um LNG áður en til þess risaverkefnis kom. En nú eru þeir orðnir sérfræðingar í LNG-vinnslu í Barentshafi.

Þar með eru Norðmenn nánast búnir að tryggja aðkomu sína að næsta stóra LNG-dæminu i í Norðurhöfum. Sem er Shtokman-verkefni Rússana aðeins austar í Barentshafi, norðan Kólaskaga.  Og gaslindirnar í nágrenni Mjallhvítar, sem kenndar eru Albatros og Askeladd, eru enn ósnertar. Björt framtíð hjá Norðmönnum.

Myndin hér til hliðar sýnir tankskipið Arctic Princess lesta fyrsta LNG-farminn á Melköya. Þetta var fyrir sléttu ári síðan (20. október 2007). Og þaðan sigldi skipið með Mjallhvítar-gasið í átt til markaðarins - um íslenskt hafsvæði.