Hreyfiafl

Orkubloggiš hefur hętt göngu sinni, en fęrslur žess lifa įfram hér į vefnum. Einnig mį benda į greinasafniš Aušlind į višskiptavef mbl.is. Sökum žess aš netdeild Morgunblašsins fjarlęgši allar žęr greinar af višskiptavefnum įriš 2017, er rétt aš benda į aš žęr mį įfram sjį į vefslóšinni audlind.blog.is.

Aš auki mį taka fram aš vegna breytinga sem geršar voru fyrir nokkru į blogg- og umręšuvef Morgunblašsins (blog.is), žį žurrkušust śt allar eldri tengingar frį Facebook (tenglar žar į eldri greinar uršu óvirkir og „like“ žurrkušust śt). Įhrif Facebook eru sannarlega af żmsum toga.

Askja-Energy-on-TwitterFyrir žį sem vilja kynna sér nżrri skrif į ķslensku um orkumįlefni, mį benda į Fésbókarsķšu Hreyfiafls og į skrif mķn į vefinn Medium.com. Svo mį lķka fylgjast meš tķsti Hreyfiafls į Twitter. Žį skrifa ég af og til greinar ķ ķslenska fjölmišla, svo sem į vef Kjarnans og vef Morgunblašsins.

Loks skal žess getiš aš sjį mį żmislegt um ķslensk (og norręn) orkumįl į vefsvęši Icelandic and Northern Energy Portal. Žau skrif eru į ensku, sbr. einnig tķst Öskju Energy. Aš sķšustu er vert aš minna lesendur į mikilvęgi gagnrżnnar hugsunar og aš viš nżtum tękifęrin ķ sķbreytilegum heimi til aš vinna sķfellt betur og meš skynsamari hętti aš orkumįlum, rétt eins og öšrum višfangsefnum.


Įtökin um orkuaušlindir Ķslands

Undanfariš hafa stašiš yfir višręšur milli Noršurįls (Century Aluminum) og Landsvirkjunar um mögulegan raforkusamning. Žvķ nśverandi samningur fyrirtękjanna, sem er vegna įlversins į Grundartanga, rennur śt įriš 2019. Kannski eru fyrirtękin aš nį saman - kannski ekki. Žaš vitum viš ekki.

En dettur einhverjum ķ hug aš talsmenn įlveranna hér kynni raunveruleikann žegar žeir tjį sig um atriši sem snśa aš raforkuverši eša öšrum samningum įlveranna? Tilefni žessarar spurningar er sś óvenjulega og jafnvel fordęmalausa staša sem kom upp seint į nżlišnu įri ķ samskiptum erlendu stórišjunnar hér viš orkufyrirtękin.

Hordur-Arnarson-CEO-LandsvirkjunSś óvenjulega staša varš almenningi ljós žegar forstjóri Landsvirkjunar bošaši til fréttamannafundar ķ desember sem leiš. Žar sem žaš kom m.a. fram aš Noršurįl hafi dregiš kjaradeiluna ķ Straumsvķk inn ķ višręšur um raforkusamning milli Noršurįls og Landsvirkjunar. Žetta įleit forstjóri Landsvirkjunar óheppilegt og gagnrżnivert. Og var greinilega afar ósįttur viš žessi vinnubrögš Noršurįls. Oršrétt var haft eftir forstjóra Landsvirkjunar:

Žaš er ljóst aš ķ umręšunum undanfarnar vikur hafa stjórnendur Noršurįls reynt aš bęta sķna samningstöšu meš žvķ aš tengja žessar einföldu kjaravišręšur ķ Straumsvķk inn ķ sķnar višręšur. Ég tel aš žaš sé mjög óheppilegt og rangt.

Forstjóri Noršurįls vildi aftur į móti ekkert kannast viš slķk vinnubrögš. Og ķ oršum hans fólst ķ reynd įsökun um aš forstjóri Landsvirkjunar fęri hreinlega meš rugl ef ekki lygar:

Ragnar-Gudmundsson-CEO-NorduralNoršurįl vķsar į bug įsökunum forstjóra Landsvirkjunar ķ garš stjórnenda félagsins ķ allmörgum fjölmišlum ķ gęr.  Af mįli hans mį draga žį įlyktun aš nęr öll gagnrżni sem beinist aš Landsvirkjun ķ opinberri umręšu, ķ mįlum af żmsum toga, sé į įbyrgš Noršurįls.  Jafnframt er žvķ haldiš fram aš Noršurįl stżri įkvešnum verkalżšsfélögum. Eins og allir sjį žį eru žessar fullyršingar śt ķ hött.

Meš hlišsjón af žessum višbrögšum Noršurįls er fróšlegt aš skoša mįlflutning eins framkvęmdastjóra fyrirtękisins frį lišnu įri. Žar sem rangt var fariš meš stašreyndir og aš auki reynt aš nota rangar upplżsingar til aš slį ryki ķ augu almennings. Ķ hnotskurn viršist sį mįlflutningur eša įróšur hafa eitt meginmarkmiš: Aš sporna gegn žvķ aš stórišjufyrirtękin hér - og žį einkum Noršurįl - fįi samkeppni um orkuna.

Įšur en nįnar veršur vikiš aš umręddum rangfęrslum og įróšri Noršurįls, er vert aš minna į aš nś eru miklar og merkilegar breytingar aš eiga sér staš į alžjóšavettvangi - sem haft geta mjög jįkvęš įhrif fyrir žjóš sem ręšur yfir mikilli endurnżjanlegri orku. Viš žetta bętist svo aš hér į landi stöndum viš nś frammi fyrir óvenjulegum tękifęrum. Žvķ į žessu įri mun mögulega rįšast hvort - og žį į hvaša kjörum - veršur endursamiš af hįlfu Landsvirkjunar viš bęši Elkem (ķ eigu China Bluestar) og Noršurįl (Century Aluminum, sem er aš stęrstu leyti ķ eigu hrįvörurisans Glencore). Og į žessu įri gęti lķka skżrst hvort sęstrengur milli Ķslands og Bretlands er raunhęf og įbatasöm framkvęmd. Žaš er aušvitaš mjög jįkvętt aš ķslensk stjórnvöld séu farin aš skoša žennan möguleika af alvöru. En slķkur strengur er bersżnilega allt annaš en vinsęll hjį įlfyrirtękjunum hér.

Įhyggjur stórišjunnar af réttlįtari skiptingu aušlindaaršsins

Žaš er kannski ešlilegt aš erlenda stórišjan į Ķslandi sé ekki įnęgš meš žį žróun aš unnt verši aš fį hįtt verš fyrir ķslenska raforku. Žvķ žaš myndi žżša aš töluvert aukin samkeppni hafi myndast um raforkuna sem hér er framleidd. Sem gęfi Ķslendingum tękifęri į žvķ aš fį meira af aušlindaaršinum sem raforkuvinnslan skapar i sinn hlut - ķ staš žess aš hann renni įfram aš mestu leyti til stórišjunnar.

Alcoa-Fjardaal-_Reydarfjordur-IcelandStórišjufyrirtękin sjįlf hafa aš mestu leyti reynt aš gęta sķn į žvķ aš koma ekki grķmulaust fram meš įróšur gegn aukinni aršsemi ķ raforkuvinnslunni eša gegn sęstrengsmöguleikanum. Forstjóri Alcoa į Reyšarfirši (Fjaršaįls) gat žó ekki setiš į sér aš gefa ķ skyn aš Ķsland muni ekki eiga raforku aflögu til aš selja um sęstreng.

Žetta var einkennileg röksemd hjį įversforstjóranum. Žvķ žaš vill svo til aš Ķsland er langstęrsti raforkuframleišandi heims per capita. Ef eitthvert land ķ heimi hér er aflögufęrt um raforku til aš selja hana beint sem śtflutningsvöru, žį er žaš Ķsland. Og ekki žarf annaš en aš lķta til gildandi Rammaįętlunar til aš sjį aš umrędd ummęli forstjóra Fjaršaįls eru algert žvašur. Žaš er einfaldlega miklu meira en nęg orka hér fyrir sęstreng. Hvort sem sś orka myndi koma frį nśverandi virkjunum eša nżjum virkjunum. Žar aš auki kunna aš vera tękifęri til aš śrflutningur af žessu tagi gefi kost į aš selja hluta af ķslenskri raforku sem dżra ešalvöru - en fram til žessa hefur hśn fyrst og fremst veriš seld sem ódżr hrįvara til stórišju.

Ómerkilegt vindhögg Noršurįls

En vķkjum aftur aš Noršurįli. Mešan almennir starfsmenn fyrirtękisins unnu ötullega aš įlframleišslu ķ verksmišjunni į Grundartanga į lišnu įri, horfšu menn ķ framkvęmdastjórn Noršurįls į nef sitt lengjast į kyrrlįtum skrifstofum fyrirtękisins.

Raflina-Vestfirdir-isingŽar nįši framkvęmdastjórinn Įgśst Hafberg alveg sérlega góšum įrangri ķ sumarbyrjun lišins įrs. Žegar hann kynnti landsmönnum rangar upplżsingar um raforkuverš til įlvera į Ķslandi. Og afneitaši žvķ snyrtilega aš orkusamningur fyrirtękisins viš Landsvirkjun vęri aš renna śt - og gaf ķ skyn aš žar vęri fyrir hendi einhliša framlengingarheimild af hįlfu Noršurįls. En var svo seinheppinn aš skömmu įšur hafši forstjóri móšurfélags Noršurįls lżst žvķ yfir į opinberum fundi - įn nokkurs fyrirvara - aš samningurinn renni śt 2019. Oršrétt var haft eftir Michael Bless, forstjóra Century: „At Grundartangi, the contract with the national power company expires in 2019".

Žetta veršur vart skżrara. Žaš var žvķ alveg dįsamlega broslegt žegar Įgśst Hafberg skrifaši sléttum mįnuši sķšar:. „Ketill segir aš orka sé aš losna frį Noršurįli įriš 2019. Žaš er ekki rétt. Žessi orka er samningsbundin meš sérstöku framlengingarįkvęši  ķ samningunum".

Ķ reynd er žarna engin einhliša framlengingarheimild. Enda var mįlflutningur framkvęmdastjórans žvert į orš forstjóra Century. Og er bara dęmi um hvernig stjórnendur Noršurįls reyna aš beita blekkingum til aš villa um fyrir ķslensku žjóšinni. En įróšur žeirra er žó fjarskalega klaufalegur.

CRU flękist ķ įróšursvef Noršurįls

Žessi sami framkvęmdastjóri hjį Noršurįli beit svo höfušiš af skömminni meš žvķ aš birta um svipaš leyti upplżsingar śr trśnašargögnum sem Noršurįl kaupir af breska rįšgjafarfyrirtękinu CRU. Meš žvķ bęši aš senda slķkar upplżsingar ķ tölvupósti og birta žęr į hinum skemmtilega samfélagsmišli Facebook. Sbr. skjįskotiš hér aš nešan.

Nordural-AH-confidential-information-from-cru-leakŽrįtt fyrir žetta trśnašarbrot framkvęmdastjórans og fyrrnefndar rangfęrslur hans, steig hvorki hann né forstjóri Noršurįls fram til aš leišrétta rugliš og enn sķšur til aš bišjast afsökunar į framkomunni. Og žrįtt fyrir augljóst trśnašarbrot gegn CRU situr žessi umręddi framkvęmdastjóri aš sjįlfsögšu įfram ķ skjóli forstjóra Noršurįls. Žetta sżnir vel aš ruslgrein Įgśsts s.l. sumar, sem ég hef įšur fjallaš um, og leki hans į trśnašarupplżsingum frį CRU hlżtur allt aš vera meš blessun forstjórans.

Kannski hefur Įgśst fengiš klapp į kollinn fyrir tilžrifin og hina rösku višleitni sķna til aš villa um fyrir ķslenskum almenningi. En žaš var allt annaš en įnęgja sem žetta śtspil Noršurįls skapaši į skrifstofum CRU. Žar var fólki ekki skemmt yfir trśnašarbrotinu. Um leiš sat CRU uppi meš žaš aš hafa augljóslega ofmetiš raforkuverš til įlvera į Ķslandi um u.ž.b. 20%. Sem var svolķtiš erfišur biti aš kyngja fyrir CRU. Aš eigin sögn leišréttu žeir mešalveršiš vegna Ķslands hiš snarasta og vonandi aš skżrslur žeirri endurspegli nś betur hiš rétta orkuverš til įlveranna hér.

Samįl vitnar ķ trśnašarskżrslu sem samtökin hafa ķ reynd ekki séš

Tilgangur hinna klaufalegu skrifa Įgusts Hafbergs var bersżnilega aš reyna aš gera lķtiš śr grein sem hafši birst 26. maķ s.l. (2015) undir yfirskriftinni Tķmamót ķ efnahagssögu Ķslands. Žar var ķ fyrsta sinn į opinberum vettvangi fjallaš sérstaklega um žaš aš hér į Ķslandi eru mjög stórir og lįgt veršlagšir orkusamningar brįtt aš renna śt (2019). Og geysilega mikilvęgt aš nżta žetta tękifęri til aš auka aršsemi af nżtingu ķslensku orkuaušlindanna.

Samal-Petur-Blondal-trunadartolur-CRU_juni-2015Skrif mķn um žessi tķmamót ķ efnahagssögu Ķslands fóru greinilega eitthvaš illa ķ Noršurįl. Af einhverjum įstęšum sį svo framkvęmdastjóri Samįls, Pétur Blöndal, įstęšu til aš blanda sér ķ umręšuna um raforkuveršiš. Og endurtaka og ķtreka bulliš śr skżrslu CRU. Sem hann reyndar mįtti ekki gera og įtti heldur ekki aš geta gert. Žvķ aš sögn CRU er Samįl ekki višskiptavinur CRU og gat žvķ ekki haft upplżsingar śr umręddum gögnum CRU. Žaš er nefnilega svo aš um žessi gögn CRU rķkir alger trśnašur milli CRU og višskiptavina fyrirtękisins.

Samal-Petur-Blondal-vitnar-i-skyrslu-CRULesendur verša sjįlfir aš reyna aš meta eša įlykta hvašan Pétur Blöndal fékk umręddar trśnašarupplżsingar frį CRU – sem Įgśst Hafberg var žį žegar bśinn aš birta į Fésbókarsķšu sinni (sic) og dreifa ķ tölvupósti. Žaš var svo lķka alveg makalaust aš žeir félagarnir Įgśst og Pétur kynntu nišurstöšur CRU sem svo gott sem heilagan sannleika – žó svo žaš vęri augljóst aš nišurstöšur CRU vegna Ķslands voru rangar. CRU hafši augljóslega dregiš rangar įlyktanir og stórlega ofmetiš mešalverš į raforku til įlvera į Ķslandi. Žetta ofmat višurkenndi CRU fyrir žeim sem žetta skrifar, eftir aš hafa veriš ķ samband viš mig og skošaš mįliš.

Kurteisi og viršing Noršurįls - eša algjört kjaftęši?

Nżjasta śtspiliš hjį Noršurįli er svo žaš aš fyrirtękiš hafi ķ hvķvetna sżnt „kurteisi og viršingu“ ķ samningavišręšum sķnum viš Landsvirkjun. Sį mįlflutningur forstjóra Noršurįls er svona įmóta trśveršugur eins og mįlflutningur forstjóra móšurfélagsins; Michael Bless hjį Century Aluminum (sem er aš stęrstu leyti ķ eigu hrįvörurisans Glencore).

Bless viršist ekki geta tyllt nišur fęti į Ķslandi įn žess aš fullyrša aš allt lķti vel śt ķ Helguvķk og framkvęmdir séu um žaš bil aš fara žar į fullt. Žó svo Bless viti fullvel aš orka er ekki til taks fyrir įlver ķ Helguvķk. Žar aš auki viršist augljóst aš Century er ekki tilbśiš til aš bjóša ešlilegt verš fyrir raforku vegna Helguvķkur. Og dapurlegt hvernig fyrirtękiš hefur sķšustu įrin haldiš HS Orku svo til ķ gķslingu vegna samninga frį 2007 - vegna orku sem nota įtti ķ Helguvķk en žar hefur ekkert įlver risiš nś nęstum įratug sķšar.

Noršurįl leitar višskipta viš Orkubloggarann

Einhverjum lesendum kann lķka aš žykja žaš įhugavert aš framangreindar rangfęrslur Noršurįls gagnvart mįlflutningi žess sem žetta skrifar, eiga sér vissa forsögu.

Nordural-mai-2013Eins og lesendum Orkubloggsins ętti aš vera kunnugt, hefur hér į Orkublogginu ķtrekaš veriš bent į žaš hversu fįdęma lįgs raforkuveršs įlverin hér hafa notiš. Žaš var svo ķ kjölfar skrifa minna į višskiptavef mbl.is um athyglisverša möguleika vegna sęstrengs, sem framkvęmdastjóri Noršurįls hafši samband viš mig. Allt ķ einu vildi įlfyrirtękiš fį mig til aš śtvega žvķ upplżsingar. M.ö.o. aš vinna fyrir sig verkefni.

Lesendur geta sjįlfir velt fyrir sér hvaš žar lį aš baki. Žau kaup voru reyndar ekki ķ boši af minni hįlfu. Og žaš nęsta sem heyršist į opinberum vettvangi frį umręddum framkvęmdastjóra hjį Noršurįli, var aš ekkert vęri aš marka skrif mķn žvķ žau vęru bara bull. Žannig eru vinnubrögš Noršurįls; ef ekki er unnt aš kaupa sérfręšinginn (til starfa) žį mį reyna aš śtmįla hann sem bullukoll. En žaš var aušvitaš framkvęmdastjóri Noršurįls sem žarna var hinn raunverulegi bullukolur.

Aušlindir stórišjunnar eša žjóšarinnar?

Žetta kann allt aš viršast ósköp sakleysislegt - svona dęmigeršur ķslenskur skošanaįgreiningur. En ķ reynd er žarna į feršinni massķfur įróšur stórfyrirtękja. Stórfyrirtękja meš tugmilljarša veltu. Fyrir einstakling veršur žaš óhjįkvęmilega afar ójafn leikur. Og žetta snżst vel aš merkja um afar mikilvęgt grundvallaratriši; hver į aš njóta aršsins af ķslensku orkuaušlindunum; stórišjan eša žjóšin? Žetta skiptir gķfurlegu mįli. Eša eins og Kjarninn oršaši žaš įgętlega ķ ritstjórnargrein

Glencore-CEO-Ivan-GlasenbergŽaš įtta sig kannski ekki allir į žvķ en um žessar mundir stendur yfir grķšarlega hörš barįtta um afnot aš sjįlfbęrum orkuaušlindum ķslensku žjóšarinnar. Sś barįtta er tilkomin vegna žess aš raforkusamningur sem Noršurįl, sem į og rekur įlver į Grundartanga, gerši viš Landsvirkjun seint į tķunda įratug sķšustu aldar rennur śt įriš 2019 og veriš er aš reyna aš endursemja um hann. Gildandi samningur žykir ķ flestum samanburši slakur fyrir Landsvirkjun, og žar af leišandi ķslensku žjóšina sem į fyrirtękiš.

„Žeir ętla sér aš eyšileggja žig“

Žaš var athyglisvert aš um mitt įr 2014 hafši samband viš mig žaulreyndur framkvęmdastjóri hjį einu af stęrstu ķslensku fjįrmįlafyrirtękjunum. Og sagši mér aš forstjóri Noršurįls vęri aš hringja ķ stjórnendur fyrirtękisins og kvarta yfir samstarfi žeirra viš mig. Žetta žótti mér aušvitaš merkilegt, enda nokkuš undarlegt aš fyrirtęki śti ķ bę sé aš skipta sér af einstaklingum meš žessum hętti.

Žaš var svo ķ jśnķ į lišnu įri, 2015, aš einn af bankastjórunum ķ ķslenska bankakerfinu hafši samband viš mig. Og varaši mig viš žvķ aš Noršurįl vęri aš undirbśa herferš gegn mķnum mįlflutningi. Og vęri aš reyna aš rįša almannatengla til verksins. Og viškomandi bętti viš žessum skemmtilegu oršum: „Žeir ętla sér aš eyšileggja žig“.

Žetta žótti mér lķka fróšlegt aš heyra. Žvķ meš žessu fékk ég ķ reynd stašfest aš ég var aš birta upplżsingar sem stórišjan vill ekki aš almenningur viti af. Hér er lķka vert aš minna į blekkingaleikinn sem įtti sér staš įriš 2009 og sżnir vel hversu sterkur įróšur stórišjunnar er. En nś var sem sagt oršiš augljóst aš ég var oršinn upplżsingabrunnur sem stórišjan vildi kęfa.

Orkubloggiš dregur sig ķ hlé

Žaš fór reyndar svo aš mišaš viš ruglukollana sem spruttu nś fram meš įróšursskrif fyrir stórišju og gegn sęstreng, viršist sem Noršurįli hafi gengiš eitthvaš illa aš fį fagfólk til žess verks. Žaš er a.m.k. svo aš ruglukollaskrifin sem žarna spruttu fram eru svo yfirfull af röngum upplżsingum og sleikjuskap viš Noršurįl og önnur įlfyrirtęki, aš žaš er stundum vandséš hvort žau eigi aš flokka sem hlęgilega vitleysu eša įróšur. Ég vęnti žess aš lesendur geti sjįlfir įlyktaš hvaša ruglukollaskrif ég er žarna aš vķsa til.

Žaš er engu aš sķšur svo aš ég hef oršiš sķfellt meira var viš žaš aš bęši ķ orkugeiranum hér, fjįrmįlageiranum og vķšar žrķfst vķša mikil undirgefni gagnvart Noršurįli og öšrum stórišjufyrirtękjum sem hér starfa. Enda eru žessi śtlendu stórišjufyrirtęki meš mikla veltu og kaupa hér margvķslega žjónustu. Og žaš eitt og sér skapar žeim völd. Hvaš višvķkur mér, žį er žarna um aš ręša žvķlķka yfirburšarstöšu aš einstaklingur getur ekki til lengdar veriš ķ žvķ hlutverki aš upplżsa um hiš sanna um višskiptaumhverfi og starfsašferšir žessara fyrirtękja.

Žess vegna er nś svo komiš aš ég ętla aš draga mig ķ hlé frį slķkri umfjöllun. Žar meš yršu skrif hér į Orkublogginu, ešli mįlsins samkvęmt, mun efnisrżrari og ekki eins upplżsandi og veriš hefur. Žess vegna er ešlilegt aš Orkubloggiš verši lagt til hvķlu.

Horft til nżrra tękifęra - utan Ķslands

Žess ķ staš hyggst ég nś alfariš einbeita mér aš alžjóšlegri rįšgjöf į sviši orkumįla ķ löndunum umhverfis okkur. Žar eru margvķsleg spennandi tękifęri t.d. ķ Kanada og Skandinavķulöndunum. Um leiš veršur sś breyting aš upplżsingaveita sem ég hef starfrękt į ensku, mun hętta aš kynna ķslensk orkumįl sérstaklega. Og žess ķ staš žróast yfir ķ aš verša upplżsingaveita um orkumįl landanna viš N-Atlantshaf og į Noršurslóšum, meš sérstakri įherslu į Kanada og Noreg.

Ég vil žakka lesendum Orkubloggsins samfylgdina (s.l. įtta įr!). Og minni landsmenn į aš orkuaušlindir Ķslands eru fyrst og fremst aušlindir žjóšarinnar en ekki stórišjunnar. Vonandi bera stjórnmįlamenn og orkufyrirtękin hér gęfu til aš tryggja žaš, aš aršurinn af aušlindanżtingunni renni ķ auknum męli til eiganda aušlindarinnar, ž.e. žjóšarinnar. Fremur en aš hann renni aš mestu til erlendu stórišjunnar, lķkt og veriš hefur undanfarna įratugi.


Bandarķsk vindorka ķ uppsveiflu

Lesendum Orkubloggsins er vafalķtiš flestum kunnugt um mikla erfišleika sem nś herja į hina hefšbundnu orkugjafa. Bęši verš į hrįolķu og jaršgasi er meš lęgsta móti. Og hér į Vesturlöndum er veriš aš loka hverju kolaorkuverinu af öšru. Aftur į móti er góšur gangur vķša ķ virkjun endurnżjanlegrar orku. Og įhugavert aš nś eru Bandarķkjamenn loksins aš byrja aš reisa vindorkuver utan viš ströndina; śti ķ sjó.

USA-Wind-map-offshoreSś fęšing hefur veriš löng og erfiš. Fręgt varš žegar bandarķskir „betri borgarar“ böršust gegn žvķ aš vindorkuver rķsi utan viš strönd Cape Cod. Og tókst aš tefja žaš risastóra verkefni ķ mörg įr (Cape Wind į aš verša um 450-470 MW). Žaš gerir lķka svona verkefnum vestra mjög erfitt fyrir aš leyfiskerfiš er afar flókiš og žar reynir bęši į leyfi frį bęjarfélögum, fylkisstjórninni og alrķkisstjórninni.

Evrópa er óralangt į undan Bandarķkjunum ķ uppbyggingu vindorkuvera af žessu tagi. Žar hafa Danir og Žjóšverjar mestu reynsluna, en ķ dag er uppbygging vindorku utan viš ströndina žó hröšust viš strendur Bretlands. Og į undanförnum įrum hafa m.a. risiš žrķr stęrstu vindorkuklasar heims af žessu tagi, ž.e. ķ sjó (offshore wind). Sem hver um sig er yfir 500 MW! Og žaš breska vindorkuęvintżri er bara rétt aš byrja - meš aškomu danskra og norskra fyrirtękja.

US-Wind-Offshore-BlockŽaš er engu aš sķšur mjög góšur gangur ķ vindorkunni vestra. Į lišnu įri (2015) framleiddi ekkert land jafn mikiš rafmagn meš vindrafstöšvum eins og Bandarķkin. Enda eru norsk fyrirtęki nś farin aš horfa til fjįrfestingar ķ slķkri starfsemi žarna vestra. Og nś viršist loksins komiš aš žvķ aš fyrsta vindorkuverkefniš ķ sjó viš strendur Bandarķkjanna nįi aš verša aš veruleika.

GE-Alstom-Wind-Offshore-6MWŽar er um aš ręša nettan 30 MW vindorkuklasa, sem nefnist Block Island Wind Farm. Samkvęmt tilkynningu į vefsvęši fyrirtękisins, Deepwater Wind, veršur nś fyrir mitt žetta įr bśiš aš reisa žarna fimm turna; hver žeirra meš hvorki meira né minna en 6 MW hverfli. Tęknin kemur frį sjįlfum Thomas Edison, ž.e. frį General Electric eša öllu heldur frį vindorkufyrirtękinu Alstom Wind (sem GE eignašist į lišnu įri, 2015, og nefnist nśna GE Wind).

Hér ķ lokin mį svo minna į aš nś ķ vikunni sammęltust žeir ljśflingarnir Obama og Justin Trudeau um stóraukiš orkusamstarf Bandarķkjanna og Kanada. Meš hinni nżju rķkisstjórn Trudeau gętu tękifęrin ķ endurnżjanlegri orku į nęstu įrum oršiš hvaš mest spennandi ķ Kanada. En žaš er önnur saga.


Staša Havyard versnar

Žaš er vont og žaš versnar.

Enn syrtir ķ įlinn hjį Havyard. Žessi įšur öfluga norska skipasmķšastöš ręr nś lķfróšur viš aš innheimta śtistandandi skuldir og tekjufęra allt sem mögulegt er. Til aš reyna aš hķfa hlutabréfaveršiš upp. Sem er žungur róšur, žvķ bęši er verkefnastaša félagsins afburšaslök um žessar mundir og sömuleišis lausafjįrstašan.

Blóšrautt uppgjör Havyard

Ķ lok febrśar s.l. (2016) birti Havyard uppgjör sitt vegna fjórša įrsfjóršungs 2015. Nišurstašan var vęgast sagt döpur. Tekjurnar hrundu į žessum sķšasta įrsfjóršungi og rekstrarnišurstašan (EBITDA) eftir įriš nam tapi upp į um NOK 35 milljónir.

Havyard_Share-rice_2014-2016Samtals bókfęrt tap Havyard vegna įrsins 2015 nam NOK 79 milljónum. Og įhugavert aš hafa ķ huga aš heildarveršmęti fyrirtękisins ķ kauphöllinni ķ Osló er nśna nįnast žessi sama upphęš eša u.ž.b. NOK 80 milljónir. Sem er innan viš 1/4 af veršmęti fyrirtękisins ķ kauphöllinni fyrir sléttu įri. Og einungis um 1/10 af veršmęti fyrirtękisins žegar žaš var skrįš žar į markaš fyrir um tveimur įrum!

Vandamįl Havyard er aš fyrirtękiš er aš missa smķšaverkefni sķn eitt af öšru. Og ekki aš fį nż verkefni ķ stašinn. Žetta merkir hrun ķ tekjum. Žaš var žvķ bersżnilega nįnast happdręttisvinningur fyrir Havyard žegar višskiptavinur fyrirtękisins, ķslenska Fįfnir Offshore, greiddi nś fyrr ķ mįnušinum tępar NOK 13 milljónir til Havyard. 

Verkefnastašan hrynur

Žaš er athyglisvert aš jafnskjótt og žessi greišsla var innt af hendi af hįlfu Fįfnis Offshore til Havyard, tilkynnti Havyard aš ekki veršur lokiš viš smķši žjónustuskips fyrir nķgerķskan kaupanda. Einungis eru um fjórir mįnušir sķšan tilkynnt var aš smķši žess skips yrši frestaš og žaš afhent 2018 ķ staš 2017.

Havyard_-vessel-cancelledŽó svo ķ hinni opinberu tilkynningu sé ekki tiltekiš hver sé žarna višskiptavinurinn, vita allir ķ bransanum aš žaš er nķgerķska fyrirtękiš Marine Platforms. Og nś er sem sagt oršiš ljóst aš ekkert veršur af žvķ aš Havyard ljśki viš žetta skip.

Žaš vill svo til aš sś nišurstaša lį mögulega fyrir strax ķ október sem leiš. Möguleikinn er sem sagt sį aš Havyard hafi žį žegar samiš viš kaupanda skipsins um aš fresta tilkynningu um aš ekkert verši af smķšinni - fram į nęsta įrsfjóršung. Enda ekki gott fyrir įrsuppgjöriš ef slęmar fréttir um žann NOK 700 milljóna dķl hefšu komiš strax žarna į fjórša įrsfjóršungi 2016.

Um žetta skal aš vķsu ekkert fullyrt. En ég get upplżst lesendur um aš žaš var bśiš aš fullyrša viš mig fyrir all löngu sķšan, aš ekkert yrši af smķšinni fyrir Marine Platforms. Og aš nįkvęmlega žetta myndi gerast. Žaš viršist žvķ sem sumir hafi góša innsżn ķ žaš hvernig žessi bransi virkar.

Fįfnir Viking fęršur ķ sérstakt dótturfélag

Žaš sem er įhugavert fyrir okkur Ķslendinga, er aš žarna er um aš ręša skipasmķšastöšina sem smķšaši dżrasta skip Ķslandssögunnar; Polarsyssel. Og er nś meš skrokkinn af Fįfni Viking, sem skv. samningum į aš ljśka viš og afhenda Fįfni Offshore į nęsta įri (2017).

Havyard-Fafnir-Viking-OrderŽaš blasir žó viš, aš afar ólķklegt er aš nokkru sinni verši lokiš viš Fįfni Viking. Į lišnu įri sömdu Fįfnir Offshore og Havyard um aš fresta afhendingu skipsins. Og nś hafa birst fréttir um aš fyrirtękin séu bśin aš semja um aš Fįfnir Viking verši fęršur yfir ķ annaš félag (sem sagt śr Fįfni Offshore og ķ dótturfélag žess).

Žar er hugsunin bersżnilega sś aš takmarka įhęttu Fįfnis Offshore af śtgjöldum vegna Fįfnis Viking. Kannski vęri nęr aš segja aš meš žessu sé veriš aš koma skrokknum į Fįfni Viking snyrtilega fyrir ķ ógjaldfęru félagi. Eftir stendur spurningin hvernig fer um kostnaš sem Havyard hefur nś žegar oršiš fyrir vegna undirbśnings į smķšinni og ennžį er ógreiddur? Žvķ varla hefur Havyard įhuga į aš bera žann kostnaš.

Tekur Havyard snśning į Fįfni Offshore?

Aš teknu tilliti til erfišrar stöšu Havyard, er lķklegt aš fyrirtękiš muni žarna nżta alla möguleika til aš nį meiri fjįrmunum af Fįfni Offshore vegna višskipta fyrirtękjanna. Tķminn mun leiša ķ ljós hvort Fįfnir Offshore hefur meš žessum samningum viš Havyard nįš aš takmarka įhęttu sķna meš žeim hętti sem stjórn félagsins viršist įlķta.


Vel heppnuš vindorka ķ noršri

Sumariš 2014 įttu sér staš miklar framkvęmdir viš Berlevoginn ķ Finnmörku. Žarna var reist 45 MW vindorkuver į sjįlfum nyrsta odda Noregs.

Norway-Raggovidda-Vindkraft_Wind-Power-2Žar er um aš ręša fimmtįn turna og hver um sig meš 3 MW hverfil frį Siemens. Og žaš sem er alveg sérstaklega athyglisvert viš žetta vindorkuverkefni, kennt viš Raggovidda, er aš fyrsta heila starfsįriš (2015) skilaši blįsturinn žarna hvorki meira né minna en um 200 GWst. Sem er Noregsmet ķ nżtingu vindorkuvers, ž.e. mišaš viš uppsett afl. Og nįlęgt heimsmeti.

Raforkuframleišslan žarna m.v. uppsett afl er sem sagt meš žvķ allra mesta sem žekkist ķ vindorku ķ heiminum eša um og yfir 50%. Žetta er aš vķsu töluvert minni nżting en gengur og gerist ķ ķslenskum vatnsafls- og jaršvarmavirkjunum. En žetta er engu aš sķšur mjög hagkvęm vindorkustöš žarna ķ Raggovidda.

Til samanburšar er t.d. įhugavert aš Raggovidda skilar nokkuš svipašri framleišsla m.v. afl eins og gerist ķ Ķrafossstöš og Vatnsfellsvirkjun. Sem sżnir vel aš žaš getur sannarlega veriš vit ķ vindorku. Til samanburšar mį einnig nefna aš vindurinn žarna ķ Raggovidda skilaši meiri raforkuframleišslu en t.a.m. Laxįrvirkjun og um helmingnum af allri žeirri raforku sem Sogsvirkjanirnar žrjįr almennt gera. Nżting vindorku getur žvķ bersżnilega veriš raunverulegur valkostur ķ staš žess aš rįšast ķ gerš rennslisvirkjana ķ fallegum bergvatnsįm.

Norway-Raggovidda-Vindkraft_Wind-Power-3Kostnašurinn viš Raggovidda var į bilinu NOK 600-650 milljónir. Sem merkir aš kostnašurinn pr. MW er mjög hógvęr. Ž.e. töluvert undir USD 2 milljónir/MW og žaš žrįtt fyrir aš gengi NOK sé nś mjög lįgt.

Žetta er vel aš merkja mun lęgri byggingakostnašur en gengur og gerist ķ vatnsafls- og jaršvarmavirkjunum hér į landi. Į móti kemur aš ķslenskar vatnsafls- og jaršvarmavirkjanir skila almennt miklu meiri nżtingu. En eins og įšur sagši er nżting Raggovidda žó žaš mikil, mišaš viš afl, aš žaš fer langt meš aš jafnast į viš sumar ķslenskar virkjanir. Žetta mį žakka góšum vindi žarna nyrst ķ Noregi, en einnig žvķ aš žessi tękni er aš taka framförum. Žess vegna er ešlilegur sį mikli vöxtur sem veriš hefur ķ nżtingu vindorku vķša ķ heiminum - og er spįš aš haldi įfram į nęstu įrum og įratugum.

Norsk_vindkraftproduksjon_GWh_Produksjon_chartbuilder-800x450Uppbygging ķ vindorku hefur veriš nokkuš hröš ķ Noregi sķšustu įrin. Og nś er svo komiš aš Noršmenn framleiša um 2,5 TWst af raforku meš žessum hętti įrlega. Žaš er įmóta eins og helmingurinn af allri raforkuframleišslu Kįrahnjśkavirkjunar (sem er langstęrsta virkjun į Ķslandi). Til samanburšar er einnig įhugavert aš žetta er miklu meiri raforka en HS Orka framleišir. Og jafngildir um 3/4 af allri raforkuframleišslu ON/OR. Norsk vindorka er žvķ sannarlega umtalsverš, žó svo hśn sé einungis lķtiš hlutfall af allri raforkuframleišslu ķ Noregi.

Norway-Raggovidda-Vindkraft_Wind-Power-4Almennt er nżting vindorkuvera ķ Noregi nįlęgt 30% (ž.e. hlutfall klkst yfir įriš sem tśrbķnurnar skila fullum afköstum). Žetta er mun betri nżting en vķšast hvar annars stašar ķ heiminum. Og įriš 2015 nįši nżtingin ķ Noregi vel aš merkja nęstum žvķ 35%.

Žetta er žó smįręši mišaš viš žaš sem vindorka viršist geta skilaš į Ķslandi. Žvķ skv. upplżsingum frį Landsvirkjun hafa vindrafstöšvarnar į Hafinu ofan viš Bśrfell veriš meš nżtingu nįlęgt 40%. Sem gefur vķsbendingu um aš ķslensk vindorka sé ekki sķšur hagkvęm en norsk. Žaš er žvķ fyllsta įstęša til aš huga meira aš nżtingu vindorku į Ķslandi.


Versti kosturinn valinn

Havila Shipping er norsk skipaśtgerš sem einkum žjónustar olķuišnašinn. Įriš 2014 įkvįšu Ķslandsbanki og Arion banki aš lįna verulega fjįrmuni til Havila. Žaš eitt og sér aš Havila skuli hafa žurft į fjįrmunum aš halda frį ķslenskum bönkum segir allt sem segja žarf. Enda śtlit fyrir aš žetta Noregsęvintżri bankanna verši ekki aldeilis ferš til fjįr.

Norway-Offshore-Services-Share-Price_2014-2016-1

Žaš sem er žó kannski athyglisveršast er aš af helstu fyrirtękjunum ķ Noregi ķ žessari tegund af žjónustu, sem skrįš eru ķ kauphöllinni ķ Osló, var Havila sennilega allra versti kosturinn. Til aš lįna fjįrmuni.

Ķ nżlegu yfirliti um veršžróun slķkra fyrirtękja ķ norsku kauphöllinni, kemur nefnilega fram aš žaš er Havila sem hefur hruniš mest ķ verši. Og er fariš aš nįlgast žaš aš vera veršlaust. Sem er aušvitaš til merkis um aš fjįrfestar hafi afskaplega litla trś į aš Havila geti foršast gjaldžrot.

Į tķmabilinu jśnķ 2014 til mars 2016 gufaši um 94% af veršmęti Havila upp į hlutabréfamarkašnum. Flest samanburšarfyrirtękjanna lękkušu į bilinu 70-90% į žessu tķmabili. Ekkert af fyrirtękjunum missti eins hįtt hlutfall af veršmęti sķnu eins og Havila. Havila var žvķ afleitur kostur aš fjįrmagna.

Norway-Offshore-Risk_2006-2016-2Svo viršist sem ķslenskir bankar hafi ekki įttaš sig į įhęttunni žegar žeir įkvįšu aš gerast meš žessum lįnveitingum žįtttakendur ķ norska olķubransanum. En kannski vęri nęr aš segja aš ķslensku bankana hafi beinlķnis žyrst ķ įhęttu. Žessu til stušnings mį benda į, aš ekki ber į öšru en aš strax įriš 2009 hafi įhętta ķ norska olķužjónustugeiranum fariš vaxandi mišaš viš ašrar helstu greinar olķuišnašarins žar ķ landi. Sbr. grafiš hér til hlišar. Og tölfręšin bendir til žess aš įhęttan žarna ķ olķužjónustugeiranum hafi vaxiš mjög hratt įrin 2012 og 2013.

Mišaš viš žetta er vel skiljanlegt af hverju fyrirtęki ķ olķužjónustunni įttu a.m.k. sum hver oršiš ķ erfišleikum meš aš fjįrmagna sig ķ Noregi, žegar kom fram į seinni hluta 2013. M.ö.o. žį var įhęttan af svona lįnveitingum įlitin fara hratt vaxandi į žessum tķma. Og žar meš varš dżrara fyrir fyrirtęki ķ žessum geira olķuišnašarins aš fjįrmagna sig. En žį stukku Ķslandsbanki og Arion banki til. Og geršust stoltir lįnveitendur  til Havila. Sbr. lżsingin ķ įrsskżrslu Ķslandsbanka: Ķslandsbanki is proud to be among Havilas preferred financial partners, providing the company both a bilateral facility and participating in a syndicated facility.

Havila-SubseaŽess mį svo geta aš mögulega voru fjįrfestingar į vegum ķslandssjóša (Akurs) og Landsbréfa (Horns II) ķ ķslenska olķužjónustufélaginu Fįfni Offshore, studdar sterkari rökum en įšurnefndar lįnveitingar til Havila. Žvķ Fįfnir Offshore var meš skip sem var sérsmķšaš til ķshafssiglinga - og vegna lķtils frambošs į žeim markaši var žetta žvķ mögulega įhugaveršara verkefni en aš fara inn ķ hefšbundnu žjónustuskipaśtgeršina.

Žaš er engu aš sķšur augljóst aš meš aškomu sinni aš Fįfni Offshore tóku hluthafarnir verulega įhęttu. Sem er reyndar ešli hlutafjįrfjįrfestinga. Žaš sem er kannski undarlegast er aš į hluthafafundi ķ Fįfni Offshore ķ febrśar sem leiš, stóš meirihluti hluthafanna aš įkvöršunum sem sennilega munu reynast óskynsamlegar. Fyrir flesta hluthafana. Ef ekki alla. En spyrjum aš leikslokum.


Mikilvęgi réttra og hlutlausra upplżsinga

Hlutlausir og įreišanlegir fagašilar eru įkaflega mikilvęgir. Eins og t.a.m. hįskólarnir. Žess vegna var óheppilegt hversu villandi mynd skżrslan Įhrif stórišjuframkvęmda į ķslenskt efnahagslķf gaf af raforkuverši til įlvera į Ķslandi. Eins og lżst var ķ grein hér į Orkublogginu ķ gęr. Ekki sķšur slęmt er žegar fjölmišlar og hagsmunaašilar grķpa slķkar villandi upplżsingar og birta žęr eins og um stašreyndir sé aš ręša. 

Veršiš til įlvera į Ķslandi oftast töluvert langt undir heimsmešaltalinu

Til upprifjunar skal minnt į aš ķ umręddri skżrslu (sbr. pdf-skjal hér) sagši aš raforkuverš til įlveranna į Ķslandi viršist „vera į sama bili og annars stašar aš jafnaši“. Žetta var ekki rétt. Hiš rétta hefši veriš aš segja aš flest bendi til žess aš raforkuverš hér til įlvera sé aš jafnaši um 25-30% lęgra en annars stašar aš jafnaši. Eins og śtskżrt var ķ sķšustu grein; Alltaf undir mešalverši.

Raforkuverd-alver-LV-heimur_2002-2010Žess mį geta aš sķšan umrędd skżrsla kom śt įriš 2009, hefur žessi veršmunur lķtt breyst. Og stundum oršiš meiri - ķslensku orkufyrirtękjunum ķ óhag. Ķ slķkum samanburši hefur žaš žó hękkaš ķslenska mešalveršiš aš raforkuverš til eins įlveranna hér hękkaši verulega meš nżjum orkusamningi įriš 2010. Sį samningur var milli Landsvirkjunar og eiganda įlversins ķ Straumsvķk.

Sķšan 2009 hefur hękkandi raforkuverš til įlvera erlendis almennt veriš meš žeim hętti aš aš munurinn į ķslenska og alžjóšlega mešalveršinu hefur oftast veriš svipašur eša meiri en var žarna į fyrsta įratug aldarinnar. Veršmunurinn er žó aš sjįlfsögšu sķbreytilegur frį įri til įrs. En almennt er umrętt mešalverš į Ķslandi töluvert langt undir heimsmešaltalinu.

Einhverjir kunna aš halda žvķ fram aš grafiš hér aš ofan innihaldi ekki sambęrilegar upplżsingar. Žarna er nefnilega ekki gefiš upp mešalverš Landsvirkjunar (LV) til įlvera, heldur til stórišjunnar allrar. Sem merkir aš žarna er raforkuveršiš til jįrnblendiverksmišju Elkem į Grundartanga lķka inni ķ mešaltalinu.

Aluminum-electricity-tariffs-to-smelters_world-and-iceland-landsvirkjun-2014En žaš skiptir litlu mįli. Af eldri įrsskżrslum jįrnblendiverksmišjunnar mį sjį aš žó svo raforkuveršiš til hennar sé lįgt, er žaš ekki svo lįgt aš žaš dragi mešalverš Landsvirkjunar til stórišju mikiš nišur (og žaš žó svo mešalveršiš til įlveranna sś nś oršiš nokkru hęrra en til jįrnblendisins). Hér skiptir og mįli aš hlutfall jįrnblendiverksmišjunnar ķ raforkuvišskiptum Landsvirkjunar er ekki nęgjanlega mikiš til aš umtalsveršur munur verši į mešalverši LV til stórišju og mešalverši LV til įlvera. Nś um stundir er stašan t.a.m. sś, aš mešalverš LV til stórišju er einungis um hįlfum dollar lęgra pr. MWst en mešalverš LV til įlvera.

Įhrif raforkusamnings LV viš Elkem hefur žvķ óveruleg įhrif į mešalveršiš. Žetta į alveg sérstaklega viš eftir 2006, ž.e. eftir aš Fjaršaįl var tekiš til starfa. Um mešalveršiš til įlveranna į Ķslandi mį svo lķka vķsa į žetta graf.

Loks mį geta žess aš mešalverš ON/OR og HS Orku til įlvera er örugglega nokkuš lęgra en mešalverš LV til įlvera (žvķ raforkusamningur LV vegna Straumsvķkur frį 2010 dregur mešalverš LV upp, en mešalverš ON/OR og HS Orku til Noršurįls er mjög lįgt). Žess vegna mį fullyrša aš mešalveršiš į raforku til įlvera į Ķslandi er eilķtiš lęgra en kemur fram į gröfunum hér aš ofan.

Įlfyrirtękin fögnušu nišurstöšunni

Įšurnefnd skżrsla frį 2009 hafši žann stóra galla aš meš röngum eša villandi upplżsingum ķ svona skżrslu var höggviš aš žeim sem gagnrżnt höfšu lįgt raforkuverš til įlvera og stórišju į Ķslandi. Żmsir hagsmunaašilar gripu skżrsluna į lofti og hömpušu henni og sögšu hana sżna aš raforkuverš hér til įlvera vęri alls ekki lįgt. Žannig nżtti ĶSAL ķ Straumsvķk (Rio Tinto Alcan) sér skżrsluna til aš segja eftirfarandi (leturbreyting er Orkubloggsins):

Straumsvik-Olafur-Teitur-GudnasonFullyršingar um „gjafverš“ til įlvera į Ķslandi standast ekki meš hlišsjón af žeirri nišurstöšu Hagfręšistofnunar Hįskóla Ķslands aš žau greiši nįlęgt mešalverši įlvera ķ heiminum.

Žess mį geta aš į žessum tķma, ž.e. 2009, var įlveriš ķ Straumsvķk aš greiša miklu lęgra raforkuverš en žaš gerir ķ dag. Og greiddi žį reyndar lęgsta veršiš af öllum įlverunum hér. Eins og sjį mį į žessu grafi.

Aušvitaš tóku fleiri žįtt ķ aš breiša śt glešibošaskap skżrslunnar um bęrilegt raforkuverš til įlvera į Ķslandi. Žannig segir eftirfarandi ķ umsögn Samtaka įlframleišenda um skżrsluna (en Samįl var vel aš merkja stofnaš um įri eftir śtkomu skżrslunnar - sennilega til höfušs hugmyndarinnar um sęstreng milli Ķslands og Evrópu og gegn įformum LV um aš auka aršsemi af orkusölu fyrirtękisins):

Skżrsla žessi er unnin af Hagfręšistofnun fyrir Išnašarrįšuneytiš. Hśn hefur aš geyma fjölmargar gagnlegar upplżsingar um žjóšhagsleg įhrif stórišju hér į landi. Žar kemur mešal annars fram aš flest bendi til žess aš žjóšhagslega hagkvęmt sé aš rįšast ķ framkvęmdir viš stórišju į nęstu įrum.

Samorka kinkaši kolli

Meira aš segja Samorka (Samtök orku- og veitufyrirtękja į Ķslandi) kinkaši kolli yfir nišurstöšu skżrsluhöfunda um samhengi raforkuveršs til įlvera į Ķslandi og ķ heiminum. Žvķ į vef Samorku birtist eftirfarandi frétt:

Samorka hefur engar frekari upplżsingar um raforkuverš til stórišju og getur žvķ ekki stašfest žessa įlyktun Hagfręšistofnunar. Hins vegar er įstęša til aš vekja athygli į žessari nišurstöšu stofnunarinnar žar sem žvķ er išulega haldiš fram aš orkuverš til stórišju sé meš lęgsta móti hérlendis.

Samorka-logoŚr žvķ Samorka tók žaš sérstaklega fram aš samtökin gętu ekki stašfest (ranga) nišurstöšu Hagfręšistofnunar, mį spyrja sig af hverju Samorku žótti tilefni til „aš vekja athygli į žessari nišurstöšu stofnunarinnar žar sem žvķ er išulega haldiš fram aš orkuverš til stórišju sé meš lęgsta móti hérlendis“. Meš žessu var Samorka nefnilega augljóslega aš gefa žaš ķ skyn, aš meš nišurstöšu Hagfręšistofnunar vęri bśiš aš hrekja mįlflutning žeirra sem segšu aš raforkuveršiš hér til stórišju vęri lįgt.

Žarna hefši Samorka betur sleppt sķšustu setningunni ķ tilvitnuninni hér aš ofan. Samorka hefši lķka įtt aš hugleiša hvort nišurstaša Hagfręšistofnunar kynni aš vera röng. Hryggjarstykkiš ķ Samorku eru jś orkufyrirtękin. Ž.į m. eru žrjś žau stóru sem selja raforku til įlvera. Žau hljóta aš hafa bśiš yfir einhverri žekkingu į žvķ hvar žau stęšu ķ slķkri raforkusölu ķ alžjóšlegum samanburši. Žau hljóta žvķ aš hafa vitaš aš umrędd nišurstaša skżrslunnar um raforkuveršiš var villandi.

OR-husŽótti kannski žessum orkufyrirtękjum (sem öll voru innan Samorku) heppilegt aš fį žann dóm frį Hagfręšistofnun og išnašarrįšuneytinu aš žau vęru aš fį hiš bęrilegasta verš frį įlverunum? Jafnvel žó svo sannleikurinn vęri sį aš orkuveršiš sem žau voru aš fį var ķ reynd hlutfallslega miklu lęgra en skżrslan gaf til kynna. Vildu viškomandi orkufyrirtęki į žessum tķma kannski ekki aš žaš kęmist upp um hversu raforkuveršiš til įlveranna hér vęri hlutfallslega lįgt?

Tekiš skal fram aš žaš er mat Orkubloggarans aš starfsemi og įlitsgjöf Samorku hafi fariš batnandi į sķšustu įrum. En ég held žó aš ennžį birtist Samorka mörgu fólki sem afar gamaldags virkjunarsamtök. Žess mį geta aš um 80 milljónum króna er į įri hverju variš ķ rekstur Samorku.

Kęruleysi ķ heimildaöflun olli rangri nišurstöšu um raforkuveršiš 2009

Sś įlyktun ķ umręddri skżrslu įriš 2009 aš raforkuverš hér til įlvera hafi žį veriš į sama bili og annars stašar ķ heiminum var röng eša a.m.k. ansiš villandi. Skżringin į žessari einkennilegu nišurstöšu viršist einkum hafa veriš sś, aš žarna var einungis stušst viš eina heimild um raforkuverš til įlvera ķ heiminum. Aš auki viršist sem žarna hafi höfundar skżrslunnar ruglaš saman įrunum 2006 og 2007 (žaš var nefnilega įriš 2006 sem mešalveršiš ķ heiminum var um 27 USD/MWst; ekki įriš 2007 eins og skżrsluhöfundar héldu). 

Ešlilegast hefši veriš aš nišurstaša skżrsluhöfunda hefši veriš sś, aš sterkar vķsbendingar vęru um aš raforkuverš LV til įlveranna vęri almennt töluvert lęgra en heimsmešaltališ. Og aš munurinn žarna vęri sennilega oft į bilinu 20-30%. Undantekning hafi veriš įriš 2006, žegar mjög hįtt įlverš varš til žess aš įlveršstengdir raforkusamningar skilušu LV óvenju hagstęšu mešalverši. En žaš var sem sagt undantekning. Strax įriš 2007 var aftur fariš aš bera į verulegum veršmun.

Fjölmišlar kynna bošskapinn lķkt og sannleika

Żmsir fjölmišar tóku sig aš sjįlfsögšu til og birtu fréttir af skżrslunni. Og endurtóku gagnrżnilaust hina einkennilegu įlyktun žar um raforkuveršiš. Žannig mį sjį eftirfarandi į vefnum visir.is:

Aš mati Hagfręšistofnunar Hįskóla Ķslands er orkuverš til stórišju ķ mešallagi hįtt hérlendis. [...] Ķslenskir orkusalar hafa ašspuršir sagt orkuverš til stórišju hérlendis vera nįlęgt mešallagi žess veršs sem slķk fyrirtęki greiša į heimsvķsu. 

Ķ Morgunblašinu birtist lķka frétt um žessa skżrslu Hagfręšistofnunar. Žar sagši m.a. eftirfarandi (Morgunblašiš minnti žó vel aš merkja lesendur sķna į aš annaš sjónarmiš mętti sjį ķ annarri skżrslu):

Hagfręšistofnun Hįskóla Ķslands hefur skilaš išnašarrįšuneytinu umbešinni skżrslu um hagręnt mat į įhrifum stórišjuframkvęmda į ķslenskt efnahagslķf. Ķ skżrslunni kemur m.a. fram aš raforkuverš til įlvera, samkvęmt įrsreikningum Landsvirkjunar, sé į sama bili og annars stašar. Žaš er annaš en fram hefur komiš frį höfundum skżrslu Sjónarrandar ehf. fyrir fjįrmįlarįšuneytiš, aš orkuverš til įlvera hér į landi sé lįgt og lķtil žjóšhagsleg aršsemi sé af stórišjuframkvęmdum.

Išnašarrįšherra tók undir įlyktun skżrslunnar

Einkennilegast var kannski žaš aš žįverandi išnašarrįšherra, Katrķn Jślķusdóttir, var mešal žeirra sem gleypti gagnrżnislaust viš žvķ sem žarna birtist um raforkuveršiš. Eins og kom fram ķ frétt RŚV um mįliš (feitletrun er Orkubloggsins):

Katrin-Juliusdottir-RUV-2009Katrķn Jślķusdóttir išnašarrįšherra segir athugun išnašarrįšuneytis og Hagfręšistofnunar Hįskólans, benda til aš įlfyrirtękin greiši mešalverš fyrir orkuna en ekki fjóršungi minna eins og kemur fram ķ nżlegri trśnašarskżrslu fyrir Noršurįl. Rįšuneytiš hafi fylgst meš žvķ sem vitaš er um įlverš į Ķslandi. Nišurstaša rįšuneytisins sé sś aš mešalverš fįist fyrir orkuna.

Nišurstaša rįšuneytisins? Žaš var og. Af žessu tilefni er vert aš ķtreka aš nįnast allt umrętt tķmabil, 2002-2010, var mešalverš į raforku Landsvirkjunar til stórišju og til įlvera nokkru lęgra en mešalverš į raforku til įlvera ķ heiminum. Til hlišsjónar hér mį einnig vķsa ķ žaš sem sagši ķ skżrslu Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) įriš 2011 (leturbreyting hér - til aš leggja įherslu į hversu fjarri žetta įlit er žeirri įlyktun sem birtist ķ skżrslu Hagfręšistofnunar 2009):

During 2009 Landsvirkjun commissioned the British consultancy company CRU to review and assess the existing preliminary agreement with Alcan. According to the information provided, CRU established that out of 184 aluminium smelters worldwide, Iceland provided the 14th lowest price and 3rd lowest out of 32 smelters in Europe.

Mikilvęgi vandašra og hlutlausra upplżsinga

Hiš rétta ķ mįlinu er aš flest bendir til žess aš mešalverš į raforku til įlvera hér er og hefur um langt skeiš almennt veriš töluvert undir heimsmešaltali. Og žaš var rangt eša a.m.k. mjög villandi hjį Hagfręšistofnun aš segja aš orkuveršiš hér „viršist žvķ vera į sama bili og annars stašar aš jafnaši“. Žetta var aušvitaš mišur, žvķ réttar og hlutlausar upplżsingar eru įkaflega mikilvęgar. Viš getum svo spurt okkur af hverju žaš var svo lengi almennur skilningur į Ķslandi, aš mešalverš į raforkunni hér til įlvera vęri alls ekki lįgt?


Alltaf undir mešalverši

Raforkuverš til įlvera į Ķslandi er bundiš ķ langtķmasamningum og er žaš verš ekki gert opinbert. Śt frį įrsreikningum Landsvirkjunar mį žó ętla aš žaš hafi hin sķšustu įr veriš į bilinu 25-28 US mill į kWst [25-28 USD/MWst]. Til samanburšar mį nefna aš samkvęmt World Bureau of Metal Statistics var mešalverš ķ heiminum įriš 2007 27 US mill į kWst [27 USD/MWst]. Verš hér viršist žvķ vera į sama bili og annars stašar aš jafnaši.

Electricity-tariffs-to-aluminum-smelters_world-and-iceland-2008_cru-2009_askja-energy-partnersŽannig segir ķ skżrslu Hagfręšistofnunar Hįskóla Ķslands frį įrinu 2009 (leturbreyting og skżringar ķ hornklofum eru Orkubloggsins). Skżrslan sś ber titilinn Įhrif stórišjuframkvęmda į ķslenskt efnahagslķf og hana mį sjį ķ heild hér į vef Atvinnuvega- og nżsköpunarrįšuneytisins.

Umrędd nišurstaša Hagfręšistofnunar ver vel aš merkja nokkuš fjarri raunveruleikanum. Almennt hefur mešalverš til įlvera į Ķslandi veriš töluvert langt undir heimsmešalveršinu. Munurinn žarna hefur oft veriš į bilinu 20-30% (ķslensku orkufyrirtękjunum ķ óhag). Hér aš ofan mį sjį graf frį CRU Group sem sżnir mešalveršiš til įlvera ķ heiminum. Inn į grafiš er bśiš aš bęta viš mešalverši Landsvirkjunar (blįu punktarnir). Minnt skal į aš skżrsla Hagfręšistofnunar var birt 2009 og žvķ er 2008 sķšasta įriš sem tilgreint er į grafinu. En žess mį geta aš umręddur veršmunur er ennžį fyrir hendi og er oftast hlutfallslega engu minni en var (sbr. einnig žetta graf hér).

Aluminum-Price_1989-2016Einungis įriš 2006 var mešalverš Landsvirkjunar til stórišju og įlvera svipaš og mešalverš til įlvera ķ heiminum. Eins og glögglega mį sjį į grafinu hér aš ofan. Žaš įr (2006) var mjög óvenjulegt. Žvķ žį var verš į įli alveg einstaklega hįtt (sbr. grafiš hér til hlišar). Vegna verštengingar ķ raforkusamningunum hér milli įlveranna og Landsvirkjunar viš įlverš, naut Landsvirkjun góšs af žessu óvenju hįa įlverši. Žarna var um mjög óvenjulegt įstand aš ręša. Įriš 2006 var žvķ undantekning frį žvķ sem veriš hefur aš jafnaši.

Svo bķšur mašur bara spenntur eftir žvķ aš śtsendarar Noršurįls spretti fram og segi aš žarna sé veriš aš bera saman epli og appelsķnur. Vegna žess aš raforkuverš til jįrnblendiverksmišjunnar (sem er jś ekki įlver) skekki samanburšinn. En svo er alls ekki. Óvissumörkin vegna žessa rśmast innan blįu punktana.

Nordural-smelter-icelandNišurstašan er sś aš allt tķmabiliš 2002-2008 var mešalverš į raforku Landsvirkjunar til įlvera lęgra en mešalverš į raforku til įlvera ķ heiminum. Og oftast töluvert miklu lęgra. Og hér er vel aš merkja veriš aš tala um mešalverš. Fjölmörg įlver ķ heiminum greiša miklu hęrra orkuverš en mešalverš til įlvera heimsins. Og einungis örfį af öllum rśmlega tvö hundruš įlverum heimsins greiša jafn lįgt raforkuverš eins og Noršurįl og Fjaršaįl.


Rafbķlavęšing framundan?

Er rafbķllinn loks aš verša mikilvęgur valkostur bķlaeigenda?

BNEF-Car-electric-forecast_2016-2040Bloomberg New Energy Finance (BNEF) viršist įlķta aš svo sé. Skv. nżrri śttekt BNEF mun sala į rafbķlum aukast grķšarlega į komandi įrum og įratugum - eša hįtt ķ hundrašfaldast fram til 2040. Og aš žį verši įrleg sala į nżjum rafbķlum um 41 milljónir bķla. Til samanburšar seldust um 460 žśsund svona bķlar įriš 2015.

Meš rafbķlum er hér annars vegar įtt viš hinn raunverulega hreina rafbķl; bķl sem gengur į raforkunni einni saman (Battery Electric Vehicle eša BEV). Og sś raforka kemur aš sjįlfsögšu frį rafgeymi bķlsins; sérhönnušum rafgeymi sem inniheldur nęga orku til aš koma bķlnum jafnvel hundruš km į einni og sömu hlešslunni. Rafbķlum tilheyrir svo einnig annar flokkur, sem er tvinnbķllinn (Plug-In Hybryd Electric Vehicle eša PHEV). Hann er meš hlašanlegan rafgeymi, sem knśiš getur bķlinn, en bķllinn er einnig meš hefšbundna bķlvél sem kemur til skjalanna žegar rafhlešslan er uppurin. 

Žaš sem er sérlega athyglisvert viš žessa nżju spį BNEF er hreint ótrśleg fjölgun sem spįš er ķ nżjum rafbķlum įn hefšbundinnar vélar (ž.e. BEV). Ķ dag žekkjum viš żmsa slķka bķla, t.d. Nissan Leaf og Tesla (žar hefur S-tżpan veriš vinsęlust). Söluhęsti bķllinn sem flokkast sem PHEV er aftur į móti Chevrolet Volt.

BNEF-Car-electric-forecast_2016-2040_3Ķ framhaldi af žessari spį BNEF um ęvintżralegan vöxt rafbķla, hefur Bloomberg hreinlega dęlt śt fréttum um žaš hvernig rafbķllinn muni senn höggva ķ eftirspurn eftir olķu. Žar mį nefna fyrirsagnir eins og Here’s How Electric Cars Will Cause the Next Oil Crisis, The Peak Oil Myth and the Rise of the Electric Car, Superior Electric Cars are on Their Way, and They Could Begin to Wreck Oil Markets Within a Decade.

Umrędd spį BNEF er mjög į skjön viš spįr helstu olķuframleišendanna, hvort sem er t.d. spį OPEC eša spį Exxon MObil. En ef BNEF hefur rétt fyrir sér mun fjölgun rafbķla innan tķu įra létta į eftirspurnina eftir olķu sem nemur um 2 milljónum tunna/dag. Žaš vill svo til aš žaš magn eitt og sér getur haft gķfurleg įhrif į žaš hvernig olķuverš žróast. Og BNEF įlķtur aš įriš 2040 verši fjölgun rafbķla oršin svo mikil aš žaš létti į olķueftirspurn sem nemur um 13 milljónum tunna/dag!

Allir žessi rafbķlar munu žurfa ašgang aš geysilegu magni af raforku. BNEF įlķtur aš įrleg raforkunotkun rafbķlaflotans įriš 2040 muni nema hvorki meira né minna en 1.900 TWst. Sem er svakalegt magn eša um 10% af allri žeirri raforku sem heimurinn er aš nota įrlega nś um stundir (nś notar heimurinn um 20.000 TWst įrlega).

Tesla-Model-S-P85D-PicturesŽessi žróun yrši lķtiš vandamįl fyrir land eins og Ķsland. Žvķ į Ķslandi er framleidd langmest raforka sem nokkur žjóš veraldarannar framleišir (mišaš viš höfšatölu). Viš munum žvķ fara létt meš aš skaffa orku vegna rafbķlaflotans.

Ķ mörgum öršum löndum mun žróun af žessu tagi aftur į móti geta skapaš vandamįl. Žvķ erfitt kann aš verša aš uppfylla hratt vaxandi eftirspurn eftir raforku. Sem um leiš kann aš skapa Ķslandi įhugaverš tękifęri til śtflutnings į raforku. Žaš er žvķ nokkuš augljóst aš EF spį BNEF um žróun rafbķlanotkunar gengur eftir, er bjart framundan ķ ķslenskum raforkuišnaši. Og haldiši žaš verši ljśft aš lķša hljóšlaust um Svķnahrauniš!


Ólag hjį MetalPrices.com

Metal-Prices-com-logoŽegar žetta er skrifaš eru gröf, sem venjulega birtast hér til hlišar, ekki aš birtast. Įstęšan er óljós, en svo viršist sem ólag sé į vefnum MetalPrices.com. Žangaš sękir Orkubloggiš gröf um veršžróun į hrįolķu, jaršgasi og įli. Vonandi kemst žetta ķ lag sem fyrst.


Landsvirkjun vill draga śr įlveršstengingu

Ķ grein hér į Orkublogginu fyrr ķ vikunni kom fram aš raforkuveršiš sem Century Aluminum greišir į Ķslandi (vegna įlvers Noršurįls į Grundartanga) er meš žvķ allra lęgsta ķ heiminum. Hér veršur athyglinni beint nįnar aš žessu orkuverši.

Aluminum-Smelter-in-Iceland-WinterFyrst er rétt aš vekja athygli į žvķ aš į lišnu įri skilaši Landsvirkjun auknum hagnaši en rekstrartekjur drógust žó saman (mišaš viš įriš įšur). Nišurstašan veršur aš teljast mjög višunandi - mišaš viš lękkandi įlverš (sem merkir lęgri tekjur frį Noršurįli og Fjaršaįli) og mišaš viš lįgt gengi į norsku krónunni (sem merkir lęgri tekjur frį jįrnblendiverksmišju Elkem).

Žarna birtist okkur vel hversu grķšarlega mikilvęgt skref žaš var fyrir Landsvirkjun žegar įlveršstenging var tekin śt ķ višskiptum fyrirtękisins viš įlver Rio Tinto Alcan ķ Straumsvķk. Žann samning gerši Landsvirkjun viš RTA 2010.

Žessi bęrilega afkoma Landsvirkjunar nśna skżrist einnig af góšu verši vegna raforku sem seld er til gagnavera. Og af ummęlum forstjóra Landsvirkjunar nśna, er eftirfarandi augljóst. Ķ nżjum raforkusamningi getur Noršurįl (Century Aluminum) ekki vęnst žess aš raforkuveršiš žar verši tengt įlverši meš žeim hętti sem veriš hefur.

Orkuveršiš til Noršurįls er meš žvķ lęgsta ķ heiminum

Nśverandi samningur Noršurįls (Century) og Landsvirkjunar rennur śt 2019. Žessi samningur er frį 1997 (var endurskošašur 1999). Og eins og įšur sagši, žį hefur samningurinn tryggt Noršurįli raforku į sannköllušu botnverši.

Ķ heiminum öllum eru nś į žrišja hundraš įlvera (lķklega į bilinu 200-220 eša nįlęgt žvķ). Fjölgun įlvera undanfarin įr hefur veriš mikil og hröš vegna stórfelldrar uppbyggingar įlišnašar ķ Kķna. Af öllum žessum įlverum heimsins eru sennilega einungis um fimm įlver (utan Kanada) sem greiša lęgra raforkuverš en įlver Noršurįls. Žaš er žvķ ekki aš undra aš raforkuverš Noršurįls glešji Century Aluminum. Tekiš skal fram aš helsta įstęša žess aš Kanada er žarna sett ķ sviga, er aš žar er fjöldi orkuvera ķ eigu įlfyrirtękja og orkuveršiš ķ žeim višskiptum mjög lįgt. Og ķ engu samhengi viš markašsverš. Af sömu įstęšu er mešalverš į raforku til įlvera ķ Kanada ķ reynd óešlilega lįgt.

Electrcity-Tariffs-to-Aluminum-Smelters_World-and-Iceland-2014_Askja-Energy-PartnersGrafiš hér til hlišar sżnir raforkuverš Landsvirkjunar til Noršurįls (og annarra įlvera į Ķslandi) ķ samanburši viš mešalverš į raforku til įlvera ķ einstökum löndum og svęšum. Eins og sjį mį hefur veršiš til Noršurįls veriš įmóta eins og mešalverš til įlvera ķ Kanada. Žaš er mjög athyglisvert, žvķ stór hluti įlvera ķ Kanada hefur ašgang aš raforku frį vatnsaflsvirkjunum ķ eigu įlfyrirtękisins og njóta mjög lįgs raforkuveršs.

Žaš er lķka athyglisvert aš raforkuveršiš til Fjaršaįls (Alcoa) varla slefar ķ mešalveršiš til įlvera ķ Persaflóarķkjunum. Og žaš žó svo įlverin žar séu aš stóru leyti ķ eigu rķkisfjįrfestingasjóša olķurķkjanna žarna, sem svo eiga lķka gasorkuverin sem selja įlverunum hręódżra raforku. Eins og allir vita er višskiptamódeliš hér į landi allt annaš og žess vegna er nįnast óešlilegt aš raforkuverš til tveggja įlvera hér skuli vera svo lįgt aš vera nįlęgt og meira aš segja undir Persaflóaveršinu.

Vakin skal athygli į žvķ aš grafiš hér aš ofan sżnir orkuveršin įriš 2014. Sem sagt ekki 2015, žvķ ennžį er ekki oršiš ljóst hvaš öll įlver ķ heiminum voru aš greiša fyrir raforkuna aš mešaltali įriš 2015. Vegna įlveršstengingarinnar og lęgra įlveršs 2015, er žó mjög lķklegt aš bęši Noršurįl og Fjaršaįl séu ennžį žarna lengst til vinstri į grafinu. Ž.e. žau eru ennžį mešal žeirra örfįu įlvera sem njóta lęgsta raforkuveršs af öllum įlverum heimsins. Enda var raforkuveršiš til žessara tveggja įlvera ennžį lęgra įriš 2015 en žaš var 2014. Sbr. grafiš sem sjį mį hér.

Įmóta lįgt orkuverš til HS Orku og ON/OR

Nefna mį aš raforkuveršiš sem Noršurįl greišir HS Orku og ON/OR er sennilega mjög svipaš eins og veršiš sem Noršurįl greišir Landsvirkjun. Žeir samningar eru žó örlķtiš yngri og žvķ er mögulegt aš orkuveršiš til hinna raforkufyrirtękjanna tveggja sé eilķtiš hęrra en verš Noršurįls til Landsvirkjunar. En munurinn er sennilega mjög lķtill. Enda stęrir Century sig af žvķ aš raforkuveršiš į Ķslandi sé svo lįgt aš žaš skapi Noršurįli svo gott sem įhęttulausan rekstur.

RTA_Canada-Alma-SmelterTekiš skal fram, aš žaš aš įlver Noršurįls er lengst til vinstri į grafinu hér aš ofan žżšir ekki aš žetta sé žaš įlver heimsins sem greišir lęgsta raforkuveršiš af öllum įlverum veraldarinnar. Žetta merkir einfaldlega aš veršiš til Noršurįls var lęgra eša įmóta eins og mešalveršiš til įlvera ķ Kanada įriš 2014. Svo og talsvert lęgra en mešalveršiš ķ Persaflóarķkjunum, lęgra en mešalverš til įlvera ķ Rśsslandi, miklu lęgra en mešalverš til įlvera ķ Afrķku o.s.frv. Įlver Noršurįls svo og įlver Fjaršaįls njóta sem sagt sannkallašs botnveršs. Einungis örfį įlver ķ heiminum greiša lęgra raforkuverš.

Straumsvķkurveriš er vel samkeppnishęft ķ alžjóšlegu samhengi

Žaš er einnig višeigandi aš benda lesendum į aš žaš ķslenska įlver sem er aš greiša langhęsta raforkuveršiš af įlverunum hérlendis, ž.e. įlveriš ķ Straumsvķk, er aš greiša svipaš verš eins og įlver Century ķ Bandarķkjunum gera žessa dagana. Ķ kynningu Century ķ lišinni viku kom fram aš raforkuveršiš sem įlver fyrirtękisins vestra eru aš greiša liggur nś į bilinu 30-35 USD/MWst. Raforkuveršiš sem Straumsvķk (ĶSAL) er aš greiša er einmitt lķka į žessu bili.

Žar meš mętti įlykta aš samkeppnisstaša įlvers RTA ķ Straumsvķk sé svipuš eins og hjį įlverum Century ķ Bandarķkjunum. En sennilega er samkeppnisstaša Straumsvķkur-versins mun sterkari eša a.m.k. vęnlegri til lengri tķma litiš. Įlver Century vestra eru nefnilega aš kaupa orku į spot-markaši og ef veršiš žar hękkar mun raforkuverš įlvera Century žarna vestra lķka hękka. Straumsvķk er aftur į móti algerlega laust viš žessa įhęttu; žar er orkuveršiš fast (nema hvaš žaš er bundiš bandarķskri neysluvķsitölu, sem er mjög stöšug og stóš nįnast ķ staš į lišnu įri; 2015). Žess vegna er unnt aš įlykta aš įlveriš ķ Straumsvķk er samkeppnishęft ķ alžjóšlegum samanburši og stendur lķka betur aš vķgi en įlverin ķ Bandarķkjunum. Žó svo lįgt įlverš nś um stundir žrengi aušvitaš aš tekjum fyrirtękisins - mešan žaš įstand varir. Žaš er rekstrarįhętta sem ešlilegt er aš hvķli į įlfyrirtękinu.

Raforkuverš Noršurįls og Fjaršaįls 2015 var ennžį lęgra en 2014

Taka mį fram aš įriš 2015 greiddu bęši įlver Noršurįls (Century) og įlver Fjaršaįls (Alcoa) um og undir 20 USD/MWst aš mešaltali fyrir raforkuna frį Landsvirkjun. Orkuveršiš sem Noršurįl greišir er eilķtiš lęgra en žaš sem Fjaršaįl greišir. Og orkuveršiš sem žessi tvö įlver greiddu 2015 var lęgra en įriš įšur (2014). Įstęšan er lękkandi įlverš; orkusamningar beggja fyrirtękjanna eru meš žeim hętti aš raforkuveršiš er tengt įlverši.

Electricity-tariffs-to-aluminum-smelters-in-iceland_2005-2015-and-likely-price-increase-to-nordural-century-2019_askja-energy-partners-2016Žess vegna lękkušu mešaltekjur Landsvirkjunar af hverri seldri megavattstund. Og žess vegna lękkušu rekstrartekjur Landsvirkjunar, eins og fréttir birtust af ķ vikunni sem leiš.

Reyndar var minnst į žetta hér į Orkublogginu öllu fyrr! Eša fyrir nokkrum vikum sķšan. Svo og į hinum fjölsótta upplżsingavef um orku į Noršurslóšum; Icelandic Energy Portal.

Orkubloggarinn veit nefnilega hvaša orkuverš įlverin hér greiša į hverjum tķma. Og žarf žess vegna ekki aš bķša eftir įrsreikningi Landsvirkjunar til aš įtta sig į žróun rekstrartekna fyrirtękisins. Og žess skal getiš aš rauša örin į stöplaritinu hér aš ofan, gefur til kynna hvaš mį ętla aš verši umsamiš raforkuverš ķ nżjum orkusamningi Landsvirkjunar og Noršurįls. Ž.e. ef samningar nįst į milli fyrirtękjanna um įframhaldandi raforkusölu eftir 2019. Žaš er reyndar mögulegt aš žarna nįist ekki samningar. Og žį einfaldlega missir Noršurįl af orkunni og hśn seld öšrum.

Loks mį hafa ķ huga aš flutningskostnašur vegna raforkunnar er innifalinn ķ ofangreindu raforkuverši įlveranna. Žessi kostnašur hér į Ķslandi var sennilega almennt nįlęgt 6 USD/MWst įriš 2015. Žann kostnaš žarf Landsvirkjun aš inna af hendi til Landsnets. Žess vegna fékk Landsvirkjun ķ reynd minna en 15 USD aš mešaltali fyrir megavattstundina frį Noršurįli og Fjaršaįli į įrinu 2015. Bara svo žaš sé į hreinu.


Hluthafafundur Fįfnis Offshore

Į morgun, mišvikudag, fer fram hluthafafundur hjį Fįfni Offshore

Samkvęmt fundarboši mį gera rįš fyrir aš žar muni meirihluti hluthafa nį fram samžykki į žvķ aš félagiš rįšist meš hraši ķ skuldabréfasölu. Sem mun auka skuldir félagsins um ISK 195 milljónir. Tilgangurinn er aš śtvega félaginu fé til aš eiga fyrir greišslu til norsku skipasmķšastöšvarinnar Havyard vegna Fįfnis Viking. En Fįfnir Viking er žjónustuskip (Platform Supply Vessel; PSV) sem Havyard er meš ķ smķšum fyrir Fįfni. Fyrir į félagiš žjónustuskipiš Polarsyssel, sem hefur veriš ķ žjónustu fyrir Sżslumanninn į Svalbarša ķ sex mįnuši į įri. 

Fafnir-Viking-IstanbulFyrir hluthafafundinum liggur einnig tillaga um aš Fįfni Viking verši komiš ķ annaš félagi, sem yrši žį dótturfélag Fįfnis Offshore. Žį er į dagskrį fundarins aš kjósa fimmta mann ķ stjórn fyrirtękisins. Auk nokkurra annarra dagskrįrliša, žar sem m.a. stendur til aš fara yfir tölvupósta fyrrum forstjóra félagsins; Steingrķms Erlingssonar. Tilgangurinn meš žessu sķšastnefnda er ekki ljós, en kannski merkir žetta aš stjórnin sé ķ leit aš blóraböggli vegna slęmrar stöšu félagsins. Sem nś žegar er ķ vanefndum meš lįnasamninga, į ekki fyrir greišslu til Havyard og hefur ekki ennžį tryggt lengingu į samningi viš sżslumanninn į Svalbarša.

Mišaš viš žessa grafalvarlegu stöšu er augljóst aš mikiš žarf til ef forša į félaginu frį gjaldžroti. Hér veršur reifaš hvaš nśverandi stjórn hyggst žarna gera (mišaš viš žau gögn sem ég hef fengiš ašgang aš) og hvaša leiš er skynsamlegust til aš bjarga žarna einhverjum veršmętum.

Óljósar įstęšur uppsagnar forstjórans

Minnt skal į aš stjórn Fįfnis Offshore sagši Steingrķmi upp störfum snemma ķ desember sem leiš (2015), en Steingrķmur er stofnandi félagsins og var forstjóri žess frį upphafi. Af heimasķšu félagsins mį rįša aš ekki hafi ennžį veriš rįšinn nżr forstjóri til fyrirtękisins. Žaš er umhugsunarvert aš hvergi hefur komiš fram, a.m.k. ekki meš skżrum hętti, hver var įstęša uppsagnarinnar. Hśn kom į mjög krķtķskum tķma. Žegar nżlega var bśiš aš semja viš sżslumanninn į Svalbarša um lengri leigutķma vegna Polarsyssel, en žó ekki bśiš aš hnżta žar alla lausa enda. Fyrir vikiš hefur sį geysilega mikilvęgi samningur veriš ķ uppnįmi

Mišaš viš žau gögn sem ég hef séš, viršist sem hinn faglegi įgreiningur meirihluta stjórnar viš Steingrķm hafi einkum snśist um višbrögš eša ašgeršir félagsins vegna Fįfnis Viking. Žar vildi meirihluti stjórnar fęri mjög nišur hlutafé nśverandi hluthafa og fį inn nżtt hlutafé - til aš geta greitt Havyard greišslu sem var aš nįlgast gjalddaga (um ISK 200 milljónir). Steingrķmur įleit žį leiš óskynsamlega og jafnvel orka tvķmęlis lagalega aš gera žaš meš žeim hętti sem stjórnin eša meirihluti hennar vildi.

Žaš mat Steingrķms viršist hafa veriš rétt. A.m.k. hefur stjórnin nś įkvešiš aš fara ašra leiš til aš śtvega žessa fjįrmuni (ž.e. meš skuldabréfaśtgįfu ķ staš nżs hlutafjįr). Ķ žvķ ljósi er uppsögn Steingrķms ennžį einkennilegri. Auk žess sem meš uppsögninni missti fyrirtękiš persónuleg tengsl viš mikilvęgasta višskiptavin sinn; sżslumanninn į Svalbarša.

Stęrstu eigendurnir įhrifalausir

Stęrstu eigendurnir aš Fįfni Offshore eru tveir lķfeyrissjóšir; lķfeyrissjóšurinn Gildi og Lķfeyrissjóšur verslunarmanna. En sökum žess aš eign žeirra ķ fyrirtękinu er ķ gegnum tvo fjįrfestingasjóši, į vegum Ķslandssjóša (Akur) og Landsbréfa (Horn II), eru lķfeyrissjóširnir žarna įhrifalausir. Og skipta sér ekkert af fjįrfestingunni. Žessir tveir sjóšir, Akur og Horn II, geta žvķ rįšstafaš žessari eign lķfeyrissjóšanna aš vild (innan ramma laga og višeigandi samžykkta). 

Įn žess aš rekja žaš sérataklega hér, viršist sem įgreiningurinn milli forstjóra Fįfnis og stjórnarinnar hafi jafnvel fyrst og fremst veriš af persónulegum toga; aš einstaklingar ķ stjórninni hafi hreinlega ekki žolaš Steingrķm. Žaš hlżtur aš vera umhugsunarvert fyrir lķfeyrissjóšina, sem eiga mjög stóran hlut ķ fyrirtękinu ķ gegnum žįtttöku sķna ķ fjįrfestingasjóšum, ef fyrirtękinu var stefnt ķ uppnįmi śt af slķkum persónulegum pirringi.

Žaš er žó engu aš sķšur stašreynd aš žarna var įgreiningur um hvaš gera skyldi vegna Fįfnis Viking. Og śr žvķ aš stjórnin, eša a.m.k. meirihluti hennar, var žar ósammįla forstjóranum mį segja aš uppsögnin kunni aš hafa veriš ešlileg. En annaš mįl er hvort hśn var skynsamleg og ķ samręmi viš fjįrhagslega hagsmuni eigenda fyrirtękisins. Žar sem lķfeyrissjóšir eiga ķ reynd mestu hagsmunina, eins og įšur var nefnt. En sitja uppi meš įhrifalausan Svarta-Pétur.

Hrikaleg vaxtakjör

Umrędd skuldabréfaśtgįfa sem nś stendur til aš Fįfnis rįšist ķ, er um margt athyglisverš. Skuldabréfin eiga aš bera hvorki meira né minna en 20% įrsvexti. Aš auki er rįšgert aš kaupendur bréfanna geti breytt žeim ķ hlutafé. Og žannig eignast allt aš 60% hlut ķ félaginu. Og nafnvirši skuldabréfanna er vel aš merkja einungis ISK 195 milljónir.

Polarsyssel-in-SvalbardMeš žessum gjörningi mun hlutur nśverandi hluthafa žynnast śr sem žessu nemur. Sem sagt dragast saman um allt aš 60%. Afar fróšlegt veršur aš sjį hver eša hverjir žaš verša sem kaupa žessi skuldabréf. Umręddir skimįlar kunna aš vera įhugaveršir fyrir einhverja sem įsęlast hįa vexti žrįtt fyrir įhęttuna. Eša einhverja sem žarna sjį tękifęri til aš eignast rįšandi hlut ķ félaginu (og um leiš fį hįa įvöxtun af bréfunum ķ nokkur misseri eša įr).

Žaš viršist reyndar augljóst aš kaupendahópurinn vegna skuldabréfanna hlżtur aš vera nokkuš takmarkašur. Žvķ staša Fįfnis Offshore er įfram afar óviss žrįtt fyrir aš įšurnefnd greišsla verši innt af hendi til Havyard. Hér skiptir lķka mįli aš skv. samningsdrögunum viš sżslumanninn į Svalbarša, gilda ströng skilyrši um žaš hverjir mega eiga hlut ķ Fįfni Offshore. Žau skilyrši žrengja žaš mjög hver getur žarna leyft sér aš sjį tękifęri ķ žvķ aš kaupa skuldabréfin - og bęši fį 20% įrsvexti og ķ framhaldinu mögulega verša meirihlutaeigandi ķ félaginu. 

Gjaldfelling lįna er yfirvofandi

Kannski lagar žaš stöšuna eitthvaš ef Fįfni Viking er komiš til hlišar. Aš gert sé upp viš Havyard vegna skelinnar af skipinu og hśn sett inn ķ annaš félag (sem žį er eftir atvikum unnt aš setja ķ gjaldžrot įn žess aš žaš snerti Polarsyssel). En žetta er ekki ódżr ašferš; aš auka skuldir Fįfnis Offshore um nęrri ISK 200 milljónir į 20% vöxtum. Eša jafnvel žurfa aš lįta af hendi allt aš 60% hlut ķ félaginu.

Žar aš auki er fjįrhagsstaša fyrirtękisins svo slęm aš žaš į į hęttu aš žessi skuldabréfaleikur muni engu bjarga. Ekkert er ķ hendi um žaš aš meš žessum gjörningi muni nįst aš uppfylla skilmįla vegna lįna fyrirtękisins. Til aš koma ķ veg fyrir aš kröfuhafar gjaldfelli lįnin žarf žvķ lķka aš semja viš žį um lausnir. Sem vęntanlega myndu vera ķ formi frestunar gjalddaga. Aš auki er svo samningur fyrirtękisins viš sżslumanninn į Svalbarša ennžį ķ uppnįmi. Og dżrt višhald į Polarsyssel framundan.

Fįfnir Viking er skelin ein - veršur hann nokkru sinni klįrašur?

Eins og įšur sagši žį hefur nśverandi stjórn Fįfnis Offshore nś komist aš samkomulagi viš skipasmķšastöšina Havyard um aš skipiš sem veriš er aš smķša, Fįfnir Viking, verši tekiš śt śr Fįfni Offshore og sett ķ sérstakt félag. Tilgangurinn er vęntanlega sį aš forša žvķ aš gjalddagar sem eru framundan vegna smķšinnar į Fįfnis Viking ógni Fįfni Offshore. Žarna birtast reyndar ein mistök félagsins, ž.e. aš hafa ekki frį upphafi haft sérstakt félag um Fįfni Viking.

Ķ dag er Fįfnir Viking skelin ein. Til aš skipiš verši klįraš žarf mikla fjįrmuni. Mišaš viš hrikalega stöšuna ķ PSV-bransanum veršur aš teljast ólķklegt aš Fįfnir Offshore (eša dótturfélag žess) muni fjįrmagna žį smķši. Žar meš veršur žaš skip komiš śt ķ horn og žaš žrįtt fyrir umrędda greišslu til Havyard nśna upp į ISK 195 milljónir. Og vandséš aš žaš skip muni nokkru sinni skila neinu til Fįfnis Offshore - nema śtgjöldum.

Af hverju ekki selja?

Žrįtt fyrir žessa erfišu stöšu er stjórn Fįfnis Offshore nżbśin aš hafna tilboši ķ fyrirtękiš. Og sömuleišis eru stęrstu hluthafarnir, sjóšurinn Akur hjį ķslandsbanka og Horn II hjį Landsbankanum, bśnir aš hafna öšrum tilbošum ķ sķn hlutabréf ķ félaginu. Žetta er mjög athyglisvert. Minnt skal į aš lķfeyrissjóšir eru stórir eigendur ķ bįšum žessum sjóšum. Mišaš viš žį miklu hęttu sem Fįfnir Offshore er ennžį ķ - og veršur ķ žrįtt fyrir žęr ašgeršir sem nśverandi stjórn fyrirtękisins hyggst rįšast ķ - er ešlilegt aš velta fyrir sér hvort žaš vęri skynsamlegra aš selja félagiš. Og fį žannig a.m.k. eitthvaš fyrir žaš - fremur en aš bśa viš įframhaldandi mikla gjaldžrotahęttu.

Polarsyssel-Fafnir-Offshore-Sysselmanden-SvalbardAllsendis óvķst er aš žęr ašgeršir sem stjórnin ętlar nś aš rįšast ķ muni bjarga félaginu frį žroti. Žarna er aušvitaš ekkert öruggt. Kannski gengur žetta upp hjį stjórninni. Og skilar nśverandi hluthöfum eitthvaš meiru en aš selja fyrirtękiš nśna. Kannski. Kannski ekki.

En žaš er varla įhugavert fyrir lķfeyrissjóšina eša ašra eigendur aš horfa fram į žaš aš Fįfnir Offshore žurfi nś aš fara greiša 20% vexti af skuldabréfunum. Og óvissan um framtķš félagsins - žrįtt fyrir aš allar fyrirhugašar ašgeršir stjórnarinnar nįi fram aš ganga - er ķ reynd alger.

Mišaš viš geysilega erfiša stöšu fyrirtękisins - ķ žessum śtgeršarbransa sem nś er hörmulega įstatt fyrir vegna lįgs olķuveršs - hefši mašur haldiš aš žaš hentaši a.m.k. lķfeyrissjóšunum betur aš selja fyrirtękiš. Og jafnvel hluthöfunum öllum. Žarna lį raunverulegt tilboš fyrir, sem skilaši a.m.k. einhverju af upphaflegu fjįrfestingunni til baka.

Žaš vill svo til aš žaš tilboš kom frį eina manninum ķ eigendahópnum sem hefur žekkingu į rekstri af žessu tagi; Steingrķmi Erlingssyni. Hann er aušvitaš bśinn aš tapa svo til allri fjįrfestingu sinni ķ félaginu - rétt eins og ašrir hluthafar. En hann er sį sem var meš samböndin. Hann er sį sem śtvegaši fyrirtękinu samninga viš sżslumanninn į Svalbarša - į tķmum žegar žessi skipafloti hér viš Noršanvert Atlantshaf og um allan heim var meira eša minna aš verša verkefnalaus. Er ekki lķklegra aš hann geti žarna bjargaš einhverju - fremur en ķslenskir bankamenn?

Stjórnarframboš - til aš koma annarri įętlun į framfęri

Fram hefur komiš ķ fjölmišlum aš sį sem žetta skrifar hafi gefiš kost į sér ķ stjórn Fįfnis Offshore. Til stendur aš stjórnarmanni verši bętt ķ stjórn félagsins nś ķ vikunni (į morgun; mišvikudag). Ašdragandi žessa frambošs var sį aš s.l. föstudag fékk ég upphringingu frį Steingrķmi Erlingssyni, stofnanda Fįfnis Offshore. Žar sem hann óskaši žess aš ég gęfi žarna kost į mér.

Vegna žess hversu frambošsfresturinn var žį oršinn skammur, gafst lķtill tķmi fyrir mig aš hugleiša žetta erindi. Engu aš sķšur įkvaš ég aš slį til. Til aš koma žeirri įętlun, sem viš Steingrķmur virtumst vera sammįla um, millilišalaust į framfęri viš ašra stjórnarmenn. Af žvķ viršist žó ekki geta oršiš. Žvķ ég hef nś fengiš aš vita aš ašrir hluthafar hafi tilnefnt annan mann ķ stjórnina. Sem bendir til žess aš žeir vilji alls ekki fį inn ķ stjórnina mann sem Steingrķmur styšur. Og žaš jafnvel žó svo Steingrķmur eigi žarna rśmlega fimmtungshlut og myndi žvķ eiga rétt į manni ķ stjórn ef um ašalfundarkosningu vęri aš ręša.

Gott og vel. Žaš er kannski ešlilegt hjį Akri og Horni II og öšrum hluthöfum aš foršast aš rödd mķn geti komist žarna aš. Žvķ sś rödd myndi t.d. benda į žaš aš sś tillaga sem sį hluthafahópur viršist ętla aš koma ķ gegn, felur žaš t.a.m. ķ sér aš skuldabréfaeigendur geti nįš yfirrįšum ķ félaginu - fyrir verš sem er įmóta og jafnvel lęgra en žaš verš sem Steingrķmur Erlingsson bauš nżveriš fyrir hluti ķ félaginu. Žetta er óneitanlega einkennileg staša. Žar aš auki er vandséš aš Fįfnir Offshore įn Steingrķms muni verša betur ķ stakk bśiš til aš finna nż verkefni fyrir Polarsyssel.

Steingrimur-Erlingsson-Fafnir-OffshoreSjįlfur hef ég trś į žvķ aš meš sķn fjölbreyttu sambönd séu lķkur į aš Steingrķmur Erlingsson gęti siglt félaginu ķ gegnum žį brimskafla sem félagiš er nś statt ķ. Žaš er samt aušvitaš alls ekki vķst. Įstandiš ķ bransanum er vęgast sagt hrikalegt. En Steingrķmur er aš mķnu mati lķklegur til aš geta lokiš farsęllega viš samninginn viš sżslumanninn į Svalbarša um aš auka leigutķma skipsins śr 6 og ķ 9 mįnuši įrlega. Og hann er lķklegur til aš geta nįš hagstęšari samningum viš Havyard vegna Fįfnis Viking. Og finna verkefni vegna Polarsyssel žį mįnuši sem skipiš er ekki ķ verkefnum fyrir sżslumanninn į Svalbarša.

Steingrķmur er sį hluthafanna sem er meš śtgeršareynsluna. Ķ žeim svakalega ólgusjó sem nś rķkir ķ žessum bransa er slķk reynsla og persónuleg sambönd eins og Steingrķmur hefur, ómetanleg.

Žaš er ansiš hętt viš žvķ aš sś leiš sem nśverandi stjórn Fįfnis Offshore hefur įkvešiš aš fara muni ekki skila hluthafahópnum hagstęšustu nišurstöšunni. Aušvitaš er žarna ekkert vķst. En gangi įętlun stjórnarinnar eftir veršur fróšlegt aš fylgjast meš atburšarįsinni. Og sjį hver žaš veršur sem mun hagnast į žeirri vendingu sem žarna stendur til aš taka. Sjįlfur tel ég žó ešlilegt aš stęrstu eigendurnir ķ Fįfni Offshore segi hingaš og ekki lengra - nś er nóg komiš af įhęttunni meš žetta félag og skynsamlegast aš selja žaš.


Ódżr ķslensk orka og Alcoa glešja Century

Eftir aš tap varš hjį Century Aluminum į öšrum įrsfjóršungi lišins įrs (2015) fóru aš heyrast raddir um aš fyrirtękiš vęri jafnvel aš stefna ķ gjaldžrot.

Alcoa-Aluminum-Smelter-Wenatchee-USAAš vķsu er augljóst aš svo illa fer ekki nema įlverš lękki ennžį meira. Sennilega žyrfti veršiš aš aš vera nįlęgt eša jafnvel undir 1.400 USD/tonn ķ nokkuš langan tķma til aš raunveruleg hętta skapist į aš Century lendi ķ greišslufalli. Vonandi gerist žaš ekki. Undanfarna mįnuši hefur įlverš į London Metal Exchange (LME) veriš nįlęgt 1.500 USD/tonn. Ž.a. eigendur Century vona aušvitaš aš veršiš fari ekki mikiš nešar og fari helst aš hękka sem fyrst.

Įlverš žyrfti reyndar ekki aš hękka mikiš til aš Century sé ķ fķnum mįlum. Og lķkurnar į hękkandi įlverši ęttu aš vera žokkalegar. Nokkur įlfyrirtęki hafa upp į sķškastiš veriš aš loka įlverum og tilkynna um samdrįtt ķ framleišslu sinni.

Žaš hentar t.d. Century Aluminum afar vel, aš nżlega įkvaš Alcoa aš draga śr framleišslu um rśmlega 500 žśsund tonn og slökkva į įlverinu kennt viš Wenatchee ķ Washingtonfylki. Žar meš gefst betra tękifęri fyrir önnur bandarķsk įlver aš nį vopnum sķnum. Og ž.į m. eru įlver Century ķ Kentucky og Sušur-Karólķnufylki. Žess vegna er mögulegt aš reyfarakaup geti leynst ķ žvķ aš kaupa hlutabréf ķ Century žessa dagana. En žar veršur hver og einn aš meta įhęttuna.

Century-Alminum-Grundartangi-Low-Power-Tariffs_Report-2013Samkeppnin ķ įlheiminum er hörš žessa dagana. Žaš er žvķ mikilvęgt fyrir Century aš įlver fyrirtękisins į Grundartanga, ž.e. įlver Noršurįls, er aš skila myljandi hagnaši. Grundartangaveriš hefur reyndar um langt skeiš veriš helsta mjólkurkżr Century. Enda eru allir raforkusamningar fyrirtękisins įlverinu afar hagstęšir (Noršurįl kaupir rafmagn af HS Orku, Landsvirkjun og ON/OR).

Alkunnugt er aš vegna lįgs grunnveršs į raforkunni žar og įlveršstengingar ķ orkusamningunum, skilar įlveriš į Grundartanga verulegu jįkvęšu fjįrflęši nįnast įn tillits til žess hversu langt nišur įlverš fer. Eins og skżrt kom fram hjį Century ķ skżrslu įriš 2013, sbr. skjįskotiš hér aš ofan. Žetta fįdęma lįga raforkuverš Noršurįls tryggir aš reksturinn žarna į Grundartanga er nįnast įhęttulaus fjįrhagslega séš. Sem hlżtur aš vera afskaplega žęgilegur bissness aš stunda.

Century-Aluminum-EPS_Q42014-Q42015Žaš er žvķ tvennt sem glešur Century žessa dagana. Žar er annars vegar samdrįttur Alcoa ķ Bandarķkjunum og hins vegar fįdęma lįgt raforkuverš sem Century nżtur į Ķslandi.

Žaš er engu aš sķšur stašreynd aš žessa dagana er reksturinn hjį Century heldur erfišur og įlver fyrirtękisins ķ Bandarķkjunum aš skila óvišunandi afkomu. Į móti kemur aš verš į įli žarf einungis aš hękka óverulega til aš Century komist aftur į beinu brautina.


Frįbęrt tękifęri Statkraft

Norska Statkraft er stęrsti raforkuframleišandinn ķ Noregi. Og framleišir svo til alla raforkuna meš vatnsaflsvirkjunum. 

Statkraft-long-term-contracts-2015Og nś stendur Statkraft frammi fyrir afar spennandi tękifęri. Mjög stór hluti af raforkusölu Statkraft ķ dag er bundinn langtķmasamningum til stórišju (m.a. til įlvera). Alls nemur žessi orka um 40% af raforkuframleišslu Statkraft meš vatnsafli ķ Noregi og öšrum norręnum löndum (Statkraft er meš töluverša starfsemi utan Noregs; einkum ķ Svķžjóš).

Eftir einungis fįein įr losna langtķmasamningar hjį Statkraft sem nema um 15 TWst framleišslu įrlega. Og eftir 2021 losnar žarna ennžį meiri orka. Samtals eru žetta nįlęgt 18 TWst sem žarna losna į nęstu įtta įrum eša svo. Žaš er įmóta raforkumagn eins og öll sś raforka sem nś er framleidd į Ķslandi!

Norge-Statkraft-Vannkraft-NorgeŽessir samningar hafa hentaš Statkraft prżšilega, ž.e. tryggt fyrirtękinu góšar stöšugar tekjur. En į móti kemur aš žessir stórišjusamningar halda aftur af aršsemi Statkraft. Mögulega veršur endursamiš um eitthvaš af žessari orku viš stórišju - į hęrra verši en veriš hefur. En svo er lķka mögulegt aš talsvert af žessari orku verši fremur seld į almenna raforkumarkašnum. Žar sem veršiš er almennt töluvert hęrra en stórišjan greišir.

Ķ tilviki Noregs er almenni raforkumarkašurinn Nord Pool Spot. Sem m.a. nęr einnig yfir Finnland, Svķžjóš og Danmörku. Aš auki geta Noršmenn selt verulegt magn af raforku til meginlands Evrópu, sbr. Norned-sęstrengurinn milli Noregs og Hollands. Og keypt žašan raforku žegar žeim hentar.

Statkraft er vel aš merkja ķ eigu norska rķkisins og er žvķ e.k. systurfyrirtęki Landsvirkjunar. Og ķ žvķ sambandi er įhugavert aš hjį Landsvirkjun eru einnig stórir orkusamningar viš stórišju senn aš renna śt. Žvķ įriš 2019 renna śt samningar Landsvirkjunar viš Noršurįl (Century Aluminum) og viš Elkem (China Bluestar). Žeir samningar nema alls um 2,5 TWst eša rśmlega žaš.

Statkraft-NPS-map-2015Noršmenn eru meš margar raforkutengingar viš nįgrannalöndin, eins og lesendur Orkubloggsins vita mętavel. Og eru sķfellt aš auka žessar tengingar. Žannig er nś veriš aš vinna aš lagningu raforkustrengs milli Noregs og Bretlands og einnig milli Noregs og Žżskalands

Žessi verkefni hafa fyrst og fremst žann tilgang aš bśa til meiri veršmęti śr norska vatnsaflinu, ž.e. aš auka aršsemi žess. Sem er mjög til hagsbóta fyrir norsku žjóšina - einkum og sér ķ lagi vegna žess aš Statkraft og flest orkufyrirtęki ķ Noregi eru ķ eigu rķkisins, sveitarfélaga og fylkja. Žannig leita Noršmenn sķfellt leiša til aš nśverandi nżting žeirra į vatnsaflsaušlindinni sé nżtt meš žaš aš markmiši aš skapa žjóšinni meiri veršmęti. Og eins og įšur sagši, eru nś žarna mjög įhugaverš tękifęri framundan.


Fréttarugl um olķu

OPEC-versus-US-Oil-Production_Bloomberg-2010-2015-2Ķ gęr bįrust fréttir af žvķ aš Rśssland og Saudi Arabķa hefšu samiš um aš auka ekki viš olķuframleišslu sķna. Ķ fjölmišlum į enskri tungu var talaš um production freeze. Og aš bęši Venesśela og Katar vęru meš Rśssum og Saudi Aröbum ķ žessu og aš aš žessi įkvöršun nyti einnig stušnings Kuwait.

Samstundis fylltust fréttaveitur heimsins af fréttum um aš žar meš hefši olķuverš nįš botni. Og nś lęgi leiš olķuveršs upp į viš. Og sannarlega hękkaši olķuverš. En žegar leiš į daginn fór olķuverš aftur aš lękka. Og um leiš fylltust fréttaveiturnar af fréttum um aš samkomulagiš vęri haldlķtiš. Žvķ ekki vęri bśiš aš semja viš Ķran og žar į bę ętlušu menn sér aš auka framleišsluna. Enda eru Ķranar mjög žyrstir ķ gjaldeyristekjur eftir langt višskiptabann. Svo vęri lķka óvķst hvort stašiš yrši viš samkomulagiš og žar fram eftir götunum.

WSJ-confused-on-oilTil marks um ęsinginn er gaman aš lesa annars vegar slóšina į žessari frétt Wall Street Journal og nśverandi fyrirsögn fréttarinnar hins vegar. Žegar žetta er skrifaš er textinn ķ slóšinni "oil-prices-rise-sharply-on-news-of-saudi-russia-production-meeting". Fyrirsögnin er aftur į móti žveröfug. Og henni hefur mögulega og reyndar mjög sennilega veriš breytt eftir aš fréttin fór ķ loftiš; nś hljóšar hśn "Oil Prices Turn Negative as Saudi, Russia Deal Disappoints". Žarna er žvķ afar skemmtileg žverstęša ķ slóš og fyrirsögn!

Oil-Production-Saudi-Arabia-Russia-Libya-Iran-Iraq-USA_2007-2015Allt er žetta til marks um hvernig menn hlaupa stundum til aš draga įlyktanir. Og kaffęra bęši lesendur og sjįlfan sig ķ afskaplega grunnum vangaveltum um einhver skammtķmaįhrif.

Raunveruleikinn er sį aš žaš eitt aš nokkrir stórir olķuframleišendur segist ętla aš višhalda óbreyttri framleišslu segir ķ reynd ekki nokkurn skapašan hlut um žaš hvernig olķuverš muni žróast į nęstu mįnušum. Žaš sem žarna skiptir mestu er žróun efnahagslķfsins. Og žar er Kķna risavaxni fķllinn, sem enginn veit hvort er ennžį sprękur eša oršinn lafmóšur og lagstur til hvķlu - ķ bili.

Til lengri tķma litiš er augljóst aš nśverandi olķuverš er ekki sjįlfbęrt. Žetta lįga verš mun leiša til stórfelldra gjaldžrota ķ olķuišnašinum vķša um heim, žvķ veršiš nęgir ekki til aš greiša allan fjįrmagns- og rekstrarkostnaš nśverandi olķuvinnslu. Žar aš auki heldur žetta lįga verš aftur af fjįrfestingum ķ nżjum verkefnum. Fyrir vikiš eykst hęttan į žvķ aš til framtķšar muni olķuverš verša ennžį sveiflukenndara en įšur.

Ali-al-Naimi-at-OPEC-meetingEf heimurinn į įfram aš upplifa góšan hagvöxt žarf aš sękja mikla olķu ķ fjölmargar nżjar lindir. Žess vegna er óhjįkvęmilegt annaš en aš olķuverš stefni senn ķ um 60 USD/tunnan og til ašeins lengri framtķšar mun veršiš stefna ķ 90-100 USD. Vit vitum bara ekki hversu langt er žangaš til. Og svo vitum viš ekki heldur hvort svo hįtt olķuverš getur stašiš undir góšum hagvexti.

Mikilvęgt er aš muna eftirfarandi: Eftir žvķ sem nśverandi olķulindir tęmast og rįšast žarf ķ sķfellt fleiri nż olķuverkefni, er lķklegt aš ójafnvęgi verši sķfellt algengara į olķumörkušum og veršsveiflur miklar. Žaš er raunveruleikinn sem unga kynslóšin mun žurfa aš takast į viš. 


Įhugaverš en įhęttusöm nįmuverkefni į Gręnlandi

Į Gręnlandi finnast fjölmörg svęši sem hafa aš geyma gimsteina og żmis veršmęt frumefni. Žar į mešal er gull og fleiri mįlmar.

Greenland-Hans-Egede-Nuuk-2Allt frį žvķ Hans Egede kom til Gręnlands snemma į 18. öld hafa menn leitaš svęša į Gręnlandi sem kunna aš vera įhugaverš fyrir nįmuvinnslu. Ķ lok 18. aldar stundušu Žjóšverjar kolavinnslu į Gręnlandi og į 19. öld komu Englendingar žar į fót koparvinnslu. Smįvęgilegur nįmurekstur įtti sér staš į Gręnlandi į 20. öld, en allt var žetta fremur lķtiš ķ snišum. Enda landiš erfitt yfirferšar, nįnast engir innvišir og nįmurnar óralangt frį mörkušunum.

Svo fór aš nįmuvinnsla lagšist svo til alveg af į Gręnlandi ķ upphafi tķunda įratugar lišinnar aldar (ž.e. um 1990). En eftir aš nż öld gekk ķ garš, 21. öldin, uršu breytingar sem endurvöktu mjög įhuga į nįmuvinnslu į Gręnlandi. Efnahagsuppgangurinn ķ Kķna jók eftirspurn eftir żmsum mįlmum og frumefnum. Og įriš 2009 fengu Gręnlendingar yfirrįš yfir nįttśruaušlindum sķnum.

Greenland_NALUNAQ GOLD MINE-2Žetta tvennt varš til žess aš stjórnvöld į Gręnlandi tóku aš undirbśa śtboš į leitar- og vinnsluleyfum į bęši olķu (į landgrunninu) og mįlmum og żmsum jaršefnum (į landi). Og įhuginn lét ekki į sér standa. Į nęstu įrum fengu fjölmörg fyrirtęki leyfi til aš leita mįlma og żmissa annarra efna į Gręnlandi (exploraition licenses) og nokkur vinnsluleyfi (exploitation licences) hafa veriš veitt. Į vefsvęši gręnlenska stjórnarrįšsins mį sjį heildarlista yfir žessi leyfi og er nżjasti listinn dagsettur 1. janśar s.l. (2016).

Žaš er athyglisvert aš samkvęmt frétt Višskiptablašsins ķ vikunni sem leiš er ķslenskt fyrirtęki, ARC hf (sem mun standa fyrir Arctic Resources Capital) handhafi tveggja af sex nįmuvinnsluleyfum į Gręnlandi. Žetta er reyndar ekki ķ samręmi viš gögn į vef gręnlenska stjórnarrįšsins. Žvķ žar kemur fram aš ARC (ARC Mining) er einungis skrįš fyrir einu leyfi, sem er leyfi nr. 2014/08. Og žar er um leitarleyfi aš ręša en ekki vinnsluleyfi. En žegar aftur į móti er fariš inn į vef dönsku landfręšistofnunarinnar (GEUS) mį sjį aš žar er tiltekiš aš ARC Mining ehf. hafi sannarlega fengiš śthlutaš tveimur vinnsluleyfum į Gręnlandi. Og žar mį reyndar lķka sjį aš vinnsluleyfin sem śthlutaš hefur veriš į Gręnlandi eru fleiri en sex - en žaš skiptir ekki öllu.

Greenland_NALUNAQ GOLD MINEŽessi tvö vinnsluleyfi ķslenska ARC eru annars vegar leyfi nr. 2014/07 og hins vegar leyfi nr. 2014/09. Žessi tvö leyfi eru vegna sinknįmu viš Qivaaqi eša Hudsonland, 150 noršur af Meistaravķk, og vegna gullnįmu viš Nakatagaq sušur af Daneborg. En af einhverjum įstęšum eru žessi tvö leyfi ekki tilgreind į fyrrnefndum lista gręnlensku landstjórnarinnar frį 1. febrśar s.l. (2016). En žau eru sem sagt skżrlega tilgreind į vef danska GEUS.

Ķ bįšum tilvikum viršist vera um aš ręša leyfi sem ķ reynd eru endurvakin. Ž.e. žarna hefur įšur veriš stunduš nįmuvinnsla og tękifęriš liggur ķ žvķ aš nįlgast nżjar ęšar į svęšinu. Um leiš eru nś žegar įkvešnir innvišir į umręddum svęšum, sem valda žvķ aš verkefnin eru ekki eins flókin eša dżr eins og ella vęri.

Zink-Price_2007-2016Žaš er įnęgjulegt aš ķslensk fyrirtęki og Ķslendingar séu farnir aš huga aš nżtingu veršmęta sem Gręnland hefur aš geyma. Um leiš er öll fjįrfesting af žessu tagi į Gręnlandi afar įhęttusöm. Og eins og stašan er į hrįvörumarkaši ķ dag er hępiš aš umrędd vinnsluleyfi munu skapa ARC arš į nęstu įrum. En žar aš kemur aš verš į mįlmum mun hękka į nż. Og žį kann nįmuvinnsla į Gręnlandi aš verša įbatasöm.


Bresk kolaorkuver loka

Einn mikilvęgasti žįtturinn ķ orkustefnu breskra stjórnvalda er fyrirhuguš lokun allra stórra kolaorkuvera ķ landinu. Žessari stefnu lżsti orkumįlarįšherra Breta, Amber Rudd, ķ nokkuš ķtarlegu mįli ķ nóvember sem leiš. Sbr. umfjöllun į vef breska stjórnarrįšsins.

UK-Coal_Rugeley-Power-Station-3Alls eru starfrękt um einn tugur stórra kolaorkuvera ķ Bretlandi. Samtals nota Bretar um 360-380 TWst af raforku į įri hverju, en notkunin sveiflast talsvert eftir vešurfari hverju sinni. Af heildarnotkuninni koma nś um 20 TWst įrlega erlendis frį, ž.e. meš sęstrengjum frį öšrum Evrópulöndum.

Af bresku innanlandsframleišslunni kemur hvorki meira né minna en um žrišjungur raforkunnar frį kolaorkuverunum. Lokanir kolaorkuvera hafa žvķ grķšarleg įhrif į breskan orkumarkaš. Og kalla į geysilega fjįrfestingu bęši ķ nżjum gasorkuverum, kjarnorkuverum og sęstrengjum sem flytja raforku. Auk meiri uppbyggingar vindorkuvera og annarrar framleišslu į endurnżjanlegri orku. Ķ grófum drįttum skiptist innanlandsframleišsla Breta į raforku meš eftirfarandi hętti:

  • Kolaorka um 30%.
  • Jaršgas um 30%.
  • Kjarnorka um 20%.
  • Endurnżjanleg orka um 20%.

UK-electricity-generationSamtals er uppsett afl bresku kolaorkuveranna um 20.000 MW eša rśmlega žaš. Algengt er aš hvert kolaorkuver sé nįlęgt 2.000 MW. Bara į nęstu tveimur įrum stendur til aš loka kolorkuverum sem samtals eru meš uppsett afl upp į mörg žśsund MW og framleiša hįtt ķ 10% af allri raforku ķ Bretlandi. Og įriš 2025 į aš vera bśiš aš loka öllum stóru kolaorkuverunum - sem nś framleiša um 30% allrar raforku ķ Bretlandi!

Strax ķ aprķl n.k. (2016) er rįšgert aš loka 2.000 MW kolaorkuverinu kennt viš Fiddlers Ferry ķ noršvestanveršur Englandi. Og į komandi sumri veršur raforkuframleišslu hętt ķ 1.000 MW Rugeley-kolaorkuverinu ķ Staffordskķri skammt austur af Wales. Um sama leyti stendur til aš loka 2.000 MW Ferrybridge-kolaorkuverinu ķ Miš-Englandi. Og lķtiš eitt noršar ķ Englandi į aš loka 2.000 MW Eggborough-kolaorkuverinu ķ mars 2017. Og svo framvegis.

UK-Coal_Eggborough-Power-StationRaforkan sme nś er framleidd ķ žessum stóru kolaorkuverum mun žvķ senn žurfa aš koma annars stašar frį. Mjög hęgt gengur aš reisa nż kjarnorkuver og žess vegna horfa menn einkum til žess aš byggja nż gasorkuver. Og um leiš fjįrfesta ennžį meira ķ vindorku og auka raforkutengingar viš nįgrannalöndin.

Žaš ętti žvķ engum aš koma į óvart aš bresk stjórnvöld horfi m.a. til žess aš sęstrengur verši lagšur milli Bretlands og Ķslands. Sem aš sjįlfsögšu er bara eitt af fjölmörgum orkuverkefna sem Bretar eru aš skipuleggja. Žar į mešal er sęstrengur til Noregs, sęstrengur til Danmerkur, nż kjarnorkuver og nż gasorkuver.

Žarna mį tala um sannkölluš vatnaskil ķ breskum raforkumįlum. Žessi žróun bżšur upp į margvķsleg tękifęri fyrir žį sem geta bošiš fram įhugaverš orkuverkefni. Sérstaklega ef žau valda lķtilli kolefnislosun, bjóša stöšuga raforkuframleišslu og samkeppnishęft verš. Žarna er vatnsafliš ķ algeru lykilhlutverki. Og žegar litiš er til orku af žessu tagi er Ķsland augljós kostur.

Iceland-UK-bicc-meeting-nov-2013Viš vitum ekki ennžį hvort Ķsland mun nżta sér žau tękifęri sem orkustefna Bretlands felur ķ sér. Nišurstašan žar um mun vęntanlega rįšast af tveimur meginatrišum. Ķ fyrsta lagi žvķ hvort bresk stjórnvöld munu ķ reynd verša tilbśin aš tryggja ķslenskri raforku svo hįtt verš aš verkefniš verši fjįrhagslega mjög įhugavert fyrir Ķslendinga. Og ķ öšru lagi mun žetta rįšast af žvķ hvort ķslensk stjórnvöld munu grķpa slķkt tękifęri - eša lįta śrtöluraddir į vegum śtlendu stórišjunnar hér kęfa tękifęriš. Loks veršur svo einhver aš sjįlfsögšu aš hafa įhuga į aš eiga og reka sęstrenginn og fjįrmagna hann. Žarna eru žvķ żmsir lausir endar - ennžį.


Žegar Nixon bannaši olķuśtflutning

Ķ desember sem leiš (2015) uršu žau tķmamót vestur ķ Bandarķkjunum aš olķuskip lét śr bandarķskri höfn - fullhlašiš og meš stefnuna į śtlönd! 

Nixon-China-Chou-1972Bandarķkjažing hafši žį nżaflétt rśmlega fjörutķu įra banni į śtflutning į bandarķskri hrįolķu. Žetta var bara fyrsta olķuskipiš af mörgum sem į nęstunni mun flytja bandarķska hrįolķu til śtlanda. Og nśna berast t.a.m. fréttir af žvķ aš skip meš fyrsta farminn af bandarķskri olķu til Kķna sé į leišinni žangaš. Nś žegar heil 44 įr eru lišin frį žvķ Richard Nixon, žįverandi Bandarķkjaforseti, fór til Kķna aš hitta Maó. Og Bandarķkin og Communist China tóku loks upp stjórnmįlasamband. 

Ķ tilefni af žessum bandarķska hrįolķu-śtflutningi, er ekki sķšur skemmtilegt aš rifja upp sjónvarpsįvarp Nixons sķšla įrs 1973. Žegar hann flutti landsmönnum sķnum tķšindi um orkukreppuna sem skollin vęri į žjóšinni. Žar sem hann, ansiš brśnažungur, tjįši žjóš sinni aš hśn mętti helst ekki nota bķlinn į sunnudögum. Og yrši aš keyra hęgar. Og spara hśshitun (sem var į žessum tķma aš miklu leyti olķukynding).

Nixon-on-Energy-Policy_Nov-25-1973Fyrir ökuglaša Bandarķkjamenn meš sitt olķukynta heimili og raforkuvędda eldhśs, var žetta ekki neinn glešibošskapur. Žess vegna reyndi öšlingurinn hann Nixon aš stappa stįlinu ķ žjóš sķna. Meš žvķ m.a. aš minna hana į aš bensķnsölubann yfir helgar myndi t.d. leiša til žess aš fólk ętti meiri kósż tķma heima; „spend a little more time at home“. Og kreisti fram sitt einstaka glott.

Sjįlfur myndi Orkubloggarinn gjarnan vilja feršast žarna aftur til 1973. Og į afar aušvelt meš aš sjį sjįlfan sig sitja notalega viš vökvastżriš į sjįlfskipta dollaragrķninu. Og lišast įfram į 50 mķlna max speed - samkvęmt fyrirmęlum Nixons - innan um olķuasna eša eldflugur einhvers stašar ķ Sušurrķkjunum. Į föstudagssķšdegi. Žvķ žaš var jś ekki lengur hęgt aš fį bensķn į drekann um helgar!

1971-Cadillac-Fleetwood-Eldorado-ConvertibleŽessi ljśfi fólksbķll į myndinni, Cadillac Eldorado, vęri t.a.m. upplagšur fyrir Orkubloggarann. Ekki nema nett tęp 2,500 kg og pķnkuponsu 400 hestafla įtta lķtra vél. Sem sagt sannkallašur sparibaukur! Śff - ķmyndiš ykkur hljóšiš žegar stigiš var létt į benķsgjöfina į žessu stįltryllitęki. Those were the days!

En Adam var ekki lengi ķ Paradķs. Nś voru įrans Sįdarnir į góšri leiš meš aš eyšileggja stemninguna. Tilefni olķusparnašarašgeršanna var aušvitaš įstandiš ķ Miš-Austurlöndum. Žar sem helstu olķuflutningsrķkin sęttu sig ekki viš stušning vestursins viš Ķsrael. Og voru svo óforskömmuš aš setja śtflutningsbann į olķu.

Theo-T_exports-first-US-OilEn snśum aftur til nśtķmans og nżs upphafs aš bandarķskum olķuśtflutningi. Ķ desember į žvķ herrans įri 2015. Žaš var aušvitaš višeigandi aš žessi fyrsta bandarķska hrįolķa sem flutt var śt žarna ķ desember sem leiš, skv. hinni almennu nżsamžykktu heimild žingsins ķ Washington DC, sigldi śr höfn frį Lķkama Krists ķ gamla olķufylkinu Texas. Texas hefur einmitt undanfarin įr upplifaš nżtt olķuęši ķ formi tight oil (shale oil). Og žaš er žessi nżja olķuvinnsla sem hefur valdiš žvķ aš žörf Bandarķkjanna fyrir innflutta olķu hefur į skömmum tķma snarminnkaš. 

US-Crude-Oil-Production-Imports-Consumption_1950-2015Meš hlišsjón af žessum tķmamótum er kannski vert aš rifja upp olķuśtflutningssögu Bandarķkjanna. Svona rétt ķ hnotskurn.

Bandarķkjamenn hófu mjög snemma aš flytja śt olķu. Strax upp śr 1910 var žetta oršinn góšur bissness. Og žegar komiš var fram į fjórša įrtug 20. aldar var Japan oršiš afar mikilvęgur višskiptavinur. Žaš breyttist eftir aš žeir geršust įrįsargjarnir og 1940 bannaši Roosevelt forseti olķuśtflutning til Japans (fram aš žvķ fékk Japan um 80% allrar olķu sinnar frį Bandarķkjunum!). Žessi įkvöršun var vafalķtiš ein af orsökum žess aš rįšist var į Perluhöfnina į Hawaii 1941. Og andvaraleysi Bandarķkjahers meš ólķkindum.

Į tķmum heimsstyrjaldarinnar sķšari reiddu bandamenn ķ Evrópu sig mjög į bandarķska olķu. En meš ępandi efnahagsuppgangi vestra eftir strķšiš, žurftu Bandarķkjamenn sjįlfir sķfellt meira į olķunni sinni aš halda. Og fóru meira aš segja aš flytja inn olķu. Upp śr 1970 uršu svo žau tķmamót aš olķuframleišslan vestra nęgši ekki lengur til aš uppfylla eftirspurnina innanlands (sbr. grafiš hér aš ofan). Ķ fyrsta sinn ķ sögunni uršu Bandarķkin hįš innfluttri olķu.

Yom-Kippur-oil-embargo-1973Žaš varš žvķ mikill taugatitringur westur ķ Washington žegar enn eitt strķšiš skall į milli Ķsrael og Arabarķkjanna. Haustiš 1973. Žetta var strķšiš kennt viš helgidaginn Yom Kippur. Og nś įkvįšu Arabarķkin aš nżta tękifęriš til aš žrżsta į Vesturlönd og settu į įšurnefnt śtflutningsbann į olķu vegna bandamanna Ķsrael.

Žar meš lokašist į olķuśtflutning til Bandarķkjanna. En žó ekki algerlega, žvķ Arabarķkin létu Bandarķkjaher njóta undantekninga. Enda hefši Bandarķkjaher ķ Vķetnam fljótt oršiš eldsneytislaus og Arabarķkin vissu aš žaš bęri of įhęttusamt aš ganga svo langt. Ž.a. herinn fékk sķna olķu - en ekki bandarķskur almenningur. Fyrir vikiš fór brįtt a bera į eldsneytisskorti vestra.

Nixon-oil-dependenceNixon kynnti nś olķusparnašarašgerširnar og greip til żmissa stjórnvaldsįkvaršana sem fólu ķ reynd ķ sér śtflutningsbann į bandarķska olķu. Žetta er aš vķsu nokkur einföldun, žvķ bandarķski olķuišnašurinn hafši um įratugaskeiš notiš mikillar verndar gagnvart ódżrri innfluttri olķu frį Miš-Austurlöndum. Śtflutningsbanniš kom žvķ eiginlega ķ staš allskonar verndarašgerša sem haft höfšu žann tilgang aš sporna gegn samkeppni viš bandarķska olķuframleišendur. Og žaš er athyglisvert aš nżlega var žetta śtflutningsbann Rķkharšs Nixon į bandarķska olķu nefnt a fine example of the perverse effects of protectionism. Ķ grein ķ Economist.

Žaš fór reyndar svo aš OPEC og Arabarķkin létu brįtt af olķuśtflutningsbanni sķnu. Og Bandarķkin gįtu óhindraš flutt inn olķu žašan, en į žessum tķma var vel aš merkja mest öll olķuvinnslan viš Persaflóa ķ höndum vestręnna olķufyrirtękja. En olķuframleišsla ķ Bandarķkjunum hafši nįš toppi og fór nś hnignandi. Og žar meš uršu Bandarķkjamenn smįm saman sķfellt hįšari innfluttri olķu.

Alaska-Oil-Pipeline-ConstructionAlaskaolķan veitti aš vķsu tķmabundinn létti og į nķunda įratugnum minnkaši innflutningsžörf Bandarķkjanna verulega. Žar kom einnig til erfitt efnahagsįstand į žessum tķma, sem dró śr olķueftirspurn.

En Alaskaolķan dróst jafnhratt saman og hśn kom - og brįtt jókst innflutningsžörfin į nż. En upp śr įržśsundamótunum kom svo nżr bjargvęttur - ķ formi Tight Oil.

Sś olķa, įsamt aukinni olķuvinnslu śr kanadķskum olķusandi, var ķ reynd ekkert annaš en skżrt tįkn um hįtt olķuverš. Nś var sem sagt oršiš hagkvęmt aš sękja olķu sem vitaš var af ķ jöršu ķ žunnum lögum vķša um Bandarķkin og žó einkum undir sléttunum ķ Texas og N-Dakóta. Fram aš žessu veriš alltof dżrt aš vinna žessa olķu, en nś var olķuverš oršiš svo hįtt aš žetta varš rķfandi bissness.

US-Oil-Production_1990-2040-2014Žessi nżja olķuvinnsla, įsamt sķfellt sparneytnari bifreišum, hefur nś oršiš til žess aš olķuinnflutningažörf Bandarķkjanna hefur sķšustu įrin minnkaš hreint ótrślega hratt. Öll žessi žróun kemur vel fram į grafinu hér ofar ķ greininni. Stóra spurningin nśna er hversu lengi žessi nżja olķuvinnsla - tight oil fracking - nęr aš halda ķ horfinu. Žaš veršur ekki mjög lengi ef marka mį spį bandarķska orkumįlarįšuneytisins, sbr. grafiš hér til hlišar.

Žegar litiš er į tölur um olķunotkun og innflutningsžörf Bandarķkjanna į olķu kemur vel aš merkja ķ ljós aš olķubśskapur Bandarķkjanna nśna er lķtt skįrri en var 1973 - žegar Nixon bannaši olķuśtflutning. Bandarķkjamenn eru sem sagt ķ dag įmóta stór olķuframleišandi og var 1973 0g eru i dag ekkert sķšur hįšir innfluttri olķu en var žį! Žar aš auki er bśist viš aš framleišsla Bandarķkjanna į tight oil nįi brįtt hįmarki - og muni svo fara hnignandi.

ford-f150-aluminumŽess vegna eiga varnašarorš Nixon vęntanlega alveg jafn vel viš ķ dag eins og žį. Og žess vegna kemur nokkuš į óvart aš Bandarķkjažing skuli nś hafa leyft śtflutning į hrįolķu. Žarna viršist meira horft til hlutabréfaveršs bandarķsku olķufyrirtękjanna fremur en hagsmuna almennings af žvķ aš eiga ašgang aš bandarķskri olķu til framtķšar. 

Og įstandiš ķ Miš-Austurlöndum nśna er varla mikiš skįrra en var žarna 1973. Enda var Obama alls ekki sįttur viš śtflutningsleyfi žingsins - en lét žó gott heita.

US-Gasoline-prices_1994-2016En fyrst aš olķuverš er nś komiš ķ og jafnvel undir 30 USD/tunnu mętti kannski hugsa sér aš Kanar fari aftur aš smķša almennilega bķla. Śr stįli! Žvķ hver žarf įlbķladós žegar galloniš af bensķni kostar oršiš minna en skitna tvo dollara? Brįšum getur mašur kannski aftur bešiš um Wipe the Windows, Check the Oil, and Dollar Gas!


Risavaxiš vindorkuverkefni Dong Energi

Žaš er bjart yfir fjįrfestingu ķ evrópskri vindorku į hafi śti žessa dagana. Danska Dong Energi hefur įkvešiš aš rįšast ķ risavaxna fjįrfestingu ķ vindorku utan viš strönd Bretlands. Žetta veršur langstęrsta vindorkuver heims ķ sjó; heil 1.200 MW. Žrįtt fyrir stęršina er žetta einungis hugsaš sem fyrsti įfangi af žremur. Ef allt gengur vel er rįšgert aš žarna verši alls sett upp heil 4.000 MW.

Dong-Wind-OffshoreTil samanburšar mį nefna aš allar aflstöšvar Landsvirkjunar eru rétt innan viš 2.000 MW. Og ķ dag er stęrsti vindorkuklasinn af žessu tagi, London Array, 630 MW. London Array var reist į įrunum 2009-2012 og einnig žar er Dong į mešal hluthafanna. Danska Dong Energi sér žvķ bersżnilega mikla möguleika ķ nżtingu breskrar vindorku.

Ķ žvķ sambandi er gaman aš nefna aš ķ desember sem leiš (2015) setti London Array einmitt nżtt framleišslumet. Žegar žaš skilaši alls 369 GWst yfir mįnušinn. Sem er hreint ótrślega mikiš rafmagn - žvķ žetta er įmóta mikiš eins og mįnašarframleišsla Fljótsdalsstöšvar (Kįrahnjśkavirkjunar). Og samt er uppsett afl London Array (630 MW) minna en ķ Kįrahnjśkavirkjun (690 MW)!

Wind-Turbine-Offshore-UK Viš Ķslendingar getum žó „huggaš“ okkur viš žaš aš kostnašurinn viš London Array var um tvöfaldur sį sem Kįrahnjśkavirkjun kostaši. Og svona mikil framleišsla hjį London Array og öšrum slķkum vindorkuverum er sjaldgęf, enda kallar žetta į mjög góšan vind yfir mįnašartķmabil. Sem er einmitt lķklegri śti į sjó en į landi. Žess vegna žykja svona vindorkuver, stašsett utan viš ströndina, įhugaverš leiš til aš auka framleišslu gręnnar raforku. Og žį sérstaklega ķ löndum sem ekki bśa yfir miklu vatnsafli. Eša hafa tekiš vatnsaflssvęši frį vegna nįttśruverndarsjónarmiša, sbr. Noregur žar sem nżting vindorku fer nś vaxandi. Žar nemur įrleg raforkuframleišsla meš vindmyllum nś um 2,2 TWst. Sem slagar hįtt ķ sex mįnaša framleišslu Kįrahnjśkavirkjunar.

En snśum okkur aftur aš hinu nżja risaverkefni Dong Energi ķ bresku vindorkunni. Žaš var sķšla įrs 2014 sem bresk stjórnvöld sömdu viš Dong og samstarfsašila žess um 1.200 MW Hornsea. Meš samningunum skuldbinda bresk stjórnvöld sig til aš greiša Dong sem samsvarar um 210 USD/MWst (mišaš viš nśverandi gengi) fyrir raforkuna. Sem žarna veršur til fyrir tilstilli vindsins. Samningurinn er til 15 įra og er hluti af žeirri orkustefnu Bretlands aš liška fyrir fjįrfestingum ķ gręnni orku og takmörkun į kolefnislosun. Nokkru sķšar keypti Dong ašra hluthafa śt śr verkefninu. Og žaš var svo fyrir fįeinum dögum aš Dong tók lokaįkvöršun um žessa risafjįrfestingu. Sem veršur nįlęgt 6 milljöršum USD.

Dong-Hornsea-One-MapAllt er stórt viš Hornsea-verkefniš. Nema hafdżpiš, sem žarna er einungis 20-40 m. Svęšiš sjįlft er um 400 ferkm aš stęrš og liggur į bilinu 100-150 km austur af Grimsby og Hull ķ Jórvķkurskķri.

Samtals verša žarna reistir allt aš 240 turnar. Og hver hverfill veršur į bilinu 5-8 MW. Sem er meš žvķ allra stęrsta sem žekkist ķ vindorkunni. Žarna er žvķ um aš ręša tķmamótaverkefni.

Žaš veršur Siemens sem mun smķša žessar risarellur. Ķ hęstu stöšu munu blöšin į vindmyllunum nį allt aš 200 m yfir sjįvarmįl. Gert er rįš fyrir aš fyrstu spašarnir į svęšinu byrji aš snśast į įrinu 2019 og aš lokiš verši viš framkvęmdirnar 2020. 

UK-Wind-Offshore-Capacity-Development_2010-2020_2015Žetta risaverkefni er einungis eitt af mörgum  vindorkuverkefnum sem eru nś ķ gangi ķ bresku lögsögunni. Fyrir vikiš stefnir allt ķ aš afl žessara orkuvera viš Bretland fari śr nśverandi 5.000 MW og ķ um 11.000 MW įriš 2020!

En žetta er lķka góš įminning um žaš hversu įhugavert žaš er fyrir Breta aš tengjast Ķslandi meš raforkustreng. Og fį žannig raforku į miklu lęgra verši en žessi vindorka kostar. Um leiš myndu žeir žį borga okkur margfalt hęrra orkuverš en žaš sem stórišjan hér er aš borga. Žess vegna er sęstrengur jįkvęšur fyrir bįšar žjóširnar; bęši Breta og okkur Ķslendinga.

Wind-Offshore-SOV-2Aš lokum mį nefna aš žaš er enn einn ķslenskur vinkill į žessu breska vindorkuverkefni žarna utan viš Hull og Grimsby. Žvķ žaš eru einmitt verkefni af žessu tagi sem gefa Fįfni Offshore gott tękifęri til aš breyta Fįfni Viking ķ Service Operation Vessel. En žaš er önnur saga.


Flabeg gerir žaš gott ķ Marokkó

Snemma į ferli Orkubloggsins birtist fęrsla žar sem fullyrt var aš žżska „Flabeg sé įhugaveršasta fyrirtękiš ķ CSP-speglabransanum“. Nś rśmum sjö įrum sķšar mį segja aš žetta hafi sannast. Įriš 2013 var Flabeg keypt af risastórum arabķskum fjįrfestingasjóši, ACWA Holding, og nś ķ febrśar 2016 er speglatękni Flabeg aš baki glęnżju og stęrsta speglaorkuveri heimsins. Sem er Ouarzazate-sólarorkuveriš sunnarlega ķ Marokkó.

Marocco-Ouarzazate-CSP-plantUmrędd sólarorkutękni gengur śt į žaš aš safna sólgeisluninni ķ brennipunkt meš risastórum speglum (oft ķhvolfum en einnig eru žarna dęmi um flata spegla). Į ensku er talaš um Concentrated Solar Power eša CSP. Meš žessari ašferš nęst aš mynda mikinn hita sem nżtist til aš skapa gufužrżsting sem knżr tśrbķnu. Žar aš auki mį nota hitann til aš hita upp sérstaka saltlausn, sem geymd er į stórum tönkum, og nżta žann hita til aš knżja hverfilinn fram eftir kvöldi, vel eftir aš dimmt er oršiš.

Žetta er sem sagt snišug ašferš til aš framleiša rafmagn. En lķka nokkuš dżr ašferš. Stofnkostnašurinn er mikill og ętlaš er aš framleišslukostnašur žessarar raforku yfir lķftķma orkuversins sé oft nįlęgt 200 USD/MWst. Sem er t.d. um eša rśmlega tķfalt žaš verš sem Landsvirkjun er nś almennt aš selja raforkuna į til stórišjunnar hér (ž.e. mešalverš įn flutnings, m.v. nśverandi įlverš).

Marocco-Ouarzazate-CSP-plant-2Žetta CSP hljómar aušvitaš sem afar dżrt rafmagn. En ķ reynd er žetta t.a.m. ekki svo mikiš dżrara en sem nemur kostnaši viš aš framleiša raforku meš stórum vindrafstöšvum utan viš ströndina (offshore wind). Slķkt er oršiš algengt t.d. ķ Danmörku og Bretlandi.

Vķša śti ķ heimi er sem sagt įlitiš žokkalegt ef unnt er aš auka gręna rafmagnsframleišslu jafnvel žó svo veršiš sé nįlęgt 200 USD/MWst. Žess vegna er CSP į žokkalegasta skriši. Žaš er engu aš sķšur svo aš žessi speglatękni hefur įtt nokkuš erfitt sķšustu įrin. Į tķmabili voru uppi miklar įętlanir um stórfellda uppbyggingu svona sólarorkuvera vķša ķ löndunum viš Mišjaršarhaf; allt frį Spįni og Marokkó til Tśnis og Egyptalands. Vinnuheiti žeirrar įętlunar var Desertec og aš henni komu mörg stęrstu og öflugustu fyrirtęki Evrópu. En žegar nišursveifla varš ķ evrópska sólarokuišnašinum, m.a. vegna undirboša į kķnverskum sólarsellum, fór aš žrengja aš hjį fyrirtękjum ķ žessum speglabransa. Og žegar arabķska voriš 2011 umbreyttist ķ hrikaleg innanlandsvandamįl og įtök vķša ķ N-Afrķku, var oršiš augljóst aš įętlanir Desertec myndu ekki verša aš veruleika - ķ bili. 

Marocco-Ouarzazate-CSP-mapŽegar žarna var komiš viš sögu voru fyrirtękin sem höfšu haft hug į aš taka žįtt ķ uppbyggingu stórra speglaorkuvera ķ Marokkó farin aš draga sig ķ hlé eitt af öšru. En stjórnvöld ķ Marokkó dóu ekki rįšalaus. Og tókst aš fjįrmagna verkefniš meš ašstoš Alžjóšabankans (World Bank). 

Ouarzazate-sólarorkuverkefniš er hluti af metnašarfullum įętlunum stjórnvalda ķ Marokkó um aš setja upp um 2.000 MW af sólarorkuverum fram til įrsins 2020. Ouarzazate veršur alls 580 MW og veršur reist ķ žremur įföngum.

Fyrsti įfanginn, sem nś er veriš aš ljśka viš og nefnist Noor 1, er 160 MW og samanstendur af hundrušum žśsunda ķhvolfum speglum sem standa ķ löngum röšum žarna ķ aušninni. Og žaš eru einmitt žessir speglar sem koma frį... engum öšrum en besta vini Orkubloggarans ķ Žżskalandi; Flabeg!

Marocco-Ouarzazate-CSP-plant-3Žetta veršur mikilvęgur įfangi fyrir Marokkó ķ žeirri višleitni aš auka raforkuframleišslu sķna. Įriš 2017 į framkvęmdum viš Noor 2 og Noor 3 (ž.e. hina tvo įfanga verkefnisins) svo aš vera lokiš. Og svo viršist sem žetta merka sólarokuverkefni sé prżšileg stašfesting į žvķ aš upphafleg įform Desertec voru alls ekki śt ķ hött. Žó svo ennžį kunni aš vera ansiš langt ķ aš raforka frį sólarorkuverum ķ N-Afrķku verši śtflutningsvara til landanna noršan Mišjaršarhafsins.


Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband